Οι σερενάτες του Mozart γράφτηκαν με αφορμή γεγονότα στενά συνδεδεμένα με την κοινωνική ζωή του Salzburg. Ξεπερνάνε όμως χρονικά αυτά τα γεγονότα αλλά και τις διάφορες ποιοτικά ανάλογες δημιουργίες σύγχρονων μουσικών με το μεγάλο συνθέτη, όπως του Michael Haydn (νεώτερος αδελφός του Joseph), Anton Adlgasser, Joseph Hafeneder κ.ά. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι αυτές οι σερενάτες βρίσκονται στο ρεπερτόριο μουσικών συνόλων, ακόμα και τον 21ο αιώνα.
Σχεδόν όλες οι σερενάτες του Mozart έχουν γραφτεί στην κλίμακα ντο ματζόρε, μία κλίμακα που «ακτινοβολεί» και προσδίδει εορταστική λάμψη. Οι σερενάτες δεν έχουν σταθερή δομή και συγκεκριμένο αριθμό μερών, τα χαρακτηριστικά τους μεταβάλλονται κατά περίπτωση και ανάλογα με το εορταστικό γεγονός που αποτέλεσε αφορμή για τη σύνθεσή τους.
Οι συνθέσεις αυτού του είδους είχαν στη μουσική πρακτική εκείνης της εποχής και το νόημα της δοκιμής κάποιων μοτίβων, κάποιων συνδυασμών οργάνων κτλ. Έτσι, πετυχημένες σερενάτες μετατρέπονταν σχετικά εύκολα σε τριμερείς ή τετραμερείς συμφωνίες, μετά από αφαίρεση των εμβατηρίων και μερών σουίτας και με ταυτόχρονη προσθήκη στο μουσικό σύνολο ενός ζεύγους τυμπάνων, ίσως και κάποιου χάλκινου πνευστού. Ο Mozart αναφέρει σε επιστολές του ότι αρκετές συμφωνίες του τις είχε δοκιμάσει προηγουμένως ως σερενάτες για εορταστικά γεγονότα. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά, ακόμα και στη βιβλιογραφία, συγχέονται η σερενάτα Haffner (KV 250) με την ομώνυμη συμφωνία, οι οποίες όμως δεν σχετίζονται άμεσα, παρά μόνο με το γεγονός ότι έχουν αφιερωθεί σε μέλη της ίδιας οικογένειας.
Ακόμα και σήμερα υπάρχει στο Salzburg μία οδός που φέρει το όνομα αυτής της οικογένειας, η Siegmund-Haffner-Gasse.
Ο Siegmund Haffner (πατέρας), επιχειρηματίας και έμπορος, ήταν, εκτός από δήμαρχος (1768-1772) της πόλης, κάτοχος πολλών τιμητικών θέσεων στην πολιτική και κοινωνική ζωή του Salzburg. Ο γιος του, Siegmund Haffner ο νεώτερος που γεννήθηκε το ίδιο έτος με τον Mozart (1756) αλλά πέθανε πριν από αυτόν σε ηλικία 31 ετών, είχε επίσης σημαντική κοινωφελή και φιλανθρωπική δράση στην πόλη - φυσικά με τα χρήματα του πατέρα του. Η επονομαζόμενη «σερενάτα Haffner», μία οκταμερής σύνθεση με ακραία μέρη allegro και adagio-allegro assai, δύο andante, τρία menuetto και ένα rondo, έχει γραφτεί όμως για τη θυγατέρα Marie Elisabeth Haffner, όταν αυτή παντρεύτηκε τον Ιούλιο του 1776.
Ακόμα και σήμερα υπάρχει στο Salzburg μία οδός που φέρει το όνομα αυτής της οικογένειας, η Siegmund-Haffner-Gasse.
Ο Siegmund Haffner (πατέρας), επιχειρηματίας και έμπορος, ήταν, εκτός από δήμαρχος (1768-1772) της πόλης, κάτοχος πολλών τιμητικών θέσεων στην πολιτική και κοινωνική ζωή του Salzburg. Ο γιος του, Siegmund Haffner ο νεώτερος που γεννήθηκε το ίδιο έτος με τον Mozart (1756) αλλά πέθανε πριν από αυτόν σε ηλικία 31 ετών, είχε επίσης σημαντική κοινωφελή και φιλανθρωπική δράση στην πόλη - φυσικά με τα χρήματα του πατέρα του. Η επονομαζόμενη «σερενάτα Haffner», μία οκταμερής σύνθεση με ακραία μέρη allegro και adagio-allegro assai, δύο andante, τρία menuetto και ένα rondo, έχει γραφτεί όμως για τη θυγατέρα Marie Elisabeth Haffner, όταν αυτή παντρεύτηκε τον Ιούλιο του 1776.
Το κοινωνικό γεγονός του γάμου και το καλλιτεχνικό της εκτέλεσης του έργου έχει καταγραφεί σε μία επιστολή του αυλικού συμβούλου von Schiedenhofen και γι' αυτό γνωρίζουμε σήμερα ακόμα λεπτομέρειες: «Μετά το φαγητό πήγα στη γαμήλια συναυλία που αφιέρωσε ο νεαρός Haffner στην αδελφή του Liserl (βαυαρικό-αυστριακό υποκοριστικό για το όνομα Elisabeth). Ήταν μία σύνθεση του Mozart και εκτελέστηκε στον κήπο της βίλας στο Lorto».
Αυτή η βίλα σώζεται ακόμα στο Salzburg και αποτελεί τόπο επισκέψεως τουριστών. Ιδιαίτερη εντύπωση σ' αυτό το έργο προκαλούν, μεταξύ άλλων, τα σολιστικά κομμάτια για βιολί. Προφανώς, ο Mozart έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στη σύνθεση αυτών των κομματιών, γιατί ήταν ο ίδιος ο σολίστας του βιολιού στην πρώτη εκτέλεσή τους στο Lorto. Η υπέροχα γλυκιά μουσική αυτής της σερενάτας, ιδιαίτερα το πρώτο andante, οδήγησε τον Mozart να προχωρήσει και σε μία συμφωνική παραλλαγή της, η οποία δεν φαίνεται να διασώθηκε στο πρωτότυπο και μόνο κατ' εκτίμηση μπορεί να εκτελεστεί σήμερα.
Αυτή η βίλα σώζεται ακόμα στο Salzburg και αποτελεί τόπο επισκέψεως τουριστών. Ιδιαίτερη εντύπωση σ' αυτό το έργο προκαλούν, μεταξύ άλλων, τα σολιστικά κομμάτια για βιολί. Προφανώς, ο Mozart έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στη σύνθεση αυτών των κομματιών, γιατί ήταν ο ίδιος ο σολίστας του βιολιού στην πρώτη εκτέλεσή τους στο Lorto. Η υπέροχα γλυκιά μουσική αυτής της σερενάτας, ιδιαίτερα το πρώτο andante, οδήγησε τον Mozart να προχωρήσει και σε μία συμφωνική παραλλαγή της, η οποία δεν φαίνεται να διασώθηκε στο πρωτότυπο και μόνο κατ' εκτίμηση μπορεί να εκτελεστεί σήμερα.
Η λεγόμενη «συμφωνία Haffner» (KV 385, τετραμερής συμφωνία υπ' αριθμόν 35 στον κατάλογο του συνθέτη), ένα επίσης υπέροχο μουσικό έργο, το οποίο είχε αρχικά τη μορφή σερενάτας, γράφτηκε έξι χρόνια αργότερα, το 1782, όταν ο Mozart είχε εγκατασταθεί ήδη στη Βιέννη. Αφορμή για την παραγγελία αυτού του έργου ήταν οι εορταστικές εκδηλώσεις για την απονομή στο γιο Haffner του πρώτου βαθμού ευγενείας.
Ενώ στις εορταστικές εκδηλώσεις του Salzburg εκτελέστηκε η σύνθεση με τη μορφή σερενάτας (η παρτιτούρα δεν βρέθηκε όμως ποτέ), στη Βιέννη απoτέλεσε με τη μορφή συμφωνίας το πρώτο έργο μίας συναυλίας (ακαδημία, Μάρτιος 1783) του Mozart, στην οποία παρευρέθη και ο αυτοκράτορας. Γράφει ο συνθέτης ενθουσιασμένος στον πατέρα του: «Το θέατρο ήταν απίθανα γεμάτο και όλα τα θεωρεία ήταν κατειλημμένα. Το καλύτερο όμως ήταν ότι βρισκόταν εκεί και η Μεγαλειότητά Του, ο Αυτοκράτωρ. Πόσο ευχαριστημένος ήταν και πόσο δυνατό χειροκρότημα μου χάρισε! ...» Στη συνέχεια καταγράφει τα χρηματικά ποσά που εισέπραξε.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos
