(Ιωάννα Σουφλέρη, BHMA, 13/12/2009)
Πολλοί μύθοι καταρρίφθηκαν την Πέμπτη 26 Νοεμβρίου στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, στο οποίο ο δρ Sebastien Farnaud, αναπληρωτής καθηγητής Βιοϊατρικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Westminster του Λονδίνου έδωσε διάλεξη με θέμα «Λαμάρκ και Λαμαρκισμός: η προέλευση του Δαρβινισμού;»
Σύμφωνα με τον Γάλλο επιστήμονα, μια σειρά από μύθους δεν έχουν επιτρέψει να φανεί η αλήθεια για το έργο του Λαμάρκ (για την ακρίβεια του Jean-Βaptiste Ρierre Αntoine de Μonet, Chevalier de Lamarck, 1744 - 1829), του γάλλου φυσιοδίφη που θεωρείται από πολλούς το αντίθετο του Δαρβίνου. Και όμως, ο Λαμάρκ όχι μόνο δεν είναι το αντίθετο του Δαρβίνου (όπως θέλει ένας από τους μύθους), αλλά πολύ πριν από τον Δαρβίνο υποστήριξε ότι τα είδη εξελίσσονται! Ειδικότερα, στο έργο του «La Ρhilosophie Ζoologique», το οποίο εκδόθηκε το 1809, ο Λαμάρκ εκθέτει τις ιδέες του περί εξέλιξης και προτείνει μια βαθμιαία πρόοδο των οργανισμών από τους απλούστερους στους πολυπλοκότερους (όπως ο άνθρωπος). Επιπροσθέτως, σε έναν πίνακα τού βιβλίου του δίνει ένα πρόδρομο είδος φυλογενετικού δένδρου των οργανισμών, που παραπέμπει στα σημερινά.
Αξίζει να σημειωθεί ότι «ψήγματα» εξέλιξης βρίσκονται και σε έργα άλλων επιστημόνων, προγενεστέρων του Δαρβίνου, μεταξύ των οποίων και ο παππούς του Ερασμος Δαρβίνος. Για την ακρίβεια, η ιδέα ότι τα είδη εξελίσσονται στριφογύριζε σε διάφορα φωτισμένα μυαλά για περισσότερο από έναν αιώνα πριν ο Δαρβίνος και ο Ουάλας κάνουν το τελικό βήμα: να παράσχουν και έναν μηχανισμό ο οποίος να εξηγεί την εξέλιξη.
Η εξήγηση που έδωσε ο καθηγητής Farnaud για την παρεξήγηση σχετικά με τις ιδέες του Λαμάρκ ήταν αφενός οι αδυναμίες της θεωρίας του, αλλά, κυρίως, πολιτική, πολιτειακή και θρησκευτική συγκυρία. Ο Λαμάρκ εξέφρασε τις ιδέες του σε μια χρονική περίοδο που «έβαζε φρένο στις πρωτοποριακές ιδέες». Και σαν να μην έφτανε αυτό, ο Λαμάρκ είχε την ατυχία να συμπέσει χρονικά και με τον διάσημο ανατόμο και παλαιοντολόγο George Cuvier (1769- 1832), ο οποίος καθόλου δεν συμφωνούσε με τις ιδέες του.
Αντιθέτως πίστευε ότι τα είδη εξαφανίζονται έπειτα από καταστροφές και αντικαθίστανται από καινούργια, κάτι το οποίο ήταν σε συμφωνία και με τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της εποχής. Τόσο ήταν το μένος του Cuvier εναντίον του Λαμάρκ ώστε δεν δίστασε να γελοιοποιήσει πλήρως τις ιδέες του στην ομιλία που έδωσε στην Ακαδημία Επιστημών του Παρισιού με αφορμή τον θάνατο του Λαμάρκ! Με δεδομένο ότι ο Cuvier ήταν στο απόγειο της δόξας του (καθηγητής στο Κολέγιο της Γαλλίας, διευθυντής του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας, τιμημένος με το Παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής από τον Ναπολέοντα και έχοντας λάβει τον τίτλο του βαρόνου από τον Λουί Φιλίπ), κανείς δεν βρέθηκε να του εναντιωθεί και να αναζητήσει τις αλήθειες στο έργο του Λαμάρκ.
Φαίνεται όμως ότι ο Λαμάρκ θα πρέπει να αποκατασταθεί, έστω και με καθυστέρηση δύο αιώνων. Και μάλιστα όχι μόνον ως υποστηρικτής της εξέλιξης των ειδών: ο Λαμάρκ ήταν και υποστηρικτής της ιδέας ότι τα επίκτητα χαρακτηριστικά κληρονομούνται, κάτι που δεν επιβεβαιώνεται από την κλασική γενετική. Ενώ όμως αυτό δεν είναι αλήθεια για τη μεταφορά των γονιδίων από τη μια γενιά στην επόμενη, ισχύει για άλλα φαινόμενα. Παραδείγματος χάριν, η μητέρα μεταφέρει τα αντισώματά της (που αποκτήθηκαν στη διάρκεια της ζωής της) στο παιδί της. Επιπροσθέτως, τα σύγχρονα ευρήματα της επιγενετικής υποστηρίζουν τον Λαμάρκ: μαζί με τα γονίδιά μας μεταφέρουμε στους απογόνους μας και τις μεταβολές που αυτά έχουν υποστεί κατά τη διάρκεια της ζωής μας.
Συμπέρασμα: Μην «πυροβολείτε» τον Λαμάρκ! Από ό,τι φαίνεται δεν είπε ακόμη την τελευταία του λέξη...
