Το ερώτημα τίθεται συχνά από τεχνοφοβικούς ανθρώπους και μηχανισμούς, με στόχο να απαντηθεί αρνητικά και να καταδικαστεί η τεχνολογία και, γενικότερα, κάθε επιστημονική πρόοδος. Πρωτίστως, ο ορισμός της ευτυχίας και δυστυχίας είναι υποκειμενικός, έχουμε πάμπολλα παραδείγματα από την καθημερινή ζωή μας γι’ αυτό. Να δεχθούμε λοιπόν ως βάση αυτό που θεωρείται συνήθως ευτυχία (=η πλήρης ευχαρίστηση και ικανοποίηση που αισθάνεται κάποιος για τη ζωή του) και δυστυχία (=η στερημένη από χαρά και ευτυχία ζωή), εξαιρώντας αμιγώς προσωπικές εμπειρίες (έρωτας, θάνατος προσφιλούς προσώπου κλπ.) ή ακραίες καταστάσεις, όπως πολέμους, φυσικές καταστροφές και άλλα συναφή.
Ένα θεμελιώδες παράδειγμα: κάποιες εποχές οι άνθρωποι πέθαιναν από άγνωστες τότε ασθένειες (πανούκλα, χολέρα, ευλογιά κλπ.) και θεωρούσαν, με την καθοδήγηση των θρησκευτικών ιερατείων, ότι αυτό οφειλόταν σε τιμωρία από το θεό ή τους θεούς, για διάφορους λόγους που σχετίζονταν με την ατομική ή τη συλλογική ανθρώπινη συμπεριφορά. Τέτοιες δεισιδαιμονίες κυριαρχούν, βέβαια, ακόμα σήμερα σε αμόρφωτους και ανασφαλείς ανθρώπους.
Όταν ανακαλύφθηκαν σταδιακά τα φάρμακα και οι μέθοδοι καταπολεμήσεως αυτών και άλλων ασθενειών, οι άνθρωποι απηλλάγησαν από τις φοβίες, τόσο από το φόβο ενός πρόωρου θανάτου, όσο και από το φόβο ότι δήθεν διαδόθηκε κάποια επιδημική ασθένεια εξαιτίας της συμπεριφοράς τους. Οι άνθρωποι ευχαριστήθηκαν και ικανοποιήθηκαν, δηλαδή έγιναν ευτυχείς, επειδή κέρδισαν χρόνια ζωής και απέκτησαν αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση. Αναμφίβολα αυτή η κατάκτηση οφείλεται στην επιστήμη και την τεχνολογία, δεδομένου ότι καμιά θρησκεία, καμιά δοξασία δεν έδωσε στον άνθρωπο πλούτο προσωπικών επιλογών και δεν βελτίωσε τις συνθήκες ζωής του.
Ένα άλλο σημαντικό παράδειγμα: κάποτε ήταν δύσκολο ή και αδύνατον να επισκεφτεί ο μέσος άνθρωπος συγγενείς και φίλους του που κατοικούσαν μακριά. Αν δεν είχε τα κατάλληλα μέσα, άμαξες, ζώα και υπηρέτες, δηλαδή αν δεν ήταν εύπορος, δεν ήταν δυνατόν να μετακινηθεί κάποιος από μια πόλη στην άλλη παρά μόνο με τα πόδια.
Ακόμα στις αρχές του 19ου αιώνα, περί το έτος 1825, περιγράφει ο μουσικοσυνθέτης Wagner πώς πήγε πεζοπορώντας επί πολλές ημέρες από τη Βαυαρία που ζούσε, στη Βιέννη για να συναντήσει τον Μπετόβεν. Στη διήγησή του που αποτελεί σημαντική ταξιδιωτική εμπειρία της εποχής, περιγράφονται καπηλειά και πανδοχεία και διάφοροι τύποι άμαξας που έτυχε να χρησιμοποιήσει στη διαδρομή του προς τη Βιέννη ο συνθέτης. Έχουν καταγραφεί χιλιάδες ανάλογα παραδείγματα καθημερινής πεζοπορίας για απλούς ανθρώπους, βιοτέχνες, εμπόρους, επιστήμονες και άλλους.
Κάποια αποχή άρχισαν να εκτελούν δρομολόγια ο σιδηρόδρομος και το πλοίο με ατμοκίνηση, μετά από μερικές δεκαετίες το αυτοκίνητο με μηχανή εσωτερικής καύσης, στη συνέχεια το αεροπλάνο κ.ο.κ. Κι εδώ μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι άνθρωποι έγιναν πιο ευτυχισμένοι, γιατί είχαν πλέον τη δυνατότητα να επισκεφτούν συγγενείς και φίλους, να γνωρίσουν τη φύση και την κοινωνία σε άλλες πόλεις, άλλες χώρες, άλλες ηπείρους.
Φυσικά, η ανάπτυξη και η διάδοση της επιστήμης και της τεχνολογίας είχε και αρνητικές επιπτώσεις, οι οποίες δεν επιτρέπεται να παραβλέπονται. Αναφέρουμε μερικές:
- η σταδιακή υποβάθμιση του περιβάλλοντος,
- η απώλεια ελέγχου στα τεχνητά ραδιενεργά υλικά,
- η μόλυνση τροφίμων και υδάτων με εντομοκτόνα και φυτοφάρμακα,
- η διάδοση γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών με απρόβλεπτες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις,
- η συσσώρευση ακτινοβολιών από κάθε είδους και μορφής συστήματα εκπομπής,
- η συνεχή παρακολούθηση μέσω της κινητής τηλεφωνίας, των πιστωτικών καρτών, των υπαίθριων συστημάτων βιντεοσκόπησης κ.ά.,
- η επέμβαση στο γονιδίωμα με απρόβλεπτες, προς το παρόν, επιπτώσεις και προοπτικές.
Και άλλα διάφορα!
Αλλά και στις παλαιότερες εποχές υπήρχε επιβάρυνση του περιβάλλοντος, ιδίως με την καταστροφή δασών για τη ναυπήγηση πλοίων ή για την παραγωγή καυσίμων υλικών. Αυτή η επιβάρυνση ήταν βέβαια χωρικά περιορισμένη, αν και μερικές περιοχές του πλανήτη έχουν μείνει έκτοτε αποψιλωμένες. Σήμερα όλα αυτά τα επιβαρυντικά φαινόμενα παρουσιάζονται σε μεγάλη έκταση και επιδρούν αθροιστικά και γι’ αυτό αποτελούν ένα πολύ μεγάλο κίνδυνο.
Τι πρέπει να κάνουμε? Να φροντίζουμε ώστε, αφενός οι τεχνολογικές αναβαθμίσεις να υπερτερούν ποιοτικά των υποβαθμίσεων που προκύπτουν και, αφετέρου, κάθε υποβάθμιση να μην είναι τόσο δραστική ώστε να ανατρέψει όλες τις προηγούμενες κατακτήσεις και, τελικά, ολόκληρο τον πολιτισμό. Ένας από τους σημαντικούς στόχους του πολιτισμού μας είναι η εξεύρεση του άριστου μέτρου ανάμεσα στα δύο άκρα και κύριος μηχανισμός για την επίτευξη αυτού του μέτρου είναι η ολοκληρωμένη παιδεία.
(Στέλιος Φραγκόπουλος, Stelios Frangopoulos) 
