Ο τελευταίος της πρώτης γενιάς

 του Νίκου Δήμου, 08/1/2023

Έφυγε από την ζωή ο τελευταίος από την πρώτη γενιά των Ελλήνων Βιομηχάνων. Δεν νομίζω πως υπάρχει Έλληνας που να αγνοεί το όνομά του και να μην χρησιμοποίησε κάποτε προϊόν του.

Απόστολος Πίτσος, ετών 105. 

Μετά από την πώληση της εταιρίας του σε μεγάλο πολυεθνικό συγκρότημα, το όνομα αυτό διαδόθηκε – μαζί με τα προϊόντα του – και σε άλλες χώρες. Υπήρξα για πάνω από 50 χρόνια φίλος, και συνεργάτης του. Η τελευταία συνεργασία μας ήταν η βοήθειά μου στην σύνταξη της αυτοβιογραφίας του, που κυκλοφόρησε το 2020. Όχι ότι χρειάστηκε να κάνω πολλά πράγματα. Η μνήμη του ήταν ακόμα ξυράφι. Υπαγόρευσε όλη την ιστορία της «Πίτσος» σε μία γραμματέα και οι παρεμβάσεις που χρειάστηκαν μετά, υπήρξαν ελάχιστες. 

Η ιστορία αυτή αρχίζει το 1865, όταν ο Νικόλαος Πίτσος ίδρυσε μία βιοτεχνία στο Μοναστηράκι που κατασκεύαζε διάφορα είδη οικιακής χρήσης. «Φανάρια» όπου έβαζαν τα τρόφιμα και τα προστάτευαν από τις μύγες και τα έντομα, μικρά καμινέτα, μπρίκια, δίσκους λάμπες πετρελαίου και άλλα μεταλλικά είδη. Τα προϊόντα τα φόρτωνε σε ένα αμαξάκι και τα πουλούσε στην πόλη αλλά και στα περίχωρα. 

Σύντομα οι δουλειές μεγάλωσαν και ο Νικόλαος Πίτσος έβαλε στην εταιρία και τα τέσσερα από τα τρία αγόρια του αδελφού του. ‘Άλλαξαν δύο φορές στέκι καταλήγοντας στους Αμπελόκηπους όπου έστησαν ένα μικρό εργοστάσιο. Έφτιαχναν και προϊόντα για τον στρατό. Περιττό να συνεχίσω την αφήγηση. Βρίσκεται όλη στην αυτοβιογραφία του. 

Το βασικό στοιχείο είναι το πόσο δημιουργικοί ήταν αυτοί οι άνθρωποι και πως από το τίποτα κατασκεύαζαν πράγματα. Ο Απόστολος Πίτσος ήταν ο πρώτος γλωσσομαθής της οικογένειας – είχε φοιτήσει στη Γερμανική Σχολή. Ταξίδεψε και έμεινε στην Γερμανία όπου μαθήτευσε κοντά σε σπουδαίους μαστόρους και έμαθε τις τεχνικές τους. 

Η Γερμανία άφησε την σφραγίδα της επάνω του. Το μυαλό του δούλευε με σύστημα τευτονικό. Και στην τεχνολογία, αλλά και στις τέχνες. Ήταν ένας πρωτεϊκός άνθρωπος. Άκουσε κάποτε το κοντσέρτο για βιολί του Μπετόβεν και αποφάσισε πως ήθελε να το παίξει ο ίδιος. Αγόρασε βιολί, πήρε μαθήματα και έφτασε στο σημείο που ήθελε. 

Όταν μετά από πολλά χρόνια αποφάσισε να πουλήσει την εταιρία του οι Γερμανοί τεχνικοί και επιστήμονες που ήρθαν να την ελέγξουν έμειναν άναυδοι. Τόσο σωστά σχεδιασμένη και τόσο λειτουργική εταιρία ούτε στην πατρίδα τους δεν είχαν – μου εξομολογήθηκαν. 

Από τη δική του γενιά των βιομηχάνων – που ξεκίνησε την βιομηχανοποίηση της Ελλάδας - ήταν ο μόνος τεχνικός. Ο Γεώργιος Δράκος (της Izola) τον θαύμαζε. «Αυτός τα κάνει όλα μόνος του», μου έλεγε. Ήταν η εποχή που Πίτσος, Ιζόλα, Εσκιμό άλλαξαν την μορφή του ελληνικού νοικοκυριού. 

Η πρώτη μας επαφή ήταν η θάλασσα. Ο Πίτσος είχε αγοράσει ένα αμερικάνικο σκάφος Bertram μικρό αλλά πολύ γρήγορο, που σε μία μέρα σε πέταγε στην άλλη άκρη του Αιγαίου. Μαζί με τον (επίσης απόντα πια) Χαράλαμπο Βελλή, πρόεδρο του Κολλεγίου και γαμπρό του Απόστολου, κάθε Σαββατοκύριακο γυρίζαμε το πέλαγος. 

Πολύ αργότερα αποφάσισε να μου αναθέσει την διαφήμιση της εταιρίας του, πράγμα που μας έφερε ακόμα πιο κοντά. Ένας σπάνιος άνθρωπος. Σκληρός αλλά και τρυφερός, ήταν από αυτούς που άλλαξαν την ζωή της χώρας του.