Τρεις ιστορίες παραίτησης παπών

AFP, Καθημερινή, 12/2/2013

Παρότι ιδιαίτερα σπάνια, η παραίτηση Ποντίφηκα δεν είναι πρωτοφανής στην ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Στη θέση αυτή περιήλθαν ήδη τρεις Πάπες, ο Βενέδικτος Θ΄ το 1045, ο Σελεστίνος Ε΄ το 1294 και ο Γρηγόριος ΙΒ΄ το 1415.

Βενέδικτος Θ΄

Ο Βενέδικτος Θ΄, ο οποίος γεννήθηκε με το όνομα Θεοφύλακτος στην πόλη Τούσκουλο του Λατίου, εξελέγη Πάπας τρεις φορές μεταξύ 1032 και 1048. Η ανάδειξή του στον θρόνο του Αγίου Πέτρου θα μπορούσε να θεωρηθεί φυσιολογικό επακόλουθο, καθώς θείοι του ήταν ο Πάπας Βενέδικτος Η΄, αλλά και ο Πάπας Ιωάννης ΙΗ΄.

Ο Βενέδικτος Θ΄ έγινε ο νεότερος Πάπας στην ιστορία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αναλαμβάνοντας τον θώκο σε ηλικία μόλις 18 ετών. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, διακρίθηκε για τον διεφθαρμένο και έκλυτο βίο του. Ο Προτεστάντης ιστορικός του 18ου αιώνα Φερδινάνδος Γκρεγκορόβιους έγραψε για τον Βενέδικτο: «Ενας δαίμονας της κόλασης με άμφια ιερέα κατέλαβε την έδρα του Αγίου Πέτρου, εξευτελίζοντας κάθε Ιερό Μυστήριο με τη χυδαιότητά του» Ο Βενέδικτος Θ΄ υπήρξε επίσης ο πρώτος ανοιχτά ομοφυλόφιλος Πάπας, ενώ οι επικριτές του κάνουν λόγο για διοργάνωση οργίων στο Λατερανό ανάκτορο του Βατικανού. Ο μεταγενέστερός του, Πάπας Βίκτωρ Γ΄ έκανε λόγο για «τους βιασμούς, τις δολοφονίες και άλλες αποτρόπαιες πράξεις» του Βενέδικτου Θ΄.

Το 1045, ο νονός του Βενέδικτου Θ΄, ο ενάρετος ιερέας Ιωάννης Γρατσιάνο -αργότερα Πάπας Γρηγόριος ΣΤ΄- έπεισε τον Βενέδικτο Θ΄ να παραιτηθεί από τον θρόνο, έναντι αδρής χρηματικής αμοιβής. Αλλες πηγές υποστηρίζουν ότι το αίτημα παραίτησης προήλθε από τον ίδιο τον Βενέδικτο, ο οποίος επιθυμούσε να παντρευτεί μία από τις πάμπολλες ερωμένες του.

Η οριστική του απομάκρυνση από το Βατικανό το 1048, χάρη στην επέμβαση γερμανικών στρατευμάτων, τον οδήγησε σε μοναστικό τάγμα της βόρειας Ιταλίας, όπου φέρεται να έζησε ενάρετα, απαρνούμενος τον έκλυτο παπικό του βίο.

(για τον εκλεκτό αυτόν πάπα έχει γραφτεί ιδιαίτερη ανάρτηση!)

Σελεστίνος Ε΄

Ο Σελεστίνος Ε΄, σήμερα Αγιος Σελεστίνος, υπήρξε μοναχός του Τάγματος των Βενεδικτίνων και εξελέγη Πάπας τον Ιούλιο του 1294 σε ηλικία 80 ετών. Γεννημένος σε οικογένεια αγροτών της νότιας Ιταλίας, ο Σελεστίνος γίνεται αρχικά Βενεδικτίνος, προτού αποφασίσει να μονάσει σε σπήλαιο των Απεννίνων της κεντρικής Ιταλίας.

Η αδυναμία του Κολεγίου των Καρδιναλίων να αναδείξει Πάπα το 1294 πείθει τον Κάρολο Β΄ του Ανζού να στραφεί στον ενάρετο ερημίτη, τον οποίο είχε γνωρίσει χάρη στον πατέρα του. Στις 5 Ιουλίου 1294 ο Σελεστίνος εκλέγεται Πάπας, γεγονός που πληροφορείται στη σκήτη του των Απεννίνων.

Παρά τη σημαντική του διοικητική εμπειρία, ως επικεφαλής μοναστικού τάγματος, ο Σελεστίνος στερείται θεολογικών περγαμηνών. Η άγνοιά του αυτή τον καθιστά υποχείριο του Καρόλου Β΄, που τον υποχρεώνει να εγκατασταθεί στο ανάκτορό του στη Νάπολη, αντί του Βατικανού.

Οι έντονες αντιδράσεις από κάθε γωνιά του Καθολικισμού, καθώς και η υψηλή ηθική υπόσταση του Σελεστίνου, τον πείθουν να αναζητήσει τρόπους παραίτησής του. Τον Δεκέμβριο του 1294 προφασίζεται τη μεγάλη του ηλικία και τη διοικητική του απειρία για να υποβάλει τελικά την παραίτησή του. Παρότι η παραίτηση γίνεται δεκτή από τους καρδιναλίους, ο Σελεστίνος τίθεται σε κατ’οίκον κράτηση και πεθαίνει λίγους μήνες αργότερα.

Γρηγόριος ΙΒ΄

Ο γεννημένος το 1325 στη Βενετία Γρηγόριος υπήρξε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως από το 1390, προτού εκλεγεί Πάπας το 1415 σε μία προσπάθεια γεφύρωσης του σχίσματος και επανένωσης των παπικών εδρών της Ρώμης και της Αβινιόν.

Το 1410 η Χριστιανοσύνη βρίσκεται διχασμένη μεταξύ του Πάπα Ιωάννη ΙΘ΄ που διοικεί τη Γαλλία, την Αγγλία, την Πολωνία, την Ουγγαρία, την Πορτογαλία, τις Βόρειες Χώρες και μέρη της Ιταλίας και της Γερμανίας, του Βενέδικτου ΙΒ΄ (Καστίλλη, Αραγώνα, Ναβάρα, Σκωτία, Βρετάνη, Κορσική και Σαρδηνία) και του Γρηγορίου ΙΒ΄ (βασίλειο της Νάπολης, Βαυαρία, Ρηνανία, Μπράνσβικ, Εσση και Κολωνία).

Η εκλογή του Γρηγορίου αποτελεί συμβιβαστική λύση, που αποδεικνύεται ανίσχυρη να υπερκεράσει το σχίσμα. Για τον λόγο αυτόν ο Γρηγόριος πείθεται να παραιτηθεί και συγκαλεί τη δεύτερη σύνοδο της Κωνσταντίας, όπου υποβάλλει την παραίτησή του τον Ιούλιο του 1415.