της αν.καθηγ. Μαριάννας Κατσογιάννου, http://new-deal.gr, 20/7/2012
Όταν έχεις άγνοια για κάτι, εύκολα βρίσκεται κάποιος επιτήδειος να την εκμεταλλευτεί: να σε κλέψει στο ζύγι, να το σκάσει με την προίκα σου, να σε πείσει να τον ψηφίσεις… κοντολογίς να σου πουλήσει φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Αυτό ισχύει για όλους μας. Όταν μάλιστα πρόκειται για θέμα που μας «πονάει», που σχετίζεται με κάποια ανάγκη ή ευαισθησία, τότε γινόμαστε πιο ευάλωτοι σε κάθε είδους τερτίπια, νομικά, λεκτικά, εμπορικά… και είναι ακόμα πιο εύκολο να πέσουμε θύματα απάτης.
Η πλάνη (ή μήπως πρόκειται για απάτη;) που με απασχολεί βασίζεται στην άγνοια της ιστορίας. Όπως γίνεται παντού, βρίσκονται μερικοί «επιτήδειοι» να επωφεληθούν από το γεγονός ότι δεν είμαστε όλοι ειδικοί σε όλα και επομένως υπάρχουν πράγματα που αναγκαστικά δεν γνωρίζουμε. Για να στηρίξουν τις απόψεις τους αποκαλύπτουν ένα μέρος της αλήθειας που, αποκομμένο από το πλαίσιό του, φαντάζει πειστικό. Ένα απλό παράδειγμα για να το καταλάβουμε καλύτερα: διαμαρτύρονται κάποιοι ότι, επειδή καταργήθηκαν οι τόνοι και τα πνεύματα, η ελληνική γλώσσα έχασε ένα μέρος από τις εκφραστικές της δυνατότητες. Το τι ακριβώς σημαίνει «εκφραστική δυνατότητα» και πώς μπορεί να χαθεί δεν είναι απολύτως σαφές, αλλά δεν πειράζει, μία πομπώδης ρητορική σε συνδυασμό με το συναισθηματικό φορτίο του θέματος είναι αρκετή για να μας πείσει. Με έναν όρο όμως, να μην έχουμε τις απαραίτητες γνώσεις.
Γιατί τίποτα από τα παραπάνω δεν μπορεί να πιστέψει κάποιος που γνωρίζει την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Η πραγματικότητα είναι ότι τα αρχαία ελληνικά δεν είχαν ούτε τόνους, ούτε πνεύματα, ούτε καν διάκριση σε πεζά και κεφαλαία γράμματα: θα έχετε παρατηρήσει ότι όλες οι επιγραφές στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους είναι γραμμένες με κεφαλαία. Στην Αθήνα του 500 π.Χ. δεν έγραφαν Ἔδοξεν τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ αλλά ΕΔΟΧΣΕΝ ΤΕΙ ΒΟΛΕΙ ΚΑΙ ΤΟΙ ΔΕΜΟΙ. Και βεβαίως η προφορά της φράσης ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή. Τις λεπτομέρειες θα χρειαζόμαστε αρκετές σελίδες (ή ώρες) για να τις εξηγήσουμε, η ουσία όμως είναι ότι κάποια στιγμή, οι διαφορές στην προφορά έγιναν τόσο πολλές που οι άνθρωποι δεν μπορούσαν πια να διαβάσουν εύκολα τα αρχαία κείμενα. Και τότε ήταν που εφηύραν τους τόνους και τα πνεύματα. Γύρω στα 200 π.Χ. στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, τα σημαδάκια αυτά ήταν το «σκονάκι» που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι ως βοήθημα επειδή δεν ήξεραν πια πώς να προφέρουν τις λέξεις με τον παλιό τρόπο. Καμία σχέση με την κλασική ελληνική της Αθήνας του Περικλή!
Προσοχή, αυτά που γράφω δεν αποτελούν τοποθέτηση υπέρ ή κατά του πολυτονικού. Η μόνη μου θέση είναι ότι πριν επιλέξει κανείς, καλό είναι να γνωρίζει την ιστορική αλήθεια για να μην βασίζει τις αποφάσεις του σε επιστημονικοφανείς (και αν) φαιδρότητες.
Δεν θα ήθελα να προχωρήσω σε πιο περίπλοκα ζητήματα γραμματικής, τουλάχιστον όχι προς το παρόν. Κι αυτό επειδή ο στόχος μου δεν είναι να διδάξω σε κανέναν τι συμβαίνει με τους τόνους, τα πνεύματα και την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Το μόνο που θεωρώ σημαντικό αυτή τη στιγμή είναι να ξεκαθαρίσει το τοπίο ως προς το τι θα πει παραπλάνηση και πόσο εύκολο είναι να εκμεταλλευτεί κάποιος την καλή μας πίστη και να μας παρασύρει σε λανθασμένα συμπεράσματα, είτε επειδή ο ίδιος έχει πέσει θύμα πλάνης, είτε επειδή η ημιμάθεια, σε συνδυασμό με λίγο θράσος μπορεί να κάνει θαύματα μετατρέποντας τα φύκια σε μεταξωτές… διφθόγγους.
______________________________________
*Δεν πρόκειται για λάθος, η λέξη δίφθογγος ήταν θηλυκού γένους μέχρι πολύ πρόσφατα. Τη διάλεξα ειδικά για να σας πείσω ότι οι αλλαγές στη γλώσσα δεν σημαίνουν απαραίτητα κάποιου είδους ξεπεσμό: το πρόβλημα δεν είναι αν χρησιμοποιώ το ουσιαστικό δίφθογγος ως αρσενικό ή θηλυκό, αλλά αν γνωρίζω τι σημαίνει (αυτό σας το προτείνω για άσκηση στο σπίτι).
(βλέπε επίσης για πολυτονικό, μια και αναφέρθηκε >>>)
