Η κριτική του Μιχάλη Ιγνατίου για το βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά

Εξαιρετική έρευνα, συναρπαστικό βιβλίο, το ηχηρό μάθημα…

του ΜΙΧΑΛΗ ΙΓΝΑΤΙΟΥ, Hellas Journal

Γνώρισα τον Αλέξη Παπαχελά, το φθινόπωρο του 1983, όταν μπήκε στο βιβλιοπωλείο που εργαζόμουνα, στην ελληνική Αστόρια και, αφού αγόρασε μερικά βιβλία πολιτικού και διπλωματικού περιεχομένου, παρακάλεσε με την ευγένεια που τον διακρίνει -αν μπορούσαμε- να του κρατούσαμε την Καθημερινή και το Βήμα της Κυριακής.

Στην κουβέντα επάνω πληροφορήθηκα ότι σπούδαζε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και ότι ήθελε να γίνει δημοσιογράφος. Του είπα φυσικά ότι ήμουν και εγώ δημοσιογράφος και εργαζόμουν στο βιβλιοπωλείο, διότι είχα απολυθεί για τη συνδικαλιστική μου δράση.

Κουβεντιάσαμε αρκετά και συνεχίσαμε, όταν ήρθε να πάρει τις δύο εφημερίδες που παρήγγειλε. Μόνο που έγινε λάθος, και δεν του τις κρατήσαμε, κάτι το οποίο μου θυμίζει μέχρι σήμερα. Κράτησα το πάθος που έδειξε για την -αμερικανικού τύπου- δημοσιογραφία και είπαμε να παραμείνουμε σε επαφή.

Δύο χρόνια μετά συναντηθήκαμε στα γραφεία της Πρωινής, στην 37η οδό του Μανχάταν. Ξεκίνησε να εργάζεται μαζί μας στην εφημερίδα και δεν τον προλαβαίναμε. Έριχνε στο τραπέζι ιδέες, σκέψεις και προτάσεις σαν … πολυβόλο.

Είπα στους υπόλοιπους της διευθυντικής ομάδας ότι ο Αλέξης θα γίνει μεγάλος δημοσιογράφος. Μετά από μερικούς μήνες το είπα και στον ίδιο. Με κοίταξε με το γνωστό του ύφος, όταν δυσπιστεί για κάτι που του λες, και του το επανέλαβα.

Στην πορεία έμαθε και τα «μυστικά» των Ηνωμένων Εθνών, και μαζί καλύψαμε τα μεγάλα γεγονότα του Κυπριακού. Αυτός για την Αυγή και εγώ για τη Μεσημβρινή. Είμαστε αυτόπτες μάρτυρες των ομηρικών μαχών που έδιναν στο Συμβούλιο Ασφαλείας οι μακαρίτες πρέσβεις, ο Μιχάλης Δούντας και ο Κωνσταντίνος Μουσιούτας.

Στη συνέχεια άνοιξε τα φτερά του παίρνοντας τη μεγάλη απόφαση να πάει στην Ουάσιγκτον, όπου και διέπρεψε ως ανταποκριτής της Καθημερινής και του Μέγκα. Ήταν από τις καλύτερες αποφάσεις που πήρε στη ζωή του.

Το 1989 είχα ήδη γνωρίσει τον μαγικό κόσμο της έρευνας όταν αποφάσισα να αναζητήσω τα έγγραφα του Χένρι Κίσιγκερ στα αμερικανικά αρχεία, που φυλάσσονται σε χώρο που παραχώρησε το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ. Επισκεπτόμενος την Ουάσιγκτον συναντιόμασταν και συζητούσαμε την έρευνα, καθώς είχε και αυτός ξεκινήσει να αναζητά τα έγγραφα για το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, στην Ελλάδα. Με φιλοξενούσε στο σπίτι του, όπου συνεχίζαμε να κουβεντιάζουμε.

Τον είχα … «προειδοποιήσει»: ότι η έρευνα είναι η πιο επικίνδυνη «ερωμένη» για τον δημοσιογράφο. Διότι κάποια στιγμή θα μπορούσε να κληθεί να διαλέξει μεταξύ της έρευνας και της δημοσιογραφίας, που βεβαίως -για τους μη γνωρίζοντας- είναι δύο διαφορετικά πράγματα.

Κρίνοντας από το τελευταίο του βιβλίο, θα διακινδυνεύσω να υποστηρίξω ότι τον έχει συνεπάρει για τα καλά ο κόσμος της έρευνας.

Όταν ζητούν από ένα δημοσιογράφο, που δηλώνει πρώτα και πάνω απ’ όλα ερευνητής, να κρίνει ένα τέτοιο βιβλίο, αμέσως ξεκινά από την έρευνα. Αυτό κρίνει και μετρά, και μετά το περιεχόμενο.

Θα καταθέσω, λοιπόν, ότι η έρευνα που μετουσιώθηκε σε αυτό το βιβλίο είναι καταπληκτική, αλλά και συναρπαστική. Όπως κάνει κάθε ερευνητής που σέβεται τον εαυτό του, διάβασα πρώτα τις πίσω σελίδες. Εκεί που παρουσιάζει τον πακτωλό εγγράφων και τις υπόλοιπες πηγές, που χρησιμοποίησε για τη συγγραφή του βιβλίου (σελίδα 579).

Ακόμα και εγώ που είμαι συνηθισμένος να διαβάζω χιλιάδες σελίδες, χάθηκα… Το αποτέλεσμα της έρευνας είναι συγκλονιστικό. Πολλά έγγραφα τα γνώριζα καθώς τα …συνάντησα στο δρόμο μου, αρκετά όχι. Και συμβουλεύω τους αναγνώστες, πριν ακόμα διαβάσουν το βιβλίο να κάνουν το ίδιο. Να εντρυφήσουν στις σελίδες με τα έγγραφα και τις υπόλοιπες πηγές, διότι αυτό θα τους βοηθήσει να κρίνουν το βιβλίο. Πέραν του γεγονότος ότι θα εκτιμήσουν την εργασία του ερευνητή-δημοσιογράφου.

Για την έρευνα του, παίρνει από μένα 10 στα 10. Διότι, εκτός των άλλων μοιράζεται τον πόνο και την αγωνία του ερευνητή. Ο αναγνώστης δεν γνωρίζει ότι οι αποτυχίες μας, για να αποκτήσουμε τα έγγραφα, είναι περισσότερες από τις επιτυχίες. Και χρειάζεται επιμονή και υπομονή, που ο Αλέξης απέδειξε ότι τις είχε. Στο τέλος η έρευνα αποδείχθηκε απόλυτα επιτυχημένη.

Σε ότι αφορά το βιβλίο και τα συμπεράσματα του: Ο αναγνώστης πρέπει επίσης να γνωρίζει ότι όταν γράφεται ένα βιβλίο αυτού του βεληνεκούς, ο συγγραφέας στηρίζεται στην ερευνητική εργασία και στις συνεντεύξεις με τους πρωταγωνιστές. Ένα και ένα κάνουν δύο, όχι έντεκα. Και όταν ο συγγραφέας είναι έντιμος και λέει ότι αυτό το συμπέρασμα βγαίνει, και το άλλο όχι, δείχνει την εντιμότητα του. Και αυτό κάνει ο Παπαχελάς σε αυτό το εξαιρετικό του βιβλίο. Στη δημοσιογραφία μπορείς να «προσπεράσεις» μερικά πράγματα. Στη συγγραφή ενός βιβλίου, και μάλιστα που προέκυψε μετά από έρευνα, δεν δικαιούσαι. Άλλωστε, δεν μπορεί κανένας συγγραφέας, που σέβεται πρώτα απ’ όλα τον εαυτό του και τους αναγνώστες, να παραποιήσει τα έγγραφα. Είναι αυτά που είναι.

Πριν προχωρήσω στο περιεχόμενο, θα ήθελα επίσης να καταθέσω, ότι πρόκειται για ένα απίστευτα καλογραμμένο βιβλίο, που δείχνει ότι έβαλε πολλές ώρες έξτρα εργασίας για να παρουσιάσει το απόλυτο. Και τα κατάφερε. Δεν σου επιτρέπει να σταματήσεις το διάβασμα.

Είμαι της «σχολής» ότι οι Αμερικανοί ήταν αυτοί που εκτέλεσαν το πραξικόπημα εναντίον του ανυπάκουου Μακάριου και την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Και μελετώντας το βιβλίο του Παπαχελά, δεν έχω αλλάξει αυτή την «απόφαση ζωής», που βασίστηκε και στη δική μου έρευνα. Και από τα έγγραφα που παραθέτει και από το περιεχόμενο του βιβλίου του, παραμένω στην ίδια θέση.

Με τον Αλέξη έχουμε μία «διαφορά» στην εξαγωγή του συμπεράσματος, για το ποιος έδωσε το πράσινο φως στον Δημήτριο Ιωαννίδη να δώσει την εντολή εκτέλεσης του Μακάριου. Συνεχίζω να πιστεύω ότι την Ελλάδα διοικούσε το κανάλι της CIA και ότι οι διπλωμάτες της αμερικανικής πρεσβείας ζούσαν στο δικό τους κόσμο. Και δέχομαι ότι η διπλωματική αποστολή δεν είχε καμία απολύτως σχέση με το προδοτικό πραξικόπημα στην Κύπρο. Άλλωστε, όπως σημειώνεται στο βιβλίο, οι διπλωμάτες δεν μπορούσαν να συναντήσουν τον Ιωαννίδη, κάτι που έκανε με άνεση ο Γκας Λάσκαρης Αβρακώτος, ο οποίος κατά δήλωση του, έλεγχε τους δικτάτορες.

Πρέπει κάποιος για να μπορεί να κρίνει, να προσπαθεί να πηγαίνει πίσω και να ερευνά και να μαθαίνει τις συνθήκες της εποχής. Τα πραξικοπήματα, που ήταν της μόδας εκείνη τη δεκαετία, εκτελούνταν από τη CIA. Τα κλιμάκια στις χώρες-στόχους, δεν είχαν την παραμικρή επικοινωνία με τους Αμερικανούς διπλωμάτες, οι οποίοι μάθαιναν τα πραξικοπήματα μετά την πραγματοποίησή τους. Τα παραδείγματα είναι πολλά, ιδιαίτερα στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, εκτός μίας περίπτωσης που φαίνεται ότι συμμετείχε ένας Ελληνοαμερικανός διπλωμάτης.

Επίσης ερωτώ: υπήρχε η παραμικρή περίπτωση να δοθεί εντολή για το πραξικόπημα στην Κύπρο από τον Ιωαννίδη, χωρίς να το γνωρίζει το κλιμάκιο της CIA; Καμία… Και ιδιαίτερα με δεδομένη τη σχέση του Αβρακώτου με τον Ιωαννίδη.

Το βιβλίο, όπως κατέθεσα παραπάνω, δεν μου άλλαξε τη γνώμη που έχω. Αντίθετα μού την επιβεβαίωσε. Τα έγγραφα που αποκαλύπτει ο Παπαχελάς ομιλούν από μόνα τους. Αυτό που δεν λέει, επειδή δεν κατάφερε να το επιβεβαιώσει -και προς τιμή του το υπογραμμίζει-, είναι τον Αμερικανό που έδωσε την εντολή. Το όνομα του, αν και δείχνει να το γνωρίζει…

Ο Ιωαννίδης, απαντά στις ερωτήσεις του συγγραφέα, μέσω της αδελφής του, Δέσποινας Αλζαράκη. Και είναι η πρώτη φορά που γνωρίζουμε τον τρόπο σκέψης του αόρατου δικτάτορα. Τι λέει; Ότι η CIA γνώριζε για το πραξικόπημα εναντίον του Μακάριου και ότι είναι ψέμα ότι τους μετέφερε, μέσω συνεργάτη του, ότι δεν θα κινηθεί εναντίον του Μακάριου.

Ο Παπαχελάς, στη σελίδα 311, καταγράφει τα αναπάντητα ερωτήματα. Αντιγράφω και προσυπογράφω προσθέτοντας ότι πιστεύω ότι τη «δουλειά» την έκανε ο Αβρακώτος. Σημειώνει ο συγγραφέας: «Το κρισιμότερο όμως ερώτημα είναι τι συζήτησαν Ιωαννίδης και Αβρακώτος τις καυτές μέρες του Ιουλίου πριν από την ανατροπή του Μακάριου. Γνωρίζουμε από τις διηγήσεις του Ελληνοαμερικανού πράκτορα ότι, όταν η CIA τον έστειλε να πείσει τον Παπαδόπουλο να μην εκτελέσει τον Ανδρέα Παπανδρέου, εκείνος διάβασε το επίσημο μήνυμα αλλά τον προέτρεψε να τον «καθαρίσει». Ο Αβρακώτος μισούσε τον Ανδρέα και σύμφωνα με αρκετές μαρτυρίες το ίδιο ίσχυε και για τον Μακάριο. Μπορεί να είπε στον Ιωαννίδη για τον Μακάριο, ό,τι είπε στον Παπαδόπουλο για τον Ανδρέα; «Μη σε νοιάζει για την Αμερική, καθάρισε τον motherfucker!» Την απάντηση την πήραν μάλλον μαζί τους στον τάφο τους», σημειώνει ο συγγραφέας.

Το βιβλίο είναι ένα ατόφιο διαμάντι και για τις συνομιλίες και τις συνεντεύξεις που επιτρέπει στον αναγνώστη να ακούσει με τα αυτιά του. Δεν μπορώ να μην παραδεχθώ ότι έκλαψα ακούγοντας τις συνομιλίες στο Πολεμικό Συμβούλιο της 20ης Ιουλίου 1974 (σελίδα 369). Η Κύπρος καιγόταν και ο Ιωαννίδης ζούσε στον φανταστικό του κόσμο. Ήμουν 16 χρονών, όταν ο πατέρας ήρθε και μας ξύπνησε στις 6 το πρωί για να μας ανακοινώσει την άνανδρη εισβολή στην Κύπρο. Ο εκφωνητής του ΡΙΚ, με πομπώδη φωνή μας έλεγε ότι οι ημέτερες δυνάμεις αντιστέκονται σθεναρά. Ο πατέρας στράφηκε και μας είπε ότι τούτο (που συνέβαινε) ήταν διαφορετικό από τους βομβαρδισμούς του 1964. Και αποδείχθηκε απόλυτα σωστός.

Σαρανταεπτά χρόνια μετά, ο Παπαχελάς μας δίνει τη δυνατότητα να ακούσουμε με τα αυτιά μας… Ο Ιωαννίδης, στην ουσία, λέει στους άλλους συνωμότες να τους αφήσουμε να μπουν στην Κερύνεια και μετά επεμβαίνουμε. Τι λέει ακριβώς σύμφωνα με το ηχητικό που παρουσιάζει ο συγγραφέας;

«Αυτοί θα βγούνε στην Κυρήνεια. Και αφού βγούνε τότε θα μπουν. Αυτό που θέλουν οι Τούρκοι το κάνουν… Αφού πάρουν το λιμάνι, την Κυρήνεια και ενώσουν τη Λευκωσία, τότε θα σταματήσουν. Γι’ αυτό είμαστε σίγουροι».

Θέλει ανάλυση αυτή η φράση, αγαπητοί αναγνώστες. Ερωτώ: Μήπως με αυτή τη φράση ο Ιωαννίδης αποκαλύπτει τη διπλή προδοσία; Γιατί να τους αφήσει να μπουν στην Κερύνεια και μετά να φτάσουν μέχρι τη Λευκωσία; Μήπως αυτή ήταν η συμφωνία; Να μπουν οι Τούρκοι μόνο από την Κερύνεια μέχρι τη Λευκωσία μόνο; Αυτό το απόσπασμα, ομολογώ, ότι θα με στοιχειώνει για πολύ καιρό ακόμα.

Μελέτησα και το υπόλοιπο ηχητικό απόσπασμα που μου θύμισε ένα από τα έγγραφα του Τόμας Μπόγιατ, επικεφαλής τότε του Γραφείου Κύπρου, όταν περιγράφει ένα έξαλλο Ιωαννίδη να λέει στον τότε υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζόζεφ Σίσκο ότι θα γίνει Διγενής Ακρίτας και θα αλώσει την Κωνσταντινούπολη. Αυτός ο άνθρωπος ηγείτο της Μητέρας Πατρίδας… Γι’ αυτό οι Τούρκοι κατέλαβαν την αδούλωτη Κύπρο και την κρατάνε όμηρο από τις 20 Ιουλίου του 1974 μέχρι και σήμερα.

Θα μπορούσα να γράψω ένα βιβλίο για το πόνημα του Παπαχελά, αλλά ο χώρος της εφημερίδας είναι περιορισμένος. Επίσης δεν θα ήθελα να χαλάσω το δικαίωμα του αναγνώστη να μελετήσει και να κρίνει μόνος του.

Ο συγγραφέας, θεωρώ, ότι δίνει όλες τις απαντήσεις με βάση την έρευνα του και τα απόρρητα έγγραφα που δημοσιεύει. Είναι ειλικρινής και το πιο σημαντικό είναι ότι δεν κάνει καμία προσπάθεια να πείσει τον αναγνώστη για τη δική του θεώρηση των πραγμάτων. Αυτό απαιτεί εντιμότητα. Παραθέτει στεγνά τα γεγονότα -με τους όρους της αμερικανικής δημοσιογραφίας που υπηρετεί με συνέπεια- παραθέτει τα έγγραφα και τις πηγές του.

Στο τέλος της μελέτης του εκπληκτικού αυτού βιβλίου θα νοιώσετε -ιδιαίτερα οι Κύπριοι αναγνώστες- ένα κόμπο στο στομάχι. Μπορεί και να μην σας φύγει ποτέ… Διότι πρωτίστως θα συνειδητοποιήσετε ότι η Κύπρος έπεσε θύμα μίας άνευ προηγουμένου προδοσίας, στην οποία συμμετείχαν Έλληνες αξιωματικοί.

Συστήνω ανεπιφύλακτα αυτό το βιβλίο του Αλέξη Παπαχελά, ιδιαίτερα στους νέους. Τον τιμούσα σαν δημοσιογράφο. Τον τιμώ και σαν ερευνητή. Στην εποχή μας, η έρευνα εξαντλείται σε αστεία ρεπορτάζ ιδιαίτερα στα τηλεοπτικά κανάλια. Αλλά, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι η έρευνα είναι η καρδιά και οι πνεύμονες της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.

Ο Παπαχελάς, με το βιβλίο του, παραδίδει και ένα ηχηρό μάθημα στους νέους δημοσιογράφους και στην πραγματικότητα τους καλεί να ακολουθήσουν το παράδειγμα του. Η κλασσική έρευνα, όπως αναφέρει τιμώντας, ανάμεσα σε άλλους, και εμένα και τον Κώστα Βενιζέλο, είναι το πιο συγκλονιστικό κομμάτι της δημοσιογραφίας, και σήμερα. Και βεβαίως δεν αναφέρομαι στην κλοπή εγγράφων, όπως έγινε εσχάτως της μόδας…

Γιατί οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται την επιστήμη;

 του Γιώργου Φραγκάκη, 16/12/21, FB

Γιατί οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται την επιστήμη; Από φόβο;

Στην ερώτηση αυτή ο Ισπανός συγγραφέας Σέρχιο Ντε Μολίνο έδωσε την απάντηση:

Επειδή η Ιατρική τα τελευταία εκατό χρόνια έχει προχωρήσει τόσο πολύ, τόσο γρήγορα που δεν μπορούν να συλλάβουν την πρόοδο της. Και επειδή θέλουν να ξέρουν γιατί συμβαίνει αυτό που τους συμβαίνει.

Πολλές φορές η Ιατρική δεν έχει την απάντηση στο γιατί, αντιθέτως οι διάφοροι θεραπευτές εναλλακτικών θεραπειών δίνουν εξηγήσεις που έχουν ανάγκη να ακούσουν οι ασθενείς.

Στα παραπάνω θα προσθέσω εγώ, ότι χαρακτηριστικά πολλοί δεν μπορούν να κατανοήσουν πως και γιατί από την αρχή της επιδημίας άλλαξαν πολλές από τις αρχικές απόψεις για τα εμβόλια οι ασχολούμενοι με αυτά επιστήμονες.

Δεν μπορούν να κατανοήσουν ότι αυτό ακριβώς είναι η επιστήμη, η οποία βασίζεται στην αρχή της διαψευσιμότητας! Το έχει εξηγήσει όμως με απόλυτη σαφήνεια στο παρελθόν σε ομιλία του στο Ωνάσειο ο Νίκος Δήμου:

Ο Καντ έγραψε ότι για να είναι αληθής μία πρόταση πρέπει να είναι αναγκαστικής και παγκόσμιας ισχύος. (Notwendig und Allgemeingültig). Αλλά τέτοιες προτάσεις είναι μόνον οι ταυτολογικές (a priori). Π. χ.: κάτι σιδερένιο είναι από σίδερο.

Οι εμπειρικές, που εισάγουν κάποιο πρόσθετο στοιχείο, μπορεί πάντα να είναι λανθασμένες. Όπως είπε ο Popper, η πρόταση: «Όλοι οι κύκνοι είναι άσπροι» ισχύει μόνο εφόσον δεν έχει εμφανιστεί ένας μαύρος κύκνος. Κι επειδή η εμπειρία δεν τελειώνει ποτέ, όλες οι αλήθειες – και οι επιστημονικές – είναι προσωρινές.

Έτσι στην επιστήμη δεν μιλάμε για επαλήθευση αλλά για επιβεβαίωση. Η δε επιστημονική πρόοδος δεν συντελείται με αποδείξεις, αλλά με διαψεύσεις. Είναι η αρχή της διαψευσιμότητας (falsifiability) που διατύπωσε o Popper.

Γι' αυτόν επιστημονική είναι μόνο μία πρόταση που μπορεί να διαψευσθεί – δηλαδή που περιέχει τα κριτήρια για τον έλεγχό της. Ο στίχος από ένα ποίημα, ή μία θρησκευτική μυστική εμπειρία δεν υπόκεινται σε έλεγχο εγκυρότητας. Λειτουργούν αλλιώς.

Γιώργος Τράγκας, ένας ταλαντούχος των σκοταδιών

του Νικόλα Σεβαστάκη, 14/12/21, Lifo.gr

ΗΤΑΝ, ΑΝΑΜΦΙΒΟΛΑ, ο πιο θεατρικός άνθρωπος μιας δημοσιογραφικής ζώνης που συνόρευε ή φιλοξενούσε πολλές από τις σκοτεινές πλευρές της Ελλάδας των μεταπολιτευτικών χρόνων.

Γιατί κανείς δεν μπορεί να πει ότι δεν είχε ταλέντο ο Γιώργος Τράγκας. Η χρήση της υπερβολής, οι παύσεις και οι εκρήξεις, η τέχνη των υπονοούμενων και των απειλών, έφτιαχναν από παλιά μια ζοφώδη ατμόσφαιρα, ένα είδος φτηνής αλλά αποτελεσματικής μυσταγωγίας για τις μάζες. Συχνά μάλιστα, αυτή η εξτραβαγκάντσα έφερνε γέλιο, και αυτή ήταν άλλη μια επιτυχία στο παράδοξο μενού.

Θυμάμαι συχνά πως αυτοσυστηνόταν ως καραμανλικός. Όμως η πραγματική πολιτική και αισθητική προέλευση του Γιώργου Τράγκα ήταν τα μυστήρια της δεκαετίας του '80. Πολύ πριν από τις αντιμνημονιακές, αντιμερκελικές εμβατηριακές του παραστάσεις, πολύ πριν από την τελευταία του μεταμόρφωση σε μαχητή κατά της «χούντας του κορωνοϊού», η φωνή του Τράγκα παλλόταν αληθινά όταν μιλούσε για την τρομοκρατία, για το «Σημιτιστάν», για τα μυστικά που ο ίδιος άφηνε να εννοηθεί ότι κατείχε ως ες αεί αστυνομικός συντάκτης. Σμίλεψε έτσι μια πλούσια περσόνα συνωμοσιολογικά πολύ πριν γίνει μόδα στη θεωρία και στα σχόλια το θέμα της συνωμοσιολογίας.

Ο Γιώργος Τράγκας περιείχε έτσι κάτι από τα μυστήρια των Αθηνών, ένα κλείσιμο του ματιού στο παρακράτος, στις πίσω σελίδες, στις σκιάσεις. Και με όλα αυτά προίκα έγινε ένας επιχειρηματίας του εαυτού του, μια αποτελεσματική και δημοφιλής μηχανή ραδιοφωνικής (κυρίως) έκστασης. Σε φούρνους, ψιλικά ή σε ταξί, πλάθοντας λέξεις και χαρακτηρισμούς, οργανώνοντας τα συναισθήματα ενός λαού που δεν ήταν μόνο «λαϊκο-δεξιός», αλλά ήδη ένα υβριδικό πλάσμα, ένα σύνθεμα όλων των δυνατών αρνήσεων.

Αντιεκσυγχρονιστής, αλλά και υπέρ της αγοράς, αντιμνημόνιο και συγχρόνως λάτρης της μεγάλης ζωής στη Νότια Γαλλία ή αλλού, ευσυγκίνητος στη μνήμη του Εθνάρχη του και λυσσαλέος εχθρός των όσων εκπροσωπούσε ο Κώστας Σημίτης, ο Γιώργος Τράγκας έγινε μια εκδοχή ευαγγελιστή δίχως Θεό, το δημιούργημα της άναρχης διεύρυνσης του ραδιοτηλεοπτικού και δημοσιογραφικού πεδίου στην Ελλάδα των τελευταίων δεκαετιών.

Και μάλλον ο τοξικός λαϊκισμός του δεν θα ήταν τίποτα ιδιαίτερο δίχως την ικανότητά του να τον σαρκώνει, να τον υποδύεται με παντομίμες, με μουσικό χαλί, με τεχνικές υποβολής. Αν μάλιστα πάει κανείς πίσω, σε εκπομπές ή ρεπορτάζ της «Χώρας» ή παλαιότερα ακόμα, θα αναγνωρίσει αυτό το μίγμα φαντασμαγορίας και δηλητηρίου που αποτελούσε πάντοτε μια συνταγή επιτυχίας στις δημοκρατίες των ταμπλόιντ και αργότερα στην εποχή των social media.

Τελικά ο Τράγκας ήταν ένας από αυτούς που επινόησαν μια δημοσιογραφία του σκότους, κερδίζοντας την προσοχή ενός κοινού που ζητούσε ψυχική εκτόνωση και διάφορες μορφές εκδίκησης απέναντι σε κάποιες από τις ελίτ.

Ο θάνατός του από τις συνέπειες του Covid επισφραγίζει με θλίψη αυτή την ιστορία των μεταμορφώσεων ενός ταλαντούχου δημαγωγού που δεν είχε ενδοιασμούς, έχοντας καταλάβει εμπειρικά πως έτσι αποκτά κανείς ισχύ μέσα στην αρένα.

Michael Ventris: Αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β

του Βασίλη Χονδρόπουλου, FB

Έζησε μόνο 34 χρόνια, στην σύντομη ζωή του ο ιδιοφυής νεαρός Μάικλ Βέντρις έδωσε στην χώρα μας 7 αιώνες περισσότερη Ιστορία! Από μικρός είχε κλίση στην εκμάθηση γλωσσών, 9 χρονών γνώριζε αρχαία ελληνικά, λατινικά, γαλλικά, γερμανικά, πολωνικά.

Το 1936, σε ηλικία 14 ετών έτυχε να ξεναγηθεί από τον ανασκαφέα της Κνωσού Σερ Άρθουρ Έβανς σε μια έκθεση Μινωικής τέχνης και εντυπωσιάζεται, ακούει για πρώτη φορά για την άγνωστη γραφή των Μινωιτών, ο Έβανς την ονόμασε Γραμμική Β, επειδή χρησιμοποιούσε γραμμικούς χαρακτήρες, όχι εικονιστικούς, όπως τα ιερογλυφικά και διέφερε από την ακόμα παλιότερη γραφή, την Γραμμική Α, ολόκληρη η επιστημονική κοινότητα επηρεασμένη από το κύρος του Έβανς δέχεται την γνώμη του ότι δεν είναι Ελληνική, αλλά ξεχωριστή γλώσσα, του Βέντρις γίνεται έμμονη ιδέα να την διαβάσει.

Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο κατατάχτηκε στη Βασιλική Βρετανική Αεροπορία και διέπρεψε στο να σπάζει μυστικούς κώδικες των Γερμανών, το να λύσει το μεγάλο αίνιγμα, το αποκαλούμενο «Έβερεστ» της Αρχαιολογίας που ταλάνιζε ειδικούς πάνω από 30 χρόνια ήταν πια θέμα χρόνου. Το γεγονός ότι δεν ήταν αρχαιολόγος αλλά αρχιτέκτονας αλλά ούτε και πανεπιστημιακός τον βοήθησε να διατηρήσει το μυαλό του καθαρό και να ρισκάρει κάνοντας τολμηρές υποθέσεις ότι πράγματι η Γραμμική Β είναι Ελληνική γλώσσα, χωρίς το φόβο της απόρριψης από ένα χώρο, τον Ακαδημαϊκό όπου ούτως ή άλλως δεν ανήκε.

Επειδή δεν ήταν φιλόλογος δεν θα μπορούσε να συνεχίσει χωρίς την βοήθεια κάποιου κλασικού φιλολόγου, τον βρήκε στο πρόσωπο του Τζων Τσάντγουικ υφηγητή στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ. Και τα κατάφερε!

Το 1939, εκτός από την Κρήτη, βρέθηκαν και στην ηπειρωτική Ελλάδα γύρω στις 300 πλάκες με τη Γραμμική Β, κάνοντας τη σύγκριση, ο Βέντρις παρατήρησε ότι ορισμένες «λέξεις» υπήρχαν μόνο στις πλάκες της Κρήτης. Έκανε, λοιπόν, την εμπνευσμένη υπόθεση, πως αυτές οι λέξεις ήταν ονόματα πόλεων και τοπωνύμια, πράγμα που αποδείχτηκε σωστό.

Τελικά, ερμήνευσε με σιγουριά 65 από τα 88 τότε γνωστά σύμβολά της, διατύπωσε τους βασικούς κανόνες ορθογραφίας της και έφερε στο φως την πρώτη Ελληνική γλώσσα επτά (7) αιώνες παλαιότερη από τα Ελληνικά του Ομήρου. Στην ευφυΐα του οφείλουμε το γεγονός ότι η γραπτή μας Ιστορία δεν αρχίζει, όπως γνωρίζαμε τον 8ο αιώνα αλλά στα μέσα του 15ου αιώνα, περίπου στο 1450 π.Χ., αφού τότε χρονολογείται το αρχαιότερο κείμενο γραμμένο σε πήλινη πινακίδα που ανακαλύφθηκε το 2010 στην Ίκλαινα της Μεσσηνίας.

Συνολικά, έχουν βρεθεί περί τα 5.000 κείμενα σε Γραμμική Β (κυρίως πινακίδες αλλά και αγγεία), 3.000 από την Κνωσό, γύρω στα 1.400 από την Πύλο και τα υπόλοιπα από Θήβα, Μυκήνες, Τίρυνθα, Ελευσίνα, Ορχομενό και αλλού, έχει διαβαστεί περίπου το 87% αυτών των κειμένων

Την 1η Ιουλίου του 1952, ο παθιασμένος ερασιτέχνης που δεν ήταν ούτε φιλόλογος, ούτε αρχαιολόγος, ούτε γλωσσολόγος ανακοίνωσε την ανακάλυψή του σε μια ομιλία του στο BBC. Χαρακτηρίστηκε το φιλολογικό γεγονός του 20ου αιώνα, αφού διαβάστηκαν τα αρχαιότερα γραπτά κείμενα του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού! Ο Βέντρις σκοτώθηκε το έτος 1956 σε τροχαίο δυστύχημα. Αν βρείτε κάπου μια προτομή του ή δρόμο στην Ελλάδα που φέρει το όνομα του, γράψτε μου!

Σημ. για να είμαι ακριβής φαίνεται ότι υπάρχει πράγματι οδός Βέντρις, ένας μικρός και άσημος δρομάκος σε προάστιο του Ηρακλείου, στενός και κατηφορικός, που κανείς δεν τον προσέχει. Γράφει ένας κύριος, γνώστης και υποψιασμένος, που περνώντας από εκεί, ρώτησε ένα νεαρό της γειτονιάς που ρούφαγε τον φραπέ του "Γιατί τον βγάλανε αυτό το δρόμο ΒΕΝΤΡΙΣ; Πού το βρήκαν αυτό το περίεργο όνομα; Με κοίταξε για μια στιγμή, με περιεργάστηκε και μετά έστρεψε το βλέμμα του προς την πινακίδα σαν να την έβλεπε κι αυτός για πρώτη φορά… Έσφιξε τα χείλια, μισόκλεισε τα μάτια και συνοφρυώθηκε. Μεσολάβησαν πέντε, έξι δευτερόλεπτα αυτοσυγκέντρωσης και μετά μου απάντησε: «Ξέρεις, πρέπει να ‘ναι παιχνίδι του υπολογιστή, κάτι σαν το παλιό ΤΕΤΡΙΣ… αλλά τώρα έχουνε βγει άλλα… άπαιχτα!"

Γιατί κάποιους τέτοιους ανθρώπους θεωρώ χρέος να μην τους ξεχνάμε και να τους μνημονεύουμε!!

Γιώργος Παπανδρέου: Άδοξο, αποκαλυπτικό τέλος

Γιάννης Τριάντης, 10 Δεκεμβρίου 2021

Όλα δείχνουν ότι θα ηττηθεί. Αν συμβεί, θα έχει το τέλος των υπερεκτιμημένων που έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, αλλά ούτως ή άλλως προορίζονται για τα σκονισμένα ερμάρια της ιστορίας.

Νόμισε ότι το συγκινησιακό κλίμα που διαμορφώθηκε από τον θάνατο της Φώφης Γεννηματά, και έφερε το ΚΙΝΑΛ στο προσκήνιο, ήταν χρυσή ευκαιρία. Την άδραξε καιροσκοπικά και ματαιόδοξα, ποντάροντας στην ιδέα που έχει για τον εαυτό του.

• Μπήκε στο προεκλογικό αγώνα μειλίχιος και ενωτικός. Όμως στη φόδρα του καθωσπρεπισμού του είχε ράψει τη λέξη «παράκλητος», νομίζοντας ότι το βαρύ όνομα που κουβαλάει στη σκευή του ήταν αρκετό για να κατισχύσει.
• Πίστευε ότι θα κερδίσει και θα καταφέρει δύο τινά: πρώτον, ότι θα δικαιωθεί για τις επιλογές του παρελθόντος και, δεύτερον, ότι με την ενδυνάμωση του κόμματος στις εκλογές θα διεκδικήσει ρόλο ηγέτη στην αλάνα της ευρύτερης Κεντροαριστεράς.
• Έψαξε στο αρχείο του να βρει υλικό: λέξεις που αρμόζουν στην περίσταση, ιδέες με λούστρο για το μέλλον και συνθήματα που συγκινούν. Τα έβαλε στο μπλέντερ και τα σέρβιρε ως χυμώδη πρόταση. Άδικος κόπος. Ουδείς ασχολήθηκε ιδιαίτερα ούτε συγκινήθηκε. Εκτός από τους πεπεισμένους.
• Διαπίστωσε βαθμηδόν ότι δεν θα κάνει περίπατο, όπως νόμιζε. Και άρχισε τα γνωστά τερτίπια της μικροπολιτικής (τόσοι πρώην βουλευτές και στελέχη τον υποστηρίζουν) και τα τροπάρια της καταγγελίας (ότι τον πολεμάει η διαπλοκή). Και κάτι τσιράκια του έφτασαν να γράψουν ότι όσοι αντιμετωπίζουν κριτικά την περίπτωσή του είναι κονδυλοφόροι του συστήματος.
• Θεώρησε ότι δεν αρμόζει σ΄ έναν τιτλούχο σαν την αφεντιά του να λάβει μέρος στο ντιμπέιτ. Βάναυση προσβολή για τους συνυποψηφίους του. Νόμιζε ότι έτσι θα κερδίσει πόντους ως ξεχωριστός. Και την πάτησε.
• Ηττήθηκε κατά κράτος από τον αδοκίμαστο «πιτσιρικά». Και αντί να αναγνωρίσει την οδυνηρή ήττα και να αποσυρθεί γενναιόδωρα από τον δεύτερο γύρο, κερδίζοντας την συμπάθεια και την εκτίμηση της κοινωνίας, επέλεξε να αναμετρηθεί εκ νέου, επειδή το «όνομά» του επιβάλλει μάχες μέχρις εσχάτων.
• Χλώμιασε από την ήττα και κατέφυγε στις μεθόδους των απελπισμένων. Ένταση, πόλωση, προσωπικές επιθέσεις, κατάδυση στα βαλτόνερα της σπίλωσης και-οποία πρωτοτυπία!-καταγγελία για μελανά στίγματα στην ψηφοφορία. Τι κι αν η Επιτροπή (δικοί του άνθρωποι οι περισσότεροι) είχε αποφανθεί ότι ουδόλως επηρεάστηκε το τελικό αποτέλεσμα από κάτι παρατυπίες; Ήξερε την απόφανση της Επιτροπής, αλλά θεώρησε σκόπιμο να αφήσει λεκέδες περί αδιαφάνειας.

Και δεν κατάλαβε ότι έτσι θα διαπιστώσουν όλο και περισσότεροι ότι ο ίδιος δεν είναι αυτό που δείχνει. Ότι κάτω από το πεποιημένο μετάξι κρύβεται ο κυνισμός και κανοναρχεί η παλαιοκομματική λογική. Ότι δεν ορρωδεί προ ουδενός.

Κατά πάσα πιθανότητα ο Γιώργος Παπανδρέου θα ηττηθεί στην αναμέτρηση με τον Νίκο Ανδρουλάκη. Ο πορφυρογέννητος, πολύτροπος, πεπειραμένος αλλά τόσο μέτριος και αποτυχημένος πολιτικός μάλλον θα χάσει από έναν άγευστο και άοσμο «νεανία», ο οποίος δεν δίνει ακριβές στίγμα αλλά πλασάρει με συνέπεια πιασάρικες κοινοτοπίες.

Αν χάσει, δεν θα χαθεί ο Γιώργος Παπανδρέου. Ας είναι καλά οι διεθνείς διασυνδέσεις… Όσο για τον ρόλο στο κόμμα του, θα υπάρχει δήθεν ως σοφός γέρων που ορθοτομεί τον λόγο της αληθείας, αλλά κατ΄ ουσίαν θα παρασιτεί. Ένα ζιζάνιο που επιμένει. Για να μην ξεχαστεί.

ΥΓ: Ο Γιώργος Παπανδρέου όντως έχει εισκομίσει -και εφαρμόσει- κάποιες ενδιαφέρουσες ιδέες. Όμως συνολικά ο βίος και η πολιτεία του, με αποκορύφωμα την αποδοχή του φρικώδους Μνημονίου δίχως καμία αντίσταση ή ένσταση, τον τοποθετούν εκεί που ανήκει. Στα σκονισμένα ερμάρια της ιστορίας.

Άρης Κατζουράκης – Ο κορυφαίος έλληνας βιολόγος προβλέπει νέα πανδημικά κύματα

 της Ιωάννας Σουφλέρη, ΤΟ ΒΗΜΑ, 7/12/21

Ο καθηγητής Εξέλιξης και Γονιδιωματικής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης εξηγεί τι σημαίνει ενδημισμός, γιατί δεν μπορούμε να ελπίζουμε σε αυτόν για να απαλλαγούμε από την πανδημία και δίνει την εκτίμησή του για την παραλλαγή Όμικρον

Από την αρχή σχεδόν της πανδημίας ακούμε ότι δεν μπορεί, κάποια στιγμή και ο ιός SARS-Cov-2 θα γίνει ενδημικός και τότε τα βάσανά μας θα τελειώσουν. Ή έστω η κατάσταση θα γίνει κάπως ελεγχόμενη. Ισχύει άραγε αυτό; Υπάρχει όντως μια τέτοια προοπτική; Πόσο άμεση είναι; Και τι ρόλο θα μπορούσε να διαδραματίσει η νέα παραλλαγή του ιού σε αυτό; Για αυτά και άλλα ερωτήματα ζητήσαμε απαντήσεις από τον καθηγητή Εξέλιξης και Γονιδιωματικής στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης κ. Άρη Κατζουράκη, ο οποίος εξειδικεύεται στους ιούς και τη σχέση που αναπτύσσουν αυτοί με τους ξενιστές τους.

Τι σημαίνει ο όρος «ενδημικός ιός»;

«Ονομάζουμε έτσι έναν ιό τα επίπεδα μολυσματικότητας του οποίου διατηρούνται σταθερά σε έναν πληθυσμό χωρίς εξωτερικές εισαγωγές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ενδημικού ιού είναι ο ιός της ανεμοβλογιάς, ενώ αντίθετα ο ιός HIV που προκαλεί το AIDS δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ενδημικός, καθώς συνεχίζει να αυξάνει την παρουσία του στον πληθυσμό».

Ποιες είναι οι παράμετροι που καθορίζουν αν ένας ιός είναι ενδημικός;

«Ένας ιός είναι ενδημικός όταν το γινόμενο του R0 επί του ποσοστού του πληθυσμού που είναι ευαίσθητο σε αυτόν ισούται με τη μονάδα. Παραδείγματος χάριν, επιτυγχάνεται ενδημισμός όταν το R0 ενός ιού είναι ίσο με τρία και το ένα τρίτο του πληθυσμού είναι ευαίσθητο (δεν έχει δηλαδή ανοσία) σε αυτόν τον ιό. Σε μια τέτοια περίπτωση παρατηρείται ένας σταθερός αριθμός μολύνσεων καθώς τα επίπεδα ανοσίας εξισορροπούν το R0».

Τι περιγράφει το R0;

«Το R0 περιγράφει τη φυσική τάση του ιού να εξαπλώνεται όταν αφεθεί χωρίς εμπόδιο. Είναι δηλαδή μια παράμετρος ενδογενής του κάθε ιού και ως εκ τούτου αποτελεί μια σταθερά στο γινόμενο που περιγράφει τον ενδημισμό. Αντιθέτως, τα ποσοστά ανοσίας ενός πληθυσμού ενάντια σε έναν ιό είναι μια μεταβλητή, καθώς μπορούν να αλλάξουν με τον εμβολιασμό ή/και τη νόσηση».

Υπάρχει η πιθανότητα να γίνει ενδημικός ο SARS-CoV-2;

«Θεωρητικά υπάρχει. Ωστόσο, προς το παρόν δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο».

Γιατί;

«Για μια σειρά από λόγους. Καταρχήν, από τον ορισμό του ενδημισμού δεν μπορούμε να εξαγάγουμε συμπεράσματα σχετικά με το τι σημαίνει σταθερός αριθμός κρουσμάτων. Μπορεί να σημαίνει 100, μπορεί να σημαίνει και 1.000! Ομοίως δεν μπορούμε να εξαγάγουμε κανένα συμπέρασμα για τη βαρύτητα των εν λόγω κρουσμάτων. Και φυσικά δεν υπάρχει καμία πληροφορία σχετικά με τον χρόνο που θα χρειαστεί για να επιτευχθεί η όποια κατάσταση σταθερότητας. Μπορεί να πάρει έναν χρόνο, μπορεί και δέκα! Πολύ περισσότερο δε καθώς ο ορισμός δεν λαμβάνει υπόψη την εξέλιξη του ιού, πράγμα που είδαμε να συμβαίνει πρόσφατα με την εμφάνιση της παραλλαγής Όμικρον».

Τι σημαίνουν στην πράξη αυτά που μόλις είπατε;

«Σημαίνουν ότι το να μιλούμε αυτή τη στιγμή για ενδημισμό του SARS-CoV-2 είναι μια αναφορά σε έννοια κενής περιεχομένου. Πρακτικά, για να επιτευχθεί η ενδημική κατάσταση θα πρέπει το γινόμενο που προαναφέραμε να ισούται με 1 παντού στον κόσμο. Αντιθέτως, αυτή τη στιγμή διαπιστώνουμε την ανάδυση μιας παραλλαγής (μένει να αποδειχθεί αν πρόκειται για νέο στέλεχος, αλλά δεν θα με εξέπληττε κάτι τέτοιο) η οποία θα μπορούσε να έχει αυξημένο R0, αλλά και να διαφεύγει των εμβολίων, πράγμα που ισοδυναμεί με φθίνουσα ανοσία του πληθυσμού. Άρα η πιθανότητα ενδημισμού του SARS-CoV-2 στη συγκεκριμένη συγκυρία είναι πολύ ισχνή».

Τι να αναμένουμε λοιπόν με βάση τα σημερινά παγκόσμια δεδομένα;

«Εκτιμώ ότι είναι λογικό να αναμένουμε μια κυματοειδή κατάσταση με εξάρσεις και υφέσεις οι οποίες σχετίζονται με το Rt, με τον δείκτη ο οποίος περιγράφει τη σχέση του R0 με τις πραγματικές συνθήκες (λήψη υγειονομικών μέτρων, εμβολιασμός κ.λπ.). Για να υπάρξει πραγματική ύφεση θα πρέπει το Rt να είναι πολύ κάτω από τη μονάδα, όπως είχε συμβεί στη χώρα μας κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας. Τότε στην Ελλάδα είχαμε πραγματικά οδηγήσει τον ιό πολύ κοντά στην εξάλειψη».

Ποια είναι η εκτίμησή σας για την παραλλαγή Όμικρον; Θεωρείτε ότι η εμφάνισή της ήταν αναμενόμενη;

«Ήταν αναμενόμενο να προκύψουν νέες παραλλαγές του SARS-CoV-2, ενός ιού που έχει εξαπλωθεί παντού στον πλανήτη και για την αναχαίτιση του οποίου λαμβάνονται διαφορετικά μέτρα σε διαφορετικές χώρες. Υπάρχουν χώρες με υψηλά ποσοστά εμβολιασμού και λήψη υγειονομικών μέτρων, χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού και λήψη μέτρων, χώρες όπου δεν γίνεται ούτε το ένα ούτε το άλλο και η κατάσταση αφήνεται ανεξέλεγκτη. Με δεδομένη ωστόσο την επικράτηση του στελέχους Δέλτα ανά τον κόσμο, θα περίμενε κανείς μια νέα παραλλαγή να προκύψει ως εξέλιξη της Δέλτα. Υπό αυτό το πρίσμα η ανάδυση της Όμικρον είναι μια έκπληξη, καθώς έχει ομοιότητες με το στέλεχος Άλφα αλλά και με το Βήτα».

Ας κάνουμε μια υπόθεση εργασίας: αν υποτεθεί ότι η Ομικρον επικρατεί και αντικαθιστά τη Δέλτα, τι πιθανότητες υπάρχουν να αποτελέσει τη λύση στο πρόβλημα της πανδημίας; Θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια εύκολα μεταδιδόμενη παραλλαγή η οποία προκαλώντας ήπια νόσηση θα οδηγούσε στο να αποκτήσει ανοσία μια κρίσιμη μάζα του παγκόσμιου πληθυσμού;

«Στις επόμενες δύο-τρεις εβδομάδες θα γνωρίζουμε αν η Όμικρον θα μπορούσε να επικρατήσει εκτοπίζοντας το στέλεχος Δέλτα. Θα χρειαστεί βεβαίως περισσότερος καιρός για να δούμε αν αυτή η επικράτηση (εφόσον υπάρξει) θα οφείλεται στη μολυσματικότητα (δηλαδή σε ένα αυξημένο R0) ή σε μια αυξημένη τάση του ιού να ξεφεύγει από την ανοσία που έχουμε αναπτύξει. Σε κάθε περίπτωση πάντως, δεν αισιοδοξώ ως προς την ηπιότητα της Όμικρον. Δεν υπάρχει κανένας εξελικτικός λόγος που θα οδηγούσε σε επιλογή ενάντια στα συμπτώματα».

Υπάρχει ίσως κάτι άλλο που σας κάνει να αισιοδοξείτε;

«Ελπίζω στην ενδυνάμωση της ανοσοαπόκρισης μέσω της τρίτης δόσης του εμβολίου. Ξέρετε, ο εμβολιασμός δεν έχει μόνο ως συνέπεια την επαναφορά των αντισωμάτων όταν μολυνθούμε με το παθογόνο ενάντια στο οποίο έχουμε εμβολιαστεί. Παράλληλα λαμβάνει χώρα το φαινόμενο που ονομάζεται antibody affinity maturation και το οποίο περιγράφει την προσαρμογή, την ωρίμανση των αντισωμάτων ώστε να αυξάνουν την ικανότητά τους να προσδένονται και να εξουδετερώνουν τα εκάστοτε στελέχη του παθογόνου. Υποθέτω ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να ισχύσει και στην περίπτωση της Όμικρον».

Ο θάνατος του ορθόδοξου Βαλκάνιου

 του Κώστα Κούρκουλου, τα ΝΕΑ

Ο Απόστολος Παύλος, πραγματικός ιδρυτής της χριστιανικής θρησκείας, είναι αυτός που όρισε και την πίστη: «Έστι δε πίστις ελπιζομένων υπόστασις, πραγμάτων έλεγχος ου βλεπομένων».

Κατά τον Απόστολο Παύλο δηλαδή, πίστη είναι η βεβαιότητα για την ύπαρξη πραγμάτων τα οποία ούτε βλέπουμε, ούτε υπάρχει καμία απόδειξη ότι υπάρχουν.

Πρόκειται για περιγραφή, που περιέχει όλη την χριστιανική θρησκεία: Από τη γέννηση του Χριστού και την Σταύρωση, μέχρι την Δε υτέρα Παρουσία και την Ανάσταση των νεκρών.

Που πάει να πει πως οι θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι ανεξάρτητες από την πραγματικότητα, τα γεγονότα και τον ορθό λόγο. Είναι δηλαδή «ακοσμικές».

Παρ’ ότι όμως «ακοσμικές», οι θρησκευτικές πεποιθήσεις είναι ταυτόχρονα η κληρονομημένη παράδοση κάθε κοινότητας. Πρόκειται δηλαδή για δημιουργία των ανθρώπων που πέρασαν πριν από εμάς. Γι’ αυτό άλλωστε, κάθε κοινότητα έχει διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις από όλες τις άλλες.

Δεν είναι τυχαίο ότι η Χριστιανική θρησκεία, από την εποχή του Θεοδοσίου, οπότε επιβλήθηκε με τη βία ως κρατική θρησκεία, ενώ στην ρητορική της διατήρησε την αρχική «ακοσμικότητα», ως δημιούργημα του ανθρώπινου κόσμου προσαρμόστηκε σ’ αυτόν.

Έτσι, όταν ο φόνος εξυπηρετούσε τα κρατικά συμφέροντα με τα οποία η θρησκεία ταυτιζόταν, μέχρι και το βιβλικό «ου φονεύσεις» αγνόησε, αφού «ευλόγησε» τον θάνατο των «άλλων».

Με τον ίδιο τρόπο ανέχτηκε ακόμη και την επιστήμη, παρ’ ότι η τελευταία, στηριζόμενη στην «εγκόσμια» απόδειξη, ήταν ασύμβατη με τις αναπόδεικτες και «ακοσμικές» παραδοχές της.

Που πάει να πει πως η θρησκεία, όπως όλα τα ανθρώπινα δημιουργήματα, βρίσκεται μέσα στην ανθρώπινη κατάσταση, άρα και στην ανθρώπινη αντιφατικότητα.

Είναι η αντιφατικότητα, με την οποία παρουσιάζεται σήμερα το ορθόδοξο ρεύμα της Βαλκανικής στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Το οποίο, ενώ ζει δίπλα στην ιατρική επιστήμη, καταφεύγει στη δεισιδαιμονία.

Διότι δεισιδαιμονία είναι οι κυρίαρχες στους ορθόδοξους εκκλησιαστικούς κύκλους δοξασίες, ότι ο ιός δεν μεταδίδεται με την θεία κοινωνία ή το προσκύνημα των εικόνων, αφού δήθεν τον διώχνει η ιερότητά τους και η ζωντανή πίστη.

Και ναι μεν, με βάση την εγκόσμια εμπειρία της επιστήμης και της λογικής, αυτές οι δοξασίες είναι απολύτως παράλογες. Όμως αυτός είναι και ο λόγος, για τον οποίον είναι και παντοδύναμες.

Αφού οι πεποιθήσεις που διαμορφώνονται εκτός πραγματικότητας και εκτός των κανόνων της λογικής, είναι απρόσβλητες και από τη λογική και από την πραγματικότητα. Μια και «…..η πραγματικότητα ελάχιστα αντιστέκεται ….. και στην πιο τρελή θεωρία, που θα μπορούσε να σκαρφιστεί κάποιος απατεώνας». (Hannan Arendt, «Υπόσχεση πολιτικής»).

Και όλα αυτά είναι απολύτως ανθρώπινα. Αφού «…ο άνθρωπος είναι ζώον που επιθυμεί την πίστη και όχι την γνώση». (Κ. Καστοριάδης, «Η άνοδος της ασημαντότητας»).

Κάτι που επιβεβαιώνεται δραματικά από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αντιεμβολιαστικού κινήματος των ορθοδόξων της Βαλκανικής και του «πρωτείου» που κατέκτησε στον χώρο των ανεμβολίαστων.

Όπου, σε ένα παραλήρημα ναρκισσισμού του «βαλκάνιου φουκαρά», ο κάθε ταπεινωμένος βαλκάνιος βρήκε δημόσιο «βήμα» στον αντιεμβολιασμό, για να δείξει ότι δεν είναι ο «κανένας» ή ο «παρίας», αλλά ότι είναι και αυτός «κάποιος» που «μετράει» σ’ αυτήν τη ζωή.

Και ότι έχει και αυτός τον τρόπο του να γίνει διακριτός και να συγκεντρώσει πάνω του το φως της δημόσιας σφαίρας.

Έτσι αποφάσισε ότι απέκτησε την υπεράνθρωπη ικανότητα να αντιληφθεί αυτό, που όλη η ανθρωπότητα είναι «ανίκανη» να δει: ότι η επιστήμη είναι μία «παγκόσμια συνωμοσία» που, με αφορμή την πανδημία, επιχειρεί να μας αλλάξει την ανθρώπινη ουσία με τα εμβόλια.

Ζώντας μάλιστα σε έναν μονωμένο από την πραγματικότητα και τη λογική κόσμο, όπου «δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα στα γεγονότα και την φαντασία», εκλαμβάνει σαν εχθρική επίθεση κάθε διάψευση του παραλογισμού του.

Είναι ο λόγος για τον οποίο τα μέλη του αντιεμβολιαστικού κινήματος των βαλκάνιων ορθοδόξων αδυνατούν να αντιληφθούν ότι είναι δική τους επιλογή να πεθαίνουν μαζικά, με τον πιο ανόητο και απάνθρωπο θάνατο που θα μπορούσε να τους τύχει: μέσα στην απόλυτη ανθρώπινη ερημία και αποξένωση που επιβάλλει η ασθένεια, όπου οι ασθενείς, προτού ακόμη πεθάνουν, «είναι περισσότερο αποκομμένοι από τον κόσμο των ζωντανών, απ’ όσο αν ήταν νεκροί».

Το ελληνικό εθνικό συμφέρον για σεβασμό της Συνθήκης των Πρεσπών

 του Ευάγγελου Βενιζέλου  στην Καθημερινή της Κυριακής, 14/11/2021

Με τη Συνθήκη των Πρεσπών η Ελλάδα διασφάλισε την άμεση μεταβολή του διεθνούς ονόματος του γειτονικού κράτους σε «Βόρεια Μακεδονία» (όνομα σύνθετο που περιέχει  γεωγραφικό προσδιορισμό). Αυτό ανταποκρινόταν, σε μεγάλο βαθμό, στην ευρύτατα αποδεκτή ελληνική εθνική γραμμή. Η διευθέτηση αυτή εισήχθη και στην εσωτερική έννομη τάξη της γείτονος με την αναθεώρηση του Συντάγματός της. Η χρήση όμως του σύνθετου αυτού ονόματος στο εσωτερικό, σύμφωνα με τη Συνθήκη, θα επεκτείνεται σταδιακά ακολουθώντας τον ρυθμό ανοίγματος των κεφαλαίων των διαπραγματεύσεων ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στην Ε.Ε. Εξαρτάται συνεπώς από την εξέλιξη μιας διαδικασίας που τελεί υπό τον πολιτικό έλεγχο των κρατών - μελών της Ε.Ε. και όχι των συμβαλλομένων μερών της Συνθήκης των Πρεσπών. 

Ως αντάλλαγμα η Ελλάδα συναίνεσε στην άμεση ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ που ήδη συντελέστηκε και στην έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. στο μέτρο που αυτό εξαρτάται από τη θέση και την ψήφο της χώρας μας. Επιπλέον η Ελλάδα συμφώνησε στον χαρακτηρισμό ως «μακεδονικής» της ιθαγένειας των πολιτών της Βόρειας Μακεδονίας, της επίσημης γλώσσας της χώρας  (άρθρο 1 παρ. 3 περ. β και γ αντίστοιχα), αλλά και της εθνικότητας των πολιτών της, με την έννοια του αυτοπροσδιορισμού, μέσω της χρήσης του όρου «Μακεδονία» και «μακεδονικός» με το νόημα που αναγνωρίζει στους όρους αυτούς το άρθρο 7 της Συμφωνίας, στο οποίο παραπέμπει και το άρθρο 1 παρ. 3 περ. δ.

Τα τρία αυτά σημεία που αφορούν την ιθαγένεια, τη γλώσσα και την εθνικότητα, δεν μου επέτρεψαν να ψηφίσω υπέρ της κύρωσης της Συνθήκης καθώς θεώρησα ότι ο συσχετισμός των δυνάμεων και το momentum που οδήγησε στη σύναψη της Συνθήκης, καθιστούσαν δυνατές σαφέστερες και καλύτερες διευθετήσεις. Θεώρησα ότι η Συνθήκη δεν εμπεριέχει την ισορροπία που ήταν εφικτή.

Όμως από την υπογραφή της μέχρι σήμερα η ισορροπία της Συνθήκης  έχει διαταραχθεί σε πολύ πιο ουσιώδη σημεία. Από τις επιδιώξεις της Βόρειας Μακεδονίας έχει ήδη επιτευχθεί η ένταξη στο ΝΑΤΟ και η συμμετοχή σε όλους σχεδόν τους διεθνείς οργανισμούς και πάντως στον ΟΗΕ με το σύνθετο όνομα Βόρεια Μακεδονία. Από τις εγγυήσεις που επιζητούσε η Ελλάδα ήδη συντελέστηκε η αναθεώρηση του Συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας σε συμμόρφωση προς ρητές διεθνείς υποχρεώσεις που συνιστούν όρους διεθνούς συνθήκης που κατισχύει του εσωτερικού δικαίου κατά τη λογική του Διεθνούς Δικαίου και κατά τη Διεθνή Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών.

Η χρήση όμως του ονόματος Βόρεια Μακεδονία στο εσωτερικό δεν έχει αρχίσει να επεκτείνεται καθώς δεν υπήρξε πρόοδος ως προς την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. Η θετική στάση της Ελλάδας, που συνιστά και διεθνή της υποχρέωση, δεν μπορεί να αντισταθμίσει τις  αντιρρήσεις της Βουλγαρίας ούτε την επιλογή πολλών κρατών - μελών να μη ανοίξουν έναν νέο κύκλο διεύρυνσης της ΕΕ. Επιπλέον η ευρωπαϊκή πολιτική για τα Δυτικά Βαλκάνια συνολικά έχει πλέον αρχίσει να λειτουργεί προδήλως αποσταθεροποιητικά για την περιοχή. Επιμέρους όψη της εξέλιξης αυτής είναι οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που οδήγησαν στην τωρινή πολιτική κρίση στη Βόρεια Μακεδονία.  Μαζί προφανώς με άλλους εγχώριους λόγους.

Παρατηρώ τώρα κάποιους επικριτές και αντιπάλους της Συνθήκης των Πρεσπών στην Ελλάδα να επιχαίρουν και να εμφανίζονται έτοιμοι να αποδεχθούν,  με ανακούφιση και ικανοποίηση, την εγκατάλειψη της Συνθήκης από μια  επόμενη κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας διαφορετικού πολιτικού προσανατολισμού  από την κυβέρνηση Ζάεφ.

Χρησιμοποιώ τον μη ακριβή νομικά όρο «εγκατάλειψη» γιατί ευτυχώς η καταγγελία και η λήξη της Συνθήκης υπόκειται στις αυστηρές προδιαγραφές της ίδιας και της Σύμβασης της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών.

Όμως τώρα, μετά τα όσα έχουν ήδη συντελεστεί, η ισχύς και ο σεβασμός της Συνθήκης των Πρεσπών, όπως επιβάλλει το Διεθνές Δίκαιο και η αρχή της συνέχειας του κράτους που δεσμεύει και τα δυο αντισυμβαλλόμενα μέρη, είναι ζωτικό συμφέρον της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η σκέψη ότι μπορούμε να απαλλάξουμε τη Βόρεια Μακεδονία από τις υποχρεώσεις της κατά τη Συνθήκη των Πρεσπών για να την πιέσουμε αποτελεσματικότερα ενόψει της έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΕΕ, είναι αφελής και επικίνδυνη. Καθιστά την Ελλάδα τμήμα του και πάλι ανοικτού ζητήματος των Δυτικών Βαλκανίων και απαλλάσσει τη Βουλγαρία από την ευθύνη χειρισμού των δικών της επιφυλάξεων και ευαισθησιών, κυρίως όμως επιτρέπει σε πολλά αλλά κράτη - μέλη της Ε.Ε. να συγκαλύψουν τις αντιρρήσεις και την αμηχανία τους που καθιστά πρακτικά πολύ μακρινή και αχνή την προοπτική ένταξης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων.

Στο επίπεδο δε του Διεθνούς Δικαίου επιτρέπει σε κάποια τυχοδιωκτική κυβέρνηση της  γειτονικής  χώρας να απαλλαγεί από την υποχρέωση εσωτερικής χρήσης του σύνθετου ονόματος, να επιδιώξει την αντιστροφή  της αναθεώρησης του Συντάγματος, για την οποία απαιτείται βεβαίως αυξημένη πλειοψηφία δυο τρίτων του συνολικού αριθμού των βουλευτών ή ακόμη και να διεκδικήσει τη διεθνή χρήση του λεγόμενου συνταγματικού ονόματος (εάν  αυτό  έχει στο μεταξύ επανέλθει σύμφωνα με την εκδοχή αυτή ) χωρίς τον προσδιορισμό «Βόρεια».

Ανεξάρτητα συνεπώς από την άποψη που είχε ο καθένας κατά την υπογραφή και την κύρωση της Συνθήκης των Πρεσπών, τώρα η υπεύθυνη εθνική θέση που πρέπει να συνιστά την ενιαία εθνική στρατηγική, είναι η επιμονή στην υποχρέωση της άλλης πλευράς να σεβαστεί πλήρως τη Συνθήκη των Πρεσπών καθώς με τον τρόπο αυτό διατηρείται και η συνακόλουθη υποχρέωση των διεθνών οργανισμών και των άλλων κρατών να σέβονται τις προβλέψεις της Συνθήκης. Η Συνθήκη των Πρεσπών κατισχύει, κατά τη λεγόμενη μονιστική λογική, του Συντάγματος της Βόρειας Μακεδονίας και θέτει διεθνή νομικό φραγμό σε τυχόν ακραίους εσωτερικούς λαϊκισμούς στη γειτονική χώρα.

Φυσικά οι νομικοί φραγμοί δεν αρκούν. Προφανώς και η διεθνής κοινότητα θα επιμείνει στον σεβασμό και την εφαρμογή της Συνθήκης των Πρεσπών και θα ασκήσει ισχυρές πιέσεις. Αυτές όμως πρέπει να έχουν μόνο αποδέκτη την άλλη πλευρά. Η Ελλάδα, για λόγους εθνικού συμφέροντος και σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου, οφείλει να έχει σαφή και σταθερή θέση υπέρ της ισχύος και του σεβασμού της Συνθήκης και να λειτουργεί ως ενεργό και αξιόπιστο μέλος της Ε.Ε. και όλης της διεθνούς κοινότητας. Περιθώρια για εθνικολαϊκιστικές ανευθυνότητες δεν υπάρχουν ούτε στην ελληνική πλευρά.-

Ο ψηφιακός κόσμος απέναντι στη δύναμη των ιδεών

Πιο δύσκολο από ποτέ σήμερα να προβλέψουμε τι φέρνει το μέλλον. Ο ρόλος της τεχνολογίας και η «αιχμαλωσία» από τους στοχαστές του χθες.

του Αθανάσιου Παπανδρόπουλου, euro2day.gr, 10/11/2021

Σε μια από τις τελευταίες σελίδες του πιο διάσημου βιβλίου του, ο σημαντικότερος, κατά γενική αποδοχή, οικονομολόγος του 20ού αιώνα, ο Τζον Μέιναρντ Κέινς, παρατηρεί ότι: «... Οι ιδέες των οικονομολόγων και των πολιτικών φιλόσοφων, ασχέτως αν έχουν δίκαιο ή άδικο, είναι πιο ισχυρές από ό,τι από κοινού αποδεχόμαστε. Όντως, τίποτε άλλο δεν οδηγεί τον κόσμο. Οι πραγματιστές που πιστεύουν ότι ξεφεύγουν από κάθε διανοητική επίδραση, στην ουσία είναι υποταγμένοι σε κάποιον αποβιώσαντα οικονομολόγο...».

Αυτά τα λόγια γράφτηκαν το 1935. Αναλογιζόμενος τότε ο Κέινς την ευφράδεια των Αδόλφου Χίτλερ, Ιωσήφ Γκέμπελς και Ιούλιου Στράιχερ, που έκανε θραύση, μαζί με τα ρατσιστικά κείμενα ενός Αλφρέδου Ρόζενμπεργκ, πρόσθετε: «... Όταν τρελοί συμβαίνει να κυβερνούν λέγοντας ότι ακούνε φωνές που τους ομιλούν, η φρενίτιδα που εκπορεύεται από αυτούς ανάγεται σε κάποιον ασήμαντο γραφιά του άμεσου παρελθόντος... Ας μην υπερβάλλουμε λοιπόν με την ισχύ των συμφερόντων σε σύγκρουση με τη βαθμιαία κυριαρχία των ιδεών...».

Τα παραπάνω λόγια του Τζον Μέιναρντ Κέινς, τον τελευταίο καιρό, τα διαβάζω και τα ξαναδιαβάζω, για έναν απλό λόγο: την ώρα που καθημερινά βομβαρδίζομαι με κείμενα, εκπομπές και βιβλία περί την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, προσπαθώ να καταλάβω περί τίνος πρόκειται. Και στη σημερινή εποχή της πολυπλοκότητας, όπως τονίζει ο σεβαστός μου δάσκαλος Εντγκάρ Μορέν, φιλόσοφος και κοινωνιολόγος, με 100 χρόνια ζωής πίσω του, αυτό δεν είναι εύκολο. Πιθανότατα γιατί η ανθρώπινη ιστορία δεν έχει τέλος. Υπό αυτή την έννοια, κάθε περίοδος φέρει τη δική της σφραγίδα και μπορεί να ερμηνευθεί από τις σχετικές με την υφή και την εξέλιξή της αφηγήσεις.

Στο πλαίσιο αυτό κανείς δεν μπορεί και δεν πρέπει να μη λάβει σοβαρά υπόψη του αυτό που επισημαίνει ο Γιουβάλ Νοά Χαράρι, όταν γράφει ότι: «... Οι άνθρωποι σκέπτονται κυρίως με βάση ιστορίες και όχι γεγονότα, αριθμούς ή εξισώσεις· κι όσο απλούστερη είναι μια ιστορία τόσο το καλύτερο».

Τι συνέβη λοιπόν τον περασμένο αιώνα και τα πρώτα είκοσι χρόνια του τωρινού;

Ως συνέχεια της Βιομηχανικής Επανάστασης του 19ου αιώνα και της ερμηνευτικής φιλοσοφίας που αναπτύχθηκε γύρω από αυτήν, τον 20ό αιώνα στο επίπεδο των ιδεών κυριάρχησαν τρεις μείζονες αφηγήσεις: η φασιστική και εθνικοσοσιαλιστική αφήγηση, η κομμουνιστική αφήγηση και η φιλελεύθερη αφήγηση μαζί με τη συγγενική της σοσιαλ-φιλελεύθερη.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος έβγαλε από τη μέση τη φασιστική και εθνικοσοσιαλιστική αφήγηση ύστερα από μια απίστευτη πολεμική τραγωδία. Όμως, από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 έως τα τέλη εκείνης του 1980, ο κόσμος μετατράπηκε σε πεδίο μάχης ανάμεσα σε δύο μόνο αφηγήσεις: τον κομμουνισμό και τον φιλελευθερισμό. Τότε κατέρρευσε και η κομμουνιστική αφήγηση και απέμεινε η φιλελεύθερη, ως κυρίαρχος οδηγός για το ανθρώπινο παρελθόν και απαραίτητο εγχειρίδιο για το μέλλον του κόσμου -ή τουλάχιστον έτσι νόμιζε η παγκόσμια ελίτ.

Η φιλελεύθερη αφήγηση έχει ωστόσο δύο εκδοχές, την πολιτικο-φιλοσοφική της και την οικονομική. Από πολιτικής και φιλοσοφικής πλευράς, ο φιλελευθερισμός, με αφετηρία την προσωκρατική θεώρηση της πραγματικότητας, δίνει αξία και ισχύ στην ελευθερία και στον ορθό λόγο. Λέει ότι για χιλιάδες χρόνια η ανθρωπότητα ζούσε κάτω από καταπιεστικά καθεστώτα, τα οποία παραχωρούσαν στους ανθρώπους ελάχιστα πολιτικά δικαιώματα, οικονομικές ευκαιρίες ή ατομικές ελευθερίες, και περιόριζαν αυστηρά την κίνηση των ατόμων, των ιδεών και των αγαθών.

Αλλά οι άνθρωποι αγωνίστηκαν για την ελευθερία τους και, βήμα το βήμα, η ελευθερία άρχισε να κερδίζει έδαφος. Δημοκρατικά καθεστώτα πήραν τη θέση βάναυσων δικτατοριών. Η ελεύθερη επιχειρηματικότητα σε συνδυασμό με την τεχνολογική καινοτομία και την επιστημονική ανάπτυξη οδήγησαν σ’ ένα μοναδικό σύστημα παραγωγής πλούτου, που είναι το βιομηχανικό.

Σήμερα λοιπόν, το σύστημα αυτό, αφού πέρασε μέσα από σημαντικές φάσεις των τρόπων παραγωγής πλούτου και συλλογικής ευμάρειας, διανύει μια περίοδο ριζικής του μετάλλαξης, η οποία είναι όντως επαναστατική. Και αυτό συμβαίνει γιατί με μεγάλη ταχύτητα μεταβάλλονται οι συντελεστές παραγωγής πλούτου, με τον τελευταίο για παράδειγμα να μην είναι μόνο το προϊόν πρώτων υλών που βρίσκονται στο υπέδαφος.

Όταν η μεγαλύτερη εταιρεία ταξί στον κόσμο δεν έχει ούτε ένα όχημα στη διάθεσή της, αυτό κάτι δεν λέει; Όταν ο μεγαλύτερος μεσίτης ακινήτων δεν έχει ούτε μια ιδιόκτητη κατοικία δεν προβληματίζει; Όταν νομίσματα που δεν υπάρχουν κάνουν πλούσιους κάποιους ανθρώπους μέσα σε δύο-τρεις ημέρες αυτό κάτι δεν σημαίνει ως προς τον ρόλο του χρήματος;

Στα μαθήματα για τον 21ο αιώνα (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), ο Χαράρι γράφει τα ακόλουθα: «... Η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με πρωτοφανείς επαναστάσεις, όλες οι παλιές μας αφηγήσεις γκρεμίζονται και ως τώρα δεν έχει εμφανιστεί κάποια νέα για να τις αντικαταστήσει. Πώς μπορούμε να προετοιμάσουμε εμείς τα παιδιά μας για έναν κόσμο πρωτοφανών μετασχηματισμών και ριζικής αβεβαιότητας; Ένα μωρό που γεννιέται σήμερα θα είναι στα τριάντα του το 2050. Αν όλα πάνε καλά, το μωρό αυτό θα ζει ακόμα το 2100 και μπορεί να παραμένει ενεργός πολίτης του 22ου αιώνα. Τι πρέπει να διδάξουμε σε αυτό το παιδί, για να μπορέσει να ζήσει και να ευημερήσει στον κόσμο του 2050 και του 22ου αιώνα; Τι δεξιότητες θα χρειαστεί για να βρει δουλειά, να κατανοεί όσα συμβαίνουν γύρω του και να πορευτεί στον λαβύρινθο της ζωής;

Δυστυχώς, αφού κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι ο κόσμος το 2050 -πόσο μάλλον το 2100-, δεν γνωρίζουμε την απάντηση στις ερωτήσεις αυτές. Φυσικά, οι άνθρωποι ποτέ δεν μπορούσαν να προβλέπουν με ακρίβεια το μέλλον. Σήμερα όμως, αυτό είναι πιο δύσκολο από ποτέ άλλοτε, γιατί όταν η τεχνολογία θα μας επιτρέπει να σχεδιάζουμε και να τροποποιούμε το σώμα, τον εγκέφαλο και το νου, κανείς δεν θα μπορεί πια να είναι βέβαιος για τίποτα -ούτε καν για πράγματα που ως τώρα έμοιαζαν σταθερά και αιώνια...».

Παραφράζοντας τον Κέινς λοιπόν, ας πάψουμε να είμαστε αιχμάλωτοι κάποιων στοχαστών του χθες... Λίγος διαλογισμός για το σήμερα ίσως να ήταν πιο χρήσιμος. Αν όχι τόσο για εμάς, σίγουρα για αυτούς που τώρα βλέπουν το φως.

Περί γήρατος σήμερα

 του Αρίστου Δοξιάδη, Καθημερινή, 7/11/21

Το 44 π.Χ. ο Κικέρων, 62 ετών τότε, έγραψε το De Senectute (Περί γήρατος), όπου βάζει τον Κάτωνα τον πρεσβύτερο, 84 ετών, να συνομιλεί με δύο νεότερους άνδρες για τα γηρατειά. Απολαυστικό κείμενο, έχει εκδοθεί στα ελληνικά με τίτλο «Το δώρο της ωριμότητας» (εκδ. Διόπτρα). Υπάρχουν τέσσερις λόγοι, λέει, που πολλοί θεωρούν τη μεγάλη ηλικία μίζερη. Πρώτον, μας απομακρύνει από τη δραστηριότητα, δεύτερον, εξασθενεί το σώμα, τρίτον, μας στερεί σχεδόν κάθε ηδονή, τέταρτον, είναι κοντά στον θάνατο. Ο Κάτων εξετάζει τα στοιχεία αυτά ένα ένα και αποφαίνεται ότι δεν είναι ανάγκη να ισχύουν, και όσα ισχύουν δεν είναι αιτία δυστυχίας.

Σήμερα κλείνω τα 70, και με αυτή την ευκαιρία το διάβασα. Οι διάφοροι αλγόριθμοι για το προσδόκιμο μού δίνουν μέση διάρκεια ζωής 15 μέχρι 22 χρόνια ακόμη. Επειδή ασχολούμαι με την καινοτομία και με την κοινωνική συμπεριφορά, αναρωτήθηκα τι μπορούμε να προσθέσουμε σήμερα στα στοιχεία του Κικέρωνα για τα καλά της μεγάλης ηλικίας, και τι επιπλέον έρχεται στα χρόνια που κατά τους αλγορίθμους μάλλον θα είμαι ζωντανός.

Η τεχνολογία έχει δώσει πολύ περισσότερες δυνατότητες για δραστηριότητα στους ηλικιωμένους. Από το τηλέφωνο και το ραδιόφωνο μέχρι το Διαδίκτυο και τις βιντεο-συναντήσεις, μπορούν να ενημερώνονται και να επικοινωνούν για πολλά θέματα, με πολλούς ανθρώπους, και χωρίς τις δυσκολίες της μετακίνησης και της μειωμένης όρασης ή ακοής. Η πανδημία έδειξε ότι εύκολα χρησιμοποιούν νέα εργαλεία για να ακούσουν διαλέξεις ή για να δουν τα εγγόνια τους, όταν δεν μπορούν με τον παλιό τρόπο. Οι σύγχρονες κοινωνίες, όμως, αποθαρρύνουν συχνά την επαγγελματική δραστηριότητα σε μεγάλη ηλικία. Για πολλούς η συνταξιοδότηση είναι υποχρεωτική, ενώ για άλλους υπάρχουν αντικίνητρα για εργασία όταν μπορούν να έχουν και σύνταξη. Πολύ πρόσφατα άρχισε να αλλάζει αυτό στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, υπό την πίεση του δημογραφικού. Είναι σημαντικό να αλλάξουν και οι κοινωνικές νόρμες.

Τις ασθένειες της ηλικίας τις έχουν περιορίσει η ιατρική επιστήμη και οι υπηρεσίες υγείας. Αλλά δεν έχουμε βρει αντίδοτο στη γεροντική άνοια, ενώ γνωρίζουμε ότι συχνά έχει οργανικές αιτίες. Δεν ισχύει η άποψη του Κικέρωνα πως η ξεχασιά οφείλεται μόνο σε διανοητική οκνηρία, ούτε ότι «κανένας γέροντας δεν ξεχνάει πού έχει κρύψει τα χρήματά του!». Αλλά και σε αυτό το θέμα υπάρχει ελπίδα. Οι ασθένειες του νευρικού συστήματος, παραμελημένες μέχρι πρόσφατα στην έρευνα και στη φαρμακοβιομηχανία, τώρα έχουν αποκτήσει προτεραιότητα, και η τεράστια πρόοδος της βιολογίας θα φέρει θεραπείες.

Για τις ηδονές, ο Κικέρων αναφέρει δύο που αρμόζουν σε ηλικιωμένους: Αφενός, την απόλαυση φαγητού και κρασιού με παρέα, με έμφαση στη συζήτηση και όχι στη χόρταση. Καλύτερος όρος είναι, λέει, το λατινικό convivium (συν-ζωή), από το ελληνικό συμπόσιο ή συντροφιά. Αφετέρου, την καλλιέργεια κήπων. Ισχύουν και σήμερα αυτά, για πολλούς. Το convivium είναι προσιτό σε όλους εκτός από τους πολύ φτωχούς. Κήπους δεν έχουμε στις μεγάλες πόλεις, αλλά οι Βρετανοί έχουν δώσει λύση με τα allotments, και ίσως αξίζει να τα έχουμε κι εδώ.

Τον θάνατο δεν τον αποφεύγουμε. Ο Κικέρων προτείνει να σκεφτόμαστε το έργο που θα αφήσουμε στις επόμενες γενιές. Ισχύει σήμερα ακόμη περισσότερο, ιδίως σχετικά με το περιβάλλον.

Η διάρκεια ζωής ωστόσο μπορεί να μεγαλώσει ασύλληπτα. Αυτό τουλάχιστον πιστεύουν οι θεωρητικοί του singularity: σε μερικά χρόνια η πρόοδος της ιατρικής και της τεχνολογίας θα μας χαρίζει κάθε έτος περισσότερο από ένα έτος αυξημένου προσδόκιμου. Αν συμβεί αυτό, σε μερικές δεκαετίες θα πεθαίνουμε μόνο από ατύχημα. Λέτε;

Το 43 π.Χ. ο Κικέρων πέθανε, 63 χρόνων. Οχι από γηρατειά ή από αρρώστια. Ηταν πολύ δραστήριος. Τον σκότωσαν οι πολιτικοί του αντίπαλοι. Σε αυτό το ζήτημα, φοβάμαι ότι η ανθρωπότητα δεν έχει προοδεύσει.

Τι ξέχασε να μας πει ο Γιώργος Παπανδρέου

του Γιάννη Μιχελάκη, 05 Νοεμβρίου 2021

Η συνέντευξη του Γιώργου Παπανδρέου στον ΑΝΤ1, στην εκπομπή του Νίκου Χατζηνικολάου, μου θύμισε τη φράση του Όσκαρ Ουάιλντ ότι "στον έρωτα, αρχίζουμε απατώντας τον εαυτό μας. Μόνο αργότερα απατούμε τους άλλους", (τη λέξη "έρωτα" αντικαταστήστε την με τη λέξη "πολιτική").

Ο κ. Παπανδρέου, αφού "εξαπάτησε" τον ίδιο του τον εαυτό -με θύμα όμως μια ολόκληρη χώρα- με την συνέντευξη του αυτή, προσπάθησε -για μια ακόμα φορά- να εξαπατήσει τον λαό..! Όμως, τελικά «το να λες ψέματα είναι ένα υπέροχο πράγμα επειδή σε οδηγεί στην αλήθεια» όπως έλεγε ο Ντοστογιέφσκι.

Ας δούμε, λοιπόν, τι «ξέχασε» ή τι απέφυγε να μας πει ο κ. Παπανδρέου!

Παραπονέθηκε, ο πρώην πρωθυπουργός, ότι τα κόμματα δεν στήριξαν την μνημονιακή πολιτική του. Δεν μας είπε όμως, γιατί ο ίδιος, δεν ανταποκρίθηκε θετικά στην έκκληση του Κώστα Καραμανλή το 2009 να στηρίξει ένα πρόγραμμα εξυγίανσης της ελληνικής οικονομίας, ώστε να μην οδηγηθούμε στα μνημόνια.

Και όχι μόνο δεν ανταποκρίθηκε στην πατριωτική αυτή έκκληση, αλλά φρόντισε, με τα διαβόητο πια, «λεφτά υπάρχουν», να ξεγελάσει τον λαό για να υφαρπάξει την ψήφο του.

Μίλησε για την προσπάθειά του να κάνει μεταρρυθμίσεις. Δεν μας είπε όμως γιατί όταν έγινε το 2008 προσπάθεια να εξυγιανθεί το ασφαλιστικό, την ημέρα της συζήτησης του σχετικού Ν/Σ, αποχώρησε από τη Βουλή, ενώθηκε με τους διαδηλωτές, που ήταν συγκεντρωμένοι έξω από το κοινοβούλιο και ταυτίστηκε με τις πιο ακραίες λαϊκιστικές θέσεις.

Απέφυγε να απαντήσει γιατί -εφόσον τα είχε όλα καλά καμωμένα- το κόμμα του, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνησή του πήρε ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, αυτόν τον απέπεμψε από πρωθυπουργό.

Κατηγόρησε τον Σαρκοζί και τη Μέρκελ ότι δεν τον στήριξαν στις Κάννες, αλλά «ξέχασε» να μας πει ότι οι ευρωπαίοι έγιναν έξαλλοι μαζί του, γιατί με τις ανεκδιήγητες απειλές του για δημοψήφισμα, έθεσε υπό αμφισβήτηση μια ευρωπαϊκή συμφωνία, που είχε κάνει ο ίδιος, για την οποία, μάλιστα είχε πανηγυρίσει προηγουμένως!

«Ξέχασε» να μας πει, ότι ο Κώστας Καραμανλής, κουβαλώντας το βάρος των χρεών των προηγούμενων κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, υποχρεώθηκε στην πενταετία του, να αυξήσει το Δημόσιο Χρέος κατά 70 δισ. ευρώ περίπου για την καταβολή τόκων δανείων που είχε πάρει η διακυβέρνηση Σημίτη, την αποπληρωμή των σπάταλων Ολυμπιακών έργων, την αποπληρωμή παλαιών χρεών για εξοπλισμούς, κλπ.

Και βέβαια κουβέντα δεν είπε, για το γεγονός, ότι στην σύντομη πρωθυπουργική του θητεία αύξησε το Δημόσιο Χρέος κατά 54 δισ. ευρώ, ενώ η κυβέρνησή του δεν ήταν σε θέση να διαχειριστεί την κρίση, ενόψει και των προεκλογικών επαγγελιών του «λεφτά υπάρχουν».

Ούτε, βέβαια, θυμήθηκε να μας πει, ότι πριν εκλεγεί πρωθυπουργός με το σύνθημα «λεφτά υπάρχουν», γνώριζε την κατάσταση της οικονομίας. Μάλιστα, όταν μοίραζε λεφτά τους πρώτους μήνες της θητείας του και απέφευγε να δανειστεί οδηγώντας τη χώρα στον γκρεμό, είχε έρθει σε επαφή με τον Στρος Καν για να του ζητήσει την εμπλοκή του ΔΝΤ στην «διάσωση» της Ελλάδος.

Επιπλέον, αποκαλυπτική ήταν και η μαρτυρία του πρώην Υπουργού Οικονομίας της Γερμανίας, κ. Στάινμπρουκ ο οποίος αναφέρει, ότι σε συνάντηση που είχε με τον κ. Παπανδρέου, τον Ιανουάριο του 2009, του ανέφερε ότι δεδομένης της οικονομικής κατάστασης της χώρας: «δεν ήταν πλέον και τόσο σίγουρος ότι ήθελε να κερδίσει τις εκλογές». Βέβαια, αντίθετα, με ότι είχε πει στον Γερμανό συνομιλητή του, τους επόμενους μήνες, ο πρώην πρωθυπουργός, μεταχειρίστηκε τελικά κάθε λαϊκίστικο μέσο για να υπονομεύσει την τότε κυβέρνηση Καραμανλή και να αλώσει την εξουσία.

Και στο θέμα, όμως, του ύψους του χρέους και της διαβόητης, πια, καταγραφής που έκανε ο Ανδρέας Γεωργίου της ΕΛΣΤΑΤ δεν μας εξήγησε πως το διαχειρίσιμο έλλειμμα του 8% «μετατράπηκε» στο 15,6%. Πως ο κ. Γεωργίου, ΜΟΝΟΣ ΤΟΥ, για να στηρίξει το αφήγημα του κ. Παπανδρέου, έξω από κάθε κανονισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσδιόρισε το έλλειμμα της χώρας, εντάσσοντας σ’ αυτό κάθε λογαριασμό, που μπορούσε να εντοπίσει, προκειμένου να τον καταστήσει Δημόσιο Χρέος! Δεν υπάρχει αμφισβήτηση, ότι το έλλειμμα του 15,6% οφείλεται σαφώς σε αναθεωρήσεις των στοιχείων και όχι στην «αποκάλυψη» δήθεν κρυφών ελλειμμάτων!

Αλλά, θα είχε ενδιαφέρον, σε κάποια επόμενη συνέντευξή του, ο κ. Παπανδρέου να μας πει για παράδειγμα για το «αμαρτωλό» Swap της Goldman Sachs του κ. Σημίτη, με το οποίο σε μία μόνο μέρα, η αμερικάνικη εταιρεία αποκόμισε το 12% των ετήσιων κερδών της σε βάρος της χώρας μας.

Να μας πει για την αποκάλυψη του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Κύπρου, Νίκου Ρολάνδη, ο οποίος σε τηλεοπτική του συνέντευξη, πριν από περίπου τέσσερα χρόνια, είχε δηλώσει ότι το 2003 η Αθήνα ζήτησε από τη Λευκωσία να αλλάξει μια συμφωνία με την Αίγυπτο, η οποία εάν ολοκληρωνόταν, όπως προβλεπόταν αρχικά, το Κάιρο θα είχε αποδεχτεί πως το Καστελόριζο έχει ΑΟΖ.

Με απλά λόγια, σύμφωνα με τα λεγόμενα του πρώην υπουργού Εξωτερικών, η Κύπρος είχε προετοιμάσει το έδαφος για να πραγματοποιήσει η Ελλάδα μια κίνηση ματ έναντι της Τουρκίας σε σχέση με την ΑΟΖ, αλλά η τότε ηγεσία του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, με επικεφαλής τον Γιώργο Παπανδρέου δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων.

Να μας εξηγήσει γιατί ακύρωσε τη συμφωνία του Καραμανλή με τον Πούτιν, για τη δημιουργία αγωγού φυσικού αερίου από το Μπουργκάζ της Βουλγαρίας στην Αλεξανδρούπολη. Επίσης αν θεωρεί τυχαία ότι μετά την κύρωση της συμφωνίας αυτής, από την Ελληνική Βουλή, τον Αύγουστο του 2008, ξέσπασε το «σκάνδαλο» του Βατοπαιδίου και τα «Δεκεμβριανά» στην Αθήνα.