Αποχαιρετισμός στην πίστη - Abschied vom Glauben
Michael Schmidt-Salomon: Jenseits von Gut und Böse – Warum wir ohne Moral die besseren Menschen sind (Πέρα από το Καλό και το Κακό - Γιατί είμαστε καλύτεροι άνθρωποι χωρίς την Ηθική), σελ. 352, Pendo/Piper 2009.
Στα τελευταία χρόνια προέκυψε ένας σημαντικός αριθμός βιβλίων στην ευρωπαϊκή αγορά από ανθρώπους που, είτε εξ αρχής είχαν κριτική στάση απέναντι σε κάθε είδους πίστης και (εννοείται) την εμπορευματοποίησή της, είτε υπηρετούσαν παλαιότερα επαγγελματικά τη θρησκευτική πίστη τους και, κάποια στιγμή, αποχαιρέτησαν το σκάφος που βυθίζεται, διαχώρισαν τη θέση τους από τα επινοημένα εκκλησιαστικά δόγματα και αποδέχονται πλέον μία συγκροτημένη κοσμική εικόνα του κόσμου και της κοινωνίας.
Από το πλήθος των σχετικών δημοσιεύσεων εξέχουν αυτή την εποχή τρία βιβλία στο γερμανόφωνο χώρο, το «Γιατί δε θέλω να είμαι χριστιανός» του Uwe Lehnerts, το «ο δρόμος μου από την παραδοσιακή πίστη στην πραγματικότητα χωρίς θεό» του Reinhold Millers και το «Πέρα από το Καλό και το Κακό» του Michael Schmidt-Salomon.
Uwe Lehnert: «Warum ich kein Christ sein will – Mein Weg vom christlichen Glauben zu einer naturalistisch-humanistischen Weltanschauung» (Γιατί δε θέλω να είμαι χριστιανός, Ο δρόμος μου από τη χριστιανική πίστη προς μία φυσιοκρατική ουμανιστική κοσμοαντίληψη), 3η έκδοση, σελ. 389, Teia Verlag, Berlin 2009.
Ο Lehnert ήταν μέχρι το έτος 2002 καθηγητής της «Πληροφορικής στην Παιδεία» στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου (FU Berlin). Το έτος 2000 είχε βραβευτεί με το επιστημονικό βραβείο «Wiener-Schmidt-Wissenschaftspreis». Στο βιβλίο του «Γιατί δε θέλω να είμαι χριστιανός» σκιαγραφεί αρχικά ο Lehnert τη σημερινή φάση εξέλιξης των επιστημών, ειδικότερα της Κοσμολογίας, της Κβαντικής Φυσικής, της Εξελικτικής Βιολογίας και της έρευνας σχετικά με τον ανθρώπινο εγκέφαλο και θέτει το ερώτημα για τις φιλοσοφικές και θεολογικές συνέπειες που έχουν αυτά τα επιστημονικά πορίσματα.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ασχολείται ο Lehnert με τη διδασκαλία και την ιστορία του Χριστιανισμού και της Εκκλησίας και αξιολογεί τα ευρήματα υπό το φως της λογικής και των επιστημονικών πορισμάτων.
Στο τρίτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου διατυπώνει ο συγγραφέας ένα φυσιοκρατικό, ουμανιστικό μοντέλο ζωής, το οποίο συμφωνεί με αντίστοιχα μοντέλα άλλων επιφανών συγγραφέων του παρελθόντος και της σημερινής εποχής.
Reinhold Miller: Gott, ein Geschöpf des Menschen, Mein Weg vom traditionellen Glauben zur Wirklichkeit ohne Gott (Ο θεός, ένα δημιούργημα του ανθρώπου: ο δρόμος μου από την παραδοσιακή πίστη στην πραγματικότητα χωρίς θεό), σελ. 293, Georg Olms Verlag, Hildesheim 2008.
Ο Δρ. R. Miller γεννήθηκε και μεγάλωσε στο κατάμαυρο, βαθύ καθολικό και βαυαρικό Altötting, είναι πτυχιούχος της Παιδαγωγικής και της Θεολογίας και εργάστηκε συστηματικά στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση των δασκάλων στο γερμανόφωνο χώρο, αλλά και ως διευθυντής εκκλησιαστικών χορωδιών. Οι γονείς του ήταν μουσικοί, δάσκαλοι στο πιάνο και ο Miller λέει σήμερα ότι «Σε μικρή ηλικία ήμουν βέβαιος ότι όλοι οι άνθρωποι παίζουν πιάνο και είναι καθολικοί! Σύντομα έμαθα ότι δεν παίζουν όλοι πιάνο και, σε ηλικία 11 ετών, όταν βρέθηκα για πρώτη φορά στο Μόναχο, διαπίστωσα ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι καθολικοί». Τα βιβλία του πάνω σε ψυχολογικά και παιδαγωγικά θέματα έφτασαν περίπου στις 200.000 αντίτυπα.
Στο βιβλίο του «Ο θεός, ένα δημιούργημα του ανθρώπου» περιγράφει ο συγγραφέας την προσωπική διαδρομή του από τον απλοϊκό πιστό νεαρό στον ενεργό υποψήφιο καθολικό κληρικό και, στη συνέχεια, από τη θέση του προβληματισμένου θεολόγου σ’ αυτή του πεπεισμένου άθεου, ο οποίος απέρριψε τις φοβίες και έκλεισε ειρήνη με την αποκλειστικότητα της παρούσης πεπερασμένης ζωής.
Σπάνια μέχρι τώρα έχει παρουσιαστεί σε ένα βιβλίο με τέτοια ακρίβεια η «εσωτερική άποψη» ενός θρησκευόμενου καθολικού. Γι’ αυτό θεωρούμε σημαντικό να διαβάσουν αυτό το βιβλίο, εκτός από αμφιταλαντευόμενους ή σταθερούς πιστούς, επίσης εκείνοι οι άνθρωποι που δεν είχαν οποιαδήποτε θρησκευτική εμπειρία και απασχόληση στη ζωή τους για να μπορέσουν να τοποθετηθούν στη θέση ενός συνειδητού (έστω και πρώην) πιστού!
Το βιβλίο του Miller αποτελεί μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ πιστών και αδιάφορων ή αθέων και αυτό ακριβώς είναι το σημαντικό πλεονέκτημά του.
Ποτέ άλλοτε δεν άλλαξε τόσο ριζικά η παραδοσιακή εικόνα για τον κόσμο, ποτέ δεν μελετήθηκε η φυσιοκρατική ουμανιστική θέση τόσο εμπεριστατωμένα και ταυτόχρονα δεν παρουσιάστηκε τόσο παραστατικά. Η συντάκτρια του hpd Fiona Lorenz μίλησε με τον συγγραφέα για το βιβλίο και τις πιθανές συζητήσεις που θα προκαλέσει. Εδώ ένα απόσπασμα:
hpd: Είναι γνωστό ότι ο τίτλος «Πέρα από το Καλό και το Κακό» είναι ο τίτλος ενός έργου του Νίτσε (Friedrich Nietzsche, 1844-1900) Τι σας οδήγησε να κυκλοφορήσετε ένα βιβλίο με ίδιο τίτλο;
M.S.S: Δεν ήταν δική μου ιδέα αλλά του εκδότη. Αν και αυτός ο τίτλος ταιριάζει απόλυτα με το περιεχόμενο του βιβλίου, μου είναι δυσάρεστο να προσεγγίσω τόσο εμφανώς τον Νίτσε. Θυμήθηκα όμως ότι ο Νίτσε είχε δώσει στο βιβλίο του τον υπότιτλο «Προοίμιο μιας φιλοσοφίας του μέλλοντος», και αυτό δίνει σημαντικό ερέθισμα.
hpd: Μια στιγμή! Εννοείς ότι έχεις συγγράψει τη φιλοσοφία του μέλλοντος, για την οποία ο Νίτσε προσέφερε μόνο ένα προοίμιο;
M.S.S: Ακούγεται φοβερά υπεροπτικό, έτσι; Για να μην παρεξηγηθώ, δεν θεωρώ ότι είμαι ένας σημαντικότερος φιλόσοφος απ’ ότι ο Νίτσε. Η διαφορά είναι ότι, λόγω της ανεβασμένης στάθμης γνώσεων της εποχής μας, μπορούμε πολύ ευκολότερα να ανταποκριθούμε στις απαιτήσεις που είχε θέσει ο Νίτσε σε μια «Φιλοσοφία του Μέλλοντος». Ο «ανατροπέας όλων των αξιών», ο Νίτσε, δεν είχε ιδέα από έρευνες για τη λειτουργία του εγκεφάλου, για Γενετική, για Εξελικτική Βιολογία, για Ψυχολογία και Κοινωνιολογία.
hpd: Θα συμφωνούσε ο Νίτσε με το βιβλίο σου;
M.S.S: Δύσκολο να απαντηθεί! Αν ζούσε σήμερα ο Νίτσε, θα είχε άλλες εμπειρίες από εκείνες της εποχής του και γι’ αυτό, θα είχε αναπτύξει μια άλλη φιλοσοφία. Ο Νίτσε του 19ου αιώνα σίγουρα θα συμφωνούσε με μερικά πράγματα από αυτά που έχω γράψει, άλλα θα τα απέρριπτε πανηγυρικά.
hpd: Με ποια έννοια;
M.S.S: Ο Νίτσε ήταν εξαίσιος στιλίστας και, από πολλές απόψεις, ένας μεγαλειώδης ψυχολόγος, αλλά σίγουρα δεν ήταν ουμανιστής. Η ουμανιστική (ανθρωπιστική) βασική κατεύθυνση του βιβλίου μου, ο τονισμός της κοινωνικής δικαιοσύνης, η ικανότητα να συμπάσχεις και να χαίρεσαι μαζί με άλλους ανθρώπους ως θεμέλιο μιας φιλάνθρωπης ηθικής, σίγουρα θα τον απωθούσαν. Απ’ την άλλη πλευρά θα χαιρετούσε χωρίς αμφιβολία τον αποχωρισμό από «το Καλό και το Κακό» ή από το «εργαλείο βασανισμού της ελεύθερης θέλησης». Όσον αφορά την απόρριψη της «τρέλας του ηθικισμού», βρισκόμαστε στην ίδια γραμμή.
.
