Χρόνια πολλά, καλή χρονιά!

Όταν χάνεται το μέτρο

Αντιγράφω μιαν ανάρτηση από το blog ox pontidis, κάτι σαν "Αμάν, μας την έπεσε ο Ποντίδης", ενός Πόντιου μετανάστη που ζει στο Μενίδι (Αχαρναί που λέγανε οι Αρχαίοι) και καταγράφει στο blog τα γεγονότα, κυρίως στο Δήμο του. Συχνά επεκτείνεται όμως και σε γενικότερου ενδιαφέροντος θέματα, όπως αυτό που ακολουθεί:

Πριν μερικά χρόνια ένα περιπολικό κυνήγησε ένα κλεμμένο αυτοκίνητο. Ο οδηγός του αρνήθηκε να σταματήσει και ένας αστυνομικός πυροβόλησε εναντίον του αυτοκινήτου. Η σφαίρα βρήκε το νεαρό οδηγό και τον σκότωσε. Ήταν ένας νεαρός τσιγγάνος από το Ζεφύρι. Οι τσιγγάνοι της περιοχής ξεσηκώθηκαν. Το γεγονός το ανέφεραν οι εφημερίδες στα ψιλά γράμματα. Την επέτειο του θανάτου του δεν την θυμήθηκε κανείς, ούτε στο Ζεφύρι.

Πριν ένα χρόνο ένας αστυνομικός πυροβόλησε προς το μέρος μιας ομάδας νεαρών και σκοτώθηκε από τη σφαίρα του ένας από αυτούς, ο Αλέξης Γρηγορόπουλος. Ήταν ένα παιδί από καλή οικογένεια. Οι πολιτικοί έκαναν δηλώσεις, κατέθεσαν στεφάνια. Η Αθήνα κάηκε. Το κράτος αποφάσισε η αδελφή του να εισαχθεί στο Πανεπιστήμιο χωρίς εξετάσεις.

Στην επέτειο του θανάτου του, έγιναν διαδηλώσεις. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας κατέθεσε στεφάνι για να «τιμήσει» τη μνήμη του. Το ίδιο και ο πρωθυπουργός. Τι τίμησαν, το ατύχημα; Ποιος ήταν ο ηρωισμός που τιμούσαν; Τίμησαν ποτέ κανένα από αυτούς που έδωσαν τη ζωή του για το κοινωνικό σύνολο; Τους πυροσβέστες, αστυνομικούς, πολίτες που έδωσαν τη ζωή τους; Αυτούς τους ξέχασαν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Δε χρειάστηκε να τα θυμηθούν τα πρόσωπα που ζητούν δημοσιότητα από αυτούς. Οι πολιτικοί και οι πολιτικάντιδες.

Τη συνταγή της δημοσιότητας για το τίποτα ακολούθησε και η Δήμαρχος στο Ζεφύρι. Η μητέρα του αδικοχαμένου μαθητή Αλέξη Γρηγορόπουλου, ήταν το κεντρικό πρόσωπο στην εκδήλωση βράβευσης των μαθητών του Λυκείου Ζεφυρίου, που εισήχθησαν φέτος στα ΑΕΙ και ΤΕΙ (εδώ).

Καθιέρωσαν τιμητική διάκριση που φέρει το όνομά του, για βράβευση μαθητή που θα εισάγεται στην ανώτατη εκπαίδευση. Θα τιμούν την επίδοση ενός μαθητή στο όνομα ενός που δεν ήταν καλός μαθητής, όπως είχε γίνει γνωστό!

Διαβάστε τα λόγια της Δημάρχου, είχε χάσει το μέτρο. Συντηρούν ένα μύθο, ένα κενό μύθο. Ποτέ δεν προέβαλαν ένα παράδειγμα που να τιμάει την παιδεία, έναν άνθρωπο που έφαγε τη ζωή του για να αφήσει κάτι στις επόμενες γενιές. Δεν έδωσαν το όνομα ενός άξιου εκπαιδευτικού, ενός από αυτούς που έδωσαν τα εφόδια για να μπουν τα παιδιά στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Να θεσμοθετήσουν ένα βραβείο προς τιμή του.

Ξέχασε η κ. Δήμαρχος να αναφέρει και το άλλο θύμα. Το νεαρό τσιγγάνο. Το δημότη της. Αλλά αυτός ήταν γύφτος. Τι αίγλη να δώσει στη φιέστα της;

Κατάμεστη η αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου. Ανάμεσα στους παρισταμένους, οι βουλευτές Βασίλης Οικονόμου, Ντίνος Βρεττός και Θανάσης Μπούρας, ο Αντινομάρχης Βασίλης Τόλης, Αντιδήμαρχοι, Δημοτικοί Σύμβουλοι και εκπαιδευτικοί.

Αυτοί όλοι, ποια εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους; Συμφωνούν με τα λόγια και τα έργα της κ. Δημάρχου;

Θα βρει ποτέ αυτός ο λαός το μέτρο;

Βλαστοκύταρα

Τυφλός είδε ξανά

(ΒΗΜΑ, 24/12/2009)

Ενας 38χρονος άνδρας ο οποίος είχε υποστεί ολική τύφλωση από το ένα μάτι εξαιτίας επίθεσης που δέχτηκε με χημική ουσία ανέκτησε πλήρως την όρασή του χάρη σε μια νέα πρωτοποριακή θεραπεία με τη χρήση βλαστικών κυττάρων. Ο Ράσελ Τέρνμπουλ πριν από 15 χρόνια ξεκίνησε από το σπίτι του στο Νιούκαστλ για να πάει στη δουλειά του με το λεωφορείο και στη διαδρομή δύο επιβάτες άρχισαν να διαπληκτίζονται. Εκείνος προσπάθησε να τους χωρίσει όταν ξαφνικά ένας από αυτούς άρχισε να σκορπίζει ολόγυρα αμμωνία, προκαλώντας βλαστοκυτταρική ανεπάρκεια του πρόσθιου θαλάμου (LSCD) στο δεξί μάτι του Τέρνμπουλ. Η εν λόγω πάθηση οδηγεί σε διαρκή επιθηλιακή διάσπαση και επιφανειακή αγγείωση του κερατοειδούς, με αποτέλεσμα χρόνιες ενοχλήσεις και πόνο καθώς και απώλεια της όρασης.

Ο Τέρνμπουλ πριν από τρία χρόνια άκουσε για μια νέα πειραματική θεραπεία και έχοντας ταλαιπωρηθεί αφάνταστα δεν δίστασε να δεχθεί να λάβει μέρος σε αυτήν. Την έρευνα πραγματοποιούσαν ειδικοί του Νorth Εast Εngland Stem Cell Ιnstitute, οι οποίοι πήραν μια μικρή ποσότητα βλαστικών κυττάρων από το υγιές μάτι του ασθενούς και τα καλλιέργησαν στο εργαστήριο. Στη συνέχεια εμφύτευσαν στο κατεστραμμένο μάτι τα βλαστικά κύτταρα που είχαν δημιουργηθεί στο εργαστήριο, τα οποία και βοήθησαν στο να αποκατασταθούν οι ζημιές και να ανακτήσει τελικά την όρασή του ο ασθενής. Η μέθοδος αυτή δεν απαιτεί τη χρήση φαρμάκων που καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα, που σημαίνει ότι δεν υπάρχει πιθανότητα απόρριψης των βλαστικών κυττάρων τα οποία έχει λάβει ο ασθενής. Επίσης είναι η πρώτη μέθοδος στην οποία δεν χρησιμοποιούνται ζωικά προϊόντα για να ενισχυθεί η παραγωγή των βλαστοκυττάρων στο εργαστήριο.

Η νέα μέθοδος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την αποκατάσταση της όρασης που έχει προκληθεί όχι μόνο από χημικούς παράγοντες αλλά από προβλήματα με τους φακούς επαφής, από κάψιμο κ.ά. Τα αποτελέσματα της έρευνας έγιναν γνωστά τώρα που είναι πλέον διασφαλισμένο το ότι ο Τέρνμπουλ όχι μόνο βλέπει ξανά και από τα δύο του μάτια, αλλά δεν είχε κάποια άλλη παρενέργεια. Αυτή τη στιγμή διεξάγεται νέα έρευνα με την πρωτοποριακή μέθοδο, στην οποία αυτή τη φορά λαμβάνουν μέρος 24 ασθενείς.

Έγραφα σε προηγούμενη ανάρτηση ότι πολλοί (απελπισμένοι) πιστοί ελπίζουν σε μία θαυματουργική ίαση από ανίατες ασθένειες, δεν βλέπουν όμως ότι δεν έχει συμβεί ποτέ κάτι πιο απλό: να αναγεννηθεί το αποκομμένο άκρο ενός ανάπηρου, να ξαναβγάλει δόντια ο φαφούτης, να αποκτήσει γένια ο σπανός... Αυτά ακριβώς θα επιτευχθούν κάποια στιγμή, αργά ή γρήγορα, αλλά μέσω της επιστήμης... Η πίστη ότι ο θεούλης θα κάνει κάποιο θαύμα αποτελεί παρηγοριά για τον άρρωστο ή τους συγγενείς του και πηγή θησαυρισμού για τους παπάδες...

Ο Γιωργάκης μαθητής του Μακιαβέλλι…

του Μάριου Βερέττα

Συγγραφέα–Εκδότη

Η πρόσφατη πρόσκληση του ηγέτη της κάστας των ρασοφόρων στο υπουργικό συμβούλιο αποδεικνύει ότι ο νέος πρωθυπουργός, σαν μαθητευόμενος μάγος, ακολουθεί πιστά τα διδάγματα του Nικολό Mακιαβέλλι:

«...κι αλήθεια, δεν βρέθηκε ποτέ νομοθέτης που να όρισε νόμους σ’ ένα λαό δίχως να καταφύγει στο Θεό, αφού αλλιώς κανείς δεν θα τους δεχόταν...

»...πρέπει λοιπόν οι κεφαλές μιας δημοκρατίας ή μιας ηγεμονίας να κρατούν ορθά τα θεμέλια της θρησκείας και να συντρέχουν ό,τι έρχεται να δώσει στη θρησκεία βοήθεια ακόμα κι αν οι ίδιοι το κρίνουν ψεύτικο...

»...κι επειδή ακολούθησαν τούτον τον δρόμο γεννήθηκε η ιδέα πως γίνονται τάχα θαύματα και οι θρησκείες τα γιορτάζουν όση ψευτιά κι αν κρύβουν μέσα τους.

»...γιατί έρχονται οι ηγέτες και τα κάνουν σπουδαία και τρανά αδιάφορο από όποια ρίζα ξεπετάχτηκαν. Kι έτσι το δικό τους κύρος κάνει τον καθένα να τα πιστέψει...» Nικολό Mακιαβέλλι Διατριβές πάνω στην Πρώτη Δεκάδα της Pωμαϊκής Iστορίας του Tίτου Λίβιου (B’ 1, 11-12)

Κι όσο για τους πράσινους «συντρόφους» που επέδειξαν την ανεξιθρησκεία ή και την αθεΐα τους, κατά τη διαδικασία της ορκωμοσίας της νέας Βουλής, όλοι τους φαίνεται πως έκαναν τις πεποιθήσεις τους… γαργάρα.

Από τη στιγμή λοιπόν που ο κληρονομικός πρωθυπουργός αποφάσισε να ακολουθήσει το δρόμο του πατέρα του, που τον έτρεχε στα γεράματα η γκόμενα στα μοναστήρια, υπέγραψε και την πολιτική του καταδίκη.

Όταν σαν πρώτο δείγμα διακυβέρνησης φορολογεί ύπουλα –με τα τέλη κυκλοφορίας– το λαό που τον εξέλεξε, και συνάμα περιβάλλει με καινοφανείς τιμές τον ηγέτη της πλουσιότερης παρασιτικής και αφορολόγητης κάστας, τότε έχει κιόλας καταδικαστεί στη συνείδηση του απλού πολίτη.

Ακόμη δηλαδή δεν πρόλαβε να εκλεγεί, ο Γιωργάκης, και βρέθηκε ήδη στην αρχή της κατηφόρας…

Κρίμα γι’ αυτούς που τον εμπιστεύθηκαν…

Βιολογία και Εξέλιξη

(της Κατερίνας Μπακογιάννη, Καθημερινή, 20/12/2009)

Οι πίθηκοι, πάντως, είναι εκείνοι που έβαλαν κάποτε τον ακαδημαϊκό Κώστα Κριμπά σε μπελάδες. Οργισμένοι εκκλησιαστικοί κύκλοι, όπως λέει ο ίδιος σήμερα, αντέδρασαν στην επιστημονική άποψη ότι ο άνθρωπος και ο πίθηκος έχουν κοινό πρόγονο και το βιβλίο του οργανισμού, που επί σχεδόν είκοσι χρόνια διδάσκονταν τα Ελληνόπουλα, υπέστη λογοκρισία. Η επίμαχη παράγραφος απαλείφθηκε.

Έχει σημασία; Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο στο περιοδικό Economist) ένας στους τέσσερις Έλληνες εξακολουθεί να απορρίπτει την Θεωρία της Εξέλιξης ως ψευδή, το υψηλότερο ποσοστό στις χώρες της «παλιάς» Ευρωπαϊκής Ένωσης!

Σήμερα, ο κ. Κριμπάς επανέρχεται με ένα νέο βιβλίο για το ευρύ κοινό. Αυτή ήταν και η αφορμή για τη συνέντευξη. Στην εισαγωγή του βιβλίου καταφέρεται με δριμύτητα και (όχι τόσο ακαδημαϊκό) πάθος εναντίον «όσων τοποθετούν τους Eλληνες μαθητές στο σκότος των πρωτογόνων προκαταλήψεων».

- Γιατί λέτε να συμβαίνει αυτό στη χώρα μας;

- Μία σημαντική ιστορικός η οποία πέθανε πρόσφατα, η Ρένα Πατρικίου, έχει περιγράψει με μεγάλη οξύνοια ότι ένα σημαντικό στοιχείο που μας κινητοποιεί είναι ο φόβος για την εθνική μας ταυτότητα. Πώς δημιουργήθηκε η Ελλάδα; Αν πάτε έξω από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, θα δείτε τέσσερα αγάλματα. Από τη μία ο Πατριάρχης ο Γρηγόριος ο Ε΄ και από την άλλη μεριά ο Ρήγας. Μα για όνομα του Θεού, ο Πατριάρχης τον είχε αφορίσει τον Ρήγα! Και μπροστά είναι ο Καποδίστριας με τον Κοραή. Μα ο Κοραής θεωρούσε τον Καποδίστρια τύραννο! Πήραμε ως έθνος αλλοπρόσαλλα στοιχεία και τα ενώσαμε για να φτιάξουμε μια ταυτότητα. Λοιπόν, κάποιοι ίσως θεωρούν ότι αν θίξεις ένα από αυτά τα συστατικά απειλούμεθα.

- Θίγεται η Εκκλησία;

- Η Ορθόδοξη Εκκλησία ποτέ δεν εκφράστηκε υπέρ και ποτέ δεν εκφράστηκε εναντίον της Θεωρίας της Εξέλιξης. Οι αντιδράσεις έρχονται από οργανώσεις, κύκλους και κληρικούς.

- Ωστόσο, η Καθολική Εκκλησία έχει τοποθετηθεί επισήμως επί του θέματος.

- Ο προηγούμενος Πάπας, ο Ιωάννης Παύλος Β΄, είχε πει ότι πρόκειται για κάτι παραπάνω από μία θεωρία που όλοι οι βιολόγοι τη δέχονται.

- Πρακτικά, τι σημαίνει για ένα νέο άνθρωπο να μην έχει διδαχθεί τη θεωρία της εξέλιξης σωστά;

- Ένα έθνος, για να επιζήσει, δεν επιτρέπεται να ζει σε παρωχημένες εποχές. Δηλαδή, πρέπει να διαμορφωθεί μία καινούργια αντίληψη, η οποία εξαρτάται από την πρόοδο της επιστήμης. Και η επιστήμη πάει πακέτο. Δεν μπορούμε να πούμε ότι εγώ παίρνω τις ασπιρίνες και τα άλλα τα πετάω. Αν θέλουμε να επιζήσουμε, πρέπει να προσαρμοστούμε όπως οι άλλες χώρες της δυτικής Ευρώπης. Και να μεταβάλουμε ενδεχομένως λίγο την ιδέα μας περί ταυτότητας ώστε να είναι προσαρμοσμένη στην πρόοδο αυτή.

Η κομμένη παράγραφος

- Πριν από 30 χρόνια δεν νιώσατε την ανάγκη ως πανεπιστημιακός δάσκαλος να αντιδράσετε για τη λογοκρισία που υπέστη το βιβλίο Βιολογίας του Οργανισμού που εσείς είχατε συγγράψει;

- Εκοψαν μία μικρή φράση. Οτι ο άνθρωπος και ο πίθηκος έχουν κοινό πρόγονο. Είναι πολύ αστείο... Αλλά δεν ήταν αυτό το θέμα. Μέχρι τότε δεν διδασκόταν ποτέ η εξέλιξη. Προτίμησα λοιπόν να διδαχθεί ό, τι ήταν να διδαχθεί και ας γινόταν αυτή η περικοπή, παρά το αντίθετο.

- Γιατί έκοψαν την συγκεκριμένη φράση;

- Γιατί άρχισαν τα τηλεγραφήματα στο υπουργείο ότι είναι ντροπή για τα Ελληνόπουλα να διδάσκονται ότι κατάγονται από ένα κτήνος. Προφανώς, τα... Αγγλόπουλα μπορούσαν να το διδάσκονται. Και ζητούσαν να καεί το βιβλίο.

- Ο συνειρμός με τις πρόσφατες αντιδράσεις γύρω από το βιβλίο Ιστορίας της ΣΤ΄ Δημοτικού είναι αναπόφευκτος. Η κ. Μαρία Ρεπούση υπεραμύνθηκε έντονα της «επίμαχης φράσης» περί συνωστισμού στη Σμύρνη.

- Τη γνωρίζω την ιστορία της κ. Ρεπούση, γιατί μας το έδωσαν στην Ακαδημία να το διαβάσουμε και το συζητούσαμε επί μήνες.

- Οπότε βρεθήκατε από την άλλη πλευρά να κρίνετε εσείς σχολικό εγχειρίδιο. Ποια είναι η άποψή σας;

- Ηταν μία μεγάλη αδεξιότητα εκ μέρους της. Οταν ξέρει κανείς τι έγινε στη Σμύρνη -εγώ δεν προέρχομαι από προσφυγική οικογένεια- αυτό ήταν λίγο προκλητικό. Βέβαια, είναι αναμφισβήτητο ότι η ιστορία, όπως την αφηγείται κανείς, διαμορφώνει την φιλοπατρία και τον ρατσισμό. Εγώ θα επιθυμούσα μία ιστορία η οποία να είναι ειρηνόφιλη. Αλλά εν πάση περιπτώσει δεν πρέπει να είναι αφελής.

Επιστήμη και θρησκεία

- Ενας από τους μεγαλύτερους γενετιστές της εποχής μας και δάσκαλός σας, ο Theodosius Dobzhansky, ήταν θρησκευόμενος. Προσπαθούσε να συμβιβάσει τα ασυμβίβαστα, λέτε;

- Κοιτάξτε. Ο Dobzhansky ήταν Ρώσος και μάλιστα απόγονος της αδερφής του Ντοστογιέφσκι. Ηταν όντως θρησκευόμενος. Στις αρχές του '60 επέμενε φοβερά να πάμε οι δυο μας μία εκδρομή στο Αγιον Ορος. Μείναμε στο ρώσικο μοναστήρι και κοινώνησε. Εγραψε και ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο: «Η βιολογία του υπαρξιακού μας ερωτήματος». Και εκεί υποστηρίζει ότι η θρησκεία είναι απαραίτητη, αλλά πρέπει να προσαρμόζεται με την επιστήμη.

- Η θρησκευτική πίστη βοηθάει στην εξέλιξη της ζωής;

- Σε όλα τα μέρη του κόσμου, όλοι περίπου οι άνθρωποι ακολουθούν μία θρησκεία. Αν ακολουθήσουμε την σκέψη του Δαρβίνου, θα θεωρήσουμε ότι είναι γενετικά γραμμένο. Δεν είναι - αλλά πρέπει να μας βάλει σε σκέψη γιατί συμβαίνει αυτό. Ο άνθρωπος διαφέρει από ορισμένα ζώα γιατί έχει αυτό που λέμε «theory of mind». Ξέρουμε ότι και οι άλλοι άνθρωποι είναι σαν κι εμάς και ότι κι εμείς θα πεθάνουμε και έχουμε ένα άγχος υπαρξιακό. Μια γονεϊκή προστασία μας βοηθάει στο να ησυχάσουμε από αυτό το άγχος. Φαίνεται ότι όσοι πιστεύουν -και επιζούν- βγαίνουν μερικές μέρες νωρίτερα από την εντατική θεραπεία. Οι υποδοχείς τους δέχονται άλλες ενώσεις.

- Αρα η πίστη επιδρά βιολογικά πάνω στο σώμα τους;

- Βέβαια.

- Η γνώση της επιστήμης μπορεί να βοηθήσει στο υπαρξιακό μας άγχος;

- Νομίζω ότι ο άνθρωπος χρειάζεται μία θεωρία περί του κόσμου. Βέβαια, δεν του λύνει όλα τα προβλήματα, αλλά βοηθάει πάρα πολύ. Ξέρετε, το νοητικό μας όργανο, η λογική μας, έχει υποστεί επιλογή για τις συνθήκες στις οποίες ζούμε. Είναι οι συνθήκες του μεσόκοσμου. Δηλαδή, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε ούτε πολύ μεγάλα πράγματα ούτε πολύ μικρά... Ούτε το άτομο ούτε όμως και κάτι κοντά στο άπειρο. Αυτά που προδίδουν τον κοινό μας νου βρίσκονται ακριβώς σε αυτές τις άλλες περιοχές, για τις οποίες δεν είναι φτιαγμένο το μυαλό μας.

Το υπαρξιακό ερώτημα

- Γι' αυτό δεν μπορούμε να απαντήσουμε και στο βασικό υπαρξιακό ερώτημα;

- Οχι. Γι' αυτό δεν μπορούμε να απαντήσουμε στα προβλήματα της Φυσικής. Υπάρχουν παράδοξα που η λογική μου δεν τα αντιλαμβάνεται. Οπως το παράδοξο του Russell (σ.σ.: κατά πόσον είναι μέρος του εαυτού του το σύνολο των συνόλων που δεν αποτελούν μέρος του εαυτού τους).

- Η επιστήμη θα δώσει ποτέ απαντήσεις στο υπαρξιακό ερώτημα, πού ήμαστε πριν γεννηθούμε;

- Πουθενά δεν είμαστε. Εσείς, ξέρετε πού είμαστε; Γιατί το παιδεύετε;

- Η τύχη έπαιξε ρόλο στη ζωή σας;

- Ημουν τυχερός στο ότι είχα πολύ καλούς δασκάλους. Ξέρετε, οι οικογένειες ερευνητών είναι κλειστοί κύκλοι. Αλλά γνωρίζεις σημαντικούς ανθρώπους. Οι μαθητές του Dobzhansky είμαστε σαν μία οικογένεια. Τώρα πεθαίνουν και πολλοί...

- Πώς έγινε και άνοιξαν αρχικά αυτοί οι κλειστοί κύκλοι για εσάς;

- Τότε, όλοι οι Ελληνες στη Λωζάννη ήθελαν να γίνουν γιατροί. Ημουν ο μόνος μεταξύ δέκα Ελβετών. Οι οποίοι έγιναν και παραμένουν φίλοι μου.

- Ως πανεπιστημιακός, νομίζετε ότι οι Ελληνες διδάσκοντες δίνουν αντίστοιχες ευκαιρίες στους Ελληνες φοιτητές;

- Δεν ξέρω. Μπορεί μερικοί να δίνουν και άλλοι να μη δίνουν. Αλλά μη νομίζετε ότι και οι φοιτητές επιζητούν τις ευκαιρίες. Ψάχνεις να βρεις ανθρώπους για να τους εμπνεύσεις. Δουλεύεις με το υλικό το οποίο έχεις.

Η «διαμάχη» για τα σύμβολα

(της Ιωαννας Φωτιαδη, Καθημερινή, 17/12/2009)

Με αφορμή την καταδίκη της Ιταλίας από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για την παρουσία σταυρών στις σχολικές τάξεις, το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου οργάνωσε χθες ανοικτή εκδήλωση με θέμα «Τα θρησκευτικά Σύμβολα στην Εκπαίδευση». «Το θέμα παίρνει νέα τροπή με την απόφαση του ΔΑΔ, που υποστηρίζει ότι ο σταυρός μπορεί έστω και έμμεσα να επιβάλει θρησκευτικές πεποιθήσεις», επισημαίνει ο κ. Ν. Αλιβιζάτος, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Παν. Αθηνών. Ωστόσο, η απόφαση δεν είναι προς το παρόν δεσμευτική για την Ελλάδα.

Ευρύτερο ζήτημα

«Μόνο όταν η απόφαση θα προέρχεται από την Ολομέλεια του δικαστηρίου θα είναι δεσμευτική ως ερμηνευτικό δεδικασμένο λόγω της φύσης της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου», εξηγεί στην «Κ» η δρ Συνταγματικού Δικαίου Αλκμήνη Φωτιάδου. «Τότε η Ελλάδα θα κληθεί είτε να αυτοκαθοριστεί με τη θέσπιση νομοθεσίας ή την καθιέρωση κάποιας πάγιας πρακτικής, είτε να ετεροκαθοριστεί, αν καταδικαστεί αντίστοιχα από το ΔΑΔ». Από τη πλευρά του ο κ. Ιωάννης Κονιδάρης, καθηγητής Εκκλησιαστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δήλωσε στην «Κ» ότι «το θέμα των θρησκευτικών συμβόλων στη δημόσια εκπαίδευση είναι πολύ ευρύτερο από την ύπαρξη μιας εικόνας στις σχολικές τάξεις. Η απόφαση του ΔΑΔ ούτε μας αφορά ούτε μας δεσμεύει προς το παρόν. Τη στιγμή αυτή προέχει η κοινωνική συνοχή, καθώς η δύσκολη ώρα που περνάει η πατρίδα μας δεν επιτρέπει διχασμούς και συγκρούσεις».

«Η σχετική διαμάχη στη Δυτική Ευρώπη δεν λαμβάνει χώρα μεταξύ “πιστών-απίστων”, αλλά είναι κατάλοιπο της σύγκρουσης Ρωμαιοκαθολικισμού και Προτεσταντισμού», υπενθυμίζει ο κ. Σταύρος Γιαγκάζογλου, δρ Θεολογίας και Σύμβουλος στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. «Στην Ελλάδα τα θρησκευτικά σύμβολα συνδέονταν συνειρμικά με τον αγώνα κατά της Τουρκοκρατίας, αλλά σταδιακά εντάχθηκαν στην παράδοση: ο σταυρός βρίσκεται στη σημαία, στα φαρμακεία και τα νοσοκομεία».

Ελκυστικοί χώροι

Οπως παρατηρεί «σήμερα οι εικόνες κοσμούν τις τάξεις όπως οι ήρωες του ’21 και ο γεωφυσικός χάρτης. Δεν είμαι υπέρ της αφαίρεσής τους. Τα αναρτημένα σύμβολα μπορούν να αυξηθούν για να εκφράζουν όλους τους μαθητές: θα μπορούσαν να προστεθούν σύμβολα άλλων δογμάτων, εφόσον στην τάξη έχουμε αλλοδαπούς μαθητές, αλλά και άλλες προσωπικότητες- διεθνούς εμβέλειας. Το ζητούμενο δεν είναι να κάνουμε τις τάξεις “λευκά κελιά”, αλλά ελκυστικούς χώρους μάθησης με τους οποίους οι μαθητές να ταυτίζονται. Η ουδετεροθρησκεία προήλθε από το κίνημα του Διαφωτισμού, ωστόσο στον ευρωπαϊκό πολιτισμό σημαντικό ρόλο έπαιξε μέχρι σήμερα και η θρησκευτικότητα», καταλήγει.

Πάνω σ' αυτά έστειλα μια επιστολή στην Καθημερινή, η οποία δημοσιεύτηκε στις 5 Ιανουαρίου 2010:

(click)

Θα βρούμε ζωή σε άλλους πλανήτες;

(του Χάρη Βάρβογλη, καθηγητή

Φυσικής ΑΠΘ, ΒΗΜΑ, 20/12/2009)

Είμαστε μόνοι μας στο Σύμπαν ή μήπως υπάρχουν όντα σε άλλους πλανήτες που αυτή τη στιγμή διερωτώνται για το ίδιο πράγμα; Το ερώτημα αυτό απασχολεί τους ανθρώπους από πολύ παλιά. Για παράδειγμα, στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. ο έλληνας φιλόσοφος Επίκουρος έγραφε: «Υπάρχουν άπειροι κόσμοι, άλλοι όμοιοι και άλλοι διαφορετικοί από τον δικό μας». Την εποχή του Γαλιλαίου παρόμοιες ιδέες διατύπωσε στο βιβλίο του Περί απείρου Σύμπαντος και Κόσμων ο ιταλός μοναχός και φιλόσοφος Τζορντάνο Μπρούνο, ο οποίος εκτελέστηκε από την καθολική εκκλησία.

Η αντίληψη περί της ύπαρξης εξωγήινων όντων απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα κατά τον 19ο αιώνα, λόγω της αλματώδους ανάπτυξης της Αστρονομίας και της συγγραφής σημαντικών έργων επιστημονικής φαντασίας. Στο πρώτο σκέλος σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα εκλαϊκευτικά βιβλία του γάλλου αστρονόμου Καμίγ Φλαμαριόν, στο δε δεύτερο τα έργα του Ιουλίου Βερν (Από τη Γη στη Σελήνη ) και του Χ. Τζ. Γουέλς (Ο πόλεμος των κόσμων). Η πρώτη καθαρά επιστημονική προσέγγιση του θέματος όμως έγινε από τον σήμερα ομότιμο καθηγητή Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας Φρανκ Ντρέικ. Ο Αμερικανός αυτός αστρονόμος έγραψε το 1961 την περίφημη "εξίσωση Ντρέικ", με την οποία μπορεί να εκτιμήσει κανείς τον αριθμό των εξωγήινων πολιτισμών του Γαλαξία μας με τους οποίους θα μπορούσαμε να έρθουμε σήμερα σε επαφή. Με τα διαθέσιμα την εποχή εκείνη στοιχεία ο αριθμός αυτός προέκυπτε ίσος με 5. Με τα σημερινά δεδομένα φαίνεται όμως ότι είναι σημαντικά μικρότερος.

Η εξίσωση του Ντρέικ

Ο Ντρέικ θεώρησε ότι ο αριθμός των πολιτισμών, Ν, του Γαλαξία μας με τους οποίους μπορούμε να επικοινωνήσουμε, δίνεται από τη σχέση

N=RΠ_π x Ν_ζ x Π_ζ x Π_λ x Π_ε x Τ,

όπου R είναι ο αριθμός των νέων αστέρων που δημιουργούνται ανά έτος στον Γαλαξία μας, Π_π το ποσοστό των αστέρων που έχουν πλανήτες, Ν_ζ ο αριθμός των αστέρων κάθε πλανητικού συστήματος που είναι ικανοί να υποστηρίξουν ζωή, Π_ζ το ποσοστό των πλανητών που θα αναπτύξουν τελικά ζωή, Π_λ το ποσοστό των πλανητών που θα αναπτύξουν λογικά όντα, Π_ε το ποσοστό των πολιτισμών που θα αναπτύξουν ικανότητα επικοινωνίας και Τ η μέση διάρκεια κάθε τεχνολογικού πολιτισμού. Ο Ντρέικ έθεσε στο δεξί μέρος της εξίσωσης τις τιμές R=10, Π_π=0,5, Ν_ζ=2, Π_ζ=1, Π_λ=0,01, Π_ε=0,01 και Τ=10.000 έτη και πήρε για αποτέλεσμα Ν=5. Επομένως εκτίμησε ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν στον Γαλαξία μας πέντε πλανήτες με ζωή και τεχνολογικό πολιτισμό ικανό να έρθει σε επαφή μαζί μας.

Ο Ντρέικ αγνόησε τη δυνατότητα επικοινωνίας με πολιτισμούς σε κάποιον από τους άλλους 200 δισεκατομμύρια γαλαξίες, επειδή οι αποστάσεις τους είναι τόσο μεγάλες ώστε με τα σημερινά μέσα είναι ουτοπία ακόμη και να σκέπτεται κανείς την πιθανότητα επικοινωνίας με έμβια όντα σε αυτούς.

Αρκεί να σημειώσουμε ότι η πρώτη προσπάθεια ραδιοεπικοινωνίας με πιθανούς τεχνολογικούς πολιτισμούς έγινε το 1974 με στόχο πλανητικά συστήματα των αστέρων του σμήνους Μ13 του Γαλαξία μας, που βρίσκεται σε απόσταση 25.000 ετών φωτός.

Επομένως, αν υπάρχουν εκεί λογικά όντα, θα λάβουν το ραδιομήνυμά ύστερα από 25.000 χρόνια και, αν υποθέσουμε ότι ο πολιτισμός μας θα συνεχίσει να υφίσταται ως τότε, θα λάβουμε την απάντησή τους το έτος 51974 μ.Χ.! Φαίνεται λοιπόν ότι, με την παρούσα τουλάχιστον τεχνολογία επικοινωνιών, είναι απίθανο να έρθουμε σε επαφή με εξωγήινους πολιτισμούς.

Πόσοι εξωγήινοι πολιτισμοί υπάρχουν;

Από την εποχή που πρωτοδημοσιεύθηκε η εξίσωση του Ντρέικ, το 1961, έχουν αλλάξει πολλά. Κατ' αρχάς επιβεβαιώθηκε από παρατηρήσεις η ύπαρξη άλλων πλανητικών συστημάτων, πέρα από το ηλιακό μας σύστημα, που τότε ήταν μόνο εικασία, και από αυτούς φαίνεται ότι ένα ποσοστό που πλησιάζει στην εκτίμηση του Ντρέικ (50%) έχουν πλανήτες. Παράλληλα όμως αποκαλύφθηκαν και άλλες πτυχές του προβλήματος, που ο Ντρέικ δεν γνώριζε τότε.

Για παράδειγμα, η εμφάνιση ζωής σε έναν πλανήτη, με τη μορφή που γνωρίζουμε στη Γη, εξαρτάται από την ύπαρξη νερού σε υγρή μορφή. Για να συμβαίνει αυτό, ο πλανήτης θα πρέπει να βρίσκεται στην «κατάλληλη» απόσταση από το κεντρικό αστέρι, ούτε πολύ κοντά (γιατί λόγω της υψηλής θερμοκρασίας το νερό θα υπάρχει υπό μορφή υδρατμών) ούτε πολύ μακριά (επειδή λόγω της χαμηλής θερμοκρασίας το νερό θα υπάρχει υπό μορφή πάγου). Ωστόσο σχεδόν όλοι οι πλανήτες που έχουμε ανακαλύψει ως τώρα βρίσκονται πολύ κοντά στο κεντρικό αστέρι.

Επιπλέον γνωρίζουμε ότι οι άξονες περιστροφής των τριών από τους τέσσερις «γήινους» πλανήτες του ηλιακού συστήματος (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Αρης) κινούνται χαοτικά, οπότε δεν έχουν σταθερές «εποχές» για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Από το φαινόμενο αυτό εξαιρείται η Γη, ο άξονας της οποίας είναι ιδιαίτερα σταθερός λόγω της παρουσίας της Σελήνης.

Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι η εμφάνιση «λογικής» ζωής στον πλανήτη μας ήταν θέμα σύμπτωσης. Επί εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια στη Γη επικρατούσαν οι δεινόσαυροι, μια μορφή ζωής που σίγουρα δεν θα μπορούσε να αναπτύξει τεχνολογικό πολιτισμό. Αυτός αναπτύχθηκε επειδή η πτώση ενός μεγάλου αστεροειδούς στη Γη, πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, εξαφάνισε τους δεινοσαύρους και άφησε το πεδίο ελεύθερο για την ανάπτυξη των θηλαστικών και τελικά, μόλις πριν από 200.000 χρόνια, του ανθρώπου.

Τα παραπάνω στοιχεία, καθώς και η άγνοια που έχουμε σήμερα για τον τρόπο εμφάνισης της ζωής (είναι άραγε πάντα αυτόματη ή μπορεί και να μεταφέρεται από πλανήτη σε πλανήτη;) οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η εκτίμηση του Ντρέικ ήταν ίσως αισιόδοξη και ότι είναι πιθανό να είμαστε μόνοι μας στον Γαλαξία.

Απολιθώματα σε μετεωρίτες

Το θέμα της ύπαρξης εξωγήινης ζωής επανήλθε στο προσκήνιο της δημοσιότητας με την πρόσφατη ανακοίνωση αμερικανών επιστημόνων, οι οποίοι, επανερχόμενοι σε προγενέστερη δημοσίευσή τους, υποστηρίζουν ότι νεότερα στοιχεία επιβεβαιώνουν την ύπαρξη απολιθωμάτων έμβιων οργανισμών σε μετεωρίτη. Ο μετεωρίτης αυτός, με την επιστημονική ονομασία ΑLΗ 840001, είχε βρεθεί στην περιοχή Αlan Ηills του Νότιου Πόλου το 1984 και εξαρχής είχε διαπιστωθεί ότι προέρχεται από την επιφάνεια του Άρη. Κατά πάσα πιθανότητα ήταν ένα θραύσμα από την πρόσκρουση στον Αρη κάποιου αστεροειδούς ή κομήτη.

Το 1996 οι ίδιοι επιστήμονες είχαν ισχυριστεί ότι στο εσωτερικό του μετεωρίτη ΑLΗ 84001 είχαν εντοπίσει απολιθώματα έμβιων όντων, ανακοίνωση όμως που τότε είχε αντιμετωπιστεί με σκεπτικισμό από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Ανεξάρτητα από το αν ο μετεωρίτης αυτός περιέχει απολιθώματα ζωντανών οργανισμών ή απλά ανόργανους σχηματισμούς, η ανακάλυψή του έδειξε ότι είναι δυνατή η μεταφορά υλικού από πλανήτη σε πλανήτη ενός πλανητικού συστήματος. Από τότε έχουν βρεθεί στην περιοχή του Νότιου Πόλου της Γης, όπου είναι πολύ εύκολος ο εντοπισμός σκουρόχρωμων αντικειμένων στην επιφάνεια του πάγου, άλλοι 34 μετεωρίτες προερχόμενοι από τον Αρη.

Τo DΝΑ του μεγάλου λοιμού στην αρχαία Αθήνα

(του Μιχάλη Α. Τιβέριου, καθηγητή Κλασικής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ, ΒΗΜΑ, 29/11/2009)

Τον τελευταίο καιρό ζούμε με τον φόβο της «νέας γρίπης». Ανεξάρτητα από το αν ο φόβος αυτός είναι δικαιολογημένος ή αν προκλήθηκε, ως έναν βαθμό, από επιτήδειους για ευνόητους λόγους, μου έδωσε το έναυσμα να ασχοληθώ σήμερα με τη γνωστή επιδημία που έπληξε την Αθήνα το 431/430 π.Χ., στις αρχές του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Προτού το DΝΑ μπει στη ζωή μας, κάθε προσπάθεια της παλαιοπαθολογίας- πρόκειται για την επιστήμη που μελετά τις ασθένειες του ανθρώπου κατά το παρελθόν- να διαγνώσει επιδημίες που είχαν ενσκήψει σε παλαιότερες εποχές συναντούσε, για πολλούς λόγους, μεγάλες δυσκολίες. Αυτό ισχύει και για τον λοιμό που χτύπησε την Αθήνα κατά τον δεύτερο χρόνο του Πελοποννησιακού Πολέμου.

Παρά τη λεπτομερή περιγραφή του και τη σαφή εξιστόρηση της κλινικής εικόνας των ασθενών που μας δίνει ο Θουκυδίδης- σημειώνω ότι και ο ίδιος προσβλήθηκε από την επιδημία αλλά ήταν από τους τυχερούς που επέζησαν-, εν τούτοις δεν κατέστη δυνατή η ασφαλής ταυτοποίηση της νόσου.

Η επιδημία αυτή, που πρέπει να αφάνισε περίπου το ένα τρίτο των Αθηναίων, συμπεριλαμβανομένου του χαρισματικού ηγέτη τους, του Περικλή, κράτησε δύο ολόκληρα χρόνια και επανήλθε το 427 για έναν ακόμη χρόνο. Παραθέτω ορισμένα χαρακτηριστικά αποσπάσματα της διήγησης του Θουκυδίδη, σε μετάφραση Ελευθερίου Βενιζέλου: «... Και πριν παρέλθουν πολλαί ημέραι από της εισβολής (των Πελοποννησίων), παρουσιάσθη διά πρώτην φοράν εις τας Αθήνας ο λοιμός, ο οποίος... είχεν ενσκήψει προηγουμένως πολλαχού..., αλλά πουθενά δεν εμνημονεύετο λοιμώδης νόσος τοιαύτης εκτάσεως, ούτε φθορά ανθρώπων τόσον μεγάλη. Διότι ούτε ιατροί, οι οποίοι, αγνοούντες την φύσιν της ασθενείας, επεχείρουν διά πρώτην φοράν να την θεραπεύσουν, αλλ' απέθνησκαν οι ίδιοι μάλλον, καθόσον και περισσότερον ήρχοντο εις επαφήν με αυτήν, ούτε άλλη καμμία ανθρωπίνη τέχνη ηδύνατο να βοηθήση. Ο,τι αφορά εξ άλλου τας προς τους θεούς παρακλήσεις... τα πάντα ήσαν ανωφελή, και επί τέλους οι άνθρωποι, καταβληθέντες από το κακόν, παρητήθησαν αυτών... Και το φοβερώτερον εις όλην αυτήν την ασθένειαν ήτο όχι μόνον η αποθάρρυνσις των θυμάτων, όταν αντελαμβάνοντο ότι προσεβλήθησαν από την νόσον (διότι το πνεύμα των παρεδίδετο αμέσως εις απελπισίαν και εγκατέλειπον εαυτούς εις την τύχην και δεν ανθίσταντο κατά της ασθενείας), αλλά και το γεγονός ότι νοσηλεύοντες ο εις τον άλλον εμολύνοντο και απέθνησκαν ωσάν πρόβατα... Νεκροί έκειντο οι μεν επί των δε, και ημιθανείς εκυλίοντο εντός των δρόμων... και οι ιεροί περίβολοι, εντός των οποίων είχαν κατασκηνώσει, ήσαν πλήρεις νεκρών...».

Το 1994/95, κατά τις εργασίες κατασκευής σταθμού μετρό στον Κεραμεικό, η προσεκτική ανασκαφή της αρχαιολόγου Ε. Μπαζιωτοπούλου-Βαλαβάνη έφερε στο φως ένα όρυγμα πλάτους περίπου 6,50μ. και βάθους γύρω στο 1,60μ., εντός του οποίου υπολογίζεται ότι είχαν ταφεί «ατάκτως» περί τα 150 άτομα. Ο βιαστικός τρόπος ταφής, σε συνδυασμό με τη χρονολόγηση των κτερισμάτων που συνόδευαν κάποιες ταφές γύρω στο 430-425 π.Χ., οδήγησε την ανασκαφέα να συσχετίσει τους νεκρούς του ορύγματος με τα θύματα του λοιμού που περιγράφει ο Θουκυδίδης.

Διαβλέποντας ότι η μελέτη του σκελετικού υλικού του ομαδικού αυτού τάφου από ειδικούς θα μπορούσε να οδηγήσει στον εντοπισμό της θανατηφόρου επιδημίας που τσάκισε την Αθήνα, επεδίωξε μια διεπιστημονική συνεργασία. (Ανάλογες συνεργασίες δεν είναι άγνωστες, ακόμη και σε παλαιότερες εποχές. Ο Η. Schliemann, π.χ., ανασκάπτοντας τις Μυκήνες, είχε ζητήσει τη συνεργασία του τότε περίφημου ανατόμου R. Virchow.) Ετσι συνεργάστηκε με τους Μ. Παπαγρηγοράκη, επίκουρο καθηγητή Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Φ. Συνοδινό, ορθοδοντικό, και Χ. Γιαπιτζάκη, γενετιστή, βιολόγο-οδοντίατρο. Τα πρώτα πορίσματα της διεπιστημονικής αυτής ομάδας, ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, έχουν ήδη δημοσιευθεί στο Journal of Ιnfectious Diseases.

Οι παραπάνω ερευνητές μελέτησαν το DΝΑ του πολφού τριών δοντιών από τρία κρανία του ομαδικού τάφου. Στον πολφό είχε παγιδευτεί, μετά τον θάνατο των ασθενών, ο μικροβιακός παράγοντας που είχε προκαλέσει την ασθένειά τους και ο οποίος είχε φτάσει εδώ μέσω του αίματος. Με εφαρμογή σύγχρονων εργαστηριακών μεθόδων προχώρησαν στην ταυτοποίηση του μικροβίου της ασθένειας και έτσι μάθαμε ότι το θανατικό που ξέσπασε στην Αθήνα το 431/30 π.Χ. ήταν τυφοειδής πυρετός. Ωστόσο μερικά συμπτώματα και ορισμένες συνέπειες της ασθένειας, όπως παρατίθενται από τον Θουκυδίδη, δεν σχετίζονται με τον τυφοειδή πυρετό όπως τον ξέρουμε σήμερα.

Έτσι, υπάρχει πιθανότητα ή να είχε ξεσπάσει στην Αθήνα συγχρόνως και άλλη μολυσματική ασθένεια ή, πράγμα που ίσως είναι και πιθανότερο, σήμερα να γνωρίζουμε μια μεταλλαγμένη μορφή της ασθένειας και το μικρόβιο που εντοπίστηκε στα δόντια των τριών νεκρών του ομαδικού τάφου να σχετίζεται με μια πρώιμη μορφή της. Η επιδημία τσάκισε τους Αθηναίους και έπαιξε, αναμφίβολα, καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα πορεία του πολέμου που έληξε με τη συντριβή της Αθήνας, η οποία ουδέποτε πλέον έγινε ηγέτιδα δύναμη. Και όχι μόνο αυτό. Οι ως τότε ιατροί-άγιοι της πόλης έχασαν το κύρος τους. Το 420 π.Χ. οι Αθηναίοι υποδέχονται έναν νέο θεό της ιατρικής, τον Ασκληπιό, που έμελλε να ριζώσει στην πόλη τους ως το τέλος του αρχαίου κόσμου.

Διαχρονική αθλιότητα

Στις 15 Απριλίου 2009 δημοσίευσε το ΒΗΜΑ την εξής επιστολή μου (βλέπε επίσης εδώ!):

Πληροφορήθηκα ότι ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ κ. Γ. Παπανδρέου συναντήθηκε με τον Αρχιεπίσκοπο κ. Ιερώνυμο και αντάλλαξαν απόψεις για «τους διακριτούς ρόλους Εκκλησίας και Πολιτείας και για τη δυνατότητα να υπάρξουν τομείς στενής συνεργασίας, όπως στον κοινωνικό τομέα». Πρέπει να αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία η συνεννόηση του προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς με έναν αρχιεπίσκοπο για το μοίρασμα των ρόλων Κράτους και Εκκλησίας. Προσωπικά περίμενα να πληροφορηθώ το κοινωνικό πρόγραμμα του ΠαΣοΚ, όταν αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας, και πώς θα το χρηματοδοτήσει. Περίμενα ακόμα να διευκρινιστεί αν η διακριτότητα των ρόλων αποτελεί ικανή συνθήκη για την πολιτική πρακτική και ποιοι είναι από σοσιαλιστικής σκοπιάς αυτοί οι «διακριτοί ρόλοι». Για παράδειγμα, η Εκκλησία συγγράφει τα σχολικά βιβλία και προσλαμβάνει το εκπαιδευτικό προσωπικό και το Κράτος αναλαμβάνει τα έξοδα; Σαφώς διακριτοί ρόλοι! Αναρωτιέμαι, αρκεί η διακριτότητα για να υιοθετηθούν και οι ρόλοι;

Πού να φανταστώ τότε ότι το βαρέλι δεν έχει πάτο και η ξεφτίλα του κράτους και της κυβέρνησής του δεν έχουν όρια: Προχθές κάλεσε ο Γιώργος στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου τον αρχιεπίσκοπο και παρουσίασε μαζί του ένα νομοσχέδιο που θα εισαχθεί στη Βουλή προς ψήφιση. Νομίζω ότι είναι η πρώτη φορά που εκπρόσωπος του εκκλησιαστικού μηχανισμού συμμετέχει σε υπουργικό συμβούλιο, πιθανόν και παγκοσμίως. Ίσως και στην Περσία να μην έχει συμβεί κάτι τέτοιο.

Διαβάζω στο σημερινό ΒΗΜΑ ότι "επιπλέον ο κ. Ιερώνυμος προσκάλεσε τον Πρωθυπουργό να παραστεί σε κάποια από τις επόμενες συνεδριάσεις της Ιεράς Συνόδου, την οποία χαρακτήρισε «μικρό υπουργικό συμβούλιο»". Μελλοντικά θα έχουμε λοιπόν κοινές συνεδριάσεις εκκλησιαστικού και κρατικού μηχανισμού - το αποκορύφωμα της ελληνοχριστιανικής ενότητας που οραματίστηκαν ο Παττακός και ο χουντικός Ιερώνυμος...

Πληροφορούμαστε δε ότι, στο τέλος της εκδήλωσης με τα λογύδρια, παρατήρησε ο Βενιζέλος ότι προέχει το θέμα της οικονομίας για τη χώρα και πρέπει το υπουργικό συμβούλιο να ενημερωθεί. Εκεί υποψιάστηκε ο Γιώργος, ποιος περίπου είναι ο ρόλος του και έδωσε το λόγο στον υπουργό οικονομικών και διεθνούς επαιτείας, κ. Παπακωνσταντίνου, να περιγράψει τι τράβηξε περιφερόμενος σε κυβερνήσεις και τράπεζες στην Ευρώπη και στην Αμερική.

Ένας μοντέρνος φιλόσοφος

Αιωνίως παρεξηγημένη η φιλοσοφική θεωρία που διατύπωσε ο Επίκουρος τον 4ο αι. π.X. επανεξετάζεται στην εποχή του DNA και της θεωρίας του Χάους

(ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ, ΒΗΜΑ, 17/8/2003)

Κάποιοι νομίζουν ότι ο Επίκουρος δίδαξε την επιδίωξη της ηδονής. Λάθος! «Το να φανταζόμαστε πως η "επιδίωξη της ηδονής" είναι ό,τι χρειάζεται να ξέρουμε για να ζούμε σύμφωνα με την ηθική του ηδονισμού, είναι σαν να νομίζουμε πως το μόνο που χρειάζεται να ξέρουμε για την οδήγηση ενός αυτοκινήτου είναι να πατάμε γκάζι. Χρειάζονται περισσότερες γνώσεις και κάποια επιδεξιότητα για να αντεπεξέλθουμε στις δύσκολες στροφές και στις αλλαγές κατευθύνσεων - ενώ για να βουτήξουμε σε χαντάκι ή για να χάσουμε το δρόμο δεν χρειάζονται γνώσεις». Αυτή η μεταφορά του Άντερσον, σε ένα βιβλίο από το οποίο συνάγεται η δραματική επικαιρότητα της θεωρίας του Επίκουρου σήμερα, καταδεικνύει πόσο στραβά ερμηνεύθηκε ο φιλόσοφος στη χριστιανική εποχή.

Το επικούρειο δόγμα ήταν πράγματι η επιδίωξη της ευτυχίας, στηριγμένη όμως σε μια ευρύτερη γνώση της φύσης και των νόμων της. H φυσιοκρατία του Επίκουρου επαληθεύθηκε τον 21ο αιώνα. Για να επιτύχει κανείς τη μακροπρόθεσμη ευτυχία, είπε ο φιλόσοφος, οφείλει να κάνει επιλογές έχοντας πάντα έναν στόχο. Το πρώτο βήμα προς την ευτυχία λοιπόν είναι το «ζην σκοπίμως». Το βασικότερο έργο του Επίκουρου «Περί αιρέσεων και φυγών» («Περί του τι επιλέγουμε και τι αποφεύγουμε») έχει χαθεί, αλλά ευτυχώς αποσπάσματα και σχόλια της αρχαιότητας επιτρέπουν να ανασυντεθεί το σύνολο των συμβουλών του.

Αυτές παρουσιάζει ο Ερικ Αντερσον στο βιβλίο του προσαρμόζοντας συγχρόνως τη φυσική θεωρία του επικουρισμού στα σημερινά δεδομένα. Ηταν πάντοτε απαραίτητη η διδασκαλία και η κατανόηση του μηχανισμού της φύσης για να αντιληφθούν οι μαθητές των επικούρειων σχολών, που ξεφύτρωναν σε όλον τον τότε γνωστό κόσμο σαν τα μανιτάρια, πόσο «φυσικές» ήταν οι συμβουλές του δασκάλου και πόσο η άγνοια μπορούσε να τους κάνει έρμαια ηθικολόγων, θεολόγων, προφητών, αστρολόγων και αγυρτών. Ο Επίκουρος θα μπορούσε άνετα να απευθυνθεί σήμερα σε θιασώτες της τεχνολογίας και της fuzzy logic και να τους πει τα ίδια λόγια, όπως δείχνει ο 35χρονος Άντερσον, κάτοικος της Καλιφόρνιας, που συστήνεται ως εξής: «Μελετώ φιλοσοφία για να φωτιστώ και γράφω για την ευχαρίστηση. Επαγγελματικά ασχολούμαι με τον σχεδιασμό ιστοσελίδων στο Διαδίκτυο». Ιδού ένας high-tech επικούρειος της εποχής μας.

Ας διέλθουμε επί τροχάδην την πλέον περιβόητη και συκοφαντημένη πλευρά της θεωρίας του φιλοσόφου. Για τον Επίκουρο, όπως και για όλη την ελληνική φιλοσοφική σκέψη, «τα θέματα ηθικής και ηθικότητας δεν επικεντρώνονται σε νομικά και σεξουαλικά ζητήματα, αλλά στην επιλογή ενός τελικού σκοπού και στην άσκηση μιας συνεπούς πολιτικής σύμφωνα με την οποία προκρίνουμε κάποια πράγματα και αποφεύγουμε κάποια άλλα ώστε να πετύχουμε αυτόν τον σκοπό».

Σε ποια βάση όμως ορίζεται ο σκοπός; Ιδεώδης ηθικός σκοπός και αποκορύφωμα της ηδονής για τον Επίκουρο είναι η αταραξία, η ικανοποίηση δηλαδή που νιώθουμε όταν «τίποτα δεν μας σπρώχνει ν' αναζητήσουμε κάτι παραπάνω». Τότε φτάνουμε στον «προδιαγεγραμμένο από τη φύση στόχο». Εδώ όμως τίθεται το ερώτημα: «Είναι δυνατόν να χαράξει ένα άτομο την πορεία της ζωής του; 'H μήπως το μέλλον είναι προκαθορισμένο από αδήριτες αναγκαιότητες και διαδικασίες που βρίσκονται πέρα από τον έλεγχό μας;». Εν ολίγοις, είμαστε υπέρ της ελεύθερης βούλησης ή υιοθετούμε τη μοιρολατρία; Εδώ είναι που ο Επίκουρος διαφοροποιείται από τις διάφορες θρησκείες. «Ο Επικουρισμός αξιώνει μια σθεναρή πίστη στην ύπαρξη της ελεύθερης βούλησης, χωρίς την οποία οι ηθικές διδασκαλίες του δεν θα είχαν παρά ελάχιστο νόημα». Μόνο η συνειδητή πρόθεση μπορεί να χαράξει σκόπιμη πορεία.

Γιατί άραγε είναι τόσο δύσκολη η θεωρία στην πράξη, ενώ ως άποψη φαίνεται απλή; Κατά τον Επίκουρο, οι επιθυμίες κατατάσσονται σε τρία είδη: πρώτον, τις φυσικές και αναγκαίες· δεύτερον, τις φυσικές αλλά όχι αναγκαίες· και, τρίτον, τις μη φυσικές και μη αναγκαίες. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται: διατροφή, στέγη, υγεία, συντροφιά, αίσθημα ασφαλείας, βασικές ανάγκες που ικανοποιούνται μάλλον εύκολα. Στη δεύτερη κατηγορία έχουμε ανάγκες ψυχαγωγικής φύσης, που επίσης ικανοποιούνται μάλλον εύκολα: αθλήματα, ταξίδια, ωραία φαγητά, σεξουαλικές σχέσεις, τέχνες. Στην τρίτη κατηγορία έχουμε ανάγκες που εκπληρώνονται μόνο με το αντίτιμο μιας συνεχιζόμενης επιβάρυνσης: φήμη, κοινωνική θέση, πολιτική εξουσία, ασυνήθιστος πλούτος.

Σύσταση του Επίκουρου: επιλέγουμε τις ανάγκες με τη μικρότερη επιβάρυνση, ενώ τις ανάγκες της τρίτης κατηγορίας, τις «μη φυσικές και μη αναγκαίες», τις απορρίπτουμε εντελώς. Ούτε η διασημότητα (που φουντώνει τον κίτρινο Τύπο και τους παπαράτσι) ούτε η πολιτική εξουσία (που μαζεύει ανταγωνιστές και συκοφάντες) ούτε τα άφθονα πλούτη (που προσελκύουν ψεύτικους φίλους, κλέφτες και απαγωγείς) μπορούν να οδηγήσουν στην ευτυχία, αφού η διατήρησή τους προκαλεί διαρκώς αγωνίες και άγχη. Δεν είναι τυχαίο ότι οι επικούρειοι ζούσαν με το ρητό «λάθε βιώσας». Σε τελική ανάλυση η κορύφωση της ευτυχίας είναι ίδια για όλους.

Κάποιοι είπαν ότι ο Επίκουρος δεν είχε πολιτικό λόγο. Λάθος πάλι, γράφει ο Αντερσον. H αλήθεια είναι ότι ο επικουρισμός δίνει προτεραιότητα όχι στην ιδεώδη πολιτεία, αλλά στον ιδεώδη άνθρωπο. H ηθική του, χωρίς να απορρίπτει τις ηδονές, τις θέτει σε βοηθητικό ρόλο, στο πεδίο των λεπτών χειρισμών. Ο απώτερος σκοπός είναι όχι να ξεπερνά κανείς τις νίκες των άλλων, αλλά να παρατείνει τη νίκη μέσα του. Ας φτιάξει μια κοινωνία που να το επιτρέπει αυτό. Τα κείμενα της επικούρειας τέχνης του ζην (Επίκουρος, Λουκρήτιος, Ερμαρχος, Φιλόδημος, Διογένης Οινοανδέας, Διογένης Λαέρτιος, Μητρόδωρος κ.ά.) περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Επίκουρος» (εκδόσεις Θύραθεν, 2000, εισαγωγή D.S. Hutchinson, επιμέλεια Γ. Αβραμίδης). Ο ίδιος ο Επίκουρος «έλαθε βιώσας» και τον συζητάμε ακόμη.

ΒΗΜΑτοδότης

(ΒΗΜΑ, 20/12/2009)

Την Παρασκευή, κατά την έκτακτη Σύνοδο της Ιεραρχίας με θέμα τον διάλογο με την πολιτεία, το κλίμα στη Μονή Πετράκη ήταν εορταστικό. Ο Μητροπολίτης Πειραιώς κ. Σεραφείμ ενημέρωσε τους αδελφούς του ότι όλα τα θέματα, η εκκλησιαστική περιουσία, ο χωρισμός Κράτους Εκκλησίας ή η κατάργηση του θρησκευτικού όρκου ανακινούνται εξαιτίας συνωμοσίας των μασόνων και της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ.

Υπενθύμισε μάλιστα ότι τόσο ο κ. Γ. Παπανδρέου όσο και ο κ. Αντ. Σαμαράς έχουν συμμετάσχει στο παρελθόν σε συνεδριάσεις της Λέσχης. Σεβασμιότατε, δεν πρόκειται μόνο για συνωμοσία της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ και των μασόνων. Ξεχάσατε τους ομοφυλόφιλους, τις λεσβίες, τους εβραίους, τον τρισκατάρατο Πάπα της Ρώμης, τον Οικουμενικό Πατριάρχη και τον πρώην υφυπουργό Εσωτερικών κ. Χρ. Ζώη, ο οποίος αρνήθηκε να σας δώσει το Γκραν Τσερόκι.

Και δεν ήταν μόνον ο κ. Σεραφείμ, ο οποίος συνέβαλε στην εορταστική ατμόσφαιρα, αλλά και ο Μητροπολίτης Περιστερίου κ. Χρυσόστομος, ο οποίος πρότεινε να σώσει την Ελλάδα από την πτώχευση η Εκκλησία ως εξής: να εκδώσει το κράτος ομόλογα και να τα αγοράσει η Εκκλησία. Έτσι η Εκκλησία θα γίνει ο μεγαλύτερος δανειστής του κράτους, θα κάνει τη χώρα ό,τι θέλει και, προφανώς, θα ανατρέψει τις συνωμοσίες των παραπάνω.

Την απάντηση στον κ. Χρυσόστομο έδωσε άλλος ιεράρχης: «Αν θέλει το κράτος να γεμίσει τα ταμεία του», είπε, «τότε δεν έχει παρά να μας φωτογραφίσει, να μελετήσει τις φωτογραφίες και να μας φορολογήσει με βάση αντικειμενικά κριτήρια». Με βάση δηλαδή τις τιμές που κοστίζουν τα άμφια, οι μίτρες και οι ποιμαντορικές ράβδοι με επικάλυψη χρυσού.

Η βία, η μισαλλοδοξία και ο φανατισμός στη Βυζάντιο

ή περί Βυζαντινής Ιεράς Εξέτασης

της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη, Φιλολόγου-

Ιστορικού, ΜΑ Βυζαντινής Ιστορίας

23/9/2009

Πολλοί ιστορικοί, διανοητές και κοινωνιολόγοι υποστηρίζουν την άποψη πως στο Βυζάντιο και στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπήρχε Ιερά Eξέταση. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές η «Ιερά Εξέταση» είναι δημιούργημα των Παπικών (Καθολικών) και αργότερα των Προτεσταντών (Διαμαρτυρομένων). Η Ορθόδοξη Εκκλησία σύμφωνα με την παραπάνω άποψη ουδέποτε χρησιμοποίησε βία και Ιερά Εξέταση προκειμένου να επιβάλλει τις απόψεις και τις ιδέες της. Βέβαια, η ωμή βία, ο φόβος και τρόμος και όλα αυτά τα παρεμφερή θεμελιώνονται, θεολογικώς και πρακτικώς, σε πολυάριθμα χωρία της Παλαιάς Διαθήκης, των Ιερών Ευαγγελίων του Ιησού Χριστού, των Επιστολών του Παύλου, των Πράξεων και Επιστολών των Αποστόλων, των γραπτών και λόγων των Εκκλησιαστικών Πατέρων, και σε αποφάσεις συνόδων. Από την άλλη μεριά, όλες οι παραπάνω διαπιστώσεις έρχονται σε αντίθεση με την περίφημη ρήση του Ιησού Χριστού: «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν».

(η συνέχεια του κειμένου εδώ >>>)