του Θόδωρου Πάγκαλου, ΒΗΜΑ, 8/11/2015
Η Μεταπολίτευση επέτρεψε την επάνοδο στην Αθήνα, τον Αύγουστο του 1974, μιας ομάδας διανοουμένων που είχαν καθιερωθεί, λιγότερο ή περισσότερο, ως πανεπιστημιακοί στο Παρίσι ή σε άλλες πόλεις της Γαλλίας. Αργότερα μερικοί επέστρεψαν στη Γαλλία, μερικοί αναζήτησαν και βρήκαν θέσεις σε ελληνικά πανεπιστήμια, άλλοι επένδυσαν τις ικανότητές τους σε διάφορες απασχολήσεις. Αρκετοί δεν ζουν πια. Θυμάμαι τυχαία τους αείμνηστους Γ. Τενεκίδη και Ν. Σβορώνο, Α. Ελεφάντη, Μ. Παπαγιαννάκη και βέβαια τον πρύτανη και εμπνευστή όλων μας Ν. Πουλαντζά.
Η υπερορία (απέλαση, εξορία) ήταν εθελοντική επιλογή ορισμένων. Για μερικούς από εμάς ήταν αναγκαστική συνέπεια διώξεων και δικαστικών αποφάσεων. Πολλούς τους υποδέχθηκαν με ανοιχτές αγκάλες κόμματα και κινήματα. Άλλοι ψάχναμε μέσα στο μπούγιο να βρούμε πού θα διοχετεύσουμε τις πολιτικές μας ανησυχίες.
Όλοι όμως μοιραζόμαστε την κατάπληξη που μας προκαλούσαν οι αλλαγές που είχε επιφέρει στο επιστητό η μικροαστική αισθητική της δικτατορίας. Δεν ξέρω αν η παράδοση αυτή συνεχίζεται. Θυμάμαι όμως ότι πριν από το 1965 στους Χορούς της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, όπου στρατολογούνταν και οι πιο ευπρεπείς στη συμπεριφορά από τα ναυτάκια για να σερβίρουν ποτά προς τις ημίγυμνες και «εγκαύλους κορασίδες» (Εμπειρίκος), υπήρχε πάντα μια κορυφαία στιγμή. Ήταν η στιγμή του paso doble. Σχεδόν κανείς δεν χόρευε πια στην Ισπανία αυτόν τον απαρχαιωμένο ανδαλουσιάνικο χορό που ζούσε και βασίλευε στους στροβιλισμούς αυτής της άσχετης με τις ιβηρικές παραδόσεις χώρας της Νότιας Βαλκανικής.
Με τον ίδιο τρόπο οι αγροτικής προέλευσης μικροαστοί κολονέλοι, με τη συγκρατημένη καθημερινότητά τους, είχαν επιδράσει με κριτήριο τον καθωσπρεπισμό και στη γλώσσα. Μια σειρά έννοιες, εντελώς αθώες, είχαν μετεξελιχθεί για να καλύπτουν τα ιδιαίτερα γούστα και την αιδημοσύνη των νέων αφεντικών και των ισοβίων θεραπαινίδων τους. Οι «υπηρέτριες» είχαν γίνει «οικιακοί βοηθοί». Οι «πανεπιστημιακοί βοηθοί» «λέκτορες» και, το πιο διασκεδαστικό από όλα, τα «γραφεία κηδειών» «γραφεία τελετών». Βέβαια, κανείς πια δεν άκουγε, ακόμη και στα πιο λαϊκά μαγειρεία «βάλε μου λίγη ακόμα σαλτσούλα», διότι είχε επέλθει η μεγαλοπρεπής «σος», η οποία χρησιμοποιείτο ακόμη και στα τυλιχτά σουβλάκια και στα «βρώμικα» των γηπέδων.
Διαπιστώνω αυτές τις ημέρες, ίσως με κάποια καθυστέρηση, ότι ζούμε ξανά μια Μεταπολίτευση, τη μετάβαση προς τη λαϊκή δημοκρατία. Η τρόικα ήταν ένας όρος μεταφορικός, αφού στην κυριολεξία σημαίνει τρία άλογα που σέρνουν έλκηθρο στη χιονισμένη ρωσική στέπα. Μετονομάστηκε κατ' απαίτηση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ «θεσμοί». Τώρα γιατί οι «θεσμοί» συνέχισαν να πηγαινοέρχονται χειμωνιάτικα με μεγάλη νευρικότητα ανάμεσα στα πολυτελή γραφεία τους και στα ελληνικά υπουργεία κανείς «δεν το 'βρε και δεν το 'πε ακόμα»; Η «υποτέλεια» μετονομάστηκε «έντιμος συμβιβασμός». Κάποιος που επιτυγχάνει τέτοιον έντιμο συμβιβασμό έπειτα από 17 ώρες αγώνα και προσυπογράφει, χωρίς να το εγκρίνει, το χειρότερο τρίτο Μνημόνιο αυτής της ιστορίας δεν μπορεί βέβαια να είναι «γερμανοτσολιάς» ή «δούλος της Μέρκελ» ή να περιμένει «στα τέσσερα» (αλβανιστί «τούρλια πράπα»), ούτε μπορεί κανείς να τον αποκαλέσει «γιουσουφάκι του Γιούνκερ», αλλά αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή «λαϊκός αγωνιστής» που ανοίγει δρόμους και σε άλλους λαούς της Ευρώπης. Επίσης, οι «μη προνομιούχοι» του μακαρίτη Ανδρέα μετονομάστηκαν «πτωχοί». Ανάμεσα στις δύο κατηγορίες υπάρχει μια διαφορά 1,5-2 εκατομμύρια μικροαστών τους οποίους οι σημερινοί σταλινικοί ηγέτες της χώρας εξοντώνουν βαθμιαία εξαθλιώνοντάς τους οικονομικά. Η παράνοια, η διπλή γλώσσα (double speak) και η επιτήρηση και των πιο απλών καθημερινών σχέσεων από τους κομισάριους μιας συγκεκριμένης ηθικής και αισθητικής σίγουρα μας φέρνουν σε στιγμές προετοιμασίας μιας ακατονόμαστης δικτατορίας.
Το μόνο καλό είναι ότι ο Τσίπρας δεν έχει μεραρχίες. Μήπως τις έχει όμως κανένας άλλος; Ας επαγρυπνούμε, γιατί στον κόσμο του παραλόγου που ζούμε όλα είναι δυνατά. Όσοι από εμάς τους ντετερμινιστές έζησαν την 21η Απριλίου του 1967 ξέρουν ότι το αναπάντεχο και το παράλογο υπάρχουν. Εμφανίζονται έπειτα από στιγμιαίες εξελίξεις αλλά μπορεί να διαρκέσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
