Το γονίδιο της μιζέριας

Καθημερινή 31/10/2014

Οι Βρετανοί δεν περιμένουν την ευτυχία, ισχυριζόταν ο Άγγλος συγγραφέας Κουέντιν Κρισπ και φαίνεται πως είχε δίκιο. Οι Βρετανοί, οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί έχουν μεγαλύτερη προδιάθεση για γκρίνια και μιζέρια σε σχέση με τους κατοίκους άλλων χωρών, όπως η Δανία. Και αυτό επειδή κατέχουν μια βραχύτερη εκδοχή του γονιδίου που ελέγχει την ποσότητα σεροτονίνης, της χημικής ουσίας που είναι συνυφασμένη με την ευτυχία, στον εγκέφαλο. Οι Δανοί, οι οποίοι συχνά προηγούνται στους καταλόγους ευτυχίας μεταξύ άλλων λαών, απολαμβάνουν μια μακρύτερη εκδοχή του ίδιου γονιδίου, ενώ Βρετανοί και Αμερικανοί, παρόλο που διαθέτουν εξίσου σταθερές οικονομίες και κυβερνήσεις, διαθέτουν μια βραχύτερη εκδοχή, η οποία προκαλεί τη μίζερη στάση ζωής.

Πλήθη αναμένουν υπομονετικά, υπό συνθήκες συνωστισμού, τον συρμό του
υπόγειου ηλεκτρικού σιδηροδρόμου στο Λονδίνο στις 4 Φεβρουαρίου 2014.

Ωστόσο, στον σχετικό κατάλογο αυτοί που βρίσκονται σε ακόμη χειρότερη μοίρα είναι οι Γάλλοι. Σύμφωνα με τον καθηγητή Άντριου Όζβαλντ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, αν αναλύσει κανείς τις 131 χώρες που συμμετείχαν, μόνο οι Γάλλοι κατέχουν μια βραχύτερη μορφή του γονιδίου. Όπως εξήγησε, οι πολίτες αρκετών χωρών θα μπορούσαν να είναι δυστυχισμένοι ακόμη κι αν διέθεταν μεγάλη περιουσία, ζούσαν πολλά χρόνια και λιάζονταν όλη μέρα. «Μεταξύ των χωρών που μελετήσαμε, οι Δανοί και οι Ολλανδοί διέθεταν το χαμηλότερο ποσοστό ανθρώπων με τη βραχεία εκδοχή του γονιδίου της σεροτονίνης», εξήγησε. Και έσπευσε να προσθέσει πως οι Αμερικανοί πολίτες που κατάγονταν από Δανούς ή Ολλανδούς μετανάστες ήταν ευτυχέστεροι επειδή είχαν κληρονομήσει τον μακρύτερο τύπο του γονιδίου.

Η σχετική μελέτη που έγινε για τη γιορτή Κοινωνικών Επιστημών του Οικονομικού και Κοινωνικού Ερευνητικού Συμβουλίου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο γενετικός παράγοντας ήταν ο σημαντικότερος για την κατάκτηση της ευτυχίας, όχι όμως και ο μοναδικός. Άλλα κριτήρια για τη μέτρηση της ευτυχίας θεωρούνται ο πλούτος, η υγεία, η οικονομική πρόοδος, η ικανοποίηση με την εργασία και το εκπαιδευτικό επίπεδο, σε συνδυασμό με τον καιρό, τον πόλεμο και την πολιτική σταθερότητα.

Επιπλέον, εκείνοι που είναι νέοι ή ηλικιωμένοι τείνουν να είναι ευτυχέστεροι, σε αντίθεση με τους μεσήλικες. Οι λεπτοί επίσης είναι πιο ικανοποιημένοι με τη ζωή τους με αποτέλεσμα οι χώρες που έχουν υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας να παρουσιάζουν χαμηλό δείκτη ευτυχίας. Το ίδιο ισχύει και για τους παντρεμένους, οι οποίοι επίσης εμφανίζονται να πλέουν σε πελάγη ευτυχίας σε αντίθεση με τους μελαγχολικούς εργένηδες.

---

Η καλοσύνη κρύβεται στα γονίδια

ΒΗΜΑ Science

Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που δύο αδέλφια, τα οποία μεγάλωσαν στο ίδιο οικογενειακό περιβάλλον αποδεικνύεται να είναι τα «άκρα αντίθετα» σε ό,τι αφορά τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά τους: το ένα είναι καλοσυνάτο και γενναιόδωρο, ενώ το δεύτερο μοχθηρό και «τσιγγούνικο» στα συναισθήματα. Μια νέα μελέτη δείχνει ότι για αυτές τις διαφορές πρέπει, πιθανά, να στραφούμε και στα γονίδια.

Οι μορφές των υποδοχέων

H ωκυτοκίνη και η αγγειοπιεσίνη, δύο ορμόνες, οι οποίες, όταν κατακλύζουν τον εγκέφαλο προκαλούν συναισθήματα αγάπης και γενναιοδωρίας, προσδένονται σε υποδοχείς των νευρώνων που έχουν διαφορετικές μορφές. Νέα μελέτη που διεξήχθη από ειδικούς του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο, με επικεφαλής τον ψυχολόγοΜισέλ Πουλέν, μαρτυρεί ότι, το ποια μορφή ορμονικών υποδοχέων φέρει ένα άτομο, παίζει ρόλο στο πόσο καλοσυνάτο είναι. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι ερευνητές σημειώνουν ότι τα γονίδια δρουν σε συνδυασμό με το εξωτερικό περιβάλλον και τις εμπειρίες ζωής, προκειμένου να προσδιορίσουν την καλοσύνη και την κοινωνική συμπεριφορά του ανθρώπου.

Προκειμένου να καταλήξουν στα συμπεράσματά τους, τα οποία δημοσιεύονται στο επιστημονικό περιοδικό«Psychological Science», οι ειδικοί μελέτησαν εκατοντάδες εθελοντές. Τους έθεσαν ερωτήματα, σχετικά με το πόσο «επιμελείς» ήταν στα κοινωνικά τους καθήκοντα, με τις αγαθοεργίες που έκαναν, αλλά και την κοσμοθεωρία τους.

Μεταξύ των ερωτήσεων περιλαμβάνονταν για παράδειγμα το, εάν το άτομο έχει υποχρέωση να αναφέρει τις περιπτώσεις καταπάτησης του νόμου και να πληρώνει φόρους. Οι εθελοντές ρωτήθηκαν, επίσης, σχετικά με το αν ασχολούνταν με τον εθελοντισμό, αν ήταν αιμοδότες, καθώς και αν πίστευαν ότι ο κόσμος είναι στη βάση του καλός ή απειλητικός και επικίνδυνος. Από το σύνολο των συμμετεχόντων, 711 έδωσαν και δείγμα αίματος για ανάλυση DNA, προκειμένου να φανεί ποια «εκδοχή» υποδοχέων ωκυτοκίνης και αγγειοπιεσίνης διέθεταν.

Οι «καλοσυνάτες» εκδοχές γονιδίων

Όπως προέκυψε, ακόμη και όταν ένα άτομο έβλεπε τον κόσμο ως απειλητικό μέρος και τους ανθρώπους ως κακούς από τη φύση τους, το ίδιο ήταν καλοσυνάτο, φιλότιμο και γενναιόδωρο σε περίπτωση που διέθετε τα γονίδια-υποδοχείς που συνδέονται με την καλοσύνη.

Σύμφωνα με το Δρ. Πουλέν «αυτές οι ‘καλοσυνάτες’ εκδοχές των γονιδίων επιτρέπουν στο άτομο να ξεπερνά τα αρνητικά συναισθήματα που έχει για τον κόσμο και να βοηθά τους συνανθρώπους του παρά τις φοβίες του». Εάν ωστόσο ένα άτομο έφερε μια διαφορετική εκδοχή γονιδίων-υποδοχέων και είχε αρνητική κοσμοθεωρία, παρουσίαζε, τελικώς, αντικοινωνική συμπεριφορά.

Είναι χαρακτηριστικό πως σε ό,τι αφορούσε, συγκεκριμένα, την ωκυτοκίνη η διαφορά μεταξύ του να φέρει ένα άτομο τον «καλοσυνάτο» υποδοχέα ή να μην τον φέρει, βασιζόταν σε ένα και μόνο ζεύγος βάσεων που «κατοικεί» στο χρωμόσωμα 3. Όπως φάνηκε, εάν ένα άτομο είχε κληρονομήσει δύο ζεύγη βάσεων γουανίνης – ένα από κάθε γονέα – και διέθετε γονότυπο που αναπαριστάται με τα γράμματα GG, τα κύτταρά του δημιουργούσαν τον πιο «καλοσυνάτο» υποδοχέα. Εάν, αντιθέτως, είχε κληρονομήσει ένα ζεύγος βάσεων αδενίνης, είτε από τον έναν, είτε και από τους δύο γονείς (γονότυπος ΑΑ ή ΑG), τότε διέθετε έναν λιγότερο «καλοσυνάτο» υποδοχέα ωκυτοκίνης.

Διαφορές μεταξύ εθνικοτήτων

Τα ποσοστά των ανθρώπων που διαθέτουν αυτούς τους διαφορετικούς γονότυπους δεν είναι τα ίδια μεταξύ διαφορετικών εθνικοτήτων. «Στα δείγματα Ευρωπαίων και Αμερικανών ο γονότυπος GG αφορά περίπου τα μισά άτομα. Εμείς ασχοληθήκαμε με αυτούς τους πληθυσμούς, ωστόσο άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι τα ποσοστά του γονότυπου GG είναι πολύ χαμηλότερα σε πληθυσμούς της Ανατολικής Ασίας».

Τα στοιχεία αυτά πυροδοτούν μια ενδιαφέρουσα συζήτηση μεταξύ ψυχολόγων, σχετικά με τις ρίζες της κοινωνικής και μη συμπεριφοράς. «Γνωρίζουμε ότι οι κουλτούρες της Ανατολικής Ασίας είναι πολύ πιο συλλογικές από άλλες. Πώς μπορούμε λοιπόν να εξηγήσουμε αυτές τις διαφορές;» σημείωσε ο Δρ. Πουλέν. Προσέθεσε ότι, πιθανότατα, άλλα γονίδια ή άλλοι πολιτισμικοί παράγοντες παίζουν σημαντικότερο ρόλο στο να «σμιλεύσουν» τη συλλογική συμπεριφορά στα άτομα της Ανατολικής Ασίας, σε σύγκριση με τους υποδοχείς ωκυτοκίνης τους.

Σε κάθε περίπτωση, ολοένα και περισσότερα ερευνητικά στοιχεία δείχνουν μεγαλύτερη επίδραση των γονιδίων στην καλοσύνη, σε σύγκριση με ό,τι πιστεύαμε, έως σήμερα. Για παράδειγμα, μελέτη που διεξήχθη πέρυσι από ερευνητές του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου έδειξε ότι τα ταυτόσημα δίδυμα, που μοιράζονται το 100% των γονιδίων τους, εμφάνιζαν πολύ πιο κοινές συμπεριφορές σε ό,τι αφορούσε τα κοινωνικά καθήκοντα και τις αγαθοεργίες σε σύγκριση με τα διζυγωτικά δίδυμα, τα οποία παρότι μεγαλώνουν στο ίδιο οικογενειακό περιβάλλον μοιράζονται το 50% των γονιδίων τους.

Πάντως ο Δρ. Πουλέν τονίζει ότι «δεν υποστηρίζουμε πως ανακαλύψαμε το γονίδιο της καλοσύνης. Ανακαλύψαμε όμως γενετικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην κοσμοθεωρία και τη συμπεριφορά του ατόμου».

Συνεχείς επιβεβαιώσεις ότι τα συναισθήματα στηρίζονται σε γονίδια, δηλαδή σε βιοχημικά προϊόντα. Τελικά όλα αυτά που απαρτίζουν τη λεγόμενη «ψυχή», η οποία δεν ορίζεται σαφώς, στηρίζονται σε υλικές ενώσεις και η συμπεριφορά του καθενός είναι τυχαία και ανεξέλεγκτη, επηρεαζόμενη επιπλέον μόνο από τον πολιτισμό, δηλαδή την ανατροφή και την παιδεία.