του Ηλία Μαγκλίνη, Καθημερινή, 28/3/2015
Πριν από έναν αιώνα, στις 22 Απριλίου του 1915, ο Γερμανός χημικός Φριτς Χάμπερ εμφανίστηκε στο μέτωπο της Ιπρ, στο Βέλγιο, κι έδωσε την εντολή για τη χρήση αερίου χλωρίου ενάντια στα γαλλικά, αγγλικά και καναδικά στρατεύματα. Αντλώ την πληροφορία από ένα πολύ ωραίο, πρόσφατο βιβλίο από τις εκδόσεις Επίκεντρο, με τίτλο «Τα νεκρά περιστέρια και η Μεγάλη Εκρηξη», του Αστέριου Παντοκράτορα. Ο συγγραφέας με το παράξενο όσο και επιβλητικό αυτό όνομα υπηρετεί ως καθηγητής Μηχανικής Ρευστών στην Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης και το βιβλίο του, το οποίο βρίσκεται μάλιστα στη δεύτερη έκδοσή του, φέρει τον υπότιτλο «Μικρές ιστορίες από τον Χώρο της Επιστήμης».
Στο κεφάλαιο «Ψωμί για τον λαό και τοξικά αέρια για τον εχθρό. Η τραγική ιστορία του Γερμανού χημικού Φριτς Χάμπερ», ο Παντοκράτορας περιγράφει πώς στις αρχές του 1915 η Γερμανία κατέστρωσε ένα άκρως απόρρητο σχέδιο για τη χρήση χημικών αερίων εναντίον των δυνάμεων της Αντάντ, υπό την ευθύνη του Χάμπερ, κι εκείνη την ημέρα, στις 22 Απριλίου, τα γερμανικά αεροπλάνα απελευθέρωσαν 160 τόνους χλωρίου. «Η διεύθυνση του ανέμου ήταν ευνοϊκή για τους Γερμανούς», αναφέρει ο συγγραφέας, «και το θανατηφόρο νέφος έφτασε σύντομα στα εχθρικά στρατεύματα. Το αποτέλεσμα ήταν δραματικό». Ο Χάμπερ είχε επιμείνει το αέριο να εξαπολυθεί σε μεγάλης κλίμακας επιχείρηση, αλλά οι Γερμανοί στρατηγοί προτίμησαν τη μικρή κλίμακα. Όπως δήλωσε, «αν με είχαν ακούσει, σήμερα θα είχαμε νικήσει».
Γιατί όμως ο Παντοκράτορας μιλά για την «τραγική ιστορία» του Χάμπερ; Διότι το ίδιο βράδυ που ο Γερμανός χημικός αναχώρησε για το μέτωπο, η γυναίκα του, Κλάρα, αυτοκτόνησε με το υπηρεσιακό πιστόλι του συζύγου της. Χημικός η ίδια (η πρώτη γυναίκα που απέκτησε διδακτορικό δίπλωμα σε γερμανικό πανεπιστήμιο) και φανατική ειρηνίστρια, είχε ικετεύσει τον σύζυγό της να μην προχωρήσει στα σχέδιά του, αλλά εκείνος ήταν πεισμένος πως έτσι θα βοηθούσε την πατρίδα του.
Η τραγωδία δεν σταματά εδώ. Το 1918, ο Χάμπερ τιμήθηκε με το Βραβείο Νομπέλ Χημείας για τη δημιουργία αμμωνίας στο εργαστήριό του, την ίδια περίοδο που καταζητούνταν ως εγκληματίας πολέμου. Ο ίδιος δεν μετάνιωσε ποτέ για τη δράση του στον πόλεμο. Ωστόσο, όντας Εβραίος, μετά το 1933 εκδιώχθηκε από τους ναζί κι έναν χρόνο μετά πέθανε από καρδιακή προσβολή. Ο Αϊνστάιν χαρακτήρισε τη ζωή του Χάμπερ «την τραγωδία του Γερμανοεβραίου. Την τραγωδία του έρωτα χωρίς ανταπόκριση», υπονοώντας, σημειώνει ο Παντοκράτορας, «ότι προσέφερε υπερβολική αγάπη στην πατρίδα του, η οποία όμως τελικά δεν βρήκε ανταπόκριση».
