του Σ.Φρ.
Μία φίλη μού διηγήθηκε πρόσφατα την
περιπετειώδη βάπτισή της που έγινε στις αρχές της δεκαετίας του ‘50. Γεννήθηκε
στην Ερμούπολη Σύρου, όπου υπάρχουν δύο θρησκευτικές κοινότητες, Ορθόδοξη και
Καθολική, όπως και σε άλλα Κυκλαδονήσια. Μια ανοιξιάτικη μέρα ήταν να την βαπτίσουν και πήγαν συγγενείς και φίλοι στον ορθόδοξο ναό της γειτονιάς για την τελετή. Όλα
κανονισμένα, δώρα, κουφέτα, ρουχαλάκια, κάποιοι συγγενείς είχαν έρθει με καλό καιρό από Αθήνα,
Πειραιά και άλλα νησιά, ο νονός επιφανής δικηγόρος της Αθήνας.
Ανακοινώνει ο νονός περιχαρής στον
παπά: «Πάτερ, Αντιγόνη θα βγάλουμε τη μικρή». Οι παρευρισκόμενοι, εμφανώς
ευχαριστημένοι, άρχισαν τις ευχές μεταξύ τους, «να ζήσει, να την χαιρόμαστε...». Ο παπάς όμως δεν φαίνεται να συμφωνούμε με την εορταστική ατμόσφαιρα, μουτρώνει,
μουρμουρίζει διάφορα ακατανόητα και κάποια στιγμή εκδηλώνεται: «Αυτό είναι
ειδωλολατρικό όνομα, τέκνον μου. Να βρείτε ένα χριστιανικό, δεν μπορούμε να δώσουμε
μη χριστιανικό όνομα σε ορθόδοξη εκκλησία». Εμβρόντητοι οι γονείς και οι λοιποί συγγενείς, βρέθηκαν απροετοίμαστοι· δεν ήθελαν βέβαια και να συγκρουστούν με τον παπά.
Ο δικηγόρος-νονός πήρε το θέμα
επάνω του: «Μα τι λέτε πάτερ, έχουμε εδώ τη γιαγιά με το ίδιο όνομα, τη θεία της μικρής
που την λένε Θάλεια, τον θείο που λέγεται Ηρακλής, η Αντιγόνη θα μας χαλάσει; Η
Αντιγόνη που υμνήθηκε για την αφοσίωση και αγάπη της προς το νεκρό αδελφό
της, υπόδειγμα και προάγγελος του κυρίου ημών Ιησού Χριστού που δίδαξε την
αγάπη...» Αν αφηνόταν ο νονός θα μιλούσε επί ώρες, όπως στο Ανώτατο Δικαστήριο.
«Δεν μας επιτρέπει η Ιερά Σύνοδος
τέκνον μου να δίνουμε ειδωλολατρικά ονόματα», τον έκοψε ο παπάς, «δεν αποφασίζουμε εμείς… Βρείτε ένα
άλλο όνομα, να την πείτε Αντωνία!» Έφριξε η ομήγυρις! Να επιμένει ο νονός: «Μα τόσοι άνθρωποι εδώ και πολλοί
άλλοι που ξέρω, έχουν αρχαιοελληνικά ονόματα, τα οποία κοσμούν τον αρχαίο
ελληνικό πολιτισμό στα πέρατα της οικουμένης και μπλα μπλα…», πήρε φόρα πάλι ο δικηγόρος. Τίποτα
ο παπάς, βράχος ακλόνητος, «Δεν μας επιτρέπει η Ιερά Σύνοδος, τι να κάνω κι εγώ;»
Γίνεται επί τόπου ένα σύντομο
οικογενειακό συμβούλιο, τι να κάνουμε, τι να πούμε, να αλλάξουμε το όνομα αποκλείεται, να του τάξουμε κάτι παραπάνω,
να φωνάξουμε το δήμαρχο, να ειδοποιήσουμε τον μητροπολίτη, τον οποίο ξέρει καλά
ο φίλος μου βουλευτής; Πάνω εκεί λέει πάλι ο νονός: «Αφήστε το επάνω μου, μην λέτε τίποτα!»
Βγαίνει ο δικηγόρος από το ναό, οι άλλοι συνέχισαν να συζητούν, κάποιοι προσπαθούσαν να μεταπείσουν τον παπά, βρε καλέ μου βρε κακέ μου, άλλοι διασκέδαζαν και
τα έχωναν στους μαυροντυμένους που ταλαιπωρούν με τις ανοησίες τους τον κόσμο. Πάνω
εκεί, μετά από 5-6 λεπτά, επιστρέφει ο νονός και ανακοινώνει θριαμβευτικά: «Συνεννοήθηκα
με τον ιερέα των Καθολικών απέναντι και μας περιμένει. Πάμε τώρα όλοι μαζί, έτσι όπως είμαστε, να τελέσουμε εκεί το μυστήριο του βαπτίσματος και
μετά από μία ώρα θα βρεθούμε στην ταβέρνα "Κληματαριά". Πάτερ θα σας περιμένουμε να φάμε
και να διασκεδάσουμε».
Για πότε άλλαξε άποψη ο πάτερ, για πόσο γρήγορα επανεκτίμησε τις εντολές της Ιεράς Συνόδου και εμβάθυνε στο πνεύμα του εκκλησιαστικού μυστηρίου,
δεν λέγεται: «Βέβαια, ο μητροπολίτης μάς έχει δώσει την άδεια σε κρίσιμες
περιπτώσεις και μόνο κατ’ οικονομίαν να δίνουμε με φειδώ αρχαία ελληνικά ονόματα…»
Οπότε όλοι ήταν σύμφωνοι, «Μόνο κατ’ οικονομίαν πάτερ, τί να λέμε τώρα;»
Έγινε η βάπτιση, πήρε η μικρή το
όνομα της γιαγιάς και όλοι πήγαν ευχαριστημένοι στην ταβέρνα. Ο καθολικός παπάς
δεν χρειάστηκε να ειδοποιηθεί για την αναβολή, γιατί απλά ήταν μπλόφα του νονού…
Αν δεν άλλαζε γνώμη ο τοπικός παπάς θα πήγαιναν σε άλλη ενορία ή και σε άλλο
νησί…
***
Φαίνεται ότι τέτοια προβλήματα συσσωρεύτηκαν με τα χρόνια επειδή, κατά τις τελευταίες δεκαετίες που δεν είναι πια υποχρεωτική
η θρησκευτική ονοματοδοσία, δίνονταν με μεγάλη συχνότητα αρχαιοελληνικά ονόματα
στα παιδιά. Γι’ αυτό αποφάσισε, μάλλον κρυφά, η Ιερά Σύνοδος και «αγιοποίησε» κάποιες
νέες και νέους μάρτυρες, ακριβώς με αρχαιοελληνικά ονόματα. Έτσι την
1η Σεπτεμβρίου γιορτάζουν πλέον μαζί τα ονόματα Αθηνά, Αντιγόνη, Ασπασία, Αφροδίτη, Διόνη, Δωδώνη, Ελπινίκη,
Ερασμία, Ερατώ, Ευτέρπη, Θάλεια, Θεανώ, Καλλιρρόη, Καλλίστη, Κλειώ, Κλεοπάτρα,
Κοραλλία, Μελπομένη, Ουρανία, Πανδώρα, Πηνελόπη, Πολύμνια, Πολυνίκη, Σαπφώ,
Τερψιχόρη, Χαρίκλεια και διάφορα άλλα, συνολικά σαράντα χριστιανές παρθένες από
την Αλεξάνδρεια, τις οποίες αποκεφάλισε ένας μιαρός ειδωλολάτρης έπαρχος. Για
τη δολοφονία της φιλοσόφου και αστρονόμου Υπατίας από τους παραβολάνους του
τοπικού πατριάρχη δεν γίνεται κουβέντα, βέβαια· για τις συνονόματες έχει επινοηθεί ένας μάρτυρας Υπάτιος!
Για τους άνδρες με αρχαία ονόματα επινοήθηκε μια γιορτή στις 10 Απριλίου και έβαλαν μέσα Θεμιστοκλής, Ηρακλής, Μιλτιάδης και όλα αυτά που ξέρουμε από την ιστορία. Χριστιανοί κι αυτοί με φανταστικά βιογραφικά επίσης.
Για τους άνδρες με αρχαία ονόματα επινοήθηκε μια γιορτή στις 10 Απριλίου και έβαλαν μέσα Θεμιστοκλής, Ηρακλής, Μιλτιάδης και όλα αυτά που ξέρουμε από την ιστορία. Χριστιανοί κι αυτοί με φανταστικά βιογραφικά επίσης.
Αν κάποιος προβληματιστεί που όλοι αυτοί οι επινοημένοι άγιοι και οι αγίες έχουν φανταστικά «βιογραφικά», μπορεί καθένας να του υπενθυμίσει ότι και όλοι οι άλλοι
άγιοι είναι επίσης επινοημένοι...
***
Με το που δημοσιεύτηκε το κείμενο εμφανίστηκαν διαφοροι φίλοι, οι οποίοι δήλωσαν ανάλογα περιστατικά με εκκλησιαστικές τελετές. Σημαντικότερα είναι τα εξής δύο:- Ο φίλος Λέανδρος Σ. γράφει: «Κάπως έτσι βαφτίστηκα και εγώ στην Αγία Ζώνη της Κυψέλης το 1950. Λέανδρος ονομαζόταν ο εκ πατρός παππούς μου. Στις δύο οικογένειες (τους εξ Αγχιάλου Ανατολικής Ρωμυλίας Σλάβηδες και τους εκ Καλλιπόλεως Ανατολικής Θράκης Αναγνωσταράδες) και τα συγγενολόγια τους κυκλοφορούσαν κυρίως αρχαιοελληνικά ονόματα, υιοθετημένα ή μη από την ορθόδοξη εκκλησία (π.χ. Αλέξανδρος, Θεόδωρος, Ξενοφών, Κίμων, Μιλτιάδης, Κλειώ, Ελένη, Τηλέμαχος, Ιάσων, Ερμής, Ευθαλία, Κλεονίκη, Δράκων, Λέανδρος, Καλλιστώ, Βρισηίδα, Τέρπανδρος, Πολύβιος, Κλεάνθης, Ροδόκλεια κ.ά.).
Ο παππάς δεν δεχόταν με τίποτε να με βαφτίσει με αυτό το όνομα. Είδε και απόειδε ο πατέρας μου, όπως μου είχαν διηγηθεί αργότερα οι δικοί μου, άρπαξε τον παπά από τα γένια και του είπε ότι ή θα με βαφτίσει ή θα φύγουμε αφού τον δείρει. Και έτσι βαφτίστηκα!
Σημειωτέον, ότι τα σόγια διαιωνίζουν την παράδοση των αρχαιοελληνικών ονομάτων και την εμπλουτίζουν (Κλέων, Νέστωρ, Νεφέλη, Δανάη, Ίριδα, Λυσιμάχη αλλά και Λουκία, Σμαράγδα). Πάντως, τα πιο απροσδόκητα ονόματα που συνάντησα τα τελευταία χρόνια ήταν τα Στύμφαλος, Έλενος και Ηδύλη)! - Μια άλλη ιστορία με εμπλοκή καθολικών συνέβη σε συνάδελφο στην Αθήνα, ο οποίος κάποια εποχή παντρεύτηκε μία κοπέλα. Όπως τα φέρνει η τύχη, ο αδελφός τού γαμπρού τα έφτιαξε με την αδελφή τής νύφης και αποφάσισαν να παντρευτούν. Δύο αδελφοί θα ήταν παντρεμένοι με δύο αδελφές. Έκαναν όμως το λάθος και πήγαν στην ίδια εκκλησία, η οποία ανακάλυψε τη «συγγένεια» (συμπεθεριό) κι έτσι εκδόθηκε απαγορευτικό για γάμο. Τι να κάνουν οι αποκλεισμένοι, πήγαν στους καθολικούς και παντρεύτηκαν μια χαρά...
