της Μίνας Μουστάκα, ΤΑ ΝΕΑ, 30/11/2011
Η προφυλάκιση του Εφραίμ έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της προσωρινής κράτησης των κρατουμένων, που είχε έρθει πρόσφατα στην επικαιρότητα με την περίπτωση του Μάκη Ψωμιάδη
Η προφυλάκιση του ηγουμένου της Μονής Βατοπεδίου Εφραίμ επανέφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της προσωρινής κράτησης των κατηγορουμένων. Πριν από λίγους μήνες το θέμα είχε βρεθεί στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας με αφορμή τον Μάκη Ψωμιάδη, για τον οποίο ο ανακριτής είχε τη γνώμη ότι δεν έπρεπε να προφυλακιστεί αλλά να μείνει ελεύθερος με περιοριστικούς όρους. Εκείνος βέβαια, ως γνωστόν, εκμεταλλευόμενος τη διαφωνία ανακριτή και εισαγγελέως κατάφερε να διαφύγει και αναμένεται η έκδοσή του από τα Σκόπια.
Προφυλάκιση ή περιοριστικοί όροι; Δικαστές, εισαγγελείς και δικηγόροι παραδέχονται ότι το μέτρο της προσωρινής κράτησης είναι το έσχατο μέσο. Δεν είναι λίγοι μάλιστα εκείνοι που θεωρούν ότι ισοδυναμεί με προκαταβολή ποινής και γι' αυτό θα πρέπει να επιβάλλεται με μεγάλη φειδώ από τους ανακριτές.
Στον αντίποδα όμως αυτού του επιχειρήματος οι δικαστικοί λειτουργοί βάζουν την ίδια τη διάταξη που προβλέπει πότε και για ποιους λόγους ένας κατηγορούμενος και μάλιστα για σοβαρές κακουργηματικές πράξεις μπορεί να οδηγηθεί στη φυλακή.
Σε κάθε περίπτωση τον κυρίαρχο ρόλο για την τύχη κάθε κατηγορουμένου έχει ο ίδιος ο ανακριτής, ο οποίος καλύτερα από τον καθένα γνωρίζει τα στοιχεία της δικογραφίας και έχει πλήρη εικόνα του αποδεικτικού υλικού.
Πριν από λίγα χρόνια, και κυρίως μετά την υπόθεση για τα αποκαλούμενα παραδικαστικά κυκλώματα, υπήρχαν φωνές από τον νομικό κόσμο που διαμαρτύρονταν για την αύξηση των προφυλακίσεων. Το 2009 άλλαξε η διάταξη του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας θέτοντας συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την προφυλάκιση των κατηγορουμένων.
Προ του ενδεχόμενου κινδύνου όμως από την καταχρηστική εφαρμογή του μέτρου της προφυλάκισης να περάσουμε στην... απέναντι όχθη, ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Ιωάννης Τέντες σε γνωμοδότησή του, τον Ιούλιο του 2010, είχε επισημάνει μεταξύ άλλων ότι «η νομοθετική μεταβολή που μεσολάβησε δεν πρέπει να οδηγήσει τους εφαρμοστές του νόμου σε εσφαλμένα συμπεράσματα για τον σκοπό του νόμου και να καταλήξει στην αχρήστευση ενός μέτρου δικονομικού καταναγκασμού, το οποίο υπό αρκετά ελαστικότερες προϋποθέσεις έχει υιοθετηθεί στις νομοθεσίες όλων των χωρών της Ευρώπης».
Η επιβολή του μέτρου της προσωρινής κράτησης στη χώρα μας, όπως λέει ο δικηγόρος Βασίλης Χειρδάρης «δεν έγινε ποτέ με φειδώ». Αναφερόμενος στην περίπτωση του Εφραίμ εκφράζει την άποψη ότι ο χαρακτηρισμός «ιθύνων νους» που του αποδίδεται στο βούλευμα, καθώς και η κρίση ότι υπάρχει κίνδυνος τέλεσης άλλων πράξεων, «υποδηλώνει ότι διέπραξε τα αδικήματα, παραβιάζοντας το τεκμήριο αθωότητάς του και δημιουργεί προβληματική για παραβίαση της ΕΣΔΑ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου). Νομίζω ότι η προσφυγή στο Στρασβούργο είναι θέμα χρόνου».
Από την πλευρά του ο δικηγόρος Θεόδωρος Μαντάς επισημαίνει ότι «η προσωρινή κράτηση αποτελεί το έσχατο μέσο δικονομικού καταναγκασμού». Και προσθέτει ότι «ο κίνδυνος τέλεσης νέων αδικημάτων συναρτάται πλέον με την προϋπόθεση της ύπαρξης αμετάκλητων καταδικών για ομοειδές κακούργημα, ενώ περαιτέρω για τα αδικήματα που απειλείται ισόβια κάθειρξη (σ.σ.: όπως στην υπόθεση του Βατοπεδίου) δύναται να συνδεθεί και με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πράξης, κριτήριο ωστόσο που θα πρέπει να εφαρμόζεται με γνώμονα την αρχή της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας».
Πάντως, οποιαδήποτε και αν ήταν η απόφαση του δικαστικού συμβουλίου για την τύχη του Εφραίμ, όπως εύστοχα παρατήρησε στη δήλωσή του ο πρόεδρος της Ενωσης Εισαγγελέων Ελλάδος Παναγιώτης Μπρακουμάτσος, θα είχε αρνητική υποδοχή γιατί «δυστυχώς η Δικαιοσύνη πάντα θα βρίσκεται στο κέντρο μιας διελκυστίνδας».
ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΔΙΑΦΩΝΙΩΝ
Σε πολλές υποθέσεις που απασχολούν τη δημοσιότητα ανακριτής και εισαγγελέας έχουν κατ' επανάληψη διαφωνήσει για την προφυλάκιση ή μη των κατηγορουμένων. Κάθε φορά οι δικαστές του αρμόδιου Συμβουλίου, Πλημμελειοδικών ή Εφετών, είναι εκείνοι που έρχονται να επιλύσουν τη διαφωνία υπέρ του ενός ή του άλλου συναδέλφου τους.
Επειτα από διαφωνία ανάμεσα στην εφέτη - ειδική ανακρίτρια Ειρήνη Καλού και τον εισαγγελέα Π. Ματζούνη, ο Εφραίμ βρέθηκε στη φυλακή, καθώς οι τρεις εφέτες που συμμετείχαν στο δικαστικό συμβούλιο ομόφωνα αποφάσισαν ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις για την προφυλάκισή του.
Πρόσφατα οι εφέτες - ειδικοί ανακριτές που χειρίζονται την υπόθεση της Siemens διαφώνησαν για την ποινική μεταχείριση πρώην στελεχών του ΟΤΕ που κατηγορούνται για δωροδοκία και ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Οι κατηγορούμενοι περιμένουν τους δικαστές του Εφετείου να αποφασίσουν αν θα παραμείνουν ελεύθεροι ή θα οδηγηθούν στη φυλακή.
Εκ διαμέτρου αντίθετη άποψη είχαν ανακρίτρια και εισαγγελέας και για την προφυλάκιση του πρώην υπουργού Τάσου Μαντέλη, ο οποίος είναι επίσης κατηγορούμενος στην υπόθεση της Siemens. Οι δικαστές τάχθηκαν τελικά υπέρ της ανακρίτριας προσφέροντάς του την ελευθερία του με περιοριστικούς όρους.
