Oι πρώτοι καλλιτέχνες της Ευρώπης

Deutsche Welle, 15/6/2012

Νέα επιστημονική έρευνα αμφισβητεί την κραταιά μέχρι σήμερα άποψη ότι οι ζωγραφική των σπηλαίων είναι πολιτισμικό προϊόν του σύγχρονου ανθρώπου. Μία νέα μέθοδος χρονολόγησης αλλάζει τα δεδομένα.

Η νέα μέθοδος χρονολόγησης που χρησιμοποίησε ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ εκτιμά ότι οι ζωγραφικές παραστάσεις στα σπήλαια της βόρειας Ισπανίας είναι τουλάχιστον 40.000 ετών. Εκείνη την εποχή ο σύγχρονος άνθρωπος δε ζούσε μόνος του στον πλανήτη. Το προγενέστερο είδος των Νεάντερταλ δεν είχε αφανιστεί ακόμη.

Οι παραστάσεις στο σπήλαιο της νότιας Γαλλίας Abri Castanet που ήρθαν στο φως της έρευνας το 2007 θεωρούνταν μέχρι σήμερα από τους παλαιοντολόγους το πρωιμότερο δείγμα ζωγραφικής των σπηλαίων. Ωστόσο είναι γεγονός ότι η μέθοδος χρονολόγησης που χρησιμοποιούνταν μέχρι σήμερα δεν επιτρέπει ακριβείς υπολογισμούς.

Η νέα μέθοδος της επιστημονικής ομάδας του Πανεπιστημίου Μπρίστολ δοκιμάστηκε στη χρονολόγηση σχεδίων και ζωγραφικών παραστάσεων 11 σπηλαίων της βόρειας Ισπανίας. Οι επιστήμονες χρονολόγησαν τα στρώματα ασβεστίου που κάλυψαν με την πάροδο των ετών τα έργα στα τοιχώματα των σπηλαίων, βάσει της περιεκτικότητάς τους στην ουσία Θόριο-230. Οι επιστήμονες κατάφεραν, υπολογίζοντας την ηλικία των στρωμάτων ασβεστίου, να εκτιμήσουν το κατώτερο όριο ηλικίας των έργων που έχουν καλυφθεί από το ασβέστιο.

Η μέθοδος χρειάζεται επαλήθευση

Η συναρπαστική διάσταση της νέας χρονολόγησης είναι ότι τοποθετεί την αρχή της ζωγραφικής σπηλαίων στην Ευρώπη αρκετές χιλιετίες πιο πίσω. Βάσει των νέων στοιχείων, η απεικόνιση π.χ. του περιγράμματος ενός ανθρώπινου χεριού στο ισπανικό σπήλαιο El Castillo είναι τουλάχιστον 37.300 ετών.

Ο σύγχρονος άνθρωπος εμφανίστηκε στην Ευρώπη πριν από περίπου 42.000 χρόνια, διάστημα κατά το οποίο δεν είχε αφανιστεί ακόμη το προγενέστερο είδος του Νεάντερταλ. Ο επικεφαλής της ομάδας ερευνητών Άλιστερ Πάικ θεωρεί πιθανόν ότι ο ανταγωνισμός με τους Νεάντερταλ για την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων ώθησε ενδεχομένως το σύγχρονο άνθρωπο σε πολιτιστικές καινοτομίες για να διασφαλίσει μεταξύ άλλων την επιβίωσή του. Ο κ. Πάικ αφήνει ωστόσο ανοιχτό και ένα άλλο ενδεχόμενο: «Η ζωγραφική των σπηλαίων ίσως ξεκίνησε πριν από την έλευση του σύγχρονου ανθρώπου στην Ευρώπη από τους Νεάντερταλ. Αυτή θα ήταν μία φανταστική ανακάλυψη, καθώς θα σήμαινε ότι οι παραστάσεις στους τοίχους των σπηλαίων έγιναν από τα χέρια των Νεάντερταλ».

Ωστόσο ο κ. Πάικ παραδέχεται ότι πρέπει να χρονολογηθούν κι άλλα δείγματα ζωγραφικών παραστάσεων προκειμένου να διαπιστωθεί αν όντως ισχύει η παραπάνω υπόθεση. Πάντως υπέρ αυτής της υπόθεσης τάσσεται και η εκτίμηση των επιστημόνων ότι ο ανθρώπινος τύπος του Νεάντερταλ εξέλειψε περίπου 30.000 χρόνια π. Χ.

Wissenschaft.de / Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Δήμητρα Κυρανούδη