της Κατερίνας Μπακογιάννη, Καθημερινή, 12/10/2015
Ποίηση, φωτογραφία, σάτιρα, δοκίµιο, διαφήµιση, πεζά, σχόλιο, τηλεόραση, µετάφραση, ραδιόφωνο, blogs και πολλές γάτες: όλη η ζωή του Νίκου ∆ήµου ξεδιπλώνεται σε µια έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς µε τίτλο «Μοναχικός πολυπράγµων». Ο Νίκος ∆ήµου στις αρχές Οκτωβρίου έκλεισε τα 80 του χρόνια και εξακολουθεί να µιλάει και να γράφει δηµόσια, αναλύοντας και κρίνοντας την ελληνική πραγµατικότητα. Από τα 64 βιβλία του γνωστότερο στο ευρύ κοινό είναι «Η δυστυχία του να είσαι Ελληνας», που γράφτηκε πριν από σαράντα και πλέον χρόνια και ανατυπώνεται ακόµα. Ξεκίνησε ως ποιητής και φιλόσοφος -σπούδασε Φιλοσοφία στο Πανεπιστήµιο του Μονάχου- και εργάστηκε για 20 χρόνια ως διαφηµιστής. Επίσης, από το 1950 φωτογραφίζει και είναι µανιώδης λάτρης της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Σήµερα γράφει και φωτογραφίζει για το protagon.gr.
Πολυπράγµων την εποχή της εξειδίκευσης; Θα έλεγα ότι η πολυπραγµοσύνη µου είναι ένα σύνολο από εξειδικεύσεις. Εχω µια αδηφάγο περιέργεια, αλλά θέλω τα πράγµατα που κάνω να είναι σε ένα επίπεδο.
Θα ήσασταν καλύτερος σε κάποιον τοµέα εάν του είχατε αφοσιωθεί αποκλειστικά; ∆εν είµαι σίγουρος. Νοµίζω ότι ακριβώς αυτή η πολυµέρεια έχει ενδιαφέρον, µια και το ένα πράγµα τροφοδοτεί το άλλο.
Και γιατί η έκθεση σας παρουσιάζει ως «µοναχικό» όταν συνέχεια διαλέγεστε µε τον κόσµο; Υπάρχει διαφορά ανάµεσα στο «διαλέγοµαι» και την έννοια της ελληνικής παρέας. ∆εν έχω καιρό για παρέες. Μετά τα 30 µου είχα συνέχεια πολλή δουλειά στη διαφήµιση και µετά στο γράψιµο.
Η έλλειψη παρεών σάς καθιστά προβληµατική προσωπικότητα;Είχα πάντοτε την εκάστοτε σύντροφο η οποία ήταν ο υπόλοιπος κόσµος για µένα. Επί 37 χρόνια είµαι µε τη νυν γυναίκα µου. Είναι ένας υπέροχος άνθρωπος και είµαι πολύ ευτυχής που τη γνώρισα.
Νιώθετε άβολα που γίνεται µια έκθεση για εσάς ενώ βρίσκεστε εν ζωή; Πολύ άβολα. Από την άλλη µεριά, δεν ήταν δική µου πρωτοβουλία, αλλά του Αγγελου ∆εληβορριά. Πήγα µία φορά στην έκθεση µετά τα εγκαίνια και το έβαλα στα πόδια. ∆ιότι είχε µέσα 30 ανθρώπους και δεν ήθελα να µε αναγνωρίσουν.
Γιατί σας ενδιαφέρει να γράφετε ακόµα και να προκαλείτε;Αισθάνοµαι µια αίσθηση αποστολής. Είµαι διαφωτιστής. Είµαι ένας άνθρωπος που προσπαθεί να βοηθήσει τους Ελληνες να καταλάβουν τον εαυτό τους.
∆εν έχετε κουραστεί να προσπαθείτε και να νοιάζεστε; Μα, αν πάψω να νοιάζοµαι, θα πεθάνω. Θα µαραζώσω.
Είναι ακόµη µεγαλύτερη δυστυχία να είσαι Ελληνας σήµερα;Σίγουρα, διότι ουσιαστικά έχουµε πάει πίσω. Θεωρώ ότι η Ελλάδα της δεκαετίας του ’50 και του ’60 ήταν πολύ πιο προοδευµένη από ό,τι είναι σήµερα. Ακόµη και η Αριστερά, που εκείνη την εποχή διωκόταν, είχε µια ποιότητα σκέψης και έναν κοσµοπολιτισµό. Τι σχέση έχει εκείνη η Αριστερά µε την επαρχιώτικη σηµερινή Αριστερά, που είναι συγχρόνως και εθνικιστική και σοβινιστική και εντελώς κλεισµένη στον εαυτό της; Αλλά και η κοινωνία έχει πάει πίσω. Στην οικογένεια που µεγάλωσα υπήρχαν αστικοί κανόνες συµπεριφοράς οι οποίοι ήταν απαρέγκλιτοι. Υπήρχε ευγένεια. Η ευγένεια θεωρείται τη σήµερον ηµέρα ότι είναι τζιριτζάντζουλες των Ευρωπαίων οι οποίοι είναι όλοι... οµοφυλόφιλοι.
Μήπως γίνεστε συντηρητικός µεγαλώνοντας; Θεωρώ την ευγένεια πάρα πολύ βασικό συστατικό για να µπορούν οι άνθρωποι να ζουν µαζί. Εάν αυτό µε κάνει συντηρητικό...
Η σηµερινή κρίση µάς κάνει καλύτερους ή χειρότερους; Χειρότερους. Φοβάµαι ότι αντιδρούµε ενστικτωδώς και εξυφαίνουµε θεωρίες συνωµοσίας αντί να καθίσουµε να σκεφτούµε τι κάναµε λάθος εµείς. Εµείς, ο καθένας από εµάς, και όχι µόνο οι πολιτικοί, οι οποίοι βεβαίως φέρουν τη µεγαλύτερη ευθύνη. ∆ιότι τι είναι η κρίση; Είναι αποτέλεσµα ενός λαού ο οποίος δεν µπορεί να οργανώσει µια κοινωνία γιατί δεν έχει τον ορθολογισµό που χρειάζεται. Εγώ λέω ότι ένας λαός που δεν µπορεί να διαχειριστεί τα σκουπίδια του είναι για πέταµα!
Θα βγούµε από την κρίση; Οχι σύντοµα. Θα βγούµε όταν καταλάβουµε τι είναι αυτό που µας οδήγησε στην κρίση. Η µισή σηµερινή κρίση οφείλεται στην ελλιπή παιδεία. Πρέπει να αποκτήσουµε δασκάλους. Αλλά ποιος θα διδάξει τους δασκάλους;
Συνεπώς είµαστε καταδικασµένοι ως λαός; Εγώ δεν πρόκειται να δω το τέλος της κρίσης. Εκτός εάν γίνω Μαθουσάλας που έζησε 900 χρόνια.
Τα καλά του λαού µας; Νοµίζω ότι είµαστε ένας ξύπνιος λαός µε φαντασία και µε µεγάλη ευελιξία - θετικά και αρνητικά.
Σκέφτεστε ποτέ πώς θα ήταν η ζωή σας εάν είχατε µείνει στη Γερµανία; Συχνά. Πριν από µερικά χρόνια ένας φίλος µου συνάντησε έναν γνωστό Γερµανό σκηνοθέτη ο οποίος τον ρώτησε για εµένα. Και όταν ο φίλος µου του είπε ότι στην Ελλάδα είµαι γνωστός συγγραφέας, ξέρετε τι του απάντησε ο Γερµανός; «Ηταν ο καλύτερος από όλους µας και πήγε και θάφτηκε στην επαρχία». Οταν µου µετέφεραν αυτά τα λόγια, ένιωσα σαν να τρέχει παγωµένο νερό στην πλάτη µου.
Γιατί επιστρέψατε στην πατρίδα; Ηταν αποτέλεσµα ενός συναισθηµατικού εκβιασµού. Η µητέρα µου ήταν χρόνια άρρωστη και, εάν δεν γύριζα τότε να κάνω στρατό, δεν θα την έβλεπα για πολλά χρόνια.
∆εν σας έλειπε η Ελλάδα; Οχι. Αλλά την αγαπάω. Εάν δεν την αγαπούσα, δεν θα είχα ασχοληθεί τόσο µαζί της. Είµαι ελλαδόπληκτος. Η Ελλάδα πέρασε από πάνω µου σαν τρένο!
Στενοχωριέστε ακόµα για τη ζωή που δεν ζήσατε; Καµιά φορά πονάει. Οπως πονάει το γεγονός ότι η συγγραφική κοινότητα δεν µε αναγνώρισε ποτέ. Ο Ελύτης µε είχε προτείνει για ιδρυτικό µέλος στην Εταιρεία Συγγραφέων και έπεσαν πάνω του να τον φάνε. Τώρα αρχίζουν σιγά-σιγά να λένε καµιά καλή κουβέντα. Μάλλον επειδή νοµίζουν ότι πεθαίνω.
Ισως ταυτιστήκατε περισσότερο µε την ιδιότητα του διαφηµιστή; ∆υστυχώς. Ηταν µια βιοποριστική ανάγκη. Αλλά έπαψα να είµαι διαφηµιστής από το 1983.
Πώς βιοπορίζεστε σήµερα; Από τις αποταµιεύσεις µου, από το γράψιµο και από τη γυναίκα µου που είναι γιατρός.
Με αυτή την έκθεση ορίζετε ο ίδιος την υστεροφηµία σας; Η υστεροφηµία δεν ορίζεται. Μπορεί να εξαφανιστούµε από προσώπου Γης για πάντα. Ή να µας ανακαλύψει κάποιος µετά από 30 χρόνια.
Ποιο γνωµικό ταιριάζει στη ζωή σας; Ενα που ανακάλυψα τώρα τελευταία. Το µότο των πιλότων της βρετανικής βασιλικής αεροπορίας στον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο: Press on Regardless. Εννοούσαν να προχωράς σε πείσµα όλων και να µη δίνεις σηµασία. Ε, λοιπόν, λέω να πεθάνω πατώντας γκάζι.
Θέλετε να καείτε; Βέβαια. Αλλά το θέµα δεν έχει λυθεί, διότι δεν το αφήνουν οι µουλάδες. Και γι’ αυτό δεν πεθαίνω ακόµα.
