(από το Ορόγραμμα, τ. 100, Δελτίο της Ελληνικής Εταιρίας Ορολογίας)
Μας παραδόθηκε ότι οι Πελασγοί ήταν παλαιότατοι κάτοικοι της Ελλάδος και εξακολουθούσαν να συνυπάρχουν με τους Έλληνες μέχρι τους ιστορικούς χρόνους. Μαρτυρίες μάς παρέχουν όλοι σχεδόν οι μεγάλοι συγγραφείς της ελληνικής αρχαιότητας (Όμηρος, Ηρόδοτος, Θουκυδίδης, Στράβων, Διόδωρος, Παυσανίας, κ.ά.). Η παρουσία τους μαρτυρείται σχεδόν σε όλα τα μέρη του Ελλαδικού χώρου, ήτοι Ήπειρο, Μακεδονία, Θεσσαλία, Βοιωτία, Αττική, Πελοπόννησο, Κρήτη, νησιά του Αιγαίου, αλλά και στις γύρω σημερινές χώρες.
Οι διάφορες ομάδες των Πελασγών μας έγιναν γνωστές με διαφορετικά ονόματα. Οι πιο γνωστές ομάδες Πελασγών, στον κυρίως Ελλαδικό χώρο, μετά τους Θράκες, κατά τους μελετητές, ήταν οι Κάρες και Λέλεγες, που στα χρόνια της θαλασσοκρατίας της Μινωικής Κρήτης, κατοικούσαν τα νησιά του Αιγαίου, τη Λακεδαίμονα, τα Μέγαρα και ήταν ένα και το αυτό πελασγικό φύλο. Ο Όμηρος μας παραδίδει ότι η Κρήτη που ήξερε, κατοικείτο από πέντε λαούς μεταξύ των οποίων και οι Πελασγοί, ήτοι από τους μεγαλήτορες Ετεοκρήτες, τους Κύδωνες, τους τριχάϊκες Δωριείς, τους δίους Πελασγούς και τους Αχαιούς.
Τις μαρτυρίες των αρχαίων συγγραφέων περί των Πελασγών και της γεωγραφικής διασποράς τους ήρθε να ενισχύσει η μελέτη επιγραφών, διγλώσσων και μη, που ανακαλύφτηκαν τόσο στην κυρίως Ελλάδα, (Λήμνο, Κρήτη), όσο και εκτός Ελλάδος (Ιταλία, Μ. Ασία, Αίγυπτο). Από τη γλωσσική μελέτη των επιγραφών βγήκε το συμπέρασμα ότι οι γνωστοί λαοί της περιοχής, γνωστοί από τους ιστορικούς χρόνους, ήταν Πελασγοί.
- Στην Ιταλία: Οι Ετρούσκοι ή Τυρρηνοί, προερχόμενοι μάλλον από τη Λήμνο ή την Λυδία (Ηρόδοτος) και οι Γραικοί των Άλπεων.
- Στη Βαλκανική Χερσόνησο πλην του σημερινού Ελλαδικού χώρου: Οι Θράκες και τα ξαδέλφια τους οι Ιλλυριοί, οι Γέτες, οι Δάκες και οι Μοισοί.
- Στη Μικρά Ασία: Οι Φρύγες ή Βρύγες ή Βρίγες, οι Μυσοί, οι Λυδοί, οι Λύκιοι, οι Λυκάονες, οι Κάρες, οι Κίλικες, οι Χετταίοι τόσο του Μιτανικού όσο και του Βανικού βασιλείου, Πισιδοί, Παφλαγόνες. Κατά τον Ηρόδοτο οι Κάρες αναγνώριζαν τους Λυδούς και Μυσούς ως αδελφούς. Ο Στράβων μας λέγει ότι ο ιστορικός Φίλιππος ο Θεαγγελεύς, καρικής καταγωγής, είπε ότι η Καρική γλώσσα είχε «πλείστα Ελληνικά ονόματα καταμεμειγμένα».
- Στον κυρίως Ελλαδικό χώρο: Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι όλη η Ελλάδα καλείτο πριν Πελασγία, η Θεσσαλία καλείτο Άργος
Πελασγικόν (Όμηρος, Ιλιάδα) και μέρος αυτής Πελασγιώτις, στη Δωδώνη λατρευόταν ο Δωδωναίος Πελασγικός Δίας. Ο Στράβων λέει ότι όλα τα Ηπειρωτικά έθνη ήσαν πελασγικά, Ο Έφορος ο Κυμαίος, αναφέρει ότι οι Αρκάδες ήταν Πελασγοί και η χώρα καλείτο Πελασγιώτις, ο Ευριπίδης αναφέρει ότι πριν από την έλευση του Δαναού, οι κάτοικοι του Άργους καλούντο Πελασγιώτες. Η ιστοριογράφοι της Αττικής αναφέρουν ότι οι πελασγοί κατοικούσαν στην Αττική. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι την Σαμοθράκη κατοικούσαν Πελασγοί και από αυτούς παραλήφθηκαν τα Καβείρια Μυστήρια.
Ο Θουκυδίδης λέει ότι και οι κάτοικοι του Άθω ήσαν επίσης Πελασγοί και μάλιστα Τυρσηνοί Πελασγοί. Ο Αντικλείδης αναφέρει μαρτυρία του Στράβωνος ότι οι Πελασγοί Τυρρηνοί, που πριν κατοικούσαν στην Αττική, κατοίκησαν την Λήμνο και Ίμβρο και μερικοί από αυτούς μαζί με τον Λυδό Τυρρηνό, μετανάστευσαν στην Ιταλία και συνέστησαν το έθνος των Τυρρηνών ή Ετρούσκων.
Ο Όμηρος πάλι μνημονεύει τους Κίλικες, τους όμορους της Τρωάδας, ως Πελασγούς. Ο Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς ονομάζει τους Πελασγούς «γένος Ελληνικόν». Οι Ετεοκρήτες της Κρήτης και οι Κύδωνες εμφανίζονται στους μυθικούς χρόνους να αποικούν την Μ. Ασία.
Ανεξάρτητα λοιπόν από την ύπαρξη ή όχι Πελασγών στον Ελληνικό χώρο, το 1400 π.Χ. έχει διαμορφωθεί, μιλιέται και γράφεται η ελληνική γλώσσα, όπως προέκυψε από την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β΄. Ο Chadwick διατύπωσε την άποψη ότι πρέπει να δεχθούμε ότι η διαμόρφωση της Ελληνικής γλώσσας πρέπει να αναχθεί σε τουλάχιστον τέσσερις με πέντε αιώνες νωρίτερα. Άρα, η όποια σχέση της Ελληνικής και Πελασγικής γλώσσας πρέπει να αναζητηθεί πριν από το τέλος της 3ης χιλιετίας. Όσοι Πελασγοί του κυρίως ελληνικού χώρου, δεν εξελληνίστηκαν στη συνέχεια τελείως, εξακολουθούσαν να μιλούν την αρχαία τους γλώσσα.
Στις αρχές της 2ης χιλιετίας, οι Χετταίοι, στη Μ. Ασία, δημιούργησαν βασίλεια και στη συνέχεια μια τεράστια αυτοκρατορία και μας κληρονόμησαν πολλά γραπτά μνημεία, πολλά από αυτά δίγλωσσα. Οι βασιλιάδες τους, το 1500 π.Χ., αλληλογραφούσαν με τους Αιγύπτιους Φαραώ, σε μια γλώσσα που έχει πλήθος κοινών στοιχείων με την Ελληνική. Το ίδιο συνέβη και με τους Χετταίους βασιλείς του 8ου π.Χ. αιώνα.
Πλησιάζοντας χρονικά περισσότερο στην εποχή μας, οι πελασγικές δίγλωσσες επιγραφές της Λήμνου (6ος αιώνας π.Χ.), της Λυκίας, (6ος π.Χ.), της Αιγύπτου (6ος π.Χ.) στα Καρικά, των Ετεοκρητών και των Ετρούσκων, μαρτυρούν ότι η Πελασγική ομιλείται και γράφεται επίσης και εξακολουθεί να έχει στενή σχέση με την Ελληνική.
Μεγάλη βοήθεια στην μελέτη και κατανόηση της συγγένειας και σχέσης Ελληνικής και Πελασγικής γλώσσας μάς παρέχουν, εκτός από τα Ομηρικά Έπη, το λεξικό του Ησύχιου, που διασώζει πλήθος λέξεων, ο Στέφανος ο Βυζάντιος, καθώς και τα Τσακώνικα, τα Καππαδοκικά και τα Κυπριακά Ελληνικά, τα Βοιωτικά, τα Θεσσαλικά και τα Λακωνικά, που γεφυρώνουν τις δύο γλώσσες. Ο Kretschmer ασχολήθηκε με τις δίγλωσσες Χεττιτικές επιγραφές σε Χεττιτικά και Ασσυριακά.
Ο Sayce, ασσυριολόγος, ασχολήθηκε με τις δίγλωσσες επιγραφές του Βανικού Χεττιτικού βασιλείου (μεταξύ αυτών και η επιστολή του Χετταίου βασιλιά Δουσράτα. Οι Deecke, Pauli, Torp, διακρίθηκαν ως ετρουσκολόγοι. Ο Nachmanson, ασχολήθηκε με τις πελασγικές επιγραφές της Λήμνου, που χρονολογούνται από τον 6 π.Χ. αιώνα. Οι Kockerell, Saint Martin, Grotefend, Yates, Fellows, Sharpe, κ.α. ασχολήθηκαν με τις δίγλωσσες λυκικές επιγραφές (λυκικά–ελληνικά), που είναι και οι πολυπληθέστερες που βρέθηκαν.
- Οι Ετεοκρητικές επιγραφές. Ανακαλύφθηκαν στην Κρήτη, στην θέση Πραισός, που κατά μαρτυρία του Στράβωνα ήταν πόλη των Ετεοκρητών. Είναι γραμμένες με το ιωνικό ελληνικό αλφάβητο. Χρονολογούνται από το 600 έως το 400 π.Χ.
- Καρικές δίγλωσσες επιγραφές (καρικά-αιγυπτιακά). Ανακαλύφθηκαν στην Αίγυπτο, γραμμένες από Κάρες μισθοφόρους που επικούρησαν τον φαραώ Ψαμμίτιχο να ανακτήσει την εξουσία, γραμμένες περίπου το 590 π.Χ. Με αυτές ασχολήθηκαν οι Lepsius και Sayce.
Οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς υποστήριζαν την άποψη ότι οι Έλληνες προέρχονται από τους Πελασγούς, στους οποίους αναφέρονταν με σεβασμό. Τόσο όμως το εάν οι Έλληνες κατάγονται από τους Πελασγούς όσο και το εάν η ελληνική γλώσσα έχει ως πρόδρομό της την πελασγική γλώσσα, παραμένει ένα θέμα για περισσότερη διερεύνηση, με συνεργασία πολλών επιστημών, τις οποίες θα πρέπει να συνεπικουρήσουν οι αρχαιολογικές έρευνες και τα ευρήματά τους.
Γ.Α.Τ.
