Σκουληκότρυπα ή Στρέβλωση του χωροχρόνου

του Χάρη Βάρβογλη, ΤΟ ΒΗΜΑ, 29/7/2012

Η πρόσφατη απόδειξη ότι η αρχική ανακοίνωση για την παρατήρηση υπερφωτεινών νετρίνων από τους ανιχνευτές του Γκραν Σάσο (Gran Sasso) της Ιταλίας οφειλόταν σε πειραματικό σφάλμα επιβεβαίωσε, για μια ακόμη φορά, την ισχύ της Θεωρίας της Σχετικότητας. 

Ταυτόχρονα όμως ενίσχυσε και μια λανθασμένη ιδέα που έχει επικρατήσει λίγο-πολύ στο ευρύ κοινό, ότι δηλαδή η θεωρία αυτή δεν επιτρέπει σε οποιοδήποτε υλικό σώμα να ταξιδέψει πιο γρήγορα από μια φωτεινή ακτίνα. Η αλήθεια είναι ότι κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί, και μάλιστα πάντα στο πλαίσιο της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας. Μέχρι στιγμής έχουν προταθεί δύο μέθοδοι για την επίτευξη αυτού του φαινομενικά εξωπραγματικού στόχου: η κοσμική σήραγγα και η στρέβλωση του χωροχρόνου. Το αξιοσημείωτο είναι ότι και οι δύο μέθοδοι έχουν ήδη εμφανισθεί σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας: η πρώτη στην ταινία Επαφή (Contact) και η δεύτερη στην τηλεοπτική σειρά «Σταρ Τρεκ».

Η ιδέα για ταξίδια με ταχύτητα μεγαλύτερη από την ταχύτητα του φωτός ξεκινάει από την επιθυμία των ανθρώπων να επισκεφθούν εξωπλανήτες που περιφέρονται γύρω από άλλα αστέρια (και όχι γύρω από τον Ηλιο), σε συνδυασμό με τις τεράστιες αποστάσεις των αστεριών αυτών από το δικό μας ηλιακό σύστημα. Με τις ταχύτητες που πετυχαίνουν τα σημερινά διαστημόπλοια, για παράδειγμα το «Voyager-1», θα χρειαζόμασταν 72.000 χρόνια για να φτάσουμε στο κοντινότερο σε εμάς αστέρι, στον α Κενταύρου, και 1,5 δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσουμε σε ένα αστέρι στην άλλη άκρη του Γαλαξία μας. 

Αλλά ακόμη και αν το διαστημόπλοιό μας ταξίδευε με την ταχύτητα του φωτός, θα χρειαζόμασταν τέσσερα χρόνια για τον α Κενταύρου και 75 εκατομμύρια χρόνια για το μακρινότερο αστέρι του Γαλαξία μας. Η προφανής λύση στο πρόβλημα της μεγάλης διάρκειας των διαστρικών ταξιδιών είναι η κίνηση με υπερφωτεινή ταχύτητα, αν βέβαια γίνει ποτέ δυνατό να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.

Σκουληκότρυπα ή το «άλλο μονοπάτι»

Η πρώτη επιστημονικά τεκμηριωμένη πρόταση για διαστρικά ταξίδια με υπερφωτεινές ταχύτητες έγινε το 1935 από τους Αϊνστάιν και Ρόζεν. Η ιδέα τους ήταν ότι είναι δυνατό μεταξύ δύο σημείων του Διαστήματος να υπάρχει και δεύτερος δρόμος, συντομότερος από αυτόν που ακολουθεί το φως. Με αυτόν τον τρόπο η διάρκεια του ταξιδιού για ένα μακρινό αστέρι είναι δυνατό να γίνει συντομότερη από τη διάρκεια διάδοσης του φωτός, όχι επειδή το διαστημόπλοιο κινείται γρηγορότερα από το φως αλλά επειδή ακολουθεί συντομότερο δρόμο. 

Ετσι έχουμε ένα αποτέλεσμα που ικανοποιεί τόσο την επιθυμία μας για πραγματοποίηση διαστρικών ταξιδιών σε «λογικά» χρονικά πλαίσια, όσο και την απαίτηση της Θεωρίας της Σχετικότητας να μην ξεπερνάμε ποτέ την ταχύτητα του φωτός κατά μήκος του δρόμου που ακολουθούμε. Η ιδέα αυτής της κοσμικής σήραγγας (ήσκουληκότρυπας, όπως την αποκαλούν πολλοί από τη μετάφραση του αντίστοιχου αγγλικού όρου wormhole) χρησιμοποιήθηκε από τον Καρλ Σέιγκαν (Carl Sagan) στο σενάριο της ταινίας «Επαφή» (Contact), που γυρίστηκε το 1997. 

Ο Σέιγκαν, και ο σύμβουλός του στο σενάριο μεγάλος σχετικιστής Κιπ Θορν (Kip Thorne), φαίνεται ότι δεν είχαν δώσει τότε ιδιαίτερη σημασία στην επαναστατική ιδέα του μεξικανού φυσικούΜιγκέλ Αλκουμπιέρε (Miguel Alcubierre), που λίγα χρόνια πριν, το 1994, είχε δείξει ότι είναι δυνατή η επίτευξη υπερφωτεινής ταχύτητας στο πλαίσιο της Θεωρίας της Σχετικότητας ακόμη και χωρίς το τρικ του «συντομότερου δρόμου» της κοσμικής σήραγγας.

Οταν δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό...

Η ιδέα του Αλκουμπιέρε θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «το αβγό του Κολόμβου». Αντί να προσπαθούμε να επιταχύνουμε το διαστημόπλοιο σε υπερφωτεινές ταχύτητες, πράγμα που αντίκειται στη Θεωρία της Σχετικότητας, γιατί να μην προσπαθήσουμε να μεταφέρουμε τον χωρόχρονο γύρω από το διαστημόπλοιο με τέτοια ταχύτητα; Η περίπτωση αυτή δεν αντιβαίνει καθόλου στις γενικές αρχές της Θεωρίας της Σχετικότητας, αφού άλλωστε σήμερα το γενικά παραδεκτό σενάριο για τη Μεγάλη Εκρηξη προβλέπει ότι αμέσως μετά τη δημιουργία του το Σύμπαν διαστελλόταν με ταχύτητα μεγαλύτερη από την ταχύτητα του φωτός. 

Ο Αλκουμπιέρε βρήκε ότι, πραγματικά, οι λύσεις των εξισώσεων του Αϊνστάιν έχουν μια λύση με την επιθυμητή μορφή. Η λύση αυτή προβλέπει ένα είδος βαρυτικού κύματος, που από τη μια μεριά συμπιέζει τον χωρόχρονο και από την άλλη τον διαστέλλει. Η παράξενη αυτή δομή έχει ως αποτέλεσμα την κίνηση της «φυσαλίδας» που περιλαμβάνεται μεταξύ των περιοχών συμπίεσης και διαστολής με πολύ μεγάλη ταχύτητα, που μπορεί να γίνει μεγαλύτερη και από την ταχύτητα του φωτός. Ενα διαστημόπλοιο στο κέντρο αυτής της «φυσαλίδας» του χωροχρόνου θα κινείται με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτήν μιας ακτίνας φωτός που διαδίδεται έξω από τη φυσαλίδα. 

Το ωραίο είναι ότι το διαστημόπλοιο θα είναι ακίνητο μέσα στη φυσαλίδα, οπότε όχι μόνο δεν παραβιάζεται καθόλου το σχετικό αξίωμα της Θεωρίας της Σχετικότητας, αλλά και δεν εμφανίζονται όλα τα παράδοξα που συνοδεύουν κίνηση με μεγάλες ταχύτητες, όπως η διαστολή του χρόνου και η συστολή του μήκους. Ο Αλκουμπιέρε, επηρεασμένος από την αντίστοιχη συσκευή υπερφωτεινής κίνησης της τηλεοπτικής σειράς «Σταρ Τρεκ», ονόμασε τη λύση του Warp Drive, που σε ελεύθερη μετάφραση μπορεί να αποδοθεί ως προώθηση στρέβλωσης, αλλά στη μεταγλώττιση της σειράς τότε είχε μεταφραστεί ως κινητήρας δίνης.

Πώς οι χορδές στρεβλώνουν τον χωρόχρονο

Φυσικά το ότι υπάρχει μια μαθηματική λύση των εξισώσεων του Αϊνστάιν με αυτές τις εντυπωσιακές ιδιότητες δεν σημαίνει ότι είναι δυνατό και να την υλοποιήσουμε. Στους φοιτητές μου χρησιμοποιώ το ακόλουθο παράδειγμα. Οι εξισώσεις του Ηλεκτρομαγνητισμού του Μάξγουελ έχουν ως λύση δύο είδη κυμάτων: ένα που εκπέμπεται από την κεραία προς το άπειρο και ένα άλλο που έρχεται από το άπειρο και καταλήγει στην κεραία. Από αυτά στην καθημερινή μας ζωή χρησιμοποιούμε το πρώτο, ενώ κανείς δεν έχει ανιχνεύσει το δεύτερο. Για τον λόγο αυτόν πολλοί φυσικοί έχουν από το 1994 προσπαθήσει να βρουν τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να υλοποιηθεί η «στρεβλή» μορφή του χωροχρόνου του Αλκουμπιέρε. 

Ο καλύτερος, ίσως, που έχει προταθεί ως σήμερα χρησιμοποιεί τη θεωρία των χορδών, δηλαδή τη θεωρία με την οποία επιχειρείται η σύνδεση της Βαρύτητας με την Κβαντομηχανική. Η θεωρία των χορδών υποθέτει ότι το Σύμπαν έχει 11 διαστάσεις και η ιδέα είναι να συρρικνώσουμε την ενδέκατη διάσταση μπροστά από το διαστημόπλοιο και να την επεκτείνουμε πίσω από αυτό. Το αποτέλεσμα θα είναι να κατασκευάσουμε μια φυσαλίδα σκοτεινής ενέργειας, αυτής της μυστηριώδους δύναμης που ανακαλύφθηκε πριν από μόλις 14 χρόνια και κάνει το Σύμπαν να διαστέλλεται με ολοένα και μεγαλύτερη ταχύτητα. 

Οπως λέει ένας από τους συγγραφείς αυτής της εργασίας: «Το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να αναδημιουργήσουμε τις αρχικές στιγμές του Σύμπαντος πίσω από το διαστημόπλοιο». Το αν αυτό θα γίνει ποτέ δυνατό, καθώς και το πόση ενέργεια θα χρειαστεί για να το πετύχουμε, είναι κάτι που θα αργήσουμε να το μάθουμε.

Η αρμονία της φυσικής εξέλιξης...

Γραφική παράσταση για την εμφάνιση και την εξαφάνιση διαφόρων ειδών στη Γη... (από το site: http://i.imgur.com/EIbub.gif)

(click)

Το καινούργιο και ο τσάμικος

Ποια τα σημάδια του καινούργιου

του Χρήστου Γιανναρά, Καθημερινή, 17/6/2012

Ψηφίζουμε σήμερα με απόγνωση. Mε κούραση και αποτροπιασμό για τις επιλογές που μας προσφέρονται. Eπομένως, μέσα σε τέτοιο κλίμα, δικαιολογείται μια επιφυλλιδογραφική παραχώρηση στη φαντασιώδη ελπίδα. Σαν αναλγητικό, αντίδοτο στην οδύνη. Σαν λυγμός για το ανέφικτο. Eρώτημα λοιπόν: Aν κάποτε εμφανιζόταν το καινούργιο στον πολιτικό μας βίο, το ριζικά διαφορετικό από το σήμερα, ποια θα ήταν τα γνωρίσματά του; Oχι να επιχειρηθούν «βελτιώσεις» της κακομοιριάς, ανακαινισμοί του δοκιμασμένου και αποτυχημένου. Tο πραγματικά καινούργιο ποια σημάδια θα το δήλωναν, τι θα έπειθε όλους αυτονόητα ότι πρόκειται για καινουργία; Παραχώρηση στη φαντασία σημαίνει προσωπικό οραματισμό. O οραματισμός δεν είναι υποχρεωτικά αυθαίρετος και ουτοπικός. Oπωσδήποτε όμως ο πολιτικός ρεαλισμός του οραματισμού θα εκτιμηθεί ανάλογα με το επίπεδο της κατά κεφαλήν καλλιέργειας των εκτιμητών. Tυχόν γενικευμένη συναίνεση θα υποψίαζε, ίσως, για στοιχεία λαϊκισμού του οράματος, επομένως θα συνιστούσε αναίρεση του πραγματικά καινούργιου. Επιμένουμε λοιπόν στο ερώτημα ιχνογραφώντας απάντηση προσωπική. Ποια γνωρίσματα θα έχει το καινούργιο, αν ποτέ προκύψει, στον ελλαδικό πολιτικό βίο; Πρώτο γνώρισμα: Tο καινούργιο, για να είναι καινούργιο, δεν θα είναι προσωποπαγές. Δεν θα το σαρκώνει η ατομική περίπτωση, έστω και χαρισματικού ηγέτη. Δεν θα είναι ένας, μοναδικός ο μπροστάρης. Θα είναι επιτελική ομάδα. Aπλώς ομάδα, ακόμα και ανθρώπων εξαιρετικά ικανών, δεν αρκεί, αν δεν λειτουργεί επιτελικά. Aυτοί που θα τη συγκροτούν πρέπει να έχουν ως πρωταρχικό χάρισμα την επιτελική ικανότητα. Tαλέντο στην ιεράρχηση προτεραιοτήτων. Στην εξασφάλιση των όρων πραγματοποίησης μιας απόφασης, προτού ανακοινωθεί η απόφαση. Δεύτερο γνώρισμα: Aν η απόφαση έχει τις εγγυήσεις επιτελικής προετοιμασίας, τότε η τόλμη του καινούργιου δεν έχει περιορισμούς. Θα μεταφερθεί η πρωτεύουσα της χώρας. Aπό την Aθήνα στη Θεσσαλονίκη. Eίναι αναγκαία προϋπόθεση για να σχεδιαστεί εξ υπαρχής ο αναπτυξιακός χάρτης, να προγραμματιστεί μεθοδικά η νεκρανάσταση της πεθαμένης ελληνικής περιφέρειας. Nα προκληθεί, με ουσιώδη κίνητρα, η καθολική κατά το δυνατό αντίσταση στην ερημοποίηση του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους εδαφών της ελληνικής επικράτειας. Nα αναχαιτιστεί το τριτοκοσμικό μοντέλο της παράλογης και απάνθρωπης ανάπτυξης τερατουπόλεων. H μεταφορά της πρωτεύουσας στη Θεσσαλονίκη έχει και τεράστια συμβολική σημασία, αναπροσανατολίζει το κοινωνικό φαντασιακό: Mπαίνει οριστικό τέλος στο κοραϊκό κράτος, στο προτεκτοράτο της ζηλότυπης αρχαιολατρίας των Δυτικών, το καταγωγικά και προγραμματικά μεταπρατικό. Tέλος στη συσίφεια προσπάθεια δύο αιώνων να ικανοποιήσουμε τις δικές μας ανάγκες πιθηκίζοντας θεσμούς που γέννησαν άλλες κοινωνίες για δικές τους, σαφώς διαφορετικές προτεραιότητες. H ενεργός μετοχή του Eλληνισμού στο σύγχρονο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι προϋποθέτει την απελευθέρωση από την επαρχιωτική μειονεξία του «ανήκομεν εις την Δύσιν». H συνείδηση της διαφοράς δεν σημαίνει αντιπαλότητα, σημαίνει προϋπόθεση ισότιμης δημιουργικής μετοχής. Nα ξαναπιάσουμε το νήμα της ιστορικής μας συνέχειας αντλώντας ταυτότητα από την αδιάκοπα ελληνική «Συμβασιλεύουσα» και όχι από την αερογέφυρα που στήσαμε πηδώντας πάνω από είκοσι πέντε αιώνες για να φανούμε απευθείας απόγονοι του Περικλή και του Αριστοτέλη. Tρίτο γνώρισμα του καινούργιου: Mια συνεπής πραγματική αποκέντρωση. Oχι «παραχώρηση αρμοδιοτήτων στην περιφέρεια» και άλλα συναφή τεχνάσματα επιβίωσης του ολοκληρωτικού κομματικού κράτους, αλλά ανάδειξη της μικρής κοινότητας σε ζωντανό αυτοδιοικούμενο κύτταρο της συλλογικής μας υπόστασης. Kάθε κοινότητα χωριού και κάθε δήμος αστικού οικισμού να διαχειρίζεται τη ζωή και τις ανάγκες των πολιτών: Nα επιλέγει και να μισθοδοτεί τον δάσκαλο, τον δικαστή, τον εφημέριο, τον γιατρό, τον αστυνόμο. Nα χτίζει το σχολειό, να φτιάχνει και να συντηρεί τους δρόμους. Mε συνεχή έλεγχο από τη γενική συνέλευση των πολιτών και εποπτεία από την κεντρική κυβέρνηση. Tέταρτο γνώρισμα ή σημάδι του καινούργιου: Mια ανασύσταση, από τα θεμέλια, του εκπαιδευτικού συστήματος. Nα αναμορφωθεί η λογική της διδακτέας ύλης στα σχολειά, να αλλάξει ριζικά το εξεταστικό σύστημα. Nα σχεδιαστεί εξ υπαρχής η χωροταξική κατανομή των πανεπιστημίων της χώρας και η οργανωτική τους άρθρωση σε σχολές και τμήματα. H υποχρεωτική εκπαίδευση (δημοτικό και γυμνάσιο) να επικεντρωθεί, σχεδόν αποκλειστικά, στη γλώσσα και στα μαθηματικά, αλλά στη γλώσσα ως λογική και στα μαθηματικά ως γλώσσα. Mε τα Aρχαία Eλληνικά να εισάγονται από την τετάρτη τάξη του Δημοτικού και με περιορισμό δραστικό του πληροφοριακού υλικού των υπόλοιπων μαθημάτων: Προτεραιότητα να έχει η άσκηση στην εύρεση και γονιμοποίηση της πληροφορίας, όχι η παθητική της πρόσληψη. Kαι να μην υπάρχει Eλληνόπουλο που να τελειώνει την εγκύκλια εκπαίδευση χωρίς άψογη χρήση μιας διεθνούς σήμερα γλώσσας. Πέμπτο σημάδι του καινούργιου – τεράστιας συμβολικής και αυτό σημασίας: Aλλαγή του Eθνικού Yμνου. O σολωμικός «Yμνος στην Eλευθερία» είναι από τα μετριότερα στιχουργήματα του μεγάλου μας ποιητή, θεματικά περιορισμένος στην απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και με λεξιλόγιο κυρίως αφηρημένο, νοησιαρχικό. H μελοποίησή του από τον Mάντζαρο υπέταξε το ποίημα στις σκοπιμότητες εντυπωσιασμού που υπηρετεί η δυτική φανφάρα και ο Ύμνος ταυτίστηκε με τον επαρχιώτικο εθνικισμό του μεταπρατικού μας κράτους. Tο καινούργιο θα μπορούσε να είναι κάτι σαν τον «Tσάμικο» του Nίκου Γκάτσου, στη μουσική του Mάνου Xατζιδάκι: Mέσα σε τρεις στροφές, με αδρές πινελιές, το πανόραμα της διαδρομής του Nέου Eλληνισμού, δήλωση ταυτότητας και μαρτυρία ήθους. Που μαζί με την αυθεντική ελληνικότητα της μουσικής μεταγγίζουν ιδιαιτερότητα πολιτισμού, όχι ψυχολογική ξιπασιά. Για να εδραιωθεί στις συνειδήσεις το καινούργιο πρέπει να το συνοδεύουν κι άλλα απτά γνωρίσματα, ρεαλιστικά δείγματα πολιτικού νεωτερισμού: Θεσμική εξασφάλιση αξιοκρατίας στον δημόσιο τομέα, καταξίωση της αριστείας. Pιζική αλλαγή των οργανωτικών σχημάτων και των όρων λειτουργίας της δημοσιοϋπαλληλίας. Πειθάρχηση του συνδικαλισμού των κρατικών λειτουργών σε κοινωνικές, όχι συντεχνιακές προτεραιότητες. Kαι οι ιδιοφυέστεροι εκφραστές του πολιτικά καινούργιου να στελεχώνουν τη Δημόσια Tάξη και το Pαδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο. Aυτά, σαν πυξίδα στο χάος που ξεκινάει από αύριο. Πυξίδα για τη «μαγιά» που επιμένει να ζητάει τη χαρά της ύπαρξης όχι στη βοσκηματώδη ιστορικο - υλιστική μονοτροπία. Δεξιάς ή αριστερής ετικέτας μονοτροπία.

Εθνικοί ύμνοι και τσάμικοι

του Νάσου Βαγενά, ΒΗΜΑ, 22.7.2012

Δεν ήταν μόνο «Το Βήμα» εκείνο που απηύθυνε πριν από τις εκλογές της 17ης Ιουνίου σε δημόσια πρόσωπα ερώτημα του τύπου «Τι Ελλάδα θέλουμε». Το ερώτημα, που υπαγορευόταν από το όραμα μιας εξόδου από τη σημερινή εξαθλίωση, το έθεσαν και άλλες εφημερίδες, και απάντησε σε αυτό πλήθος διανοουμένων και μη (κυκλοφόρησε και στο Διαδίκτυο). Από τις απαντήσεις ήταν αναμενόμενο ότι θα ξεχώριζε μία: εκείνη του Χρήστου Γιανναρά («Ποια τα σημάδια του καινούργιου», Η Καθημερινή, 17.6.2012), όχι τόσο γιατί οι απόψεις του δεν είναι πάντοτε ξεχωριστές, όσο γιατί με αυτήν ο Χ.Γ. υπερέβη εαυτόν περισσότερο από κάθε άλλη φορά.

Η υπέρβαση αυτή δεν έγκειται τόσο στην αντίφαση ανάμεσα (από τη μια) στη «φαντασιώδη ελπίδα του προσωπικού οραματισμού» του των «πέντε γνωρισμάτων του καινούργιου», τον οποίο ο Χ.Γ. καταθέτει «σαν λυγμό για το ανέφικτο», και στην πεποίθησή του (από την άλλη) για τον «πολιτικό ρεαλισμό του οραματισμού» του· βρίσκεται κυρίως στο πέμπτο σημείο του καινούργιου, το οποίο ο Χ.Γ. παρουσιάζει στο πλαίσιο του ρόλου του λογοτεχνικού καθοδηγητή, που ανέλαβε τον τελευταίο καιρό, και των σχετικών κριτικών του παραινέσεων, που έχουν εκπλήξει τη λογοτεχνική κοινότητα. Το παραθέτω:

«Πέμπτο σημάδι του καινούργιου - τεράστιας συμβολικής και αυτό σημασίας: Αλλαγή του Εθνικού Υμνου. Ο σολωμικός "Υμνος στην [εις την] Ελευθερία[ν]" είναι από τα μετριότερα στιχουργήματα του μεγάλου μας ποιητή, θεματικά περιορισμένος στην απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και με λεξιλόγιο κυρίως αφηρημένο, νοησιαρχικό. Η μελοποίησή του από τον Μάντζαρο υπέταξε το ποίημα στις σκοπιμότητες εντυπωσιασμού που υπηρετεί η δυτική φανφάρα και ο "Υμνος" ταυτίστηκε με τον επαρχιώτικο εθνικισμό του μεταπρατικού μας κράτους. Το καινούργιο θα μπορούσε να είναι κάτι σαν τον "Τσάμικο" του Νίκου Γκάτσου, στη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι: Μέσα σε τρεις στροφές, με αδρές πινελιές, το πανόραμα της διαδρομής του Νέου Ελληνισμού, δήλωση ταυτότητας και μαρτυρία ήθους. Που μαζί με την αυθεντική ελληνικότητα της μουσικής μεταγγίζουν ιδιαιτερότητα πολιτισμού, όχι ψυχολογική ξιπασιά».

Δεν θα χρειαζόταν να σχολιάσει κανείς την παραπάνω πρόταση, που θυμίζει την - λιγότερο παράδοξη για τα δεδομένα του 1891 - πρόταση του Α. Ρ. Ραγκαβή να αντικατασταθεί ως εθνικός ο «Υμνος» του Σολωμού με τον δικό του «Βασιλικό Υμνο», αν τη συμμετοχή στον προσωπικό λυγμό του o Χ.Γ. δεν την όριζε ως γνώμονα πνευματικής επάρκειας· διότι, γράφει:

«Ο πολιτικός ρεαλισμός του οραματισμού [μου] θα εκτιμηθεί ανάλογα με το επίπεδο της κατά κεφαλήν καλλιέργειας των εκτιμητών».

Ας δούμε, λοιπόν, πώς θα εκτιμούσε την πρόταση του Χ.Γ. ένας ρεαλιστής εκτιμητής.

Θα αμφέβαλλε, πρώτα, για την κριτική ευστοχία της βεβαιότητας ότι ο «Υμνος» δεν είναι ποίημα αλλά «στιχούργημα», και μάλιστα από τα «μετριότερα» του Σολωμού (διότι για τα ελληνικά ποιητικά δεδομένα της εποχής - και όχι μόνο γι' αυτήν - ο «Υμνος» είναι ένα καλλιτεχνικό επίτευγμα). Θα σημείωνε, έπειτα, ότι ο «Υμνος» έχει το ηρωικό περιεχόμενο που πρέπει να έχει ένας εθνικός ύμνος: υμνεί, με λεξιλόγιο κάθε άλλο παρά «αφηρημένο, νοησιαρχικό», την ελευθερία των λαών, επικεντρούμενος στην εθνική απελευθέρωση των Ελλήνων. Θα απορούσε, ακόμη, που ο Χ.Γ. πιστεύει ότι ο «Υμνος» συνέβαλε στην κατασκευή «της αερογέφυρας που στήσαμε πηδώντας πάνω από εικοσιπέντε αιώνες για να φανούμε απόγονοι του Περικλή και του Αριστοτέλη»· διότι ο Σολωμός - όπως άλλωστε και ο Μάντζαρος και γενικότερα οι Επτανήσιοι - πίστευε (το δείχνει στο έργο του) στην αδιάσπαστη συνέχεια του Ελληνισμού. Και θα αναρωτιόταν γιατί ο Χ.Γ. δεν πρότεινε, ως έκτο γνώρισμα του καινούργιου, και την αλλαγή της γαλανόλευκης σημαίας με την κιτρινόμαυρη του δικέφαλου αετού.

Μέτριο στιχούργημα, αφελές και νοησιαρχικό - θα αντέτεινε ο ρεαλιστής εκτιμητής - είναι το προτεινόμενο τραγούδι του Γκάτσου, με τους «τρεις [βυζαντινούς] αντρειωμένους» - τον «Διγενή», τον «Νικηφόρο» (ποιον απ' όλους;), «τον γιο της Αννας της Κομνηνής» (ποιον από τους δύο;) - και τον νεότερο «Νικηταρά», που «χορεύουν» σε ένα εθνοφολκλορικό «πανηγύρι» «για να γλυτώσουν μια φλούδα γης απ' το τσακάλι και την αρκούδα»! (και, βέβαια, η Άννα Κομνηνή θα αμφισβητούσε τα περί αερογέφυρας, αφού ήταν περήφανη για την αρχαιοελληνική κληρονομιά της).

Το στιβαρό ποίημα του Σολωμού - θα πρόσθετε ο εκτιμητής -, διαφορετικά από το μελό στιχούργημα του Γκάτσου, συναιρεί τους πόθους του νέου Ελληνισμού σε ένα πανελλήνιο συναίσθημα (γιατί, άραγε, ο Κρητικός ή ο Μακεδόνας θα πρέπει να έχει έναν τσάμικο - η λέξη παραπέμπει στους αλβανούς μουσουλμάνους - για εθνικό ύμνο;).

Το ίδιο συναίσθημα - θα κατέληγε - εκφράζει και η εύτονη μελοποίηση του «Υμνου» από τον Μάντζαρο, που μαζί με τους στίχους του Σολωμού μόνο «ψυχολογική ξιπασιά» δεν μεταγγίζει· προσθέτοντας ότι η μελοποίηση του «Τσάμικου», που κινείται στον χώρο της ελαφρότερης μουσικής του Χατζιδάκι, δεν έχει τίποτε το ελληνοπρεπές, όπως και αν όριζε την ελληνικότητα ένας ιδεοληπτικός της. Εκτός αν θεωρούσαμε ότι το τρίσημο μέτρο της μελωδίας του, που απαντά σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου και που χαρακτηρίζει πρωτίστως το βαλς (ο εν λόγω «Τσάμικος» χορεύεται θαυμάσια σε σαλόνι), αποτελεί απόδειξη ελληνικότητας.

Συνθετική ζωή εκ του μηδενός

Κάνοντας χρήση των πιο εξελιγμένων τεχνικών της επιστήμης υλικών και της μηχανικής ιστών ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και το Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνιας (Caltech) δημιούργησαν την πρώτη «τεχνητή» μέδουσα στον κόσμο η οποία μάλιστα κολυμπά όπως ακριβώς οι πραγματικές.

«Μεδουσοειδές» από σιλικόνη

Το δημιούργημα των Αμερικανών ειδικών που ονομάζεται «μεδουσοειδές» (medusoid) αποτελείται από σιλικόνη καθώς και από καρδιακά μυϊκά κύτταρα αρουραίου. Όπως αναφέρει ο Κιτ Πάρκερ, καθηγητής Μηχανικής Ιστών και Εφαρμοσμένης Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ένας εκ των κύριων συγγραφέων σχετικής μελέτης που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Biotechnology», ο στόχος της «γέννησης» στο εργαστήριο ενός όντος από το μηδέν είναι άκρως σοβαρός.

Η ερευνητική ομάδα ελπίζει ότι η «τεχνητή» μέδουσα θα επιτρέψει την έρευνα για ανάπτυξη νέων φαρμάκων ενάντια στις καρδιοπάθειες. «Αυτή τη στιγμή η έρευνα για ανάπτυξη θεραπειών ενάντια στις καρδιοπάθειες δεν λαμβάνει υπόψη της τη δομή της καρδιάς, παρότι οι καρδιοπάθειες προκαλούν δομικές αλλαγές του καρδιακού μυός οι οποίες οδηγούν σε δυσλειτουργία. Η μελέτη του "μεδουσοειδούς" θα επιτρέψει να παρακολουθήσουμε στενά το πώς οι διαφορετικές μυϊκές δομές της καρδιάς κάνουν τα κύτταρα του καρδιακού μυός να λειτουργούν με διαφορετικούς τρόπους» εξηγεί ο καθηγητής Πάρκερ.

Ο ίδιος λέει ότι η έμπνευση για τη δημιουργία της μέδουσας εργαστηρίου ήλθε κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στο Ενυδρείο New England στη Βοστόνη. «Εκεί παρατήρησα το σύστημα πρόωσης της μέδουσας και κατάλαβα ότι θα έπρεπε να φτιάξω ένα τέτοιο ον στο εργαστήριο». Το εγχείρημα ήταν πάντως δύσκολο και χρειάστηκαν τέσσερα χρόνια ώστε να το φέρει η ερευνητική ομάδα εις πέρας.

Το εκμαγείο και τα κύτταρα αρουραίου

Για να «γεννήσουν» το «μεδουσοειδές» οι επιστήμονες δημιούργησαν αρχικώς ένα εκμαγείο με βάση τρισδιάστατα υπολογιστικά μοντέλα μιας νεαρής μέδουσας πλάτους μόλις 6 χιλιοστών. Στη συνέχεια κάλυψαν το εκμαγείο με κύτταρα του καρδιακού μυός αρουραίου – τοποθέτησαν μάλιστα τα κύτταρα με τέτοιο τρόπο ώστε τα δίκτυα που δημιουργούνταν να είναι ίδια με εκείνα από τα οποία «υφαίνεται» το σώμα της μέδουσας. Τα κύτταρα καλύφθηκαν με ένα λεπτό στρώμα ενός πολυμερούς υγρής σιλικόνης.

Όταν το μείγμα… έδεσε οι ειδικοί ήταν σε θέση να αφαιρέσουν το «μεδουσοειδές» από το καλούπι στο οποίο μάλιστα το δίκτυο κυττάρων του καρδιακού μυός είχε μείνει ανέπαφο. Το «τεχνητό» ον τοποθετήθηκε μέσα σε ένα διάλυμα μαγνησίου και νερού πλούσιου σε γλυκόζη, το οποίο επέτρεπε στα κύτταρα του αρουραίου να τρέφονται.

Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι η τεχνητή μέδουσα έδινε ενδείξεις ζωής κινούμενη με ασυντόνιστο τρόπο από τη στιγμή που αποχωριζόταν το εκμαγείο. Όταν όμως οι ερευνητές έστειλαν ρεύμα χαμηλής τάσεως στο διάλυμα τότε το «μεδουσοειδές» άρχισε να κινείται όπως και μια κανονική μέδουσα ως και για μια ώρα.

Τελειοποίηση του «τεχνητού» όντος

Η ερευνητική ομάδα σκοπεύει τώρα να τελειοποιήσει το δημιούργημα της κάνοντάς το να μπορεί να στρίβει και να κινείται προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Σχεδιάζει επίσης να ενσωματώσει στο «μεδουσοειδές» έναν απλό «εγκέφαλο» ώστε να είναι σε θέση να αποκρίνεται στα ερεθίσματα του περιβάλλοντός του και να αναπαράγει πιο προηγμένες συμπεριφορές όπως το να κατευθύνεται προς μια πηγή φωτός ή να αναζητά τροφή. Στα σχέδια των ερευνητών από τις ΗΠΑ περιλαμβάνεται επίσης η δημιουργία και άλλων τεχνητών θαλάσσιων οργανισμών οι οποίοι θα διαθέτουν «εκλεπτυσμένη» μυϊκή δομή.

Η νέα τεχνολογία μπορεί επίσης κάποια ημέρα να βοηθήσει στην κατασκευή εμφυτευμάτων που θα τοποθετούνται στο ανθρώπινο σώμα και θα λειτουργούν λαμβάνοντας ενέργεια από τα θρεπτικά συστατικά των υγρών του σώματος. Ένα τέτοιο παράδειγμα θα ήταν ένας βηματοδότης – προϊόν της συνθετικής βιολογίας ο οποίος θα μπορεί να αντικαταστήσει τα μεταλλικά εμφυτεύματα που σήμερα λειτουργούν με μπαταρίες.

Βήμα Science, 23/7/2012

Γενετικές αλληλουχίες σπερματοζωαρίων

www.in.gr, 19/7/2012

Το σύνολο του γενετικού υλικού από ενενήντα ένα σπερματοζωάρια του ίδιου άνδρα ανέλυσαν ερευνητές του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ. Πρόκειται για την πρώτη φορά που αποκωδικοποιείται το DNA γαμετικών κυττάρων και οι ερευνητές έχουν μια μοναδική ευκαιρία να δουν πως προκύπτει η φυσική γενετική ποικιλομορφία στο ανθρώπινο είδος. Επιπροσθέτως, τα ευρήματά τους ίσως αποκαλύψουν κρυμμένα αίτια της ανδρικής στειρότητας και βοηθήσουν στην αντιμετώπισή της.

Τα αποτελέσματα της δεκαετούς προσπάθειας των Αμερικανών ερευνητών δημοσιεύονται στο τελευταίο τεύχος της επιθεώρησης Cell. Σύμφωνα με το άρθρο, ο άνδρας από τον οποίο ελήφθησαν τα προς μελέτη σπερματοζωάρια ήταν 40 ετών, υγιής και πατέρας ενός υγιούς παιδιού. Οι ερευνητές αρχικώς διάβασαν όλο το γονιδίωμά του και στη συνέχεια συνέκριναν με αυτό κάθε ένα από τα γονιδιώματα των σπερματοζωαρίων, αποκαλύπτοντας ένα τεράστιο εύρος ποικιλομορφίας μεταξύ τους. 

Μείωση και ανασυνδυασμός

Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα κύτταρα του οργανισμού τα οποία είναι διπλοειδή, (περιέχουν δηλαδή δύο αντίγραφα από κάθε ένα από τα 23 χρωμοσώματά μας), τα γαμετικά κύτταρα (ωάριο και σπερματοζωάριο) είναι απλοειδή (περιέχουν ένα αντίγραφο από το κάθε χρωμόσωμα). Τα γαμετικά κύτταρα προκύπτουν μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται μείωση. Στην πράξη πρόκειται για μια κυτταρική διαίρεση η οποία ακριβώς μοιράζει στα δύο θυγατρικά κύτταρα ένα χρωμόσωμα από το κάθε ζεύγος. Έτσι, μετά τη σύντηξη ενός ωαρίου και ενός σπερματοζωάριου προκύπτει και πάλι ένα διπλοειδές γονιμοποιημένο ωάριο με τη δυνατότητα να δώσει έναν διπλοειδή οργανισμό.

Κατά τη διάρκεια της μείωσης τα ζεύγη χρωμοσωμάτων μπαίνουν στη σειρά στο κέντρο του κυττάρου και μια σειρά διαδικασιών λαμβάνουν χώρα ώστε να εξασφαλιστεί η ακριβοδίκαιη μοιρασιά τους. Πριν όμως απομακρυνθούν το ένα από το άλλο, κάθε ομόλογο ζεύγος χρωμοσωμάτων επιδίδεται σε μια ανταλλαγή γενετικού υλικού. Αυτή η ανταλλαγή κομματιών DNA, η οποία ονομάζεται ανασυνδυασμός, εξηγεί γιατί τα αδέλφια (που έχουν προέλθει από ωάρια και σπερματοζωάρια των ιδίων ανθρώπων) δεν είναι γενετικά ταυτόσημα.

Η σύγκριση του γενετικού υλικού των σπερματοζωαρίων κατέδειξε ότι όλα τα χρωμοσώματα είχαν υποστεί ανασυνδυασμό, αλλά το εύρος των κομματιών που ανταλλάχτηκαν ήταν πολύ μεγάλο όπως επίσης και ο αριθμός των τυχαίων μεταλλάξεων που έλαβαν χώρα σε κάθε χρωμόσωμα.

Ελπίδες για αντιμετώπιση της ανδρικής στειρότητας

Μέχρι σήμερα, οι ερευνητές βασίζονταν σε πληθυσμιακές μελέτες προκειμένου να εκτιμήσουν την συχνότητα του γενετικού ανασυνδυασμού σε ένα ωάριο ή σπερματοζωάριο. Ένα από τα ευχάριστα ευρήματα της μελέτες ήταν ότι αυτές οι βασισμένες στον πληθυσμό μελέτες ήταν ακριβείς, καθώς επαληθεύτηκαν από το διάβασμα της αλληλουχίας του DNA των σπερματοζωαρίων.

Για να μελετηθεί το DNA των σπερματοζωαρίων, αυτά χρειάστηκε να καταστραφούν και δεν θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη γονιμοποίηση ενός ωαρίου. Ωστόσο οι ερευνητές εκτιμούν ότι η μέθοδός τους θα μπορούσε να αποκαλύψει τα αίτια και να δώσει λύσεις σε ορισμένες περιπτώσεις ανδρικής στειρότητας.

Αποχαιρετισμός στη θρησκευτική πίστη (46)

Το τέλος του κόσμου άργησε (άλλη) μια μέρα

Της Μ.Σ., 38 ετών, Αθήνα

Κανείς δεν γεννιέται πιστεύοντας σε κάτι πέραν της παντοδυναμίας της μαμάς και του μπαμπά του... και όταν κάποια στιγμή μεγαλώνοντας συνειδητοποιεί ότι κι αυτή ακόμα είναι επίπλαστη, υφίσταται επιτέλους την πρώτη βασική ώση ενηλικίωσης: είμαστε μόνοι, ασήμαντοι, πεπερασμένοι.

Καμία έκπληξη που εφηύραμε το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τη θρησκεία…

Οι γονείς μου δεν ήταν θεοφοβούμενοι άνθρωποι. Δεν ξέρω πως τα κατάφεραν, είχαν κι οι δυο μόρφωση μόλις δημοτικού, καταγωγή από φτωχούς αγράμματους αγρότες και μεγάλωσαν σε εποχές που η θρησκοληψία φοριόταν ακόμα πολύ.

Ο μπαμπάς, μεροκαματιάρης σιδεράς και εμφορούμενος από τις διδαχές του κομμουνισμού, την είχε προφανώς σκαπουλάρει κατατάσσοντας θεούς και δαίμονες ως μία ακόμα πανουργία του κεφαλαίου για την καταδυνάστευση του προλεταριάτου.

Η μαμά, λίγο πιο διαλλακτική, δεν αρνιόταν τελείως τις μεταφυσικές της ανησυχίες αλλά δεν τις χάριζε και σε κανένα μεσάζοντα: αν περνώντας τύχαινε σε κανένα γραφικό ερημοκλήσι, σταματούσε ευχαρίστως να «ανάψει το καντηλάκι», να ξεκλέψει δηλαδή λίγες προσωπικές στιγμές εφησυχασμού και ενδοσκόπησης.

Δεν θα έλεγα ότι μου μίλησαν ποτέ ενάντια στη θρησκεία, μα ούτε και τα μάσησαν μπροστά στην -απροκάλυπτη ούτως ή άλλως- υποκρισία των παπάδων. Ποτέ δεν μου απαγόρευσαν κάποια σχετική σχολική δραστηριότητα (πχ. εκκλησιασμούς, αγιασμούς), ενώ ποτέ δεν με κράτησαν και μακριά από το γενικότερο socializing του πράγματος (γάμοι, βαφτίσια, ανάσταση, i-βασίλης κλπ).

Κάπως έτσι λοιπόν, με τη θρησκεία ντεκόρ και φολκλόρ, ξεκίνησα το δημόσιο σχολείο αρχές δεκαετίας του ’80, όπου παρά την κατάργηση της ποδιάς, ο αυταρχισμός και ο επαρχιωτισμός καλά κρατούσαν. Θυμάμαι χαρακτηριστικά δασκάλους που (αυτόβουλα κατά πως φαίνεται, δεν ξέρω κιόλας) αφιέρωναν ολόκληρες ώρες διδασκαλίας σε ατόφιο προσηλυτισμό.

Κυριολεκτικά και μεταφορικά, ανακάλυπτα πλέον την κόλαση: εκφοβισμοί, τύψεις, νουθεσίες, να προσευχόμαστε πρωί-βράδυ, να αγαπάμε τον καλό (και a propos εκδικητικόοο) θεούλη, να εξομολογούμαστε τις φοβερές καθημερινές αμαρτίες μας... ιδού γνώση λαμπρή προς καλλιέργεια, τέρψη και διάπλαση των παίδων!

Θα έλεγε κανείς ότι δεν υπήρχε λόγος να με ακουμπήσουν όλα αυτά και όμως, ο τρόμος μιλάει στην παιδική ψυχή, τη μαυρίζει: θυμάμαι πολύ καθαρά ένα διάστημα που επηρεασμένη από τις σχολικές πλύσεις το είχα ρίξει στην προσευχή παρακαλώντας τον καλό θεούλη να μην τιμωρήσει εμένα και τους αγαπημένους μου.

Ευτυχώς οι φοβικές κρίσεις σταδιακά ξεθύμαναν, ευθέως ανάλογα με τις ώρες προσηλυτισμού στο σχολείο, και οριστικά πια υποχώρησαν με την εμφάνιση της μοναδικής δασκάλας που μου εντυπώθηκε ποτέ ως πρότυπο: ο πρώτος άνθρωπος που -στα εννιά ολόκληρα χρόνια της ζωής μου- άκουσα ανοιχτά και θαρραλέα να αμφισβητεί την ύπαρξη του θεού, μπολιάζοντάς με για πάντα έκτοτε με την ιδέα του αγνωστικισμού και τη σημασία της κριτικής σκέψης κι αντίληψης.

Έπειτα ήρθαν οι προσωπικές μου αναζητήσεις, τα εξωσχολικά μου αναγνώσματα (ναι, ο Δαρβίνος και η εξέλιξη υπάγονται εδώ, με τη Μανίνα) και όλες οι συνεπακόλουθες λογικές ενστάσεις στις απανωτές διανοητικές σφαλιάρες του Υπουργείου Θρησκευμάτων.

Ερωτήματα τύπου ποιοι είμαστε, που πάμε, πώς και αν ορίζεται το καλό και το κακό και ποιο είναι το νόημα-της-ζωής-τελοσπάντων, με απασχολούσαν ανέκαθεν, όπως όλους. Όμως ούτε κατ’ ελάχιστο ένιωσα ποτέ να βρίσκω ικανοποίηση στις χαοτικές απαντήσεις των θρησκευτικών, άσχετα με το πόσο ενδιαφέρουσες ή λυρικές έβρισκα ενίοτε τις μεταφορές τους.

Πράγματι, ήδη ως το τέλος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης η σχέση μου με τις εν γένει μεταφυσικές ερμηνείες του κόσμου διαμορφωνόταν σε ένα έντονο αλλά ξεκάθαρα αποστασιοποιημένο (λογοτεχνικό/ ανθρωπογεωγραφικό/ κοινωνιολογικό) ενδιαφέρον για τα σύμβολα και την αλληγορία. Με συνάρπαζαν οι απανταχού θρύλοι και οι λαϊκές παραδόσεις, την κατάβρισκα να ξετυλίγω κλωστίτσες συμπυκνωμένης σοφίας και προαιώνιας μνήμης μέσα από τα κουβάρια του συλλογικού φαντασιακού που ανακάλυπτα στις σελίδες της βίβλου, τις παραβολές του Ιησού, τα συναξάρια των αγίων, την Ορφική και Ησιόδεια κοσμογονία, τα Ομηρικά έπη, τους άθλους του Ηρακλή, τους μύθους του Αισώπου, τους παράδοξους δεσμώτες ή το ανδρόγυνο του Πλάτωνα, τις επτά σφαίρες της Ροδοσταυρικής κτίσης, τις τρεις ρίζες του Υγκντράσιλ, το «αυτόματο» του Γκουρτζίεφ, τις περιπλανήσεις του Σιντάρτα, τις ιστορίες του Χότζα, τις διδαχές του Προφήτη, τα ονειρέματα του Δον Χουάν, τις ανάστατες ψυχές των ποιητών, και πάει λέγοντας…

Κι έτσι αναίμακτα θα συμπορευόμουν ακόμα με τα απανταχού σκιρτήματα-κοσμικής-συνείδησης υποθέτω, αν δεν συνέβαινε το υπερπαράδοξο -κάπου στο δεύτερο έτος πια των σπουδών μου- να ερωτευτώ έναν χριστιανό.

Καταρχάς να εξηγηθώ μπας και διασώσω μια ρανίδα αξιοπρέπειας: δεν ήταν το πρώτο πράγμα που διέκρινες πάνω του :D

Διέκρινες μάλλον έναν άνθρωπο εξαιρετικά εύστροφο, βαθιά καλλιεργημένο και σε έντονη ψυχική εγρήγορση. Έναν άνθρωπο με έφεση στις τέχνες, και ιδιαίτερα τη μουσική και τη λογοτεχνία. Έναν άνθρωπο με «αρχές και ιδεώδη» (ουαί κι αλί, θα μάθαινα…) εν μέσω μάλιστα εποχών που στα νεανικά και ονειροπόλα ακόμα μάτια μου, τα πάσης φύσης ιδανικά έμοιαζαν τουβλάκια σε ασυγκράτητο σούπερ ντόμινο.

Κι έβρισκα, το ομολογώ, κάτι βαθιά γοητευτικό σε αυτή του την (εκ των υστέρων μόνο ως τέτοια αντιληπτή) ψύχωση: ο εσωτερισμός και οι εμμονές, οι συνεχείς συναισθηματικές (αλλά τόσο ποιητικές) μεταπτώσεις, η πυρετώδης γραφή και σκέψη, κι ο Έρωτας, αυτός ο αλλόκοτος, που γητεύει...

Όντας τελείως ανυποψίαστη μπροστά στην απιθανότητα μιας σεναριακής πλοκής που θα κορόιδευα και σε σαπουνόπερα ακόμα, διάολε!, τίποτα απ’ όσα φαίνονταν ή λέγονταν εκείνα τα χρόνια δεν μου προμήνυε αυτό που ερχόταν. Τίποτα δεν με προϊδέαζε ότι είχα παράφορα ερωτευτεί μια αναλαμπή, μια προνύμφη. Κι ότι κάπου υποδόρια, πίσω από το φαινομενικά τόσο φευγάτο κι ατίθασο lifestyle του, παράλογες έγνοιες βράζαν και χόχλαζαν, μνήμες καταναγκαστικές ξυπνούσαν κι αγρίευαν, τύψεις και πρέπει εμφυτευμένα βαθιάαα, στον πρώτο νου, βλάσταιναν πια κι ερχόταν η ώρα του θερισμού, η εκκόλαψη του κτήνους…

Και, κάπως έτσι κύριε δικαστά -αφελής κι ανοχύρωτη, στη δίνη της ερωτικής παραζάλης, βήμα το βήμα τις μικρές μα απανωτές συγκαταβατικές υποχωρήσεις, προσπαθώντας να προστατέψω και να σεβαστώ την ιδιαιτερότητά του- ξύπνησα κάποτε ανελέητα γδαρμένη απ’ τη δική μου, σε ένα αδιάλλακτο κι εφιαλτικό σύμπαν όπου όφειλα λέει να είμαι αλλιώς για να είμαι ΟΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ.

Γιατί τόσο πολύ ολιγώρησα; γιατί άφησα το κτήνος να θεριέψει;  

Δύσκολο να το εξηγήσω, τότε και τώρα, μα πες το πείσμα/ άγνοια κινδύνου + ρομαντισμό/ υπερεκτίμηση δυνάμεων/ όλα τα παραπάνω. Κόντρα στις εύλογες ανησυχίες και απεγνωσμένες παραινέσεις δικών και φίλων, κόντρα στον ίδιο τον εαυτό και τη στοιχειώδη λογική μου, πέρασα σχεδόν δύο κατάμαυρα χρόνια παλεύοντας να γεφυρώσω το χάσμα, προσποιούμενη ότι δήθεν μπορούσα.

Τον έβλεπα να κατρακυλάει, στα μάτια μου χρειαζόταν βοήθεια, ήμουν ο τελευταίος σύνδεσμός του με τον κόσμο, δεν ήταν δυνατό να τον εγκαταλείψω... Τι ειρωνεία, έτσι ακριβώς σκεφτόταν κι αυτός, πάσχιζε να με βοηθήσει ο δυστυχής, πάσχιζε λέει να σώσει την ψυχή μου!

Κι ενόσω εγώ αρνούμουν να παραδεχτώ το εξόφθαλμο, το τρενάκι του χριστιανορθόδοξου τρόμου συνέχιζε αμετάκλητο την αδυσώπητη τροχιά του: μια στο καρφί μια στο πέταλο, ο αγαπημένος μου κέρδιζε σταθερά έδαφος, φτάνοντας μέχρι κι απροσχημάτιστα κάποτε πια να απαιτεί την πλήρη «προσαρμογή μου», τη μεταμόρφωσή μου δηλαδή σε μια αφοσιωμένη, υποστηρικτική, υποταγμένη, χριστοήθη σύζυγο, την κατά τας Γραφάς άλλωστε (κι ένα μάτσο καλογέρους ζηλωτάς btw) προβλεπόμενη.

Σου έχει συμβεί ποτέ να κοιτάς τον εαυτό σου από απόσταση; Όχι δεν μιλάω για αστρικές προβολές και τέτοια, κυριολεκτώ! Να νιώθεις πλήρως εκδιωγμένος από σένα ενόσω κάποιος άλλος εκβιαστικά καταλαμβάνει το σώμα σου, το ντύνει, το ταΐζει, το κινεί, το ορίζει, κατά τη δική ΤΟΥ βούληση αλλά για το καλό ΣΟΥ. Έτσι κι εγώ, κοίταζα μόνο, αγκυλωμένη κι έντρομη, ανίκανη να επικοινωνήσω, να αντισταθώ, να ξεφύγω -κάτι σε «ο Τζόνι πήρε το όπλο του» αλλά σε βερσιόν κοσμοκαλόγριας ένα πράγμα :)

Αλλά αρκετά με τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες. Εξυπακούεται ότι κατάφερα τελικά να σπάσω τον κλοιό και να αναπνεύσω (ακόμα τρομάζω με το πόσο κυριολεκτικά εννοώ τη λέξη). Αλλά όχι ότι ήταν και εύκολο. Συστηματικά αποδιώχνοντας όλο αυτό τον καιρό όσους εγκαίρως και καλόκαρδα αποπειράθηκαν να με απαγκιστρώσουν, είχα πια μείνει ολομόναχη στην πλευρά της λογικής –απέναντι μου μαινόταν τώρα ένας συντονισμένος, λυσσαλέος κι ελεεινά ΑΝΗΘΙΚΟΣ πόλεμος «τιμής» και φανατίλας. Μα όσο επώδυνος και τραυματικός, τόσο και αναπόφευκτος ήταν αυτός ο χωρισμός, σαν ξέρασμα.

Κέρδισα κάτι μέσα από αυτό το πρόσκαιρο, οικειοθελές, μπάι-πας ύπαρξης; Ναι, βαριά αθεράπευτη τελειωτική ενηλικίωση.

Απότομο ξύπνημα στην πραγματικότητα όπου η θρησκεία δεν είναι πια ένα αθώο ανθολόγιο παραμυθιών και συμβόλων αλλά ο άσπονδος εχθρός της νόησης και το πλέον ύπουλο μεθόδευμα επιβολής εξουσίας. Οι «πνευματικοί πατέρες» και οι (μονα)δικές τους αλήθειες δεν είναι παρά δόκανα, αριστοτεχνικά στημένα στους δρόμους της ποθητής αυτοπραγμάτωσης. Λεία και τρόπαιο, ο αφύλακτος παιδικός νους, εκεί προσβάλλει, εκεί ενδημεί ο αληθινός ο ιός του θεού, που μέχρι πρότινος δυστυχώς αψηφούσα.

Τα δυο μου σεντς λοιπόν για όποιον τυχόν αναγνώστη

· είναι χριστιανός: θέλω σαφώς να σου το ξεκαθαρίσω, δεν έπεσα θύμα καμιάς πλάνης, δεν με παρέσυραν οι σοφιστείες «σάπιων αθέων και σιωνιστών» ή οι διαβολές αιρετικών και αλλοθρήσκων. Όχι! Τη γνήσια κι ατόφια πίστη σου σιχάθηκα, βιώνοντάς τη βαθιά στο μεδούλι μου, καρφί το καρφί τη μισαλλοδοξία, το μισογυνισμό, την υποκρισία, την παράνοια, τον ολοκληρωτισμό, την αδιαλλαξία, την αλαζονεία, τον εκφοβισμό, τη δεισιδαιμονία, τον αποκλεισμό, το ζόφο, την ασφυξία ΣΟΥ… (κι αν όλα αυτά νομίζεις ότι δεν σε αφορούν, κάνε μια επανάληψη στις «ιερές» γραφές σου, δε λέει να μείνεις μετεξεταστέος, μπρρρρ)

· είναι άνθρωπος: είναι πολύ πιο ύπουλη, πολύ πιο δυνατή από αυτό που αρχικά ίσως αφήνει να διαφανεί. Σκέψου σε τι τεχνάσματα, τι μεταλλάξεις και προσαρμογές έχει καταφύγει όλες αυτές τις χιλιετίες για να μπορεί να επιβιώνει –το κλέος της ασυναρτησίας!- ακόμα και σήμερα. Μην επαναπαύεσαι μπροστά στη θρησκεία, μη θεωρείς ότι με λόγο και παρρησία αντιμετωπίζεται ο θρησκόληπτος. Ξαγρύπνα ασταμάτητα όταν σε περιτριγυρίζει, λίγο για σένα, πολύ για το παιδί –their precious.

Είμαστε μόνοι, ασήμαντοι, πεπερασμένοι.

Σε ένα ασύλληπτο, άπειρο, μετέωρο σύμπαν.

Καμία έκπληξη που εφηύραμε το αλκοόλ, τα ναρκωτικά, τη θρησκεία.

Μα αν τα ναρκωτικά πολλοί αγάπησαν, πρώην φίλε μου, τα πρεζάκια ουδείς.

Δεν σε κατηγορώ, πώς θα μπορούσα; είσαι στα μάτια μου το πρώτο, το τραγικότερο θύμα. Έτσι την πρωτοπήρες την αγάπη, στην αγκαλιά της μανούλας ρουφώντας λιβάνι, έτσι την πρόσφερες, το ξέρω.

Κοιμήσου λοιπόν τον μακάριο ύπνο σου, κανένας πια δεν θα τολμήσει να σε ενοχλήσει, εγώ μονάχα ίσως που και που θα νανουρίζω

ξέρω κάτι όμορφα παραμύθια

για τόπους άλλους

μακρινούς και φιλόξενους

όπου ο Αυστραλοπίθηκος ποτέ δεν άφησε βλάσφημα χνάρια

και τα πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών είναι αδιάσειστα ντοκουμέντα

εκεί αρετή είναι ν’ αγαπάς τον διπλανό και να μισείς –πολύ πολύ- τον απέναντι

στους τόπους που ο Χριστούλης δεν κάνει λαμπόγυαλο τα δικά σου παγκάρια

κι οι χριστιανοί είναι άνθρωποι γλυκείς, καλοί και πράοι

μα οι άθεοι, ω αυτοί!, ανήθικα ανερμάτιστα κτήνη

εκεί μακριάααα κι αληθινάααα

όπου αποσύρονται οι δυνατοί

απ’ τα εγκόσμια

ΥΓ. Ο τίτλος αναφέρεται φυσικά στον πρώην σύζυγό μου και νυν «ιερομόναχο» Π. Ακόμα αδημονεί αλλά που θα πάει, ίσως αύριο…;

(βλέπε επίσης >>>)

Φύκια για μεταξωτές (*) διφθόγγους

της αν.καθηγ. Μαριάννας Κατσογιάννου, http://new-deal.gr, 20/7/2012

Όταν έχεις άγνοια για κάτι, εύκολα βρίσκεται κάποιος επιτήδειος να την εκμεταλλευτεί: να σε κλέψει στο ζύγι, να το σκάσει με την προίκα σου, να σε πείσει να τον ψηφίσεις… κοντολογίς να σου πουλήσει φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Αυτό ισχύει για όλους μας. Όταν μάλιστα πρόκειται για θέμα που μας «πονάει», που σχετίζεται με κάποια ανάγκη ή ευαισθησία, τότε γινόμαστε πιο ευάλωτοι σε κάθε είδους τερτίπια, νομικά, λεκτικά, εμπορικά… και είναι ακόμα πιο εύκολο να πέσουμε θύματα απάτης.

Κάτι τέτοιο γίνεται συχνά μ’ ένα θέμα για το οποίο ενδιαφερόμαστε όλοι, άλλος λιγότερο, άλλος περισσότερο, πάντως όλοι το νιώθουμε δικό μας. Εννοώ το πολλαπλά σημαντικό ζήτημα της γλώσσας που και μέρος της ταυτότητάς μας αποτελεί και την ποιότητα της επικοινωνίας μας καθορίζει και σε στενή σύνδεση βρίσκεται με το, πανθομολογούμενο πλέον, έλλειμμα εθνικής πολιτικής στα θέματα παιδείας (και όχι μόνο). Δεν θα επαναλάβω την πρόσφατη συζήτηση γύρω από τα φωνήεντα, τα σύμφωνα και τις διφθόγγους, γιατί πιστεύω ότι έχει διεξαχθεί σε ένα παραπλανητικό πλαίσιο που πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πριν πάρουμε οποιαδήποτε θέση. 

Η πλάνη (ή μήπως πρόκειται για απάτη;) που με απασχολεί βασίζεται στην άγνοια της ιστορίας. Όπως γίνεται παντού, βρίσκονται μερικοί «επιτήδειοι» να επωφεληθούν από το γεγονός ότι δεν είμαστε όλοι ειδικοί σε όλα και επομένως υπάρχουν πράγματα που αναγκαστικά δεν γνωρίζουμε. Για να στηρίξουν τις απόψεις τους αποκαλύπτουν ένα μέρος της αλήθειας που, αποκομμένο από το πλαίσιό του, φαντάζει πειστικό. Ένα απλό παράδειγμα για να το καταλάβουμε καλύτερα: διαμαρτύρονται κάποιοι ότι, επειδή καταργήθηκαν οι τόνοι και τα πνεύματα, η ελληνική γλώσσα έχασε ένα μέρος από τις εκφραστικές της δυνατότητες. Το τι ακριβώς σημαίνει «εκφραστική δυνατότητα» και πώς μπορεί να χαθεί δεν είναι απολύτως σαφές, αλλά δεν πειράζει, μία πομπώδης ρητορική σε συνδυασμό με το συναισθηματικό φορτίο του θέματος είναι αρκετή για να μας πείσει. Με έναν όρο όμως, να μην έχουμε τις απαραίτητες γνώσεις.

Γιατί τίποτα από τα παραπάνω δεν μπορεί να πιστέψει κάποιος που γνωρίζει την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Η πραγματικότητα είναι ότι τα αρχαία ελληνικά δεν είχαν ούτε τόνους, ούτε πνεύματα, ούτε καν διάκριση σε πεζά και κεφαλαία γράμματα: θα έχετε παρατηρήσει ότι όλες οι επιγραφές στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους είναι γραμμένες με κεφαλαία. Στην Αθήνα του 500 π.Χ. δεν έγραφαν Ἔδοξεν τῇ βουλῇ καὶ τῷ δήμῳ αλλά ΕΔΟΧΣΕΝ ΤΕΙ ΒΟΛΕΙ ΚΑΙ ΤΟΙ ΔΕΜΟΙ. Και βεβαίως η προφορά της φράσης ήταν εντελώς διαφορετική από τη σημερινή. Τις λεπτομέρειες θα χρειαζόμαστε αρκετές σελίδες (ή ώρες) για να τις εξηγήσουμε, η ουσία όμως είναι ότι κάποια στιγμή, οι διαφορές στην προφορά έγιναν τόσο πολλές που οι άνθρωποι δεν μπορούσαν πια να διαβάσουν εύκολα τα αρχαία κείμενα. Και τότε ήταν που εφηύραν τους τόνους και τα πνεύματα. Γύρω στα 200 π.Χ. στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, τα σημαδάκια αυτά ήταν το «σκονάκι» που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι ως βοήθημα επειδή δεν ήξεραν πια πώς να προφέρουν τις λέξεις με τον παλιό τρόπο. Καμία σχέση με την κλασική ελληνική της Αθήνας του Περικλή!

Προσοχή, αυτά που γράφω δεν αποτελούν τοποθέτηση υπέρ ή κατά του πολυτονικού. Η μόνη μου θέση είναι ότι πριν επιλέξει κανείς, καλό είναι να γνωρίζει την ιστορική αλήθεια για να μην βασίζει τις αποφάσεις του σε επιστημονικοφανείς (και αν) φαιδρότητες.

Δεν θα ήθελα να προχωρήσω σε πιο περίπλοκα ζητήματα γραμματικής, τουλάχιστον όχι προς το παρόν. Κι αυτό επειδή ο στόχος μου δεν είναι να διδάξω σε κανέναν τι συμβαίνει με τους τόνους, τα πνεύματα και την ιστορία της ελληνικής γλώσσας. Το μόνο που θεωρώ σημαντικό αυτή τη στιγμή είναι να ξεκαθαρίσει το τοπίο ως προς το τι θα πει παραπλάνηση και πόσο εύκολο είναι να εκμεταλλευτεί κάποιος την καλή μας πίστη και να μας παρασύρει σε λανθασμένα συμπεράσματα, είτε επειδή ο ίδιος έχει πέσει θύμα πλάνης, είτε επειδή η ημιμάθεια, σε συνδυασμό με λίγο θράσος μπορεί να κάνει θαύματα μετατρέποντας τα φύκια σε μεταξωτές… διφθόγγους.

______________________________________

*Δεν πρόκειται για λάθος, η λέξη δίφθογγος ήταν θηλυκού γένους μέχρι πολύ πρόσφατα. Τη διάλεξα ειδικά για να σας πείσω ότι οι αλλαγές στη γλώσσα δεν σημαίνουν απαραίτητα κάποιου είδους ξεπεσμό: το πρόβλημα δεν είναι αν χρησιμοποιώ το ουσιαστικό δίφθογγος ως αρσενικό ή θηλυκό, αλλά αν γνωρίζω τι σημαίνει (αυτό σας το προτείνω για άσκηση στο σπίτι).

(βλέπε επίσης για πολυτονικό, μια και αναφέρθηκε >>>)

Η άλλη «αξιοποίηση» της δημόσιας περιουσίας

του Πασχου Μανδραβελη, Καθημερινή, 19/7/2012

Ένα είναι σίγουρο: αν είχε ενδιαφερθεί επενδυτής για να αξιοποιήσει το παραλιακό μέτωπο του Κατάκωλου στην Ηλεία θα είχαν ξεσηκωθεί και οι πέτρες. Οι αριστεροί θα μιλούσαν για «ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας». Οι βουλευτές όλων των κομμάτων -«τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι»- θα δήλωναν με τον γνωστό στόμφο «δεν θα επιτρέψουμε τον βιασμό της Ηλείας από ιδιωτικά συμφέροντα». Οι οικολόγοι θα ξεσηκώνονταν για τον «φυσικό πλούτο που κινδυνεύει να χαθεί»· δεν μπορεί, κάποια περιοχή Natura θα υπάρχει κι εκεί!  Οι τοπικοί παράγοντες θα έβρισκαν το δικό τους «Οβριόκαστρο», το οποίο -όπως κάθε πέτρα σ’ αυτήν τη χώρα- άλλαξε τον ρουν της παγκόσμιας ιστορίας. Οι ακροδεξιοί θα ανακάλυπταν εβραϊκές ρίζες στα μέλη του Δ.Σ. της επενδυτικής εταιρείας και θα επεσήμαιναν τους «θανάσιμους εθνικούς κινδύνους στο στρατηγικής σημασίας Ιόνιο Πέλαγος»· έχει κι έξω από την Ηλεία «αμύθητης αξίας» πετρέλαια. Τέλος, το Συμβούλιο της Επικρατείας θα έδινε τη χαριστική βολή: κάποια δένδρα ή έστω πουρνάρια θα υπήρχαν στην περιοχή, οπότε -με δεδομένο το «άπαξ δάσος, πάντοτε δάσος»- θα απαγόρευε την επένδυση. Και ενώ, λοιπόν, σύσσωμο το έθνος φυλάει καραούλι μην τυχόν και περάσει κανένας βδελυρός επενδυτής και μαγαρίσει το ελληνικό τοπίο, οι εγχώριοι αετονύχηδες ιδιωτικοποίησαν παρανόμως, αδαπάνως, χωρίς σχέδιο και υποδομές ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Κ» (15.7.2012) όταν οι τεχνικοί ελεγκτές του Ταμείου Αποκρατικοποιήσεων επισκέφθηκαν την Ηλεία για επιθεώρηση των δημόσιων ακινήτων «όχι μόνον δεν βρήκαν κενή γη, ως όφειλε να υπάρχει, αλλά ανακάλυψαν ολόκληρους οικισμούς με χιλιάδες αυθαίρετες κατοικίες...». Ολόκληρο το παραλιακό μέτωπο ήταν κατειλημμένο: Από 20.000 στρέμματα δημόσιας γης δεν είναι αξιοποιήσιμα ούτε τα 2.000. «Η αξιοποίηση αυτών θεωρείται ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς οι μη καταπατημένες εκτάσεις αντιστοιχούν στις... τρύπες μιας γραβιέρας». Κάπως έτσι γίνεται η μάχη κατά των ιδιωτικοποιήσεων στην Ελλάδα. Ενώ οι αριστεροί ταγοί κραυγάζουν για φαντάσματα πολυεθνικών, που δήθεν κάνουν ουρά στα σύνορα για «να μας πιουν το αίμα», εντός της χώρας γίνεται πάρτι της λούμπεν ιδιωτικοποίησης. Εμείς, σκιαγμένοι από το «επάρατο Μνημόνιο», αντί να συζητάμε τους όρους αξιοποίησης της κοινής περιουσίας, έχουμε εγκλωβιστεί σε μανιχαϊστικά διλήμματα «ναι ή όχι στις ιδιωτικοποιήσεις».  Και όσο εμείς φυλάμε τις Θερμοπύλες για να αποκρούσουμε τον «νεοφιλελευθερισμό», στα μετόπισθεν τρώνε τα φιλέτα που κινδυνεύουν. Οι αετονύχηδες ιδιωτικοποιούν τις δημόσιες εκτάσεις, οι συνδικαλιστές της ΓΕΝΟΠ κάνουν τα πολυτελή τους ταξιδάκια, οι πρυτάνεις «αξιοποιούν» με τον καλύτερο για τους ίδιους τρόπο τα ερευνητικά κονδύλια, οι γιατροί εμπορευματοποιούν την υγεία με τα φακελάκια κ.λπ. Εμείς όμως παραμένουμε ακλόνητοι στις Θερμοπύλες. Κραυγάζουμε «Νο Πασαράν» στους ιδιώτες επενδυτές, ίσως για να διευκολύνουμε τους εγχώριους μπαταχτσήδες να ολοκληρώσουν το έργο τους.

Λουκέτο στα πανεπιστήμια

sofokleousin.gr, 18/7/2012

Κινητοποιιήσεις διαρκείας και διακοπή της λειτουργίας των περισσοτέρων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων της χώρας αναμένεται να αποφαιστεί εντός των επομένων 24ώρων από τη Σύνοδο των Πρυτάνεων, αντιδρώντας στο σχέδιο δραστικών περικοπών που ανακοίνωσε το υπουργείο Παιδείας χθες. E-mail που απεστάλη στους πρυτάνεις από το υπουργείο, τους καλούσε να διακόψουν κάθε ερευνητική δραστηριότητα και να παγώσουν πληρωμές προς κάθε κατεύθυνση.

Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι η απόφαση ανήκει προσωπικά στον υπουργό Κώσταντίνο Αρβανιτόπουλο ενώ το θέμα γνωρίζει και ο υπουργός Οικονομικών Γιάννης Στουρνάρας.

Στόχος είναι να εξοικονομηθούν κεφάλαια από τα πανεπιστήμια και την εκπαίδευση τα οποία θα χρησιμοποιηθούν ως μαξιλάρι για τους μισθούς στον κλάδο. Το Sofokleousin.gr έχει στην κατοχή του το e-mail του υπουργείου προς τους πρυτάνεις ενώ είναι σε θέση να γνωρίζει και τηλεφωνικές επικοινωνίες μεταξύ στελεχών του γραφείου του υπουργού με τα πανεπιστήμια.

Ανθρωποι που γνωρίζουν το περιεχόμενο των επικοιωνιών και επιθυμούν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους υποστηρίζουν πως το υπουργείο διέταξε κατ ουσίαν τη διάλυση των πανεπιστημίων καθώς κλείνει ερευνητικά τμήματα και φοιτητικές εστίες ενώ ζητά από τους πρυτάνεις να εκμηδενίσουν τα λειτουργικά κόστη καθώς λεφτά υπάρχουν μόνο για τους μισθούς.

Μετά από αυτές τις εξελίξεις υπήρξε μπαράζ συναντήσεων και επικοινωνιών σε επίπεδο πρυτάνεων από τα πανεπιστήμια όλης της χώρας και όπως φαίνεται τα πανεπιστήμια θα βάλουν λουκέτο εν μέσω του καλοκαιριού, αναστέλλοντας όλα τα ερευνητικά προγράμματα και τινάζοντας στον άερα την εξεταστική περίοδο του Σεπτεμβρίου-Οκτωβρίου.

Μια νέα εποχή για τη Φυσική

της καθηγ. Θεοδώρας Δ. Παπαδοπούλου, Καθημερινή, 17/7/2012

Ένας νέος ορίζοντας άνοιξε για τα πειράματα Φυσικής Υψηλών Ενεργειών (ΦΥΕ) με τη συλλογή δεδομένων από συγκρούσεις δεσμών πρωτονίων (pp) που άρχισαν τον Δεκέμβριο 2009 στον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων LHC (Large Hadron Collider) στο CERN. Δύο μεγάλες ανιχνευτικές διατάξεις, τα πειράματα ATLAS και CMS, στα οποία εργάζονται οι πειραματικοί φυσικοί του πεδίου ΦΥΕ, αφού ολοκλήρωσαν τη φάση κατασκευής και ελέγχου λειτουργίας τους με δεδομένα από κοσμική ακτινοβολία, άρχισαν να καταγράφουν γεγονότα από συγκρούσεις πρωτόνιο-πρωτόνιο και να αναλύουν τα αποτελέσματα.

Ένα πρωταρχικό ερώτημα που αναμένει απάντηση από τις μετρήσεις στο LHC είναι η αναζήτηση της προέλευσης της μάζας των στοιχειωδών σωματιδίων. Η θεωρία του μηχανισμού Higgs που δίνει μάζα στα σωματίδια μέσω αλληλεπιδράσεων με πεδία Higgs εμπνέει την αναζήτηση του SM Higgs μποζονίου στο πλαίσιο του Καθιερωμένου Προτύπου (Standard Model, SM). Σε υπερσυμμετρικές προεκτάσεις του SM προβλέπονται επίσης και άλλα μποζόνια Higgs, τα οποία επίσης αναζητούνται, αν υπάρχει υπερσυμμετρία στη φύση.

Το Καθιερωμένο Πρότυπο περιγράφει επιτυχώς τα στοιχειώδη σωματίδια που γνωρίζουμε ότι υπάρχουν μέχρι σήμερα και τις αλληλεπιδράσεις τους. Αλλά η γνώση της φύσης δεν είναι πλήρης, εφόσον δεν μπορούμε να απαντήσουμε στο βασικό ερώτημα της γέννησης της μάζας των στοιχειωδών σωματιδίων.

Στις 4 Ιουλίου 2012, σε ειδικό σεμινάριο στο αμφιθέατρο του CERN, τα δύο πειράματα ATLAS και CMS παρουσίασαν τα προκαταρκτικά αποτελέσματα (preliminary results) που ταυτόχρονα (two-way video) παρουσιάζονταν στο Διεθνές Συνέδριο της Μελβούρνης, ICHEP 2012 (4-11 Ιουλίου).

Με ευχάριστη έκπληξη επιβεβαιώθηκαν οι ψίθυροι των τελευταίων ημερών από τους συνεργάτες των πειραμάτων. Το μποζόνιο Higgs είναι το μόνο σωματίδιο που προβλέπεται από το Καθιερωμένο Πρότυπο και δεν έχει βρεθεί ακόμη. Ο μηχανισμός Higgs δεν προβλέπει την τιμή της μάζας του αλλά μια περιοχή μαζών που μπορεί να έχει.

Το σωματίδιο, στο οποίο αναφέρονται τα πειράματα, δεν γνωρίζουμε προς το παρόν τι ακριβώς είναι: είναι το σωματίδιο Higgs του Καθιερωμένου Προτύπου ή ένα σωματίδιο που ανήκει στη Νέα Φυσική πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο;

Με προσεκτική μελέτη και τη λήψη περισσότερων δεδομένων θα φανεί. Εχει μάζα περίπου 125 φορές τη μάζα του πρωτονίου και διασπάται σε δύο φωτόνια, που σημαίνει πως είναι μποζόνιο. Αναμφισβήτητα, αν επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα με μεγαλύτερη στατιστική, θα είναι κάτι θεμελιώδες!

Αυτό το επίτευγμα είναι αποτέλεσμα πάνω από 20 χρόνια προσεκτικής, επίπονου και υψηλού επιπέδου εργασίας από πολλούς συνεργάτες από διάφορα ερευνητικά εργαστήρια και πανεπιστήμια που εργάστηκαν στον επιταχυντή, στους ανιχνευτές, στα προγράμματα και στη φυσική.

Η έρευνα ΦΥΕ έχει δημιουργήσει παράδοση στην Ελλάδα και έχει συμβάλει στην ποιοτική άνοδο της εκπαίδευσης στα ΑΕΙ. Η Ελληνική Εταιρεία Σπουδών ΦΥΕ έχει περίπου 200 μέλη θεωρητικούς και πειραματικούς, καθηγητές, ερευνητές και διδακτορικούς φοιτητές σχεδόν σε όλα τα πανεπιστήμια της χώρας, αλλά και αρκετά μέλη από το εξωτερικό.

Συγκεκριμένα, στο πείραμα ATLAS συμμετέχουν το ΕΜΠ (Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο), το ΕΚΠΑ (Εθνικό Καποδιστριακό Παν/μιο Αθηνών), το ΑΠΘ (Αριστοτέλειο Παν/μιο Θεσσαλονίκης), το Παν/μιο Αιγαίου και το ΕΑΠ (Ελληνικό Ανοικτό Παν/μιο). Στο πείραμα CMS συμμετέχουν το ΕΚΠΑ, το Παν/μιο Ιωαννίνων και το Ερευνητικό Κέντρο ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος».

Οι Ελληνες ερευνητές ΦΥΕ αναμένουν εδώ και αρκετούς μήνες τη χρηματοδότηση των εγκεκριμένων προτάσεων του προγράμματος «ΘΑΛΗΣ», για να διεκπεραιώσουν τις υπευθυνότητες που έχουν αναλάβει στα πειράματα του LHC.

Το παράδοξο είναι πως ενώ η Ελλάδα είναι ιδρυτικό μέλος του CERN, οι ερευνητές της αδυνατούν να εκμεταλλευθούν πλήρως την τεχνολογία αιχμής που παρέχει το εργαστήριο λόγω της σχεδόν μηδενικής χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων τους, και με μεγάλες προσπάθειες και θυσίες παράγουν αποτελέσματα που τους επιτρέπουν να είναι παρόντες στο επιστημονικό γίγνεσθαι!

Η τέχνη είναι ένα εργαλείο στην άρση τραύματος

attikipress.gr, 14/7/2012

«Η τέχνη ενοποιεί την ψυχή με τη λογική και το όνειρο», αναφέρει στη συνέντευξη που παραχώρησε στην «Αττική free press» η ζωγράφος και εκπαιδευτικός κα Νίκη Ρουμπάνη.

Στην Μαρίνα Προβατίδου, εικαστικό

Με σπουδές στην Ανωτάτη Καλών Τεχνών και στο Central School of Art and Design στο Λονδίνο, η κα Ρουμπάνη δραστηριοποιείται παράλληλα έντονα στον χώρο της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων γενικότερα, αλλά και της προώθησης των γυναικείων δικαιωμάτων ειδικότερα.

Η τέχνη σας έλυσε προβλήματα;

«Η τέχνη ανοίγει ορίζοντες, δεν είναι ο ρόλος της να λύνει προβλήματα. Είναι ένας τρόπος για να αντλείς δύναμη. Γιατί καταρχήν θεραπεύει τη σχέση με τον εαυτό μας, αλλά και μας δείχνει δρόμους για το μέλλον, για να ταξιδέψουμε. Κάτι άλλο που κάνει η τέχνη είναι να ενοποιεί την ψυχή σου με την λογική και με το όνειρο. Επειδή πολλές φορές στην καθημερινότητα είμαστε τεμαχισμένοι, νιώθουμε από τη μια να μας παρασύρει το συναίσθημα, ενώ κάποια άλλη στιγμή λέμε να ακούσουμε την καρδιά μας. Με την τέχνη δεν υπάρχει αυτή η διχοτόμηση, λογική και συναίσθημα δεν γίνεται να μην είναι ένα. Ακόμα και όταν συμμετέχεις και σαν θεατής».

Έχετε ασχοληθεί με το art therapy. Πώς λειτουργεί αυτό;

«Η τέχνη είναι ένα εργαλείο στην άρση τραύματος. Η τέχνη είναι ασφαλής χώρος, όπου μπορείς να διακινδυνεύεις καταστάσεις, που στην πραγματική ζωή δεν θα τολμούσες. Όταν ζεις κάτι μέσα σε μια ατμόσφαιρα παραμυθιού, είτε εικαστικού, είτε σκηνοθετικού, μπορείς να φθάσεις στο χείλος του φόβου σου και των ενοχών σου και να αποκτήσες νέες οπτικές για τα πράγματα αυτά και να βγεις από την αντιπαράθεση με μια πιο δυνατή ψυχή. Για παράδειγμα πολλοί από εμάς, φοβόμαστε τον θυμό μας είτε πιστεύοντας πως θα κάνουμε κακό στον εαυτό μας ή στους άλλους, είτε γιατί το βλέπουμε σαν αδυναμία. Μια άσκηση που χρησιμοποιώ είναι να ζητάω από ανθρώπους να ζωγραφίσουν τον θυμό. Αυτό δίνει την ευκαιρία αφενός να εκφράσουν με φαντασία, με χιούμορ και με τόλμη αυτό το “φοβερό” συναίσθημα, έτσι που γίνεται αμέσως λιγότερο φοβερό, ενώ από την άλλη βλέπουμε τον θυμό και των άλλων που εκφράζεται μέσα στην ομάδα. Υπάρχει απενοχοποίηση και έτσι μπορούμε να δούμε τον θυμό όχι ως μόνιμη κατάσταση, αλλά σαν κάτι το προσωρινό και αντιμετωπίσιμο».

 Υπάρχουν καθορισμένες ασκήσεις για την θεραπεία;

«Υπάρχουν διαδοχικά στάδια. Το πρώτο είναι να δημιουργηθεί ένα αίσθημα ασφάλειας και ανταλλαγής συναισθημάτων, ώστε να χτιστεί μια ενότητα στην ομάδα. Το δεύτερο στάδιο είναι η ανταλλαγή περισσότερο προσωπικών εμπειριών. Και το τρίτο στάδιο είναι η έκφραση πολλαπλών προσωπικών λύσεων. Τις δραστηριότητες τις καθορίζει το άτομο ή η ομάδα. Ανάλογα με την έκφραση και τη δυναμική της ομάδας γίνονται και τα βήματα».

Πώς σας ήρθε η ιδέα ως καλλιτέχνης να βρεθείτε στον χώρο της υποστήριξης θυμάτων κακοποίησης;

«Έγινε από τη βαθειά αντίθεση που βίωσα βγαίνοντας από την Χούντα και πηγαίνοντας για σπουδές στο Λονδίνο, τέλος της δεκαετίας του 70, με καθηγητές επηρεασμένους από τον Μάη του 68. Από το κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το φεμινιστικό κίνημα και το αντιρατσιστικό».

Μοιάζουν τα αιτήματα του σήμερα με εκείνης της εποχής;

«Νομίζω πως το αίτημα για αξιοπρέπεια και περισσότερη δημοκρατία υπάρχει από πάντα και επανέρχεται σε κάθε γενιά. Τουλάχιστον ένας αριθμός ανθρώπων σε κάθε γενια δεν παραιτείται από αυτό το όραμα, ενώ ένας άλλος αριθμός ανθρώπων επιδιώκει να καταπιέσει και να εκμηδενίσει τους συνανθρώπους. Μέσα από αυτές τις συγκρούσεις αναβιώνουν τα αιτήματα για ανθρώπινη αξιοπρέπεια και για δικαιώματα. Ο 20ος αιώνας ήταν ο πιο αιματοβαμμένος αιώνας και ενώ φαινομενικά τα τελευταία 50 χρόνια δεν είχαμε πολέμους στην Ευρώπη, ωστόσο δεν είχαμε ούτε και ειρήνη».

Πώς σας επηρέασε στην επιλογή των θεμάτων σας και γενικότερα στο έργο σας η γραμμή SOS, που έχετε ιδρύσει για την στήριξη θυμάτων κακοποίησης;

«Έχω ασχοληθεί πολύ με την ανθρώπινη μορφή με διάφορους τρόπους και κοιτάζοντας πίσω και με τη βοήθεια ανθρώπων που με ρωτάνε για τη δουλειά μου βλέπω κάποια πράγματα που επανέρχονται ξανά και ξανά.Την ανάγκη για παράδειγμα να κλειστούν οι άνθρωποι στον εαυτό τους για να αναρρώσουν και να αυτοθεραπευτούν, την διαφορετική ανάγκη του να βρίσκονται οι άνθρωποι μαζί, είτε σαν ζευγάρι, είτε σαν ομάδες. Την ευάλωτη ανθρώπινη φύση, που όμως έχει φοβερές ικανότητες ανάκαμψης μετά από φαινομενική κατάρευση και την συγκλονιστική επίδραση της φύσης στον ψυχισμό μας, των βράχων, των νερών, του χώματος, των δέντρων. Επίσης με ενδιαφέρει πολύ η μεταβολή, η αλλαγή τη στιγμή που κάτι μεταβάλλεται σε κάτι διαφορετικό, η κίνηση, όχι μόνο η φυσική κίνηση, αλλά και η εσωτερική κινητικότητα. Η πνευματική κινητικότητα, το πως αλλάζουμε σαν συνειδητοί άνθρωποι. Είμαστε το μόνο συνειδητό ζώο. Δεν υπάρχει άλλο ζώο που να έχει συνείδηση της αλλαγής, για αυτό έχουμε ευθύνη να μην καταστρέψουμε τον πλανήτη».

Πώς μπορεί να στηρίξει κάποιος το έργο αλληλεγγύης, στο οποίο δραστηριοποιείστε;

«Δεχόμαστε και εκπαιδεύουμε εθελοντές και μια ευκαιρία ενημέρωσης υπάρχει την Παρασκευή 20 Ιουλίου το βράδυ σε μια πολιτιστική εκδήλωσή μας στο Μαρούσι, Κηφισίας 70, στα “Θαλασσινά χρώματα”, όπου σας προσκαλούμε με τις κιθάρες σας να πιούμε ένα κρασί και να σας μιλήσουμε για την Τράπεζα Εθελοντικού Χρόνου, τις Γραμμές SOS και τις επιμορφώσεις και παιδαγωγικές παρεμβάσεις στην εκπαίδευση. Θα συμμετέχει και η Ζανετ Καπούγια».

Πείτε μας τι είναι η Τράπεζα Χρόνου.

«Ξεκίνησε το 2005 σαν χώρος αλληλεγγύης και ανταλλαγής εθελοντισμού. Πιστεύουμε ότι σήμερα η ιδέα αυτή είναι από τις πιο αισιόδοξες στις δύσκολες στιγμές που περνάμε, γιατί στηρίζεται στον άνθρωπο και στο χτίσιμο δεσμών αλληλεγγύης».