Ψηλαφώντας τις πιθανότητες ύπαρξης εξωγήινης ζωής στον αχανή κόσμο μας
Κανάρη Τσίγκανου: Καθημερινή, 8/1/23
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Γ. ΝΙΑΡΧΟΣ Συμπαντική μοναξιά:
Είμαστε μόνοι στο Σύμπαν; εκδ. Ζήτη, 2022, σελ. 296
Στο Σύμπαν φαίνεται ότι υπάρχουν περί το ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες (1012), έκαστος των οποίων, κατά μέσον όρο, περιέχει περί το ένα τρισεκατομμύριο αστέρες (1012). Δηλαδή, στο Σύμπαν φαίνεται ότι υπάρχουν τρισεκατομμύρια τρισεκατομμυρίων (1012x1012=1024) αστέρες με έναν τουλάχιστον πλανήτη ο καθένας! Κάποιοι εξ αυτών μπορούν να φιλοξενούν περισσότερο αναπτυγμένους πολιτισμούς από τον δικό μας και κάποιοι άλλοι λιγότερο αναπτυγμένους πολιτισμούς.
Γιατί όμως δεν έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα κανένα ίχνος εξωγήινης ζωής στο ηλιακό μας σύστημα ή κάπου αλλού στο Σύμπαν; Αυτό το απλό ερώτημα διατύπωσε ως παράδοξο ο διάσημος φυσικός Ενρίκο Φέρμι (1950): δεδομένης της ηλικίας του Σύμπαντος και του πλήθους των αστέρων και των πλανητών που υπάρχουν, η εμφάνιση ζωής θα έπρεπε να είναι ένα πολύ κοινό φαινόμενο και ο γαλαξίας μας θα έπρεπε να φιλοξενεί ένα μεγάλο αριθμό πολιτισμών! Μέχρι στιγμής παραμένει αναπάντητο το βασικό ερώτημα του Φέρμι για τη συμπαντική σιωπή που μας περιβάλλει, παρότι φαίνεται να υπάρχουν τόσες μυριάδες πλανητών. Περισσότερα για αυτό το θέμα παρουσιάζονται στο συμπληρωματικό βιβλίο του καθηγητή Π. Νιάρχου, «Αναζητώντας μια άλλη Γη στο Σύμπαν. Εξωπλανήτες και εξωγήινη ζωή», 2018, εκδ. Δίαυλος, καθώς επίσης και στα πρόσφατα βιβλία του υποφαινόμενου «Ενα γαλάζιο πετράδι στο Διάστημα», 2020 και «Το εκπληκτικό Σύμπαν», εκδόσεις Ζήτη (2020), με βάση τις συναρπαστικές αστρονομικές ανακαλύψεις της τελευταίας εκατονταετηρίδος.
Ομως, πολλά ερωτήματα παραμένουν σχετικά με τη διαδικασία ανάπτυξης της ζωής στη Γη, η οποία παρότι αρχικά φιλοξένησε μερικά δισεκατομμύρια διαφορετικά είδη ζωής, το 99% των οποίων έχει ήδη εξαφανισθεί, έχουν απομείνει σήμερα μόνο μερικά εκατομμύρια και ένα είδος –ο άνθρωπος– που εκπροσωπεί την έξυπνη ζωή στη Γη. Επομένως, μήπως έχουμε μία στο δισεκατομμύριο πιθανότητες να ανακαλύψουμε έξυπνη ζωή αλλού στο Σύμπαν;
Ανάμεσα στους χιλιάδες πλανήτες που έχουν μέχρι σήμερα ανακαλυφθεί, μόνο 60 θεωρούνται κατοικήσιμοι και μόνο 20 εξ αυτών έχουν το μέγεθος της Γης. Η πρόοδος της τεχνολογίας, με τις προχωρημένες παρατηρησιακές ικανότητες του νέου διαστημικού τηλεσκοπίου James Webb, καθιστά δυνατή την ανίχνευση ζωής μέσω της παρουσίας ατμοσφαιρικών αερίων στην ατμόσφαιρα εξωπλανητών που δείχνουν βιολογική δραστηριότητα. Ας λάβουμε ωστόσο σοβαρά υπόψη και την πιθανότητα της «Συμπαντικής μας μοναξιάς», μια πιθανή εξήγηση της οποίας θα μπορούσε να είναι οι ασύλληπτα τεράστιες αποστάσεις προς άλλους αστέρες, που κάνουν απαγορευτική την επικοινωνία με άλλους κατοικημένους πλανήτες.
Στα δύο τελευταία κεφάλαια του βιβλίου για την εξωγήινη ζωή και την κοινωνία, ο συγγραφέας είναι αμερόληπτος, συζητώντας το πώς η πιθανή ανακάλυψη εξωγήινης ζωής θα επηρεάσει τους νόμους της κοινωνίας μας, τη σωστή αποκρυπτογράφηση των βιβλικών κειμένων της θρησκείας μας, τις φιλοσοφίες μας, τις τέχνες και τις επιστήμες μας, παραθέτοντας όλες τις σχετικές απόψεις των χριστιανικών ομολογιών, του Ιουδαϊσμού, του Ισλάμ, του Ινδουισμού και του Βουδισμού. Παρουσιάζονται η αισιόδοξη και απαισιόδοξη άποψη κατά τις οποίες, είτε το Σύμπαν σφύζει από ζωή και υπάρχουν έξυπνες μορφές ζωής αλλού στον γαλαξία, είτε η εξωγήινη ζωή είναι εξαιρετικά σπάνια και ίσως είμαστε μόνοι σε ένα άψυχο Σύμπαν, αφήνοντας στον αναγνώστη που θα καταφέρει να φθάσει στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου, να αποφασίσει ποια απάντηση και άποψη υιοθετεί στο αρχικό ερώτημα του τίτλου!
Το βιβλίο συνοδεύεται από λεπτομερέστατη βιβλιογραφία, ενώ η ευδόκιμη πολυετής διδακτική και ερευνητική πείρα του συγγραφέα τού έχει επιτρέψει να τοποθετήσει τον εαυτό του στη θέση αναγνωστών διαφόρων ταχυτήτων. Η παρουσίαση των επιμέρους θεμάτων γίνεται με βάση τις τελευταίες εξελίξεις στα σχετικά επιστημονικά πεδία, και σε αυτό έγκειται η πρωτοτυπία του βιβλίου. Είναι ένα βιβλίο που θα βοηθήσει τον αναγνώστη να αναστοχαστεί και να «δει με άλλο μάτι» τον κόσμο και τον ρόλο του ανθρώπου μέσα σ’ αυτόν. Όπως γράφει στην αρχή του προλόγου του ο ακαδημαϊκός Δημήτριος Θάνος, παραφράζοντας τον συγγραφέα και ποιητή Κίπλινγκ: «Είναι ένα βιβλίο που σε μαθαίνει για το τι και το γιατί και το πότε, για το πώς και πού και ποιος»!
ΣΥΜΠΑΝΤΙΚΗ ΜΟΝΑΞΙΑ
Ίσως κάποια μέρα ανακαλύψουμε εξωγήινη ζωή, και μάλιστα «έξυπνη», όπως υποστηρίζεται από πολλούς επιστήμονες. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν πολλά επιχειρήματα που υποστηρίζουν ότι η αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης ενδέχεται να αποτύχει. Είναι πολύ πιθανόν η περίπλοκη βιόσφαιρα της Γης να είναι μοναδική. Δεν αποκλείεται, όμως, ο δικός μας πολιτισμός να είναι ο πρώτος, τουλάχιστον στον γαλαξία μας. Στην περίπτωση αυτή, η ζωή από τη Γη θα μπορούσε, στη μετα-ανθρώπινη εποχή, να εξαπλωθεί στον γαλαξία μας και πέρα απ’ αυτόν, εξελισσόμενη σε μορφές που δεν μπορούμε ακόμη και να διανοηθούμε. Εάν είναι έτσι, οι πρώτοι διαστρικοί ταξιδιώτες από τη Γη θα είχαν μια αποστολή, να αναπτύξουν τον γήινο πολιτισμό ακόμη περισσότερο και να τον κάνουν κορυφαίο πολιτισμό στο Σύμπαν, στο πολύ μακρινό μέλλον.
Το βιβλίο αυτό έχει ως σκοπό να παρουσιάσει στο ευρύ κοινό τις επιστημονικά αποδεκτές πιθανές απαντήσεις στο ερώτημα που απασχολεί τον άνθρωπο από τότε που εμφανίστηκε πάνω στη Γη: «Είμαστε μόνοι στο Σύμπαν;». Η παρουσίαση των επί μέρους θεμάτων γίνεται με βάση τις τελευταίες εξελίξεις στα σχετικά επιστημονικά πεδία, και σε αυτό έγκειται η πρωτοτυπία του βιβλίου. Για πρώτη φορά παρουσιάζεται στο ελληνικό κοινό το θέμα της εξωγήινης ζωής, μαζί με τις επιπτώσεις της στην κοινωνία, τη θρησκεία, τον πολιτισμό και την τεχνολογία. Είναι ένα βιβλίο που θα βοηθήσει τον αναγνώστη να αναστοχαστεί και να «δει με άλλο μάτι» τον κόσμο και τον ρόλο του ανθρώπου μέσα σ’ αυτόν. Το βιβλίο προλογίζει ο ακαδημαϊκός Δημήτριος Θάνος.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Πρόλογος Ακαδημαϊκού Δημητρίου Θάνου
Πρόλογος συγγραφέα
Εκ βαθέων…
Κεφάλαιο 1. Tο Σύμπαν που ζούμε
1.1. Από πού ερχόμαστε και πού πάμε
1.2. Η κοσμική γειτονιά μας
1.3. Αναζητώντας άλλους κόσμους στο Σύμπαν
1.4. Παράξενοι νέοι κόσμοι
Κεφάλαιο 2. Η Ζωή στο Σύμπαν
2.1. Το φαινόμενο της ζωής
2.2. Η ζωή στη Γη
2.3. Η ζωή στο Ηλιακό Σύστημα
2.4. Ζωή σε άλλα πλανητικά συστήματα
Κεφάλαιο 3. Εξωγήινη ευφυής ζωή
3.1. Έρευνα για ευφυή ζωή στο Σύμπαν
3.2. Εξωγήινοι πολιτισμοί
3.3. Το παράδοξο Fermi
3.4. UFOs
Κεφάλαιο 4. Εξωγήινη ζωή και κοινωνία
4.1. Εξωγήινη ζωή και φιλοσοφικές θεωρήσεις
4.2. Θρησκεία και εξωγήινη ζωή
4.3. Πολιτιστικές και πολιτικές επιπτώσεις
4.4. Επιπτώσεις στην Επιστήμη και την Τεχνολογία
Κεφάλαιο 5. Τελικά, είμαστε μόνοι στο Σύμπαν;
5.1. Αισιόδοξη άποψη: Το Σύμπαν σφύζει από ζωή
5.2. Απαισιόδοξη άποψη: Η ζωή είναι εξαιρετικά σπάνια, ίσως μοναδική
5.3. Η τρίτη άποψη: Είμαστε οι πρώτοι, αλλά όχι μοναδικοί
5.4. Αναζητώντας την τελική απάντηση
The Pale Blue Dot
Η αχνή μπλε κουκκίδα
Βιβλιογραφία
Συντομογραφίες
Ευρετήριο όρων
