Ναπολέων Βοναπάρτης (1769-1821)
Γιος ενός δικηγόρου από την Κορσική, έγινε το 1785 ανθυπολοχαγός του πυροβολικού, αφού σπούδασε στη στρατιωτική σχολή. Αρχικά είχε εχθρικά συναισθήματα προς τη Γαλλία και τους Γάλλους, οι οποίοι πριν λίγο καιρό είχαν κατακτήσει την Κορσική. Αυτός ήταν και ο λόγος που αντιπαθούσε τον πατέρα του, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τους «κατακτητές». Όμως, η απόρριψη και καταδίκη του Ναπολέοντα από τους συμπατριώτες του, όταν επανήλθε για λίγο στην Κορσική, αλλά και η επαναστατική ανατροπή στη Γαλλία, του έδωσαν διέξοδο και ελπίδες ότι θα έχει ευκαιρίες κοινωνικής ανέλιξης.
Ο Ναπολέων προσέφερε υπηρεσίες στην επανάσταση και ανήλθε ταχύτατα τις βαθμίδες, από λοχαγός μέχρι ταξίαρχος μέσα σε τρεις μήνες, δεδομένου ότι πολλοί ανώτεροι αξιωματικοί με αριστοκρατική καταγωγή είχαν εκδιωχθεί ή λιποτακτήσει από το στράτευμα. Έφτασε στη θέση του γενικού διοικητή του στρατού και από το 1796 στη θέση του αρχηγού της ιταλικής στρατιάς.
Κατά τις εκστρατείες στην Ιταλία (όπου κατέλυσε και τυπικά το κράτος της Βενετίας) και την Αίγυπτο, απέδειξε στρατιωτικά και πολιτικά προσόντα. Βέβαια, μετά την καταστροφή του γαλλικού στόλου στην Αίγυπτο, εγκατέλειψε ο στρατηγός το στρατό του και γύρισε στη Γαλλία με μικρή συνοδεία. Με την οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήρθε ποτέ σε σύγκρουση, πράγμα που πιθανόν να άλλαζε τη ροή των εξελίξεων στα Βαλκάνια.
Με την πάροδο του χρόνου έγινε ο Ναπολέων δημοφιλής στο γαλλικό λαό και το 1799 κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα. Από εδώ και πέρα αρχίζει μια πορεία που οδηγεί τον υπηρέτη της επαναστάσεως στη μεγαλομανία. Το σύνταγμα που ψηφίστηκε από τη συνέλευση προέβλεπε τον Ναπολέοντα ως μοναδικό ηγεμόνα. Ανακήρυξε τον εαυτό του πρώτο ύπατο, το 1802 ισόβιο ύπατο και, αντιστάσεως μη ούσης, το 1804 έστεψε τον εαυτό του αυτοκράτορα, Ναπολέοντα τον Α'. Στις σημαντικότερες θέσεις «βασιλέων» και «ηγεμόνων», τοποθέτησε συγγενείς του, ενώ δημιούργησε και νέα κάστα «ευγενών» μοιράζοντας τίτλους σε συγγενείς και φίλους.
Στους λεγόμενους «ναπολεόντειους πολέμους» με όλη σχεδόν την Ευρώπη, αρχικά υπέταξε ο γαλλικός στρατός την Αυστρία και την Πρωσία, αλλά βρήκε εμπόδιο στη σθεναρή άμυνα των Ρώσων υπό τον Κουτούζοφ και το σύμμαχό του «στρατηγό χειμώνα». Σ' αυτή τη λεγόμενη «ρωσική εκστρατεία» οι γαλλικές απώλειες ήταν πάνω από 300.000 στρατιώτες, το 96% του στρατεύματος και περίπου 500.000 από την άλλη πλευρά, Γερμανοί, Πολωνοί και, κυρίως, Ρώσοι.
Όσο πλησίαζε ο γαλλικός στρατός προς τη Μόσχα, ο ρώσικος υποχωρούσε αλλά στα όρια της πόλης σταμάτησε. Εκεί δόθηκε μια μάχη, την οποία κέρδισαν οι Γάλλοι. Εισερχόμενος ο Ναπολέων στην πόλη, διαπίστωσε ότι ήταν σχεδόν άδεια, οι κάτοικοι την είχαν εγκαταλείψει. Εγκαταστάθηκε τότε στο Κρεμλίνο, το παλιό αυτοκρατορικό ανάκτορο, και περίμενε να έρθουν οι αντιπρόσωποι των Ρώσων για διαπραγματεύσεις. Εκεί έφτασε η είδηση ότι τα προάστια της πόλης με τα ξύλινα σπίτια καίγονταν. Το πιθανότερο είναι ότι οι Ρώσοι πυρπόλησαν οι ίδιοι την πόλη για να είναι άχρηστη στους Γάλλους, χωρίς δυνατότητες στέγασης των εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών και χωρίς προμήθειες τροφίμων.
Τότε αποφάσισε ο Ναπολέων να επιστρέψει στην κεντρική Ευρώπη, όπου το κλίμα ήταν ηπιότερο και οι δυνατότητες τροφοδοσίας ικανοποιητικές. Κατά την υποχώρηση μέσα στο βαρύ χειμώνα πλευροκοπήθηκε όμως ο γαλλικός στρατός από το ρώσικο ιππικό και διαλύθηκε ολοσχερώς. Λιγότεροι από 1 στους 20 στρατιώτες έφτασαν στην Πολωνία και στη Γερμανία. Ο Ναπολέων εγκατέλειψε και πάλι τον ηττημένο στρατό, ανέβηκε κρυφά σε ένα έλκηθρο του και πήρε το δρόμο της επιστροφής.
Η γαλλική ήττα στη Ρωσία αποτέλεσε έναυσμα για τους απελευθερωτικούς πολέμους, 1812-1815. Ο νέος στρατός που συγκρότησε ο Ναπολέων στη Γαλλία, σχεδόν αποκλειστικά από νεαρούς Γάλλους, εστάλη στη Γερμανία για να καταστείλει τις κινήσεις απεξάρτησης από τη γαλλική κατοχή. Ταυτόχρονα ήρθε τότε από τη Βιέννη στο Παρίσι ο Μέτερνιχ (Klemens Wenzel Nepomuk Lothar von Metternich-Winneburg zu Beilstein, 773-1859), καγκελάριος της Αυστρίας και έμπειρος διπλωμάτης, ο οποίος προσπάθησε να πείσει τον Ναπολέοντα να έρθει σε συμβιβασμούς. Η παρέμβαση αυτή δεν έφερε αποτελέσματα και η μάχη του έτους 1813 κοντά στη Λειψία ανάμεσα στους Γάλλους και τους συνασπισμένους Ευρωπαίους, έθεσε τέρμα στα αυτοκρατορικά όνειρα του Ναπολέοντα. Κύρια αιτία αυτής της πολύ σημαντικής ήττας ήταν ότι άλλαξε στρατόπεδο στη διάρκεια της μάχης ένα στράτευμα Βαβαρών συμμάχων.
Ο Γάλλος ηγέτης αναγκάστηκε πλέον σε παραίτηση και οδηγήθηκε στη νήσο Έλβα, όπου έμεινε επί 10 μήνες ως ηγέτης του νησιώτικου δουκάτου. Μία προσπάθεια, μετά τη μυστική επάνοδό του στο Παρίσι, να διατηρηθεί στην εξουσία ελπίζοντας σε στρατιωτική νίκη κατά των Άγγλων, έληξε με νέα συντριπτική ήττα του γαλλικού στρατού στο Βατερλό. Ο Ναπολέων εξορίστηκε στο νησί της Αγίας Ελένης, όπου πέρασε τα τελευταία 6 χρόνια μέχρι το θάνατό του.
Ως άμεση επίπτωση και «απάντηση» στα τυχοδιωκτικά σχέδια του Ναπολέοντα ήρθε η εγκαθίδρυση της «Ιεράς Συμμαχίας» στην Ευρώπη, η οποία επέβαλε να επανέλθει η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη ακριβώς όπως ήταν πριν από τη γαλλική επανάσταση. Έτσι, αφενός αποκαταστάθηκαν διάφορες κοσμικές και εκκλησιαστικές εξουσίες, με ελάχιστες ελπίδες μακροημέρευσης, φυσικά. Αφετέρου δυσκολεύτηκαν σημαντικά την εποχή της συγκροτήσεως των εθνικών κρατών να απελευθερωθούν διάφοροι λαοί από τον έλεγχο των αυτοκρατοριών, κυρίως της αυστρο-ουγγρικής στην κεντρική Ευρώπη και της οθωμανικής στα Βαλκάνια.
Με την πάροδο των δεκαετιών έγιναν και γίνονται προσπάθειες για εξωραϊσμό και ωραιοποίηση της δράσης του Ναπολέοντα, με επινόηση θρύλων και ανεκδότων ή με προβολή αδιάφορων προσόντων, ώστε να μετριαστούν οι εντυπώσεις από την «επιτυχία» του να καταρρακωθεί και συκοφαντηθεί μια μεγάλη λαϊκή επανάσταση, να ακυρωθεί η κατάργηση της δουλείας και να επανέλθουν στις παλιές θέσεις και στα προνόμιά τους φεουδάρχες και κληρικοί. Μερικοί συμπατριώτες του αποδίδουν δε στον υπέρμετρα φιλόδοξο και εξουσιομανή Ναπολέοντα και την προσωνυμία «Μέγας»!
(Stelios Frangopoulos, Στέλιος Φραγκόπουλος)
Ο Ναπολέων προσέφερε υπηρεσίες στην επανάσταση και ανήλθε ταχύτατα τις βαθμίδες, από λοχαγός μέχρι ταξίαρχος μέσα σε τρεις μήνες, δεδομένου ότι πολλοί ανώτεροι αξιωματικοί με αριστοκρατική καταγωγή είχαν εκδιωχθεί ή λιποτακτήσει από το στράτευμα. Έφτασε στη θέση του γενικού διοικητή του στρατού και από το 1796 στη θέση του αρχηγού της ιταλικής στρατιάς.Κατά τις εκστρατείες στην Ιταλία (όπου κατέλυσε και τυπικά το κράτος της Βενετίας) και την Αίγυπτο, απέδειξε στρατιωτικά και πολιτικά προσόντα. Βέβαια, μετά την καταστροφή του γαλλικού στόλου στην Αίγυπτο, εγκατέλειψε ο στρατηγός το στρατό του και γύρισε στη Γαλλία με μικρή συνοδεία. Με την οθωμανική αυτοκρατορία δεν ήρθε ποτέ σε σύγκρουση, πράγμα που πιθανόν να άλλαζε τη ροή των εξελίξεων στα Βαλκάνια.
Με την πάροδο του χρόνου έγινε ο Ναπολέων δημοφιλής στο γαλλικό λαό και το 1799 κατέλαβε την εξουσία με πραξικόπημα. Από εδώ και πέρα αρχίζει μια πορεία που οδηγεί τον υπηρέτη της επαναστάσεως στη μεγαλομανία. Το σύνταγμα που ψηφίστηκε από τη συνέλευση προέβλεπε τον Ναπολέοντα ως μοναδικό ηγεμόνα. Ανακήρυξε τον εαυτό του πρώτο ύπατο, το 1802 ισόβιο ύπατο και, αντιστάσεως μη ούσης, το 1804 έστεψε τον εαυτό του αυτοκράτορα, Ναπολέοντα τον Α'. Στις σημαντικότερες θέσεις «βασιλέων» και «ηγεμόνων», τοποθέτησε συγγενείς του, ενώ δημιούργησε και νέα κάστα «ευγενών» μοιράζοντας τίτλους σε συγγενείς και φίλους.
Στους λεγόμενους «ναπολεόντειους πολέμους» με όλη σχεδόν την Ευρώπη, αρχικά υπέταξε ο γαλλικός στρατός την Αυστρία και την Πρωσία, αλλά βρήκε εμπόδιο στη σθεναρή άμυνα των Ρώσων υπό τον Κουτούζοφ και το σύμμαχό του «στρατηγό χειμώνα». Σ' αυτή τη λεγόμενη «ρωσική εκστρατεία» οι γαλλικές απώλειες ήταν πάνω από 300.000 στρατιώτες, το 96% του στρατεύματος και περίπου 500.000 από την άλλη πλευρά, Γερμανοί, Πολωνοί και, κυρίως, Ρώσοι.
Όσο πλησίαζε ο γαλλικός στρατός προς τη Μόσχα, ο ρώσικος υποχωρούσε αλλά στα όρια της πόλης σταμάτησε. Εκεί δόθηκε μια μάχη, την οποία κέρδισαν οι Γάλλοι. Εισερχόμενος ο Ναπολέων στην πόλη, διαπίστωσε ότι ήταν σχεδόν άδεια, οι κάτοικοι την είχαν εγκαταλείψει. Εγκαταστάθηκε τότε στο Κρεμλίνο, το παλιό αυτοκρατορικό ανάκτορο, και περίμενε να έρθουν οι αντιπρόσωποι των Ρώσων για διαπραγματεύσεις. Εκεί έφτασε η είδηση ότι τα προάστια της πόλης με τα ξύλινα σπίτια καίγονταν. Το πιθανότερο είναι ότι οι Ρώσοι πυρπόλησαν οι ίδιοι την πόλη για να είναι άχρηστη στους Γάλλους, χωρίς δυνατότητες στέγασης των εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών και χωρίς προμήθειες τροφίμων.
Τότε αποφάσισε ο Ναπολέων να επιστρέψει στην κεντρική Ευρώπη, όπου το κλίμα ήταν ηπιότερο και οι δυνατότητες τροφοδοσίας ικανοποιητικές. Κατά την υποχώρηση μέσα στο βαρύ χειμώνα πλευροκοπήθηκε όμως ο γαλλικός στρατός από το ρώσικο ιππικό και διαλύθηκε ολοσχερώς. Λιγότεροι από 1 στους 20 στρατιώτες έφτασαν στην Πολωνία και στη Γερμανία. Ο Ναπολέων εγκατέλειψε και πάλι τον ηττημένο στρατό, ανέβηκε κρυφά σε ένα έλκηθρο του και πήρε το δρόμο της επιστροφής.
Η γαλλική ήττα στη Ρωσία αποτέλεσε έναυσμα για τους απελευθερωτικούς πολέμους, 1812-1815. Ο νέος στρατός που συγκρότησε ο Ναπολέων στη Γαλλία, σχεδόν αποκλειστικά από νεαρούς Γάλλους, εστάλη στη Γερμανία για να καταστείλει τις κινήσεις απεξάρτησης από τη γαλλική κατοχή. Ταυτόχρονα ήρθε τότε από τη Βιέννη στο Παρίσι ο Μέτερνιχ (Klemens Wenzel Nepomuk Lothar von Metternich-Winneburg zu Beilstein, 773-1859), καγκελάριος της Αυστρίας και έμπειρος διπλωμάτης, ο οποίος προσπάθησε να πείσει τον Ναπολέοντα να έρθει σε συμβιβασμούς. Η παρέμβαση αυτή δεν έφερε αποτελέσματα και η μάχη του έτους 1813 κοντά στη Λειψία ανάμεσα στους Γάλλους και τους συνασπισμένους Ευρωπαίους, έθεσε τέρμα στα αυτοκρατορικά όνειρα του Ναπολέοντα. Κύρια αιτία αυτής της πολύ σημαντικής ήττας ήταν ότι άλλαξε στρατόπεδο στη διάρκεια της μάχης ένα στράτευμα Βαβαρών συμμάχων.
Ο Γάλλος ηγέτης αναγκάστηκε πλέον σε παραίτηση και οδηγήθηκε στη νήσο Έλβα, όπου έμεινε επί 10 μήνες ως ηγέτης του νησιώτικου δουκάτου. Μία προσπάθεια, μετά τη μυστική επάνοδό του στο Παρίσι, να διατηρηθεί στην εξουσία ελπίζοντας σε στρατιωτική νίκη κατά των Άγγλων, έληξε με νέα συντριπτική ήττα του γαλλικού στρατού στο Βατερλό. Ο Ναπολέων εξορίστηκε στο νησί της Αγίας Ελένης, όπου πέρασε τα τελευταία 6 χρόνια μέχρι το θάνατό του.
Ως άμεση επίπτωση και «απάντηση» στα τυχοδιωκτικά σχέδια του Ναπολέοντα ήρθε η εγκαθίδρυση της «Ιεράς Συμμαχίας» στην Ευρώπη, η οποία επέβαλε να επανέλθει η πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη ακριβώς όπως ήταν πριν από τη γαλλική επανάσταση. Έτσι, αφενός αποκαταστάθηκαν διάφορες κοσμικές και εκκλησιαστικές εξουσίες, με ελάχιστες ελπίδες μακροημέρευσης, φυσικά. Αφετέρου δυσκολεύτηκαν σημαντικά την εποχή της συγκροτήσεως των εθνικών κρατών να απελευθερωθούν διάφοροι λαοί από τον έλεγχο των αυτοκρατοριών, κυρίως της αυστρο-ουγγρικής στην κεντρική Ευρώπη και της οθωμανικής στα Βαλκάνια.
Με την πάροδο των δεκαετιών έγιναν και γίνονται προσπάθειες για εξωραϊσμό και ωραιοποίηση της δράσης του Ναπολέοντα, με επινόηση θρύλων και ανεκδότων ή με προβολή αδιάφορων προσόντων, ώστε να μετριαστούν οι εντυπώσεις από την «επιτυχία» του να καταρρακωθεί και συκοφαντηθεί μια μεγάλη λαϊκή επανάσταση, να ακυρωθεί η κατάργηση της δουλείας και να επανέλθουν στις παλιές θέσεις και στα προνόμιά τους φεουδάρχες και κληρικοί. Μερικοί συμπατριώτες του αποδίδουν δε στον υπέρμετρα φιλόδοξο και εξουσιομανή Ναπολέοντα και την προσωνυμία «Μέγας»!
