Ο Π.Π. Γερμανός το 1821 στην Αγία Λαύρα;

Από το βιβλίο του Τάκη Α. Σταματόπουλου "Ο Π.Π. Γερμανός χωρίς θρύλο", εκδ. Κάλβος

Ο καταγόμενος εκ Δημητσάνης, Γεώργιος Κοτζάς (ή Κοντζιάς, ή Κόζιας, ή Γκόζιας, ή Κοζής), πιο γνωστός ως "Παλαιών Πατρών Γερμανός" (1771-1826), είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία το 1818.

Τον χειμώνα του 1820-1821, αν και το "μυστικό" είχε διαρρεύσει, οι προετοιμασίες για την Επανάσταση είχαν ήδη προχωρήσει. Όμως ο Π.Π. Γερμανός, από κοινού με τους κοτσαμπάσηδες της Αχαΐας (όπως οι Ανδρέας Ζαΐμης, Σ. Θεοχαρόπουλος, Χ. Περρούκας, κ.α.), "περίτρομοι" άλλαξαν ολωσδιόλου κι ετάχτηκαν "υπερ συντηρητικωτάτης στάσεως" και προσπαθούσαν πλέον με κάθε τρόπο να ματαιώσουν την εξέγερση κηρύσσοντας "την προσδοκίαν και την αναβολήν ως καλλίστην πολιτικήν". Μα η ανησυχία τους έφθασε σε πραγματικήν απόγνωση, όταν έμαθαν ξαφνικά, ότι κατέβαινε στην Πελοπόννησο ο Παπαφλέσσας.

Αφού δεν κατάφεραν να τον εμποδίσουν να περάσει στον Μοριά, αποφάσισαν σε μυστική σύσκεψη στη Βοστίτσα "να τον δολοφονήσουν, ή το λιγώτερο να τον φυλακίσουν και να τον αχρηστέψουν". Δεν τα κατάφεραν και ήρθαν σε συμφωνία μαζί του προκειμένου να κερδίσουν χρόνο, ενώ ο Π.Π. Γερμανός είχε αποκαλέσει τον Παπαφλέσσα "άρπαγα, εξωλέστατον, αλιτήριον, ασυνείδητον, απατεώνα", που δεν φρόντιζε τίποτε άλλο "ειμή τίνι τρόπω να ερεθίση την ταραχήν του έθνους διά να πλουτίση εκ των αρπαγών".

Στα τέλη του Φεβρουαρίου 1821, οι Τούρκοι, οι οποίοι λόγω διαφόρων γεγονότων είχαν θορυβηθεί, κάλεσαν "πρώτα τους προεστούς και κοντά τους δεσποτάδες να πάνε στην Τρίπολη να συσκεφτούνε τάχα, για σπουδαίες υποθέσεις". Ενώ ο υπόλοιπος Μοριάς συμμορφώθηκε, οι της Αχαΐας δεν προθυμοποιήθηκαν καθόλου, γιατί ένιωθαν "ένοχοι για την πρόσφατη συνάντησή τους στη Βοστίτσα". Οι πιέσεις όμως ήταν μεγάλες, οι Τούρκοι ήταν εξαγριωμένοι, οπότε ξεκίνησαν δήθεν να πάνε και εκείνοι. Ο Π.Π. Γερμανός καθ' οδόν προσποιήθηκε τον άρρωστο και τελικά με κάποιο τέχνασμα απέφυγαν να φθάσουν στην Τρίπολη.

Κατ' αυτόν τον τρόπο, η κουστωδία προεστών και δεσποτάδων βρέθηκε στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας γύρω στις 10 Μαρτίου του 1821, "κατατρομαγμένοι και οι ίδιοι για την άρνησή τους να συμμορφωθούν με τη διαταγή των Τούρκων βρίσκονταν σε αμηχανία". Ο μόνος που εμπρός στο αδιέξοδο πρότεινε "να πιάσωμεν τα όπλα ... και ό,τι γίνει ας γίνει" ήταν ο Ασημάκης Φωτήλας. Δεν εισακούστηκε.

"Όμως τα πατριωτικά και παλληκαρίσια λόγια του Ασ. Φωτήλα (που με τον τίμιο και διαλλακτικό χαρακτήρα του ξεχώριζε πολύ από τους άλλους κοτσαμπάσηδες Αχαΐας), δεν είχαν καμιάν απήχηση στους κατατρομαγμένους αρχόντους. Και παρ'όλο, που τα πράγματα είχαν φτάσει σε τέτοιο σημείο και κάθε αναβολη θα ήταν καταστροφική για το Έθνος, όμως κι αυτή την τελευταία και κρίσιμη στιγμή δεν εξεδήλωσαν καμιά σκέψη, καμιάν επιθυμία για επανάσταση, που ήθελαν πάντα να την ματαιώσουν και μόνον, αν οι Τούρκοι άρχιζαν πρώτοι, τότε "εξ ανάγκης", ήταν αποφασισμένοι κι αυτοί να λάβουν μέρος. Για την ώρα, δεν σκέφτονταν και δεν εφρόντιζαν για τιποτε άλλο, παρά πως να προφυλάξουν τα άτομά τους.

Γι' αυτό "συσκεφθέντες απεφάσισαν να μη δώσωσιν αιτίαν τινά, αλλά ως πεφοβισμένοι, να παραμερίσωσιν εις ασφαλή μέρη" (ομολογεί ο ίδιος ο Π.Π. Γερμανός, "Απομνημονεύματα", σελ. 27, 28).

Και φεύγοντας από την Αγία Λαύρα (10 Μαρτίου), έφτασαν ο Αντρέας Ζαϊμης, ο Επίσκοπος Κερνίκης Προκόπιος και ο Π.Π. Γερμανός στα Νεζερά, ο Χαραλάμπης και ο Θεοχαρόπουλος στη Ζαρούχλα, ο Ασημάκης Ζαΐμης και ο Ασημάκης Φωτήλας στην Κερπινή και ο Ανδρέας Λόντος στο Διακοφτό.

Ώστε στην Αγία Λαύρα, όχι μόνο δεν ύψωσε καμιά σημαία επαναστατική ο Π.Π. Γερμανός (το περίφημο λάβαρο του 21), όπως επικρατεί ακόμη και στις μέρες μας ο ποιητικός θρύλος -που είναι πολύ στενά συνδεδεμένος μαζί του και τον περιβάλλει πάντα με τόσην αίγλη και δόξα- αλλά εκεί ακριβώς εκδηλώθηκεν όλος ο φόβος των δεσποτάδων και των κοτσαμπάσηδων για την Επανάσταση και η απεγνωσμένη προσπάθειά τους να τη ματαιώσουν. 

Όμως "τα γεγονότα είχαν προχωρήσει πολύ για να αναχαιτισθεί ο λαός με το πνεύμα των Επισκόπων και των προεστών" (κατά Φίνλεϋ), που ήθελαν να μη δώσουν "αιτίαν τινά" στους Τούρκους. Και ενώ αυτοί εκρύβονταν "πεφοβισμένοι εις μέρη ασφαλή", ο κλέφτης Ν. Σολιώτης συναγροικημένος με τον Παπαφλέσσα, εσκότωνε τους πρώτους Τούρκους στο Αγρίδι, τ' Αρφαρά και τα Βερσεβά (16 & 17 Μαρτίου), και σε λίγο, μαζί με τους Πετμεζαίους επολιορκούσε το διοικητή τους στα Καλάβρυτα. Και στις 21 του Μαρτίου, οι Τούρκοι της Πάτρας προκάλεσαν πρώτοι την Επανάσταση!"