Ο πληθωρικός Αλέξανδρος Δουμάς

Διακόσια χρόνια από τη γέννηση του συγγραφέα των «Τριών Σωματοφυλάκων»

(Της Λώρης Κέζα, www.keza.gr, ένα κείμενο από τις 28/7/2002) 

Στα 1845 εκδόθηκε ένα βιβλίο με τίτλο «Βιομηχανία μυθιστορημάτων Αλέξανδρος Δουμάς και Σία», ένα κατηγορητήριο κατά του συγγραφέα του Κόμη Μοντεχρίστου. Πόσοι θυμούνται σήμερα τον συντάκτη του λιβέλου Εζέν ντε Μιρκούρ, ο οποίος συγκέντρωσε τόσες σελίδες χολής υποστηρίζοντας ότι ο Δουμάς δεν έγραφε μόνος του τα βιβλία; Η Ιστορία μάλλον έβαλε τα πράγματα στη σωστή τους θέση: κανείς δεν θυμάται τον κακόβουλο ντε Μιρκούρ, ενώ ο Δουμάς εξακολουθεί να είναι ένας από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς στον κόσμο (το αν είχε «βοηθούς», είναι βέβαια ένα άλλο ζήτημα...) Τα 200 χρόνια από τη γέννησή του (συμπληρώθηκαν στις 24/7/2002) δίνουν την ευκαιρία για μια σειρά εκδηλώσεων που έχει αποκορύφωμα την τοποθέτηση της σορού του του παρισινό Πάνθεον, ανάμεσα στον Ζολά και στον Ουγκό (μια θέση με συμβολικό χαρακτήρα ακόμη και χωροταξικά...).

Πόσο ενδιαφέρει τους αναγνώστες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (εμάς δηλαδή...) το «bicentenaire» του Δουμά; Πολύ, αν κρίνουμε από τις μεταφράσεις του έργου του που διαρκώς αυξάνονται αριθμητικά. Σήμερα μπορεί κανείς να βρει στα βιβλιοπωλεία περισσότερες από δέκα μεταφράσεις των Τριών Σωματοφυλάκων (εκδόσεις Πατάκη, Μίνωας, Αγκυρα, Υψιλον, Ατλαντίς, Στρατίκης, Ηλιοτρόπιο, Ζουμπουλάκης, ModernTimes, Σμυρνιωτάκης) συμπεριλαμβανομένων των εικονογραφημένων εκδόσεων. Εχουν μεταφραστεί επίσης τα τελευταία χρόνια (εκ νέου ή για πρώτη φορά) οι σημαντικότεροι τίτλοι του: Ακτή (εκδόσεις Ενάλιος), Βασίλισσα Μαργκό (εκδόσεις Καστανιώτη), Ιούλιος Καίσαρας (εκδόσεις Λιβάνη), Μετά είκοσι έτη (εκδόσεις Πατάκη), Ο ιερόσυλος (εκδόσεις Πατάκη), Μύθοι και θρύλοι των μεγάλων δρόμων(εκδόσεις Καλέντη).

Κυκλοφόρησαν ακόμη στα ελληνικά δύο μυθιστορήματά του των οποίων τα χειρόγραφα βρέθηκαν στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος από έλληνα ερευνητή, ο οποίος τα αποκατέστησε και μετέφρασε για τις εκδόσεις Καστανιώτη. Πρόκειται για Το χιόνι στο Σαχ-Νταγ και το Αμαλατ μπέης, τα οποία είχαν «παραπέσει» από τον συγγραφέα στη διάρκεια ταξιδιού του στη Σύρα (το απίστευτο χρονικό της ανακάλυψης των χειρογράφων δημοσιεύθηκε στο «Βήμα» τής 28.7.1996).

Ο Αλέξανδρος Δουμάς είναι λοιπόν ένας συγγραφέας με τον οποίο το εγχώριο κοινό αισθάνεται μια μακρόχρονη οικειότητα. Ισως αυτή η αίσθηση ενισχύεται και από τον εξελληνισμό του ονόματός του. Ο Δουμάς γεννήθηκε στις 24 Ιουλίου 1802 με το όνομα Αλεξάντρ Νταβύ ντε λα Παγετρί. Ο πατέρας του, το εξώγαμο παιδί γάλλου μαρκησίου και μαύρης καλλονής από την Αϊτή, στα χρόνια της Επανάστασης κατάφερε να γίνει στρατηγός. Οταν όμως ο Ναπολέων έγινε πρώτος ύπατος έβαλε στο περιθώριο τον μιγάδα αξιωματικό, ο οποίος απεβίωσε έναν χρόνο αργότερα, όταν ο Δουμάς ήταν τεσσάρων ετών. Ο μικρός Αλέξανδρος μεγάλωσε φτωχικά με τη μητέρα του στην επαρχία της Πικαρδίας. Το 1823 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι και κατάφερε να γίνει γραφέας του δούκα της Ορλεάνης, ο οποίος θα γινόταν αργότερα ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος Φίλιππος.

Ο Αλέξανδρος Δουμάς ανήκε στην κάστα εκείνη των ανθρώπων που έζησαν «μέσα στα πράγματα» την πιο ταραγμένη περίοδο της γαλλικής ιστορίας. Ισως έτσι εξηγείται το γεγονός ότι ήθελε να τοποθετεί τα βιβλία του σε ένα περιβάλλον με απόλυτους χρονικούς προσδιορισμούς. Εν τούτοις τα βιβλία του δεν είναι καθαρόαιμα «ιστορικά μυθιστορήματα». Ο ίδιος έλεγε ότι «η Ιστορία είναι ένα καρφί πάνω στο οποίο κρεμάω τα μυθιστορήματά μου». Εκτός από τα μυθιστορήματα ο Δουμάς έγραψε και περί τα 90 θεατρικά έργα, γνωστότερα των οποίων θεωρούνται τα εξής: Ο Ερρίκος Γ και η αυλή του,Κην ή χάος και μεγαλοφυΐα, Αντονύ, Ο πύργος του Νελ, Ναπολέων Βοναπάρτης. Εγραψε επίσης απομνημονεύματα εκτάσεως 22 τόμων και ταξιδιωτικά κείμενα. Θεωρείται ότι οι περιηγητικές εντυπώσεις του βρίθουν ανακριβειών, αλλά πώς να μην τον συγχωρήσει κανείς όταν γίνεται τόσο συμπαθής με τις προθέσεις του; Τα άπαντά του αριθμούν 301 τόμους.

Ο Αλέξανδρος Δουμάς υπήρξε πληθωρικός και στην προσωπική του ζωή. Ετσι, όχι μόνο έγραψε πολλά βιβλία, αλλά είχε και πολλές ερωμένες, σκόρπισε πολλά λεφτά, είχε πολλές παρέες. Οταν αποφάσισε να χτίσει σπίτι, αυτό ήταν ένα παλατάκι, στο Πορ-Μαρλί, το οποίο του κόστισε - τότε - 200.000 φράγκα. Κέρδιζε πολλά χρήματα από τις θεατρικές επιχειρήσεις, αλλά όσο εύκολα κέρδιζε τόσο εύκολα έχανε. Στα 1850 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα για να αποφύγει τους πιστωτές του. Πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του κοντά στο παιδί του, τον Αλέξανδρο Δουμά υιό, συγγραφέα τήςΚυρίας με τις καμέλιες. «Εφυγε» σε ηλικία 68 ετών και όλοι τον θυμούνταν ως άνθρωπο του υπερθετικού βαθμού.