Το δυτικό σχίσμα της εκκλησίας και τα παπικά εγκλήματα
Αυτό το εκκλησιαστικό σχίσμα που σημαίνει διάσπαση της διοίκησης και του ταμείου της καθολικής εκκλησίας, δεν σχετίστηκε με δογματικά θέματα πίστης (τα οποία έτσι κι αλλιώς είναι πάντα προσχηματικά), δεν επεβλήθη από εξωεκκλησιαστικές δυνάμεις, αλλά προέκυψε μέσα στον εκκλησιαστικό μηχανισμό λόγω της διαφωνίας περί «νόμιμου» πάπα.
Ένα
προγενέστερο σχίσμα στη δυτική εκκλησία του έτους 1130 που προέκυψε από τη διπλή
εκλογή του Ινοκέντιου Β’ και του Ανάκλητου Β’, έληξε μετά από 8 χρόνια
λόγω του θανάτου του δεύτερου. Όμως το λεγόμενο μεγάλο σχίσμα κράτησε σχεδόν 40,
κατ’ άλλους μάλιστα 52 χρόνια, στο οποίο έπαιξαν ρόλο 7 αντίπαλοι πάπες. Συχνά
ήταν άγνωστο ποιος ήταν ο πρώτος και ποιος ο δεύτερος πάπας, μερικές φορές,
υπήρχαν δε και τρεις ταυτόχρονα.
Η αναταραχή
ξεκίνησε με το θάνατο του «αγιότατου» πάπα Γρηγορίου ΙΑ’ (1329-1378), ο οποίος μεγαλούργησε και δοξάστηκε με τη σφαγή περίπου
4000 μιαρών διαφωνούντων στην Cesena της Ιταλίας, όπως περιγράφηκε σε παλαιότερη ανάρτηση.
Τον Απρίλιο
του 1378 συνήλθε λοιπόν το σώμα των
καρδιναλίων για την εκλογή του νέου πάπα. Η αστυνομία του Βατικανού είχε αποκλείσει
την πόλη για να μην διαφύγουν οι εκλέκτορες, έξι είχαν μείνει στην Αβινιόν, την
έδρα των αντίπαλων παπών, μόνο δεκαέξι ήταν στη Ρώμη και αυτοί θα αποφάσιζαν. Στην
πλειοψηφία τους οι εκλέκτορες ήταν Γάλλοι, αλλά χωρισμένοι σε τρεις ομάδες. Ο
λαός της Ρώμης φοβόταν ότι ο νέος πάπας θα διαφύγει πάλι για την Αβινιόν, αν
αυτός ήταν Γάλλος, οπότε θα χανόταν το πλήθος των πλεονεκτημάτων από τις
γιορτές και τις τελετές με τα δημόσια τραπεζώματα κτλ. Επέμεναν λοιπόν να είναι
Ιταλός και μάλιστα Ρωμαίος, ώστε να είναι βέβαιο ότι δεν θα φύγει.
Μετά από
πολλά επεισόδια έξω και μέσα στην αίθουσα της εκλογής, τα οποία κανείς δεν
κατέγραψε τότε με λεπτομέρειες, εξελέγη στις 8 Απριλίου πάπας από το Μπάρι, ο
επίσκοπος Μπαρτολομέο Πρινιάνο. Ιταλός μεν αλλά όχι Ρωμαίος! Έτσι ήρθε στους
καρδιναλίους η φαεινή ιδέα να παρουσιάσουν έναν Ρωμαίο ως πάπα, τον υπέργηρο
Τεμπαλντέσκι, τον οποίο έντυσαν κατάλληλα και τον εμφάνισαν στο γνωστό
μπαλκόνι. Οι καρδινάλιοι βρήκαν ευκαιρία να το σκάσουν από το κτίριο, ενώ το
πλήθος όρμησε μέσα για να αγκαλιάσει τον εκλεκτό, αυθεντικό μεν Ρωμαίο, αλλά
ουδόλως αληθινό πάπα.
Την άλλη μέρα
ολοκλήρωσαν οι υπηρεσίες του Βατικανού την ανάδειξη του (εκλεγμένου) πάπα Πρινιάνο
με το όνομα Ουρβανός ΣΤ’, ο οποίος έμεινε στο θρόνο μέχρι το 1389. Έξω όλοι ήξεραν
για ένα Ρωμαίο πάπα και δεν ανησυχούσαν. Όμως και οι καρδινάλιοι κατάλαβαν
σύντομα το λάθος τους να αναδείξουν στην κορυφή της εκκλησιαστικής ιεραρχίας
κάποιον από την ιεραρχικά μεσαία ομάδα κληρικών. Ο Ουρβανός δεν άντεξε το άλμα
στην κορυφή! Αποδείχθηκε αυταρχικός, εριστικός, εκρηκτικός με τους θυμούς του, δεν άντεχε
κανένα αντίλογο και τσακωνόταν ακόμα και με πρίγκιπες που τον στήριζαν απέναντι
σε αντιπάλους. Ο Ουρβανός μισούσε τους καρδιναλίους, ίσως επειδή ο ίδιος δεν
είχε αποκτήσει ποτέ αυτό το βαθμό καθολικής ιεροσύνης .
Οι
καρδινάλιοι και άλλοι παράγοντες του Βατικανού, μην αντέχοντας το σχιζοφρενικό
στιλ του Ουρβανού, είχαν θέσει σε κυκλοφορία την πληροφορία ότι άλλος ήταν ο
πάπας και όχι αυτός που είδαν στο μπαλκόνι, μερικοί πίστευαν ότι ο «άλλος
πάπας» είχε πεθάνει και η κούρια έβγαλε στα γρήγορα έναν καινούργιο κ.ο.κ., χριστιανικός
μύλος δηλαδή!
Μια χρονιά
που άρχισε το καλοκαίρι με ζέστες μαζεύτηκαν οι καρδινάλιοι στο Anagni, σε
κάποιο ανάκτορο ψηλά σε ένα λόφο, για να δροσίζονται. Εκεί άρχισαν να βρίζουν
τον Ουρβανό και να αναθεματίζουν την ιδέα τους να βγάλουν ένα κρυφό αλλά
αληθινό πάπα και έναν Ρωμαίο για επίδειξη και, κουβέντα στην κουβέντα,
αποφάσισαν να συνεδριάσουν επί τόπου, να καθαιρέσουν τον αυταρχικό Ουρβανό και
να εκλέξουν έναν νέο και καλό πάπα! Και ποιον εξέλεξαν; Τον καρδινάλιο Ροβέρτο
της Γενεύης, τον σφαγέα της Cesena.
Ο 36χρονος
υπηρέτης του κυρίου που πήρε το παπικό όνομα Κλήμης Ζ’ (Clemens VII) είχε μερικά
σωματικά κουσούρια, π.χ. ήταν αλλήθωρος και κουτσός, αλλά είχε ξεκαθαρισμένους στόχους:
ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την πολιτική, για το στρατό και για πολέμους...
Είχε έτσι κι αλλιώς ευδόκιμη προϋπηρεσία σε επιδρομές, πολιορκίες και σφαγές... Λόγω της
αριστοκρατικής καταγωγής του και της συγγένειάς του με διάφορους ηγεμόνες της
Γερμανίας και της Γαλλίας, ο Κλήμης ήταν αυτάρεσκος και εγωκεντρικός, με
αποτέλεσμα να προκαλέσει το λεγόμενο «δυτικό σχίσμα» της χριστιανικής
εκκλησίας.
Η Γαλλία υπό
τον Κάρολο Ε’ αναγνώρισε πάραυτα την εκλογή του Κλήμη και υποχρέωσε όλους τους υπηκόους
και συμμάχους του βασιλιά να πράξουν το ίδιο, δεδομένου ότι ο παράτυπα εκλεγείς πάπας ήταν
«δούλος των δούλων των Γάλλων ηγεμόνων», όπως διέδιδε ο θεολόγος και
ρεφορμιστής Nicolaus de Clemanges, ο οποίος όμως κάποια στιγμή άλλαξε άποψη
–πιθανότατα με εξαγορά- και προσχώρησε στους υποστηρικτές του Κλήμη. Οι
Εγγλέζοι επέρριπταν τον μοιχεπιβάτη του παπικού θρόνου, οπότε οι Σκοτσέζοι
υποστήριζαν a contrario τον αγιότατο Κλήμη, ανάλογα οι Βουργουνδοί, Ισπανοί και Πορτογάλοι.
Ο Ουρβανός
δεν σκιάχτηκε από τις μηχανορραφίες των αιρετικών, διόρισε ο ίδιος 29 νέους
καρδινάλιους και είχε πάλι την πλειοψηφία σε κάθε «νόμιμο» όργανο, πέρα από το
γεγονός ότι οι καρδινάλιοι είχαν επιλεγεί κατάλληλα, ώστε να φέρνουν μαζί τους
και ολόκληρες επισκοπές, κυρίως τις πλουσιότερες. Τον Ουρβανό υποστήριζαν
επίσης η Αγγλία, η Ουγγαρία και διάφοροι βόρειοι Καθολικοί, περίπου οι μισοί
στην Ευρώπη. Εννοείται οι περιοχές επιρροής του κάθε πάπα δεν αποτελούσαν
ενιαία κράτη αλλά συχνά είχαν τα σύνορά τους μέσα από πόλεις και χωριά, όπως
στη Βασιλεία, στο Ζάλτσμπουργκ, στο Τιρόλο και αλλού.
Αλλά και
καθολικές οικογένειες με επιρροή διασπάστηκαν σε ουρβανικούς και κλημεντικούς,
επίσης πανεπιστήμια, μεμονωμένες επισκοπές, μοναστήρια και μοναχικά τάγματα.
Ακόμα, κάθε πλευρά είχε και τους αγίους με το
μέρος της: ο Ουρβανός την «αγία» Κατερίνη της Σιέννα που φορούσε στο δάκτυλό
της ως βέρα αρραβώνος την ακροβυστία του κυρίου της, την οποία έβλεπε μόνο αυτή
η ίδια και κανείς αμαρτωλός· τι αγία θα ήταν διαφορετικά; Ο δε Κλήμης είχε στο
πλευρό του τον γενικό ιεροκήρυκα Δομινικανό μοναχό «άγιο» Βικέντιο Φερέρ. Μια ωραία χριστιανική ατμόσφαιρα!
Αφού
τακτοποίησαν τις συμμαχίες τους οι δύο πάπες, άρχισαν να τεκμηριώνουν θεολογικά
την ανωτερότητά τους. Εννοείται, καθένας επικαλείτο σε εγκυκλίους που άρχισαν
να στέλνουν, χωρικά από τις γραφές, τα οποία αποδείκνυαν αυτό που επιθυμούσε,
μερικές φορές το ίδιο χωρικό αποδείκνυε τη νομιμότητα και των δύο ή κανενός...
Σιγά μην τους ενοχλούσε! Όπως και σήμερα που αραδιάζουν οτιδήποτε μέχρι να
αποκοιμηθεί το ποίμνιο και στο τέλος αναφωνούν ότι έτσι αποδείχθηκε το
ζητούμενο!
Και όταν
καταναλώθηκαν τα χωρικά από τις γραφές και οι αφοριστικές εγκύκλιοι, άρχισαν να
κινούνται στρατιωτικές συμμορίες και οργανωμένοι στρατοί εναντίον αλλήλων. Όταν
ένα στρατιωτικό σώμα του Ουρβανού προσέγγισε το Castel Sant’ Angelo (μαυσωλείο του Αδριανού), στο οποίο είχαν ταμπουρωθεί μονάδες του
Κλήμη, έπεφταν εκατέρωθεν οβίδες από τα (νέα τότε) κανόνια, μέχρι που το
φρούριο κατέληξε ετοιμόρροπο. Και ενώ ο Ουρβανός κατέστειλε στρατιωτικά και
«πνευματικά» μια ανταρσία των πολιτών της Ρώμης, ο Κλήμης δεν μπόρεσε να
διατηρήσει τις θέσεις του στο Agnani, οπότε κατέφυγε στη Νεάπολη και όταν κι
εκεί τον πίεσαν οι στρατιώτες του Ουρβανού, γύρισε τέλος του 1379 στην Αβινιόν
– δύο χρόνια μετά την εγκατάλειψή της από τον Γρηγόριο ΙΑ’.
 |
| Ο πάπα Κλήμης Ζ' πολιορκείται στο Castel Sant’Angelo |
Παράλληλα με την στρατιωτική και
«πνευματική» διαμάχη των δύο παπών εξελίσσονταν και στρατιωτικές συγκρούσεις
των ηγεμόνων που τους στήριζαν, στην Ουγγαρία, στη Γαλλία κι αλλού. Ο Ουρβανός
μισούσε θανάσιμα την κλημεντική «αιματοβαμμένη βασίλισσα» Κατερίνα της Νάπολης,
συγγενή με την οικογένεια Ανζού της Γαλλίας, και ήθελε να την εκθρονίσει για
να δώσει, αφενός το βασίλειο της Νάπολης στον προστατευόμενό του Carlo di Durazzo (Δυρραχίου) και ένα μέρος από αυτό σε κάποιον
ανιψιό του. Έλα όμως που οι επίσκοποι και καρδινάλιοι της Νάπολης δεν
εμπιστεύονταν τον μελλοντικό άρχοντα και προτιμούσαν την τωρινή βασίλισσα –
κάλλιο πέντε και στο χέρι… Έτσι, αναγκάστηκε ο αγιότατος Ουρβανός να καθαιρέσει
περισσότερους από 30 επισκόπους και να διορίσει δικούς του, οι οποίοι όμως
έμεναν στην Ρώμη, δεν τολμούσαν να πάνε στις επαρχίες τους. Μερικούς από τους
επισκόπους που καθαίρεσε κατάφερε να τους συλλάβει ο Ουρβανός με την αποστολή στρατιωτικών
συμμοριών, οπότε αυτοί οδηγήθηκαν στη Ρώμη για βασανιστήρια. Ο αρχιεπίσκοπος του
Σαλέρνο καταδικάστηκε ως «αιρετικός» και κάηκε στην πυρά…
Οι πόλεμοι αυτοί, εκατέρωθεν χαρακτηρισμένοι
ως σταυροφορίες, χρηματοδοτήθηκαν από
φορολόγηση των πιστών και από τα πλούσια αναθέματα που βρίσκονταν σε μεγάλους
ναούς της χώρας. Όποιος δεν έδινε ανάλογα με την κοινωνική του θέση για να
στηρίξει τη «χριστιανική αλήθεια», εκατέρωθεν του σχίσματος, αναθεματιζόταν
και, σε περίπτωση που έπεφτε στα χέρια των στρατιωτικών συμμοριών, βασανιζόταν
και αποκεφαλιζόταν χριστιανικά. Όσοι έδιναν αρκετό χρήμα έπαιρναν πάραυτα άφεση
αμαρτιών εγγράφως (συγχωροχάρτι), για τον εαυτό τους και τους συγγενείς, ακόμα
και τους πεθαμένους…
Κάποια εποχή
κέρδισε ο Carlo di Durazzo τις πολεμικές συγκρούσεις και ανακηρύχθηκε
βασιλιάς της Ρώμης ως Κάρολος Γ', οπότε ως πρώτη φροντίδα του κρέμασε το 1382
τη βασίλισσα και έβγαλε το πτώμα της στη δημόσια θέα στο ναό Santa Chiara της
Νεάπολης. Όπως τα φέρνουν όμως οι αγώνες εξουσίας, αυτός ο Κάρολος συγκρούστηκε με τον πάπα Ουρβανό και
έκτοτε προσπαθούσαν οι δυο τους να αλληλοσκοτωθούν. Ο βασιλιάς αφορίστηκε που ήταν το πιο εύκολο και
τον Φεβρουάριο 1386 τραυματίστηκε βαριά σε μια απόπειρα δολοφονίας. Επειδή δε
δεν πέθαινε εύκολα, δηλητηριάστηκε από υπηρέτες του που ήταν πράκτορες του
Ουρβανού… Άγιοι άνθρωποι, όλοι τους!
Βέβαια, ο Κάρολος είχε ετοιμάσει λίγο πριν πεθάνει
μια συνωμοσία κατά του τέως προστάτη του, του Ουρβανού, και τον προόριζε για
καταδίκη ως «αιρετικό» και τροφοδότη της πυράς στο κέντρο της Ρώμης. Ο Ουρβανός
έμαθε όμως τα σχέδια και την ώρα που πήγαιναν τον Ιανουάριο του 1385 οι
στρατιώτες του Καρόλου να τον συλλάβουν, διέφυγε στο Σαλέρνο, όπου κυβερνούσε ο
ανιψιός του και εκεί συνέλαβε έξι καρδιναλίους, οπαδούς του Καρόλου. Οι
ιστοριογράφοι της εποχής περιγράφουν πώς οι καρδινάλιοι αυτοί υφίσταντο
βασανιστήρια μέσα σε μία στέρνα από τραμπούκους του γνωστού πειρατή Basilio
(Γενοβέζος στην καταγωγή), τη στιγμή που ο ίδιος ο πάπας πηγαινοερχόταν σε μια
βεράντα πιο ψηλά και διάβαζε χωρικά των γραφών για να εμψυχώσει την πίστη των
βασανιζομένων.
Ο βασιλιάς πλησίασε με στράτευμα στο Σαλέρνο
και επικήρυξε τον Ουρβανό για 10.000 χρυσά Gulden, οπότε ο άνθρωπος του θεού
διέφυγε παίρνοντας μαζί του τους δεμένους καρδιναλίους, τους οποίους
δολοφονούσε καθ’ οδόν. Όσοι επέζησαν στην πορεία μέχρι τη Γένοβα, εκτελέστηκαν
εκεί, άλλοι γράφουν για πνιγμό στη θάλασσα μέσα σε σακί, άλλοι ότι θάφτηκαν
ζωντανοί σε δεξαμενή με ασβέστη. Απίθανη εφευρετικότητα στους τρόπους δολοφονίας από τους ανθρώπους του
θεού της αγάπης…
Ο Ουρβανός συνέχισε τις προσπάθειες να
επιβληθεί στους αντιπάλους του και μετά τη δολοφονία του Καρόλου και συγκροτούσε στρατιωτικές μονάδες με χρήματα
και τιμαλφή των πιστών, χωρίς όμως να καταφέρει να καθυποτάξει τους πολιτικούς,
στρατιωτικούς και θεολογικούς αντιπάλους του. Έγιναν πολλές προσπάθειες να πειστεί να παραιτηθεί και να τελειώσει το σχίσμα, αλλά αυτός δεν δεχόταν αφού ήταν
ο νόμιμος πάπας – τι θα έλεγε ο θεός που του ανέθεσε την ευθύνη για την ανθρωπότητα;
Τον Οκτώβριο του 1389 πέθανε ο Ουρβανός
δηλητηριασμένος στη Ρώμη και όλοι νόμισαν ότι έτσι έληξε το «δυτικό σχίσμα»… Έκαναν
μεγάλο λάθος όμως, γιατί η αρχομανία και η καλοπέραση σε βάρος των κορόιδων δεν ξεπερνιόνται
εύκολα.
