του Νίκου βατόπουλου, Καθημερινή, 3/9/2014
Σε ένα κομβικό σημείο διαπολιτισμικού διαλόγου και πολιτιστικής διπλωματίας βρίσκεται αυτές τις ημέρες η Ζάκυνθος, καθώς φιλοξενεί τις εκδηλώσεις για την επέτειο του Ανδρέα Βεζάλ ή Βεσάλιου ή απλώς Andreas Vesalius. Είναι ένας διάδρομος επικοινωνίας και ανταλλαγής ανάμεσα στην Ελλάδα και το Βέλγιο, με όχημα τα 500 χρόνια από τη γέννηση και τα 450 χρόνια από τον θάνατο του πιο διάσημου ανατόμου της νεότερης ιστορίας. Αυτή η εθνική μορφή του Βελγίου έτυχε να πεθάνει στις ακτές της Ζακύνθου, πιθανώς θύμα ναυαγίου.
Σήμερα, η περίπτωση Andreas Vesalius γίνεται ένα κεφάλαιο προς περαιτέρω διερεύνηση και ασφαλώς ένα κοίτασμα για τη Ζάκυνθο, που πλέον έχει το δικό της άγαλμα που έφεραν από το Βέλγιο, ως προσφορά, οι καλλιτέχνες Pascale Pollier και Richard Neave. Ο δεύτερος ειδικεύεται στην τέχνη της ανασύστασης των προσώπων και είναι ιδρυτής της μεθόδου του Μάντσεστερ γι’ αυτή την τέχνη και τεχνική που έχει τεράστια, πλέον, διάδοση. Το γλυπτό (ένας άνδρας που κρατάει ένα κρανίο) ολοκληρώθηκε σε πηλό και μετά χύθηκε σε μπρούντζο. Είναι τοποθετημένο σε βάθρο με εθνόσημο σμιλεμένο σε μαύρο μάρμαρο από τη γλύπτρια Chantal Pollier. Το όνομα «Andreas Vesalius» κόπηκε σε μαύρο μάρμαρο, επίσης, από το εργαστήρι Kindersley του Κέμπριτζ.
Ετσι, λοιπόν, ο Βεσάλιος έρχεται πάλι στην Ζάκυνθο με όλα τα σύγχρονα παρακλάδια ενός πυκνού δικτύου που εμπλέκει τη γλυπτική, τη διαπολιτισμική συνεννόηση, τον αναπτυξιακό και θεματικό τουρισμό, την ιατροδικαστική τέχνη, την ανατομία και εντέλει την body art.
Γι’ αυτό ακριβώς, οι εκδηλώσεις στη Ζάκυνθο (4-8/9) περιλαμβάνουν και μία έκθεση με τίτλο «Fabrica Vitae», με έργα διάσημων καλλιτεχνών (Stelarc, Jan Fabre, Dino Vaals, Eleanor Crook, Pascale Pollier, Richard Neave, Helen Pynor, Andrew Carnie κ.ά.), που εμπνέονται από τη διασύνδεση ιατρικής και τέχνης, με τη συμβολή της επιστημονικής συνεργάτιδας του «Δημόκριτου» Βάσιας Χατζή. «Επίσης, η Fabrica Vitae», εξηγεί η κ. Βάσια Χατζή, «θα φιλοξενήσει δουλειά σημαντικών σύγχρονων ιατρικών εικονογράφων (medical illustrators), καθώς επίσης και βιντεοπροβολές με δουλειά καλλιτεχνών που εμπνέονται από την ιατρική, όπως οι Jan Fabre και Alex και Miltos Mermikedis. Θα έχω, επίσης, την τιμή να παρουσιάσω το καλλιτεχνικό δίκτυο που έχω δημιουργήσει, το MEDinART (www.medinart.eu) με ένα βίντεο το οποίο θα περιλαμβάνει δουλειά των περίπου 100 medical artists από όλο τον κόσμο που αυτό φιλοξενεί».
Οι εκδηλώσεις, ως σύμπραξη του Δήμου της Ζακύνθου και της πρεσβείας του Βελγίου, πλαισιώνονται από διεθνές συνέδριο και συναυλίες στα Ιόνια και το Μουσείο της Ακρόπολης (με τη διοργάνωση της specs ’n’ arts). Ολα αυτά έχουν σπινθήρα το πάθος του Βέλγου προξένου κ. Theo Dirix που συντονίζει τις έρευνες για τον εντοπισμό του τάφου του Vesalius. Ο κ. Theo Dirix έχει συμπυκνώσει την έρευνά του στο βιβλίο «In search of Andreas Vesalius. The quest for the lost grave», το οποίο θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του συνεδρίου.
Ετσι, λοιπόν, ο Βεσάλιος έρχεται πάλι στην Ζάκυνθο με όλα τα σύγχρονα παρακλάδια ενός πυκνού δικτύου που εμπλέκει τη γλυπτική, τη διαπολιτισμική συνεννόηση, τον αναπτυξιακό και θεματικό τουρισμό, την ιατροδικαστική τέχνη, την ανατομία και εντέλει την body art.
Γι’ αυτό ακριβώς, οι εκδηλώσεις στη Ζάκυνθο (4-8/9) περιλαμβάνουν και μία έκθεση με τίτλο «Fabrica Vitae», με έργα διάσημων καλλιτεχνών (Stelarc, Jan Fabre, Dino Vaals, Eleanor Crook, Pascale Pollier, Richard Neave, Helen Pynor, Andrew Carnie κ.ά.), που εμπνέονται από τη διασύνδεση ιατρικής και τέχνης, με τη συμβολή της επιστημονικής συνεργάτιδας του «Δημόκριτου» Βάσιας Χατζή. «Επίσης, η Fabrica Vitae», εξηγεί η κ. Βάσια Χατζή, «θα φιλοξενήσει δουλειά σημαντικών σύγχρονων ιατρικών εικονογράφων (medical illustrators), καθώς επίσης και βιντεοπροβολές με δουλειά καλλιτεχνών που εμπνέονται από την ιατρική, όπως οι Jan Fabre και Alex και Miltos Mermikedis. Θα έχω, επίσης, την τιμή να παρουσιάσω το καλλιτεχνικό δίκτυο που έχω δημιουργήσει, το MEDinART (www.medinart.eu) με ένα βίντεο το οποίο θα περιλαμβάνει δουλειά των περίπου 100 medical artists από όλο τον κόσμο που αυτό φιλοξενεί».
Οι εκδηλώσεις, ως σύμπραξη του Δήμου της Ζακύνθου και της πρεσβείας του Βελγίου, πλαισιώνονται από διεθνές συνέδριο και συναυλίες στα Ιόνια και το Μουσείο της Ακρόπολης (με τη διοργάνωση της specs ’n’ arts). Ολα αυτά έχουν σπινθήρα το πάθος του Βέλγου προξένου κ. Theo Dirix που συντονίζει τις έρευνες για τον εντοπισμό του τάφου του Vesalius. Ο κ. Theo Dirix έχει συμπυκνώσει την έρευνά του στο βιβλίο «In search of Andreas Vesalius. The quest for the lost grave», το οποίο θα παρουσιαστεί στο πλαίσιο του συνεδρίου.
Το ίδιο έτος που κυκλοφόρησε το βιβλίο του Κοπέρνικου, το 1543, κυκλοφόρησε κι ένα άλλο, άσχετο με την Αστρονομία βιβλίο με τίτλο «De humani corporis fabrica» (= Το εργοστάσιο του ανθρώπινου σώματος), το οποίο έμελλε να αφήσει εποχή. Συγγραφέας του ήταν ο γερμανικής καταγωγής Βέλγος γιατρός Andreas Vesalius (Βεσάλιος, 1514-1564), του οποίου το οικογενειακό όνομα ήταν Witinck.
Στο επτάτομο αυτό βιβλίο και στις διαλέξεις του υποστήριζε ο Βεσάλιος ότι μόνο με έρευνα πάνω στο ίδιο το ανθρώπινο σώμα και κυρίως σε ανθρώπινα πτώματα, είναι δυνατή η μελέτη του σκελετού, των οργάνων και των λειτουργιών τους.
Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επιμελήθηκε τα σχέδια στο βιβλίο του Βεσάλιου ο διάσημος ζωγράφος Τισιανός, έχουν διατυπωθεί όμως και εκτιμήσεις ότι μπορεί να τα ζωγράφισε ο μαθητής του Τισιανού, Jan Stephan von Kalkar. Ανώτερα σε ποιότητα ανατομικά σχέδια θεωρούνται αυτά του Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο οποίος πραγματοποιούσε επίσης ανατομικές μελέτες και είχε κάνει νεκροτομή σε περίπου 30 πτώματα. Ο Λεονάρντο έπαιζε με την ιδέα, ήδη 50 χρόνια πριν από τον Βεσάλιο, να δημοσιεύσει βιβλίο με ανατομικά σχέδια. Όμως, αφενός το γεγονός ότι δεν είχε συγκροτημένη ιατρική προπαίδεια, αφετέρου η απασχόλησή του με πολλά και διάφορα αντικείμενα (ζωγραφική, αρχιτεκτονική, μηχανές κ.ά.), δεν επέτρεψαν στον Ντα Βίντσι να διαπρέψει και ως συγγραφέας ανατομικών βιβλίων.
Ο ίδιος ο Βεσάλιος είχε άδοξο τέλος! Ως προσωπικός γιατρός των βασιλιάδων της Ισπανίας, καταδικάστηκε σε θάνατο από την Ιερά Εξέταση για «μαγεία», επειδή δήλωνε ότι κατά τις νεκροτομές δεν βρήκε να λείπει από το σώμα του άντρα κανένα πλευρό, από το οποίο πλάστηκε κατά την Παλαιά Διαθήκη η γυναίκα! Ο Βεσάλιος διέφυγε από τους διώκτες του με πλοίο, το οποίο όμως ναυάγησε στη Ζάκυνθο. Εκεί έμεινε ο πρωτοπόρος αυτός ερευνητής για κάποιο διάστημα και ζούσε φτωχικά, μέχρι που πέθανε σε ηλικία 50 ετών.
Για το θάνατό του υπάρχει και η ηπιότερη εκδοχή ότι ο Βεσάλιος πήγε για θρησκευτικό προσκύνημα στη Μέση Ανατολή. Όμως κατά την επιστροφή του αρρώστησε και έπρεπε να αποβιβαστεί στη Ζάκυνθο, όπου πέθανε.
Το βιβλίο του Βεσάλιου είναι, μαζί με αυτό του Κοπέρνικου, ένα από τα δύο σημαντικότερα βιβλία του 16ου αιώνα, με τα οποία κόβονται οι γέφυρες με την προεπιστήμη του παρελθόντος και οδηγούμαστε στην αυγή της σύγχρονης επιστήμης.
(από την Ιστορία της Τεχνολογίας)
