Συνέντευξη με τον επικούρειο διανοούμενο Χρήστο Γιαπιτζάκη
της Αλεξίας Καλογεροπούλου, bookSitting, 8/6/2015
Ερώτηση: Κύριε Γιαπιτζάκη, πόσα χρόνια μελετάτε τον Επίκουρο και πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την μελέτη του;
Άρχισα να μελετάω τον Επίκουρο πριν από μια εικοσαετία περίπου. Διαβάζοντας το μυθιστόρημα «Ο κόσμος της Σοφίας” του Γκάαρντερ σχετικά με την ιστορία της φιλοσοφίας, ξεχώρισα ανάμεσα σε δεκάδες φιλοσόφους τον ανθρωπιστή και διαφωτιστή Επίκουρο, ο οποίος μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Όταν άρχισα να διαβάζω περισσότερα βιβλία και να εμβαθύνω στην φιλοσοφία του, αντιλήφθηκα έκπληκτος ότι ο Επίκουρος είχε περιγράψει πολλές από τις βασικές αρχές για την φύση και τον άνθρωπο, τις οποίες ανακάλυψε η σύγχρονη Επιστήμη τους τελευταίους αιώνες.
Η επιστημονική έρευνα προς όφελος των ανθρώπων ήταν ένα όνειρο που είχα από την εφηβεία και είναι έως σήμερα η κύρια ασχολία μου. Την εποχή που ανακάλυψα τον Επίκουρο είχα δημιουργήσει, μετά το σχετικό διδακτορικό μου, το πρώτο ελληνικό Εργαστήριο Μοριακής Νευρογενετικής στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ασχολούνταν με ανάλυση DNA για κληρονομικά νευρολογικά νοσήματα. Όμως, στην επόμενη δεκαετία συνάντησα τόσες αντιξοότητες, παραλογισμούς και χυδαιότητα από ορισμένους -δήθεν μορφωμένους- ανθρώπους στο Πανεπιστήμιο και την ευρύτερη ελληνική κοινωνία, που δεν μπορούσα να εξηγήσω με τις γνώσεις νευροβιολογίας και ψυχολογίας που είχα. Η μελέτη της φιλοσοφίας με έκανε να αντιληφθώ τις φιλοσοφικές και ψυχολογικές αιτίες του παραλογισμού, της απατεωνίας και της μισάνθρωπης συμπεριφοράς κάποιων δυστυχισμένων νευρωτικών.
Ήταν μεγάλη ανακούφιση η ψυχοθεραπευτική σκέψη του Επίκουρου και άρχισα να καταγράφω τις σοφές φράσεις του σε ένα μικρό τετράδιο τσέπης για να τις έχω μαζί μου και με αυτόν τον τρόπο να αντιμετωπίζω την αδυσώπητη καθημερινότητα. Έγραφα τις φράσεις στο πρωτότυπο κείμενο, αφού αντιλήφθηκα ότι είχα καλή γνώση της Αρχαίας Ελληνικής από το λύκειο, ενώ κάποιες τις απέδιδα στην σύγχρονη γλώσσα. Το τετραδιάκι σταδιακά γέμισε από φράσεις γεμάτες αλήθεια και μετά φούντωσε η επιθυμία μου να μοιραστώ την Επικούρεια σοφία με τους συνανθρώπους μου. Γι’ αυτό θεωρώ πως το βιβλίο “Επικουρείων Δόξαι: η τέχνη της ευδαιμονίας” (εκδόσεις Παπασωτηρίου) γράφτηκε παρορμητικά, από την ανάγκη μου να καταλάβω και να αντιδράσω στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα της μεσαιωνικής φεουδαρχίας και της χυδαίας απαξίωσης των ανθρώπων, που δεν αξίζει στους έμφρονες πολίτες αυτής της όμορφης χώρας.
Ερώτηση: Γιατί ο Επίκουρος; Αν σας ζητούσα να απαντήσετε σε αυτή την ερώτηση με λίγες μόνο λέξεις, τι θα απαντούσατε;
Ο Επίκουρος χρησιμοποίησε μια εμπειρική μεθοδολογία παρατήρησης της φύσης και του ανθρώπου και αντιλήφθηκε πως κάθε άνθρωπος μπορεί να γίνει ευτυχισμένος, εάν χρησιμοποιήσει τις δυνατότητές του. Οι δυνατότητες αυτές είναι η ελευθερία σκέψης και η αντικειμενική παρατήρηση της φύσης. Αυτές οι δυνατότητες του ανθρώπου, μαζί με την προσωπική αρετή της φρόνησης και το συμμετοχικό αγαθό της φιλίας, μπορούν να τον οδηγήσουν στην ηδονική ζωή. Η ευτυχία των ανθρώπων μέσω της ελευθερίας και της γνώσης είναι και οι υψηλότερες αξίες της εποχής του Διαφωτισμού και της Επιστήμης. Για μένα η ηθική φιλοσοφία του Επίκουρου είναι το ανθρωπιστικό συμπλήρωμα της επιστημονικής γνώσης. Άλλωστε, τόσες πολλές είναι οι επικούρειες απόψεις που επαληθεύτηκαν από τις σύγχρονες πειραματικές έρευνες, που μοιάζει δίκαιος ο σαρκασμός του φιλοσόφου Νίτσε: «Η Επιστήμη έχει βαλθεί να επιβεβαιώσει τον Επίκουρο»!
Ερώτηση: Ο Επίκουρος, αναφέρετε στο βιβλίο σας, ήταν ο πρώτος «υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής». Θα θέλατε να μας πείτε περισσότερα γι’ αυτό;
Η έννοια της επικούρειας ψυχοθεραπείας υπήρξε παράγωγο των εννοιών της υλικής υπόστασης της ψυχής, της ευδαιμονίας ως πρωταρχικού σκοπού της ζωής, της φιλίας, της παρατήρησης της συμπεριφοράς και του χαρακτήρα των ανθρώπων μέσω των αισθήσεων, της διορατικής πρόβλεψης των μελλοντικών συνεπειών μιας συμπεριφοράς, της εξέλιξης της ανθρώπινης προσωπικότητας, της φρόνησης, καθώς και της ελεύθερης βούλησης.
Κατά τον Επίκουρο, ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει συνειδητά τις σκέψεις και την συμπεριφορά του, ελεύθερος από τα δεσμά της ειμαρμένης ή της θεϊκής παρέμβασης, αλλά αυτή η ελευθερία ταυτόχρονα τον καθιστά υπεύθυνο για τις πράξεις του. Μόνο με την φρόνηση και την ορθοπραξία μπορεί ο άνθρωπος να βελτιώσει την υλική ψυχή του και να βιώσει την ευτυχία συμβάλλοντας στην δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας, διαφορετικά η ανόητη και η αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά θα τον οδηγήσει στην δυστυχία την δική του και των συνανθρώπων του. Στα θέματα αυτά αναφέρεται το επόμενο βιβλίο μου, που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Θύραθεν με τον τίτλο “Περί παρρησίας του Φιλόδημου, η επικούρεια ψυχοθεραπεία”.
Ερώτηση: Ήταν επίσης ο πρώτος που μίλησε και έγραψε για την ευδαιμονία, ως στόχο της ζωής. Θα λέγατε ότι ήταν ένας πρόδρομος του σύγχρονου Κινήματος της Ευτυχίας;
Εφόσον ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος και ο μοναδικός για δυο χιλιετίες φιλόσοφος, ο οποίος δίδαξε για το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην ευδαιμονία, είναι προφανές ότι είναι ο πρόδρομος του σύγχρονου Κινήματος της Ευτυχίας. Όμως, είναι εμφανώς λανθασμένες οι μεταμοντέρνες αντιλήψεις που χαρακτηρίζουν πολλούς οπαδούς του λεγόμενου Κινήματος της Ευτυχίας ότι για να είναι κάποιος ευτυχισμένος αρκεί η επιφανειακή και ανόητη διασκέδαση, το υγιεινό φαγητό, η γυμναστική και οι λεγόμενες “θετικές σκέψεις”.
Αυτή η επιφανειακή προσέγγιση αντιστοιχεί στην ηδονοθηρική φιλοσοφία του Αρίστιππου, ενός μαθητή του Σωκράτη (“να περνάμε καλά κι όσα πάνε κι όσα έρθουν”), που δεν οδηγεί στην ευδαιμονία, όπως παραδεχόταν και ο ίδιος. Θυμάμαι, όταν ήμουν προσκεκλημένος να μιλήσω σε ένα συνέδριο για διευθυντές μεγάλων εταιρειών, ένας ιατρός-διευθύνων σύμβουλος που μιλούσε πριν από μένα είπε ότι για να είμαστε ευτυχισμένοι ανάμεσα σε άλλα μπορούμε να κάνουμε μασάζ στις παλάμες των χεριών μας το βράδυ για να φεύγει η αρνητική ενέργεια! Το πόσο τον βοήθησε τον ίδιο αυτό το μασάζ φαίνεται από το γεγονός ότι σήμερα καταζητείται για οικονομικές απάτες, ενώ ο ιδιοκτήτης της εταιρείας στην οποία δούλευε βρίσκεται ήδη στην φυλακή.
Η ευδαιμονία για τον Επίκουρο είναι εφικτή μόνο μέσω της διαφωτιστικής επιστημονικής γνώσης, μέσω της φρόνησης που επιλέγει τον λιτό και ενάρετο βίο και μέσω της αρμονικής φιλικής σχέσης με τους συνανθρώπους μας. Άλλωστε, κατά κανόνα οι έμφρονες επιστήμονες που σέβονται τον εαυτό τους εκεί καταλήγουν. Ένα τέτοιο καλό παράδειγμα αποτελεί το βιβλίο του Θεοδόσιου Τάσιου “Ας αναστοχασθούμε εαυτούς και αλλήλους”.
Ερώτηση: Κάτι που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση διαβάζοντας το βιβλίο σας είναι ότι ο Επίκουρος δεχόταν στον Κήπο γυναίκες, δούλους, εταίρες και φτωχούς, σε μια εποχή όπου η αθηναϊκή κοινωνία, όπως διαβάζουμε, τους είχε περιθωριοποιήσει. Πώς θα το σχολιάζατε αυτό;
Ερώτηση: Ο Επίκουρος είναι ίσως ο πιο παρεξηγημένος φιλόσοφος, αφού το έργο του έχει παρερμηνευθεί στο διάβα των αιώνων, αλλά και έχει αποσιωπηθεί από πολλούς. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, συνέβη αυτό;
Ο Επίκουρος παρερμηνεύθηκε και αποσιωπήθηκε επειδή δεν συνέφερε τους ολιγαρχικούς εξουσιαστές των πολλών. Η μελέτη της φιλοσοφίας του απελευθέρωνε τον νου των ανθρώπων, οπότε δεν μπορούσαν να ελεγχθούν εύκολα από τους λίγους αυτοαποκαλούμενους εκλεκτούς μέσω των μυθοπλασιών, κατά το πρότυπο της “Πολιτείας” του Πλάτωνα.
Ο Επίκουρος υπήρξε ο πρώτος διαφωτιστής φιλόσοφος επειδή αντιλήφθηκε πως μόνο με την παρατήρηση της φύσης και την επιστημονική γνώση θα μπορέσουν οι άνθρωποι να γλυτώσουν από την δεισιδαιμονία και τους παράλογους μεταφυσικούς φόβους. Υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος που δίδαξε ότι η αληθινή ευλάβεια είναι ο σεβασμός προς το θείο και ο θαυμασμός για την υπέροχη και ευδαίμονα φύση των θεών. αλλά και ότι είναι ανοησία και ασέβεια να φοβόμαστε τους θεούς ή να θέλουμε να τους χρησιμοποιούμε σαν υπηρέτες που ικανοποιούν τις επιθυμίες μας. Αυτή η ελεύθερη σκέψη διαστρεβλώθηκε επειδή δεν άρεσε στους φιλοσόφους που ήταν συνεργάτες των ολιγαρχικών καθεστώτων, στην ελληνιστική και την ρωμαϊκή εποχή.
Παρ’ όλα αυτά, επί επτά αιώνες υπήρχαν πολυάριθμες κοινότητες επικουρείων. Μόνο όταν ήρθε ο σκοταδιστικός Μεσαίωνας κορυφώθηκε για μια χιλιετία το κυνηγητό της Επικούρειας φιλοσοφίας με ύβρεις και αναθεματισμούς, με κάψιμο βιβλίων και ανθρώπων, κατά το πρότυπο των σύγχρονων τζιχαντιστών. Η ανακάλυψη επικούρειων κειμένων την περίοδο της Αναγέννησης οδήγησε στην εποχή του Διαφωτισμού και της Επιστήμης. Η πάλη του φωτός με το σκοτάδι συνεχίζεται και στην χώρα μας και στον Δυτικό κόσμο γενικότερα.
Ερώτηση: Τα τελευταία χρόνια ο Επίκουρος και η διδασκαλία του έρχονται ξανά στην επικαιρότητα, εμπνέοντας όλο και περισσότερους ανθρώπους. Τι ώθησε σε αυτή την αλλαγή πιστεύετε;
Αν και προφανώς υπάρχουν πολλά αίτια για το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι εμπνέονται από την Επικούρεια διδασκαλία σήμερα, θεωρώ πως δύο είναι τα βασικά: η αναγκαιότητα και η διάχυση της πληροφορίας. Αφενός, η αναγκαιότητα των ανθρώπων να ζήσουν ευτυχισμένα με ηρεμία, δικαιοσύνη και με φιλικές σχέσεις με τους συνανθρώπους τους. Ο Διαφωτισμός, η Επιστήμη και η Δημοκρατία των τελευταίων δύο αιώνων έκαναν βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά αυτή η ανάγκη των ανθρώπων δεν έχει ικανοποιηθεί επειδή διάφορες ομάδες εξουσίας (ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση) δεν επέτρεψαν τον εξανθρωπισμό των κοινωνιών και συνέχισαν την διάδοση μύθων για τον έλεγχο των πολλών.
Ερώτηση: Αξίζει να ειπωθεί ότι τόσο εσείς, προσωπικά, όσο και τα υπόλοιπα μέλη του «Κήπου των Αθηνών», παράγετε ένα λαμπρό έργο γύρω από τη διάδοση της φιλοσοφίας του Επίκουρου και την αποκατάσταση της αλήθειας, αναφορικά με το έργο του. Θα θέλατε να μας πείτε περισσότερα για τον «Κήπο των Αθηνών» και τη δράση του;
Ο φιλοσοφικός κύκλος «Κήπος Αθηνών» ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2009 από μερικούς φίλους της Επικούρειας φιλοσοφίας με διαφορετική εργασιακή, μορφωτική και πολιτισμική προέλευση, μεταξύ των οποίων ήμουν κι εγώ. Όλοι μαζί αποφασίσαμε να μην οργανώσουμε ένα ακόμη σωματείο με εκλογές και διοικητικά συμβούλια, αλλά να βιώσουμε την Επικούρεια φιλοσοφία με βάση την φιλία, τον νηφάλιο διάλογο και την εμπειρική εξέταση των δεδομένων.
Οι δραστηριότητες του «Κήπου Αθηνών» περιλαμβάνουν τακτικές φιλοσοφικές συζητήσεις κάθε εβδομάδα, κατά τις οποίες εμβαθύνουμε στην σκέψη του Επίκουρου, την έκδοση βιβλίων και φυλλαδίων και την οργάνωση τοπικών και πανελληνίων εκδηλώσεων φιλοσοφικού περιεχομένου. Αυτές οι δραστηριότητες είναι ελεύθερες για το κοινό και ανακοινώνονται στην ιστοσελίδα www.epicuros.gr μαζί με πλήθος πληροφοριών για την Επικούρεια φιλοσοφία και την σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Μέλη του «Κήπου Αθηνών» έχουν δώσει ως προσκεκλημένοι ομιλητές διαλέξεις για την Επικούρεια Φιλοσοφία σε πολιτιστικούς συλλόγους στην Αθήνα και άλλες πόλεις της Ελλάδας και έχουν συμμετάσχει σε Διεθνή και Πανελλήνια Συνέδρια Φιλοσοφίας.
Το σημαντικότερο γεγονός είναι ότι οι φίλοι της Επικούρειας φιλοσοφίας «Κήπος Αθηνών» και «Κήπος Θεσσαλονίκης» μαζί με τον Δήμο Παλλήνης διοργανώνουν από το 2011 το ετήσιο Πανελλήνιο Συμπόσιο Επικούρειας Φιλοσοφίας στο Πολιτιστικό Κέντρο Γέρακα, στον τόπο καταγωγής του Αθηναίου φιλοσόφου Επίκουρου, τον αρχαίο Δήμο του Γαργηττού. Πρόκειται για το μοναδικό φιλοσοφικό συνέδριο στην Ελλάδα που διοργανώνεται από ενεργούς πολίτες και όχι από πανεπιστημιακούς καριέρας, και έχει καθιερωθεί ως θεσμός από την λαϊκή βάση και όχι από την κορυφή, καθώς το παρακολουθούν εκατοντάδες φίλοι της φιλοσοφίας. Μέλη του «Κήπου Αθηνών» επιμελούνται από το 2012 την έκδοση των Πρακτικών του Πανελληνίου Συμποσίου Επικούρειας Φιλοσοφίας, τα οποία όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τα προμηθευτεί στο βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου στην οδό Πανεπιστημίου 37, στο κέντρο της Αθήνας.
Ερώτηση: Σας έχει βοηθήσει η διδασκαλία του Επίκουρου στην καθημερινή σας ζωή και στην επιστήμη που υπηρετείτε;
Νομίζω πως η Επικούρεια φιλοσοφία με έχει κάνει καλύτερο άνθρωπο και καλύτερο επιστήμονα. Η διδασκαλία του Επίκουρου προσφέρει σε κάθε αμερόληπτο μελετητή της τα εφόδια να γίνει καλύτερος άνθρωπος με πνευματική θωράκιση, ψυχική ισορροπία και απόλαυση της ανεπανάληπτης καθημερινότητας. Με την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης μου, αφενός μπορώ να ελέγχω με φρόνηση τις αφύσικες επιθυμίες και τους παράλογους φόβους και αφετέρου μπορώ να έχω πιο ειλικρινείς και φιλικές σχέσεις με τους συνανθρώπους μου. Δίνω καλοπροαίρετα κάποιες ευκαιρίες συνεννόησης ακόμη και στους ανόητους, στους ναρκισσιστές και τους δυστυχισμένους νευρωτικούς, αφού γνωρίζω ότι η συμπεριφορά τους είναι συνδυασμός ψυχικής ανισορροπίας και παράλογων αντιλήψεων, που πηγάζουν από τον αδιάλειπτο φόβο θανάτου που τους χαρακτηρίζει.
Πριν μελετήσω την Επικούρεια φιλοσοφία είχα κι εγώ, όπως δυστυχώς και πολλοί συνάδελφοι επιστήμονες, παράλογες ιδέες είτε γενικές περί Επιστήμης είτε προσωπικές. Αντιλήφθηκα, όμως, πως είναι ανόητες οι απόψεις που είχα διδαχθεί πως “η επιστημονική γνώση δεν έχει ηθική”, “οι επιστήμονες/ιατροί αξίζουν περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους” και “η Επιστήμη για την Επιστήμη”. Σύμφωνα με τον Επίκουρο, η Επιστήμη όπως κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα καλό θα είναι να υπηρετεί την ευτυχία των ανθρώπων, αλλιώς όχι μόνο είναι ανώφελη αλλά θα καταλήξει να είναι απάνθρωπη.
Επίσης, αντιλήφθηκα ότι είχα δίκιο που θεωρούσα από διαίσθηση ως ανόητες τις εγωιστικές απόψεις “του προσωπικού κέρδους” και “του ανταγωνισμού για την προσωπική καριέρα” (νοοτροπία του απατεώνα), αφού δεν καταλήγουν ποτέ στην ψυχική ισορροπία. Κατά την Επικούρεια φιλοσοφία, ο έμφρων άνθρωπος αποβλέπει στο προσωπικό του όφελος πάντα μέσα από την προώθηση του οφέλους της κοινότητας και ποτέ έξω ή αντίθετα από αυτό (νοοτροπία του έξυπνου σε καταστάσεις που όλοι κερδίζουν).
Η ευχαρίστηση που νιώθω για αυτή την πνευματική μου ωρίμανση δεν περιγράφεται. Αυτή η ικανοποίηση μάλιστα μεγεθύνεται όταν μοιράζομαι με άλλους την αλήθεια του Επίκουρου. Πρόσφατα, ένιωσα υπέροχα όταν ένας διεθνούς φήμης Καθηγητής Ιατρικής, που εκτιμώ βαθύτατα, μου έδωσε θερμά συγχαρητήρια για το βιβλίο μου “Επικουρείων Δόξαι” λέγοντάς μου ότι το είχε αγοράσει στο αεροδρόμιο και το είχε απολαύσει σε ένα ταξίδι του.
Ερώτηση: Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια, αναφορικά με τη διάδοση της διδασκαλίας του Επίκουρου;
Θα συνεχίσουμε να μελετούμε και να διαδίδουμε την Επικούρεια φιλοσοφία στην χώρα μας, αφού το απολαμβάνουμε. Όμως, οι δραστηριότητές μας έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον φίλων της Επικούρειας φιλοσοφίας από την Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία, που χαιρετίζουν κάθε χρόνο το Πανελλήνιο Συμπόσιο Επικούρειας Φιλοσοφίας, καθώς είναι το μοναδικό τέτοιο συνέδριο που γίνεται παγκοσμίως. Μετά από παράκλησή των φίλων μας διεθνώς, σχεδιάζουμε την έκδοση ενός βιβλίου, που θα περιλαμβάνει τις σημαντικότερες ομιλίες των πέντε πραγματοποιημένων Πανελληνίων Συμποσίων μεταφρασμένες στα αγγλικά.
Σκοπός του «Κήπου Αθηνών» είναι η ηθική και φυσική υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην ζωή, στην ελευθερία και εντέλει στην ευδαιμονία, μέσω της αποκατάστασης, ανάδειξης, διάδοσης και βίωσης της Επικούρειας φιλοσοφίας στην σύγχρονη εποχή. Στο πλαίσιο αυτό αναδείξαμε το γεγονός ότι το δικαίωμα της ευδαιμονίας (ευτυχίας) είναι ανύπαρκτο στον Χάρτη των Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα να ευνοούνται πολιτικές που προκαλούν την δυστυχία των Ευρωπαίων πολιτών.
Αυτή την εποχή, που τα δύο τρίτα των Ελλήνων δηλώνουν ότι βιώνουν καταστάσεις δυστυχίας, γράψαμε την “Διακήρυξη του δικαιώματος της ευδαιμονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση”, την μεταφράσαμε ήδη σε γλώσσες 17 ευρωπαϊκών κρατών και πρόσφατα αρχίσαμε την συλλογή υπογραφών μέσω της ιστοσελίδας www.eudaimonia.eu. Εφόσον συγκεντρωθεί ο απαιτούμενος αριθμός υπογραφών, το θέμα θα συζητηθεί στο Ευρωκοινοβούλιο με απώτερο στόχο τον ανθρωπιστικό προσανατολισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ένα φωτεινότερο παρόν και μέλλον για τους Ευρωπαίους πολίτες.
Έχει ασχοληθεί ερευνητικά με κληρονομικά νευρολογικά νοσήματα και σύνδρομα της κεφαλής, και έχει ιδρύσει δύο εργαστηριακές μονάδες (Νευρογενετικής και Γναθοπροσωπικής Έρευνας) στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 100 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές και σε διεθνή επιστημονικά βιβλία. Για ερευνητικές του εργασίες έχει τιμηθεί με βραβεία σε ένα Παγκόσμιο, ένα Πανευρωπαϊκό και δύο Πανελλήνια Συνέδρια. Υπήρξε ο πρώτος επιστήμονας που πραγματοποίησε στην Ελλάδα έρευνα DNA από αρχαίο σκελετικό υλικό και ταυτοποίησε τον υπεύθυνο μικροβιακό παράγοντα του Λοιμού των Αθηνών κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
Είναι συγγραφέας δεκάδων φιλοσοφικών δοκιμίων και των βιβλίων «Επικουρείων Δόξαι, η τέχνη της ευδαιμονίας» (τρίτη έκδοση, εκδόσεις Παπασωτηρίου) και “Περί παρρησίας του Φιλόδημου, η επικούρεια ψυχοθεραπεία” (εκδόσεις Θύραθεν).
(Βλέπε επίσης συνέντευξη με ένα Γερμανό επικούρειο καθηγητή >>>)
