29 September 2006
Galileo Galilei (Γαλιλαίος, 1564-1642)
28 September 2006
27 September 2006
Ισλαμιστές κατά Μότσαρτ (?)
«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί ώστε να μην υποχωρούμε όλο και περισσότερο απέναντι στον φόβο που έχει προκληθεί από εξτρεμιστές ισλαμιστές που είναι έτοιμοι να προσφύγουν σε βιαιότητες. Η αυτολογοκρισία από φόβο δεν είναι ανεκτή. Γίνεται αποδεκτή μόνο με υπευθυνότητα στο πλαίσιο ενός πραγματικού διαλόγου των πολιτισμών από όπου είναι αποκλεισμένη η βία», δηλώνει η Αγγελα Μέρκελ στην εφημερίδα Neue Presse.
Για να δικαιολογήσει την απόφασή της να εξαιρέσει την όπερα «Ιδομενέας» σε σκηνοθεσία του Χανς Νόιενφελς, γνωστού για τις προκλήσεις του, η διευθύντρια της Ντόιτσε Οπερ Κιρστεν Χαρμς εξήγησε χθες ότι η όπερα αυτή περικλείει «ανυπολόγιστο κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια και την ασφάλεια των συντελεστών της όπερας» και πρόσθεσε ότι ενημερώθηκε για τους πιθανούς κινδύνους από την τοπική αστυνομία.
Σε μια από τις επίμαχες σκηνές της όπερας, της οποίας η πρεμιέρα έγινε στο Μόναχο πριν από 225 χρόνια, τον Ιανουάριο του 1781, ο βασιλιάς της Κρήτης Ιδομενέας μεταφέρει τα κεφάλια του Ποσειδώνα, του Ιησού, του Βούδα και του Μωάμεθ και τα τοποθετεί σε τέσσερις καρέκλες. Ο γερμανικός πολιτικός κόσμος επέκρινε στον όνομα της ελευθερίας της έκφρασης την απόφαση της διεύθυνσης της Γερμανικής Όπερας, μιας από τις τρεις όπερες του Βερολίνου, για την εξαίρεση του έργου του Μότσαρτ από το πρόγραμμα.
Με αυτό τον τρόπο φαίνεται να πετυχαίνουν οι Ισλαμιστές άκοπα να επιβάλουν σε κοινωνίες έξω από τον παραδοσιακό χώρο τους, θρησκευτικές και άλλες απόψεις, με «αντάλλαγμα» τον καθησυχασμό τους.
Η είδηση στην εφημερίδα FAZ
26 September 2006
25 September 2006
Η σωτηρία της ελληνικής γλώσσας και άλλα μυθεύματα
Θέλω να εστιάσω περισσότερο σε κάτι άλλο που θεωρώ σημαντική μυθοπλασία στη σύγχρονη «σχολική ιστορία», δηλαδή στην ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία και διαδίδεται με διάφορες αφορμές (επετείους, πανηγυρικούς κ.τ.ό.) στην ελληνική κοινωνία. Ο Μάρκος ο μουσάτος δίνει ορισμό του κρυφού σχολειού που θυμίζει λόγους Χριστόδουλου περί σωτηρίας της ελληνικής γλώσσας και των ελληνικών εθίμων από τον εκκλησιαστικό μηχανισμό: «Κρυφό σχολειό σημαίνει ότι ο Ελληνισμός διατήρησε τη γλώσσα του, τα ήθη κι έθιμά του, τη μουσική του, τα τραγούδια του, τη ζωγραφική του, με μία λέξη τον πολιτισμό του ολόκληρο, δίπλα στον ιερέα. Αυτό σημαίνει. Και αυτό έγινε». Το κρυφό σχολειό ορίζεται δηλαδή εκ του αποτελέσματος που είναι η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας.
«Της ενδοξοτάτις και ποληχρονεμενης
εζλι χανουμς
Ανάπλι
Ενδοξοτάτη και πολυχρονεμένη χανούμ αμελέ μου
Ακριβος χερετο και ροτο δια το χαΐρι σου
Χανουμου αμελε μου σουλεγο μεπολιβηα οτι
κατατοπαρον τινηγιαν καλος εχουμε προστινορα
καιμεαλονμουγραμα σουεγραψα
κιαντολαβες ουτεν ηξευβρο
ομοςγραψε μου διατινιγιανσου
ταπαντα σεχερετο
1821 απριλ.4
Αδελφισου
Αχαμπημπι
Χανουμ γιαερ»
Ξέρω όμως ότι τη γλώσσα και τα έθιμά τους διατήρησαν επίσης οι υπόλοιποι Βαλκάνιοι, Βούλγαροι, Σέρβοι και Ρουμάνοι, αλλά και οι Καυκάσιοι, Αρμένιοι και Γεωργιανοί, άπαντες, μαζί με κάποιους άλλους, επίσης υπόδουλοι στους Οθωμανούς. Ποιος συνέβαλε στη διάσωση αυτών των γλωσσών; Επίσης η Εκκλησία; Πάντως, οι χριστιανοί κληρικοί αυτών των λαών δεν ισχυρίζονται κάτι τέτοιο, οπωσδήποτε όχι στο βαθμό που αυτό προβάλλεται από την ελλαδική εκκλησία, λες και χωρίς αυτήν (η οποία συνεργαζόταν, λέμε, με τους Οθωμανούς) δεν θα υπήρχαν σήμερα άνθρωποι να μιλάνε ελληνικά.
Αλλά κι αν δεχτούμε ότι και αυτοί οι υποτελείς λαοί που ανέφερα, διατήρησαν τη γλώσσα τους ως ορθόδοξοι χριστιανοί, χάριν της Εκκλησίας και μόνο, πώς μπορεί να εξηγήσουμε ότι οι Αλβανοί, οι Βόσνιοι, οι Άραβες, οι Αιγύπτιοι, οι Λίβυοι, οι λαοί της Μεσοποταμίας, οι Κούρδοι και άλλοι μουσουλμανικοί πληθυσμοί, επίσης υποτελείς στους Οθωμανούς, διατήρησαν τη γλώσσα τους; Κάποια «κρυφά σχολειά» δεν θα είχαν κι αυτοί, αφού πουθενά στην οθωμανική αυτοκρατορία δεν υπήρχε συγκροτημένο εκπαιδευτικό σύστημα;
Προσωπικά, δέχομαι ότι στη διατήρηση της ελληνικής γλώσσας συνέβαλαν και οι κληρικοί και μοναχοί που χρησιμοποιούσαν αυτή τη γλώσσα στη θρησκευτική λατρεία και των οποίων το φιλελληνισμό (εφόσον ήταν Έλληνες) δεν έχω κανένα λόγο να αμφισβητήσω, χωρίς να υπάρχει όμως κάποια κεντρική προσπάθεια από τα πατριαρχεία και τις μητροπόλεις. Ποτέ και κανένα έγγραφο δεν διασώθηκε (έχουν διασωθεί και εκδοθεί πάμπολλα), το οποίο να αναφέρεται σε θέματα που προβάλλονται σήμερα ως ανδραγαθίες της εκκλησίας κατά το Μεσαίωνα και κατά την τουρκοκρατία, αφενός η διατήρηση της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και αφετέρου η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας.
Έχω την άποψη ότι, ο μόνος λόγος που η Εκκλησία διεκδικεί στη μετα-οθωμανική εποχή ζηλότυπα το μονοπώλιο της «διάσωσης» είναι, επειδή έχει λερωμένη τη φωλιά της από τη συνεργασία με τους Οθωμανούς, την συχνή εξαγορά του πατριαρχικού θρόνου έναντι πεσκές, την πώληση ορθόδοξων συγχωροχαρτιών για ζώντες και νεκρούς, τις «πατρικές διδασκαλίες» υπέρ του σουλτάνου, τους αφορισμούς των επαναστατών κ.ά. και προσπαθεί να μετατρέψει το δωσιλογισμό αιώνων σε εθνική υπηρεσία. Λυπηθείτε την, συνεργάστηκε για να σώσει τον Ελληνισμό και τη γλώσσα του, αμάρτησε για το καλό μας!
Τα περί «μίσους» που γράφει ο Μάρκος προφανώς αποβλέπουν να προκαταλάβει και να απαξιώσει κάθε κριτική απάντηση!
Αν έχετε αντίθετη ή έστω διαφορετική άποψη, θα τη διαβάσω με προσοχή!
Η σερενάτα και η συμφωνία Haffner
Ακόμα και σήμερα υπάρχει στο Salzburg μία οδός που φέρει το όνομα αυτής της οικογένειας, η Siegmund-Haffner-Gasse. Ο Siegmund Haffner (πατέρας), επιχειρηματίας και έμπορος, ήταν, εκτός από δήμαρχος (1768-1772) της πόλης, κάτοχος πολλών τιμητικών θέσεων στην πολιτική και κοινωνική ζωή του Salzburg. Ο γιος του, Siegmund Haffner ο νεώτερος που γεννήθηκε το ίδιο έτος με τον Mozart (1756) αλλά πέθανε πριν από αυτόν σε ηλικία 31 ετών, είχε επίσης σημαντική κοινωφελή και φιλανθρωπική δράση στην πόλη - φυσικά με τα χρήματα του πατέρα του. Η επονομαζόμενη «σερενάτα Haffner», μία οκταμερής σύνθεση με ακραία μέρη allegro και adagio-allegro assai, δύο andante, τρία menuetto και ένα rondo, έχει γραφτεί όμως για τη θυγατέρα Marie Elisabeth Haffner, όταν αυτή παντρεύτηκε τον Ιούλιο του 1776.
Αυτή η βίλα σώζεται ακόμα στο Salzburg και αποτελεί τόπο επισκέψεως τουριστών. Ιδιαίτερη εντύπωση σ' αυτό το έργο προκαλούν, μεταξύ άλλων, τα σολιστικά κομμάτια για βιολί. Προφανώς, ο Mozart έδειξε ιδιαίτερο ζήλο στη σύνθεση αυτών των κομματιών, γιατί ήταν ο ίδιος ο σολίστας του βιολιού στην πρώτη εκτέλεσή τους στο Lorto. Η υπέροχα γλυκιά μουσική αυτής της σερενάτας, ιδιαίτερα το πρώτο andante, οδήγησε τον Mozart να προχωρήσει και σε μία συμφωνική παραλλαγή της, η οποία δεν φαίνεται να διασώθηκε στο πρωτότυπο και μόνο κατ' εκτίμηση μπορεί να εκτελεστεί σήμερα.
Ενώ στις εορταστικές εκδηλώσεις του Salzburg εκτελέστηκε η σύνθεση με τη μορφή σερενάτας (η παρτιτούρα δεν βρέθηκε όμως ποτέ), στη Βιέννη απoτέλεσε με τη μορφή συμφωνίας το πρώτο έργο μίας συναυλίας (ακαδημία, Μάρτιος 1783) του Mozart, στην οποία παρευρέθη και ο αυτοκράτορας. Γράφει ο συνθέτης ενθουσιασμένος στον πατέρα του: «Το θέατρο ήταν απίθανα γεμάτο και όλα τα θεωρεία ήταν κατειλημμένα. Το καλύτερο όμως ήταν ότι βρισκόταν εκεί και η Μεγαλειότητά Του, ο Αυτοκράτωρ. Πόσο ευχαριστημένος ήταν και πόσο δυνατό χειροκρότημα μου χάρισε! ...» Στη συνέχεια καταγράφει τα χρηματικά ποσά που εισέπραξε.
24 September 2006
Ο Πάπας και ο Μωάμεθ
23 September 2006
Παρακολουθήσεις και πληθωρισμός πληροφοριών...
Αν υποψιάζεστε ότι κάποιοι παρακολουθούν τα ε-μαίλια σας, αρχίστε να στέλνετε τεράστια κατεβατά στον εαυτό σας και σε ενημερωμένους φίλους, copy paste από εφημερίδες ή ιντερνετικά βιβλία, τα οποία αμέσως μετά θα σβήνετε. Το ίδιο θα κάνουν και 5-10 φίλοι σας. Με τόσα spam που παίρνουμε καθημερινά, τι είναι να έρθουν άλλα 10-15 την ημέρα? Θα τους αναγκάσετε να διαβάσουν όλη τη Βίβλο, το Κοράνι, τον Όμηρο ή όλο τον Μαρξ για να ανακαλύψουν το κρυμμένο μήνυμα που στέλνετε στους συνενόχους σας τρομοκράτες...
Αν υποψιάζεστε ότι κάποιοι παρακολουθούν τα τηλέφωνά σας, αρχίστε να παίρνετε (από την εταιρία σας, όχι πριβέ!) τα πιο απίθανα νούμερα, λέτε μια καλημέρα ή ένα "συγγνώμη λάθος" και κλείνετε. Παίρνετε αυτόματα με τον υπολογιστή τα γραφεία πρωθυπουργού, υπουργών, βουλευτών, πολλούς και διάφορους επιχειρηματίες, γνωστούς αθλητές και ηθοποιούς... Φανταστείτε να το κάνουν αυτό 1000-2000 άνθρωποι επί ένα μήνα. Κάποια στιγμή θα συλλάβουν οι ΚΥΠΑτζήδες όλους αυτούς για να δούν, ποια συνωμοσία διαπλέκεται...
Αν υποψιάζεστε ότι κάποιοι παρακολουθούν τα ραντεβού με τη γκόμενά σας με στόχο να τα καρφώσουν στη σύζυγο και να σας εκβιάσουν, αποκτήστε 4-5, πολλές γκόμενες. Ποια να πρωτοπαρακολουθούν και με ποια να σας εκβιάσουν? Θα φανεί σε όλους και στη σύζυγο, φυσικά, αστείο και υπερβολικό ότι μπορεί να είχατε 4-5 γκόμενες ταυτόχρονα!
Τι? Δεν είναι εύκολο να διακινείτε ταυτόχρονα 4-5 γκόμενες? Ε, καλά, τα μεταξωτά σώβρακα ξέρετε για ποια οπίσθια είναι, ε??
22 September 2006
Η τεχνολογία πηγή ευτυχίας ή δυστυχίας του ανθρώπου;
- η σταδιακή υποβάθμιση του περιβάλλοντος,
- η απώλεια ελέγχου στα τεχνητά ραδιενεργά υλικά,
- η μόλυνση τροφίμων και υδάτων με εντομοκτόνα και φυτοφάρμακα,
- η διάδοση γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών με απρόβλεπτες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις,
- η συσσώρευση ακτινοβολιών από κάθε είδους και μορφής συστήματα εκπομπής,
- η συνεχή παρακολούθηση μέσω της κινητής τηλεφωνίας, των πιστωτικών καρτών, των υπαίθριων συστημάτων βιντεοσκόπησης κ.ά.,
- η επέμβαση στο γονιδίωμα με απρόβλεπτες, προς το παρόν, επιπτώσεις και προοπτικές.
20 September 2006
Το πρωταρχικό κενό
Η «φύση» των πραγμάτων, και όχι κάποιοι εξωτερικοί ως προς αυτά μαθηματικοί «φυσικοί νόμοι», καθορίζει τη συμπεριφορά τους. Οι «φυσικοί νόμοι» περιγράφουν τη συμπεριφορά της φύσης, δεν την καθορίζουν.
Στα μαθηματικά δεν υπάρχουν ποιότητες παρά μόνο σχέσεις, κάτι που, με δεδομένη την ισχύ τους στην περιγραφή του φυσικού κόσμου, αποδεικνύει τον αναγωγισμό, δηλαδή την ανυπαρξία των οποιωνδήποτε ποιοτήτων ως θεμελιωδών συστατικών του Σύμπαντος.
Από το άρθρο του Δημ. Γκιόκα στο ενημερωτικό δελτίο του ΤΕΕ.
18 September 2006
Το θεωρητικό δίλημμα δημιουργία-εξέλιξη και το ουσιαστικό πρόβλημα...
17 September 2006
Λογοτεχνία και Διαδίκτυο
του Δημήτρη Δημητρούλη
15 September 2006
Η Γενική Σχετικότητα πέρασε αυστηρές εξετάσεις
Οι ερευνητές επιβεβαίωσαν τις εξισώσεις της γενικής θεωρίας της σχετικότητας στο πώς η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία που ταξιδεύει στο Διάστημα κάμπτεται όταν συναντήσει ισχυρά βαρυτικά πεδία. Όπως αναφέρει το Nature.com, οι εξισώσεις έχει διαπιστωθεί ότι ισχύουν στο Ηλιακό Σύστημα με ακρίβεια 0,002%, ωστόσο ορισμένοι θεωρητικοί φυσικοί προέβλεπαν αποκκλίσεις στην περίπτωση βαρυτικών πεδίων πολύ ισχυρότερων του Ήλιου.
Τώρα, η ερευνητική ομάδα του Μάικλ Κράμερ στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ αναφέρει στο περιοδικό Science ότι επιβεβαίωσε τη θεωρία του Αϊνστάιν στην περίπτωση των άστρων νετρονίων, υπέρπυκνων σωμάτων που συγκεντρώνουν μάζα διπλάσια του Ήλιου σε διάμετρο λίγων δεκάδων χιλιομέτρων. Η θεωρία προβλέπει ότι τα ραδιοκύματα κάμπτονται από τη βαρύτητα των άστρων και ότι, αν δύο άστρα βρίσκονται σε τροχιά το ένα γύρω από το άλλο, παράγουν βαρυτικά κύματα που δημιουργούν κυματισμούς στο χωροχρόνο και φέρνουν τα άστρα πιο κοντά. Οι μετρήσεις δείχνουν ότι οι εξισώσεις της γενικής σχετικότητας ευσταθούν με ακρίβεια 1 προς 20.000, ή 0,05%.
Οι ερευνητές μελέτησαν το σύστημα J0737-3039A/B, ένα ζευγάρι από άστρα νετρονίων τα οποία παράγουν παλμούς ραδιοκυμάτων και ονομάζονται πάλσαρ. Τα δύο πάλσαρ, που περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο σε μικρή απόσταση, αποτελούν το πρώτο γνωστό δυαδικό σύστημα πάλσαρ και θεωρούνται ιδανικά για τον έλεγχο της θεωρίας σε ακραίες συνθήκες: Το βαρυτικό τους πεδίο είναι 100.000 φορές ισχυρότερο από του Ήλιου, είναι τόσο μικρά ώστε να θεωρηθούν σημειακά (διάμετρος περίπου 20 χλμ) και εκπέμπουν ραδιοκύματα σε τακτά χρονικά διαστήματα, διευκολύνοντας τις μετρήσεις των παραμορφώσεων.
Οι επιστήμονες σκοπεύουν τώρα να δοκιμάσουν τη σχετικότητα σε ακόμα πιο ακραίες συνθήκες, για παράδειγμα σε δυαδικά συστήματα που αποτελούνται από από ένα πάλσαρ και μια μαύρη τρύπα. Στη Γη, στο μεταξύ, συνεχίζεται η αναζήτηση βαρυτικών κυμάτων με τα πρώρα επίγεια όργανα, ενώ σε διάστημα έξι έως επτά ευών αναμένεται να λειτουργήσει και ανιχνευτής βαρυτικών κυμάτων στο Διάστημα.
Εξελικτική θεωρία και καθολική εκκλησία...
- Είτε να δεχτούν ότι, ναι μεν το σώμα του ανθρώπου είναι προϊόν εξελικτικής διαδικασίας, αλλά η «ψυχή» του είναι προϊόν θεϊκής παρέμβασης και δημιουργίας. Αυτό σημαίνει, λέω εγώ, άλλη μια ομολογημένη υποχώρηση μεγάλης κλίμακας της θεολογίας έναντι της επιστήμης, η πολλοστή στη διάρκεια του πολιτισμού! 'Αντε όμως τότε να εξηγήσεις τί ακριβώς είναι η ψυχή, πότε αρχίζει και, αν αρχίζει κάποτε, πότε τελειώνει και αν δεν τελειώνει, γιατί να αρχίζει και να μην είναι αιώνια, άρα πάμε προς πιθανή μετεμψύχωση, οπότε γίνεται φιλοσοφικός και θεολογικός μύλος.
- Είτε να ανακοινωθεί από τους επιστήμονες ότι στην εξελικτική βιολογία υπάρχουν δείγματα δημιουργίας, παρεμβάσεις ανώτερης ευφυΐας για να καθοδηγηθεί η εξέλιξη στη μία ή στην άλλη κατεύθυνση. Αλλά τότε, σκέφτομαι, θα πρόκειται για ακόμα άλυτα επιμέρους επιστημονικά θέματα, τα οποία σταδιακά, ερμηνευόμενα, θα ωθούν το δημιουργό-θεό όλο και πιο μακριά, πίσω από τα όρια του επιστητού, πίσω από τα πιθανόν συνεχή big bang και τα πολλαπλά σύμπαντα. Με αυτό τον τρόπο θα υποχωρεί σταδιακά, με μικρά βήματα, η θεολογία έναντι της επιστήμης και σε κλίμακα 40-50 χρόνων, όταν έχουν απαντηθεί όλα τα επιστημονικά ερωτήματα, δεν θα έχει μείνει τίποτα από τα αρχικά υποθετικά "δείγματα δημιουργίας".
12 September 2006
Τεχνοφοβία και οπισθοδρομικότητα...
ο σύγχρονος άνθρωπος δεν έχει εγκαταλείψει την αρχαία αυτή τέχνη
Τι είναι αυτό που κάνει έναν άνθρωπο εξαιρετικό συνομιλητή; Οταν μια κυρία μού περιέγραψε έτσι κάποιον γνωστό της, τη ρώτησα σε τι οφειλόταν η επιτυχία του. Σε ποια θέματα είχε λάμψει ώστε να αξίζει τον έπαινό της; Δεν θυμόταν. Το μόνο που μπορούσε να θυμηθεί ήταν τρεις λέξεις που εκείνος είχε προφέρει, κι αυτές ήταν: «Αλήθεια; Πολύ ενδιαφέρον!».
Λέγεται ότι η τέχνη της συζήτησης χάνεται. Πεθαίνει μέσα σε μια κόλαση από τηλεοράσεις, κινητά τηλέφωνα, SMS, email, iPod, μπαρ με δυνατή μουσική. Εκεί συναντάει άλλα ωραία πράγματα που και αυτών έχει ανακοινωθεί ο θάνατος, όπως οι έφηβοι με καλούς τρόπους, οι εύγευστες ντομάτες και τα μυθιστορήματα. Σήμερα κανένας δεν συζητάει. Ολοι κραυγάζουν και στέλνουν ηλεκτρονικά μηνύματα.
Αυτό υποστηρίζει ο κοινωνικός ιστορικός Στίβεν Μίλερ στο νέο του βιβλίο «Conversation: A History of a Declining Art» («Συζήτηση: Η ιστορία μιας παρακμάζουσας τέχνης»). Αν έχει δίκιο σε αυτά που λέει, οδεύουμε προς τα πίσω, πέφτουμε από τα ύψη της τονωτικής, ζωντανής ανθρώπινης επικοινωνίας στον παλαιολιθικό αφηγητή του Ε.Μ. Φόρστερ, που «το υπναλέο ακροατήριό του κρατιόταν ξύπνιο μόνο με τη βοήθεια της αγωνίας». Αν έχανε την προσοχή τως ακροατών του, τον σκότωναν ως άχρηστο. Η Σεχραζάντ είχε το ίδιο πρόβλημα. Ωστόσο, η αφήγηση ιστοριών, οσοδήποτε καλή, είναι μισή μόνο συζήτηση.
Ο Μίλερ ξεκινά με τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Κικέρωνα, οι οποίοι πρώτοι παρατήρησαν ότι η ελεύθερη συζήτηση, επειδή είναι πρόσκαιρη και αλογόκριτη, αποτελεί το θεμέλιο του ελεύθερου λόγου. Η συζήτηση ήταν πάντα απειλή για τον αυταρχισμό. Εξ ου και η γοητεία που άσκησε στον Διαφωτισμό. Για τον Μονταίνιο, ήταν πνευματική γυμναστική, η «καρποφόρα και φυσική άσκηση του νου», σε αντίθεση με τη «νωχελική, ασθενική κίνηση» του διαβάσματος. Για τον Σουίφτ, τον Τζόνσον, τον Χιουμ και τους δοκιμιογράφους του 18ου αιώνα, η συζήτηση ήταν το κοινωνικό λιπαντικό της λέσχης και του καφενείου. Η Λαίδη Μαίρη Γουότλεϊ Μόνταγκιου και η Κυρία Θραλ απέδειξαν πως αυτή η έλλειψη κανόνων και επισημότητας που χαρακτηρίζουν την ελεύθερη συνομιλία έδωσε τη δυνατότητα στις γυναίκες να επισκιάσουν τους άντρες στους κοσμικούς κύκλους. Η συζήτηση έγινε ευφημισμός για το σεξ.
Φταίει ο... καλός φωτισμός
Οι ιστορικοί του πολιτισμού είδαν αυτή τη χρυσή εποχή της συζήτησης να καταστρέφεται από επιθετικές καινοτομίες. Τα φτηνά βιβλία και οι εφημερίδες αποθάρρυναν τη συνομιλία. Βικτωριανοί παρατηρητές διεκτραγώδησαν το γεγονός ότι ο καλύτερος φωτισμός στα σπίτια έκανε τους ανθρώπους να διαβάζουν αντί να μιλάνε. Με αποτέλεσμα ο Τοκβίλ να προσάψει στους Αγγλους μια «παράξενη αντικοινωνικότητα, συγκρατημένη και σκυθρωπή». Και ο Οργουελ, τον 20ό αιώνα, ήταν πεπεισμένος ότι το ραδιόφωνο και άλλοι «μοναχικοί, μηχανικοί τρόποι αναψυχής» καταδίκαζαν σε θάνατο τη συζήτηση. Τον καιρό της Βιρτζίνια Γουλφ, η συζήτηση είχε υπονομευθεί από τη συμβατικότητα. Η συγγραφέας είπε κάποτε ότι μια ευφυής παρατήρηση την ώρα του τσαγιού αντιμετωπίζεται σαν «ατύχημα που το αγνοούσε κανείς, σαν μια κρίση φταρνίσματος ή σαν να στραβοκατάπινε κάποιος ένα κουλουράκι». Για τη Ρεμπέκα Γουέστ, η συζήτηση ήταν μια ψευδαίσθηση, «ο θόρυβος διαπλεκόμενων μονολόγων».
Ο Μίλερ, λοιπόν, δεν είναι ο πρώτος που παρατηρεί μια παρακμή στην πιο εγκεφαλική των απολαύσεων. Βλέπει απειλές στη συζήτηση σε κάθε πολιτιστική μόδα, από την πολιτική ορθότητα που χαρακτηρίζει ως ταμπού λέξεις και θέματα μέχρι την αντικουλτούρα των σίξτις και την εμμονή της στην αυθεντικότητα, τον εγωτισμό και τη νοοτροπία «όσα πάνε κι όσα έρθουν». «Κάνει συζήτηση ο Εμινεμ;», ρωτάει ο Μίλερ. Οχι, ο λόγος του χάνεται μέσα στην κακοφωνία του ραπ, του θυμού, της μαγκιάς, του σαρκασμού. Οταν ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Ντικ Τσένι προκλήθηκε από έναν συνάδελφο να συζητήσει απαντώντας σε συγκεκριμένες ερωτήσεις στη Γερουσία, έμεινε σα χαμένος. Μέσα σ’ εκείνο τον ναό της πολιτικής ομιλίας, στοιχειωμένο από τα φαντάσματα των ρητόρων και τη σκιά της μεγαλόπρεπης Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, το μόνο που μπόρεσε να μουρμουρίσει ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ ήταν ένα «άντε στο διάολο!». Ηταν, όπως έγραψε ο σχολιαστής Ράσελ Μπέικερ, «η απόλυτη κατάντια της γλώσσας».
Εικονική επαφή
Επειδή η συζήτηση απαιτεί μικρή προσπάθεια, η τεχνολογία έχει επινοήσει αυτά που ο Μίλερ αποκαλεί «συσκευές αποφυγής συνομιλίας». Το να υποχρεωθείς να μιλήσεις σε αγνώστους θεωρείται ενοχλητικό, έτσι πολλοί κυκλοφορούν μ’ ένα iPod ή ένα κινητό τηλέφωνο μονίμως κολλημένο στο αυτί τους. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια υποκαθιστούν την ανθρώπινη επαφή με την εικονική, ενώ τα μηνύματα με το κινητό και η ηλεκτρονική αλληλογραφία υποκαθιστούν το παλιομοδίτικο τηλεφώνημα. Παρ’ όλο που αυτό μπορεί να έχει αναζωογονήσει την προ πολλού αχρηστευμένη επιστολή, τα email και τα SMS είναι φτωχά υποκατάστατα της ζωντανής συνομιλίας. Η εφημερίδα «Ουάσιγκτον Ποστ» αναφέρθηκε σε μια οικογένεια έξι ατόμων στης οποίας το σπίτι υπήρχαν, μεταξύ άλλων συσκευών, εννέα τηλεοράσεις, έξι υπολογιστές, έξι κινητά, τρία στέρεο και δύο DVD player. Τα μέλη της σπανίως μιλούσαν μεταξύ τους. Οταν πεινούσαν, κατάπιναν στα γρήγορα το φαγητό τους για να επιστρέψουν στις ηλεκτρονικές φωλιές τους. Γι’ αυτούς, η συζήτηση ήταν κάτι αχρείαστο: την είχε αντικαταστήσει η ανταλλαγή μικρών προτάσεων με απολύτως απαραίτητες πληροφορίες.
Σ’ έναν τέτοιο κόσμο, οι άνθρωποι συγκεντρώνονται όχι για να συζητήσουν αλλά για να προβάλουν τον εαυτό τους. Σε συσκέψεις, σε μπαρ και σε πάρτι, οι μετέχοντες λειτουργούν με το σύστημα του μονολόγου. Μόλις που έχεις χρόνο για μια έξυπνη ατάκα προτού σε διακόψουν. Δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για το πνευματικό γυμναστήριο του Μονταίνιου, κι ακόμα λιγότερο γι’ αυτό που ο φιλόσοφος Μάικλ Οουκσοτ αποκαλούσε «απρογραμμάτιστη διανοητική περιπέτεια». Ακόμα και η καινούργια μόδα των ομάδων «ανάγνωσης και συνομιλίας» δείχνει ότι η συζήτηση προκαλεί πλέον τόση αμηχανία που χρειάζεται τις τυπικότητες μιας οργανωμένης εκδήλωσης. Η «φοβία της συζήτησης» έχει πολλά θύματα.
Υπάρχει ελπίδα
Ο Μίλερ δεν είναι απόλυτα απαισιόδοξος. Παραθέτει αυτό που είπε ο Χιουμ, ότι «η ροπή προς τη συντροφιά και την κοινωνική συναναστροφή είναι ισχυρή σε όλα τα νοήμονα όντα». Νομίζω όμως ότι υποτιμά πολύ αυτή τη διαίσθηση του Χιουμ. Ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ένα τέταρτο του αιώνα πριν, ότι η παθητική δραστηριότητα της παρακολούθησης τηλεόρασης θα μπορούσε να αντικατασταθεί από την πιο ενεργητική της ηλεκτρονικής ανταλλαγής; Φαινόμαστε σαν να είμαστε σε διαρκή κατάσταση συνομιλίας. Ο στρατός των ζόμπι που περιπλανιέται στους δρόμους των πόλεων μιλώντας στον αέρα, συζητάει. Το τηλέφωνο δεν είναι πια αυτό που ήταν για τους γονείς μου, το μέσον για να μεταδώσεις ένα βιαστικό, επείγον μήνυμα. Είναι μέσον συζήτησης. Και τι είναι το blog παρά ένα ψηφιακό καφενείο, που του λείπει μόνο ο σεβασμός στο αξίωμα του Σουίφτ ότι ο πιο θανάσιμος κίνδυνος για τη συζήτηση είναι ένας βαρετός συνομιλητής;
Αναλλοίωτοι κανόνες στο πέρασμα των αιώνων
Μπορεί ο 18ος αιώνας να ήταν η χρυσή εποχή γι’ αυτή την τέχνη. Ομως στο πέρασμα του χρόνου, στις γενιές που διαδέχονταν η μια την άλλη, δεν φάνηκε να μειώνεται η τάση για ανθρώπινη οικειότητα που είναι η ουσία της καλής συζήτησης. Βλέπω τα νεαρά αγόρια και κορίτσια που συγκεντρώνονται στα πάρκα ή έξω από τα μπαρ και μου φαίνονται ότι συνεχώς βρίσκονται εν μέσω ζωηρής συζήτησης. Το γεύμα με φίλους, οι περίπατοι με παρέα, το σαββατοκύριακο, οι διακοπές, εξακολουθούν να απαιτούν τη δεξιότητα της συζήτησης. Η πληθώρα των μοδάτων ρεστοράν προσφέρουν ένα σκηνικό όχι μόνο για τη γαστρονομία αλλά και για τη συνομιλία (παρ’ όλο που όταν ρώτησα τον Τέρενς Κόχραν γιατί τα ρεστοράν του είναι τόσο θορυβώδη μου απάντησε ότι ήταν επειδή τα νεαρά άτομα νιώθουν αμηχανία όταν είναι υποχρεωμένα να συζητήσουν).
Οι κανόνες της καλής συζήτησης δεν έχουν αλλάξει με την πάροδο των αιώνων. Από τον καιρό του Κικέρωνα οι ειδικοί συμβουλεύουν ποτέ να μη συζητάμε με πολλούς γιατί, όπως είπε ο Σουίφτ, «στη μεγάλη παρέα, ελάχιστοι ακούνε». Μας λένε να είμαστε σύντομοι, να μη διακόπτουμε και να προσέχουμε να μη γινόμαστε βαρετοί. Να αποφεύγουμε τα ανέκδοτα. Να αναφερόμαστε σε άλλους αλλά όχι στον εαυτό μας. Να ακούμε τους συνομιλητές μας και να είμαστε έτοιμοι να αλλάξουμε γνώμη. Και πάνω απ’ όλα, να σεβόμαστε τους κανόνες της ευγένειας. Οταν ο Δρ Τζόνσον βρέθηκε σε ένα γεύμα μαζί με τον μισητό εχθρό του Γουίλκς, ο σεβασμός του για τον οικοδεσπότη τον έκανε να δαμάσει το θυμό του και να μιλήσει, και τελικά χάρηκε τη βραδιά. Αυτή η πειθαρχία, η υποταγή του θυμού στους καλούς τρόπους, αποτελεί το κλειδί για την αναζωογονητική, ελεγχόμενη αναρχία που είναι η καλή συζήτηση.
Ολοκληρώνοντας το πόνημά του για την ιστορία του δυτικού πολιτισμού, ο Κένεθ Κλαρκ αναζήτησε την ουσία του και τη βρήκε σ’ αυτή την συνθήκη της ευγένειας. Την αποκάλεσε «το τελετουργικό με το οποίο αποφεύγουμε να πληγώσουμε ο ένας τον άλλο για να ικανοποιήσουμε το εγώ μας». Διά μέσου της ιστορίας, η ευγένεια έχει προσφέρει στους ανθρώπους την αυτοπεποίθηση να συνδιαλέγονται δημιουργικά κι έτσι να ανεβαίνουν την κλίμακα της ευφυΐας. Κάθε γενιά σωστά θεωρεί το τελετουργικό αυτό ιερό και φοβάται για το μέλλον του. Προς το παρόν, δεν φαίνεται να κινδυνεύει.