Να μην γίνει η Ελλάδα… Ζιμπάμπουε

ysterografa.gr, 29/6/2015

Ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστας Χρυσόγονος, έδωσε στη δημοσιότητα την επιστολή που είχε στείλει από τις 19 Μαρτίου στον Αλέξη Τσίπρα, για την οποία ακόμα δεν έχει πάρει απάντηση.

Αναλυτικά το δελτίο Τύπου του κου Χρυσόγουνου:

Βρυξέλλες – 29/06/2015

Με μεγάλη μου λύπη υποχρεώνομαι να δώσω σήμερα στη δημοσιότητα την από 19 Μαρτίου 2015 επιστολή μου προς τον Πρωθυπουργό, στην οποία δεν έχω λάβει καμία απάντηση παρά την πάροδο τριών και πλέον μηνών. Στην επιστολή εκείνη προέβλεπα τις σημερινές ολέθριες εξελίξεις, τονίζοντας ότι «..Έχει ήδη διαφανεί ότι η προεκλογική μας ρητορική, περιλαμβανομένου και του “προγράμματος της Θεσσαλονίκης”, βρισκόταν σε μεγάλη απόσταση από τη δυσάρεστη πραγματικότητα, την οποία υποχρεωνόμαστε τώρα να αντιμετωπίσουμε…», ότι «…Η “λύση” της παύσης πληρωμών και ενδεχομένως της εξόδου από την ευρωζώνη, για την οποία έχει γίνει τόσος λόγος μέσα και έξω από τον ΣΥΡΙΖΑ, κατ΄ουσία δεν υφίσταται…», ότι «…νομισματικό “έμφραγμα” … θα μας επιβάλει αναμφίβολα η ΕΚΤ αν κάνουμε παύση πληρωμών προς την ίδια και/ή το ΔΝΤ…», ότι «…η ρήξη με τους δανειστές είναι μια ανέφικτη επιλογή και αν επιχειρηθεί η κατάληξη θα είναι η χώρα να επιστρέψει στον μνημονιακό εγκλωβισμό υπό χειρότερους όρους (σαν τον κρατούμενο που επιχειρεί απόδραση και αφού αποτύχει καταλήγει στην απομόνωση της φυλακής). Οφείλουμε να αγωνισθούμε μέσα στα υπάρχοντα ευρωπαϊκά και διεθνή (=ΔΝΤ) πλαίσια, όπως άλλωστε έχουμε υποσχεθεί στον ελληνικό λαό. Η λαϊκή εντολή προς την κυβέρνηση είναι εντολή για σκληρή διαπραγμάτευση και όχι για χρεοκοπία και έξοδο από την ευρωζώνη και ενδεχομένως και την Ένωση…» και ότι «…Η λεκτική κλιμάκωση είναι μια παγίδα της άλλης πλευράς στην οποία δεν πρέπει να εγκλωβιζόμαστε….».

Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της επιστολής:

Κώστας Χρυσόγονος
Ευρωβουλευτής-Μέλος Κ.Ε.
Βρυξέλλες, 19.3.2015 

Προς-τον Πρωθυπουργό και Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ σ. Α. Τσίπρα-τα μέλη του υπουργικού συμβουλίου
Σύντροφοι,
η πάροδος σχεδόν δύο μηνών από τη μεγάλη εκλογική νίκη του κόμματος και το σχηματισμό της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επιτρέπει μια πρώτη αποτίμηση των πολιτικών εξελίξεων και των προοπτικών για τη χώρα, στο κρίσιμο θέμα της σχέσης της με τους δανειστές της. Θα ήθελα να θέσω υπόψη σας τις παρακάτω σκέψεις μου αναφορικά με τα ζητήματα αυτά:
1. Έχει ήδη διαφανεί ότι η προεκλογική μας ρητορική, περιλαμβανομένου και του “προγράμματος της Θεσσαλονίκης”, βρισκόταν σε μεγάλη απόσταση από τη δυσάρεστη πραγματικότητα, την οποία υποχρεωνόμαστε τώρα να αντιμετωπίσουμε. Μέσα στο δίμηνο αυτό υπενθυμίζω ότι βρεθήκαμε αναγκασμένοι να αφήσουμε κατά μέρος τις εξαγγελίες για διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του ελληνικού δημόσιου χρέους, για “σκίσιμο” των μνημονίων και/ή κατάργησή “με ένα άρθρο” του συνόλου της μνημονιακής νομοθεσίας κλπ. Αντί για αυτά, στα πλαίσια της “συμφωνίας” της 20ης Φεβρουαρίου, γίνεται λόγος για βιωσιμότητα του υφιστάμενου χρέους και για αποφυγή μονομερών ελληνικών ενεργειών, τουλάχιστον εφόσον δεν παρουσιάζονται δημοσιονομικά ισοδύναμα. Από την πλευρά των δανειστών η μόνη ουσιαστική παραχώρηση ήταν η έμμεση και κάπως ασαφής υπόσχεσή τους για μείωση του ύψους του απαιτούμενου πρωτογενούς δημοσιονομικού πλεονάσματος για το 2015, αν και στην πραγματικότητα το προβλεπόμενο πλεόνασμα του 3% (του ΑΕΠ) ήταν εξαρχής εμφανές ότι δεν μπορούσε να επιτευχθεί κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες (ακόμη δηλαδή κι αν δεν είχαν μεσολαβήσει οι εκλογές του Ιανουαρίου και υλοποιούνταν το mail Χαρδούβελη). Το χειρότερο όμως είναι ότι δεχόμαστε ήδη, τόσο από την πλευρά των δανειστών όσο και από εκείνη των αγορών, μια πολυεπίπεδη πίεση (πολιτική, οικονομική, επικοινωνιακή) για να οδηγηθούμε σε μια, επί της ουσίας, άνευ όρων παράδοση και νέα πρόσδεση για σειρά ετών στο μνημονιακό άρμα.
2. Είναι σαφές ότι το ελληνικό μνημονιακό πρόγραμμα, αν υποθέσουμε ότι (θεωρητικός) στόχος του ήταν η επάνοδος της Ελλάδας στις κεφαλαιαγορές για να αναχρηματοδοτήσει από εκεί το χρέος προς τους δημόσιους πιστωτές, έχει αποτύχει. Στα επόμενα τρία ή τέσσερα χρόνια το ελληνικό δημόσιο πρέπει να καταβάλει ως χρεολύσια στο ΔΝΤ και στην ΕΚΤ ένα ποσό της τάξης των περίπου 60 δις ευρώ. Τα χρήματα αυτά δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να βρεθούν από τα φορολογικά και άλλα εκτός δανείων έσοδα. Τα τελευταία μάλιστα δεν μπορούν να καλύψουν ούτε τους τόκους του δημόσιου χρέους, αφού εκείνοι ανέρχονται σε ένα ποσό περίπου 6 δις ετησίως, δηλαδή η καταβολή τους από ίδιους πόρους προϋποθέτει ετήσια πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα άνω του 3% του ελληνικού ΑΕΠ, πράγμα μάλλον ανέφικτο όχι μόνο για το 2015 αλλά και για τα επόμενα χρόνια. Όσο για τις κεφαλαιαγορές, τα επιτόκια των ομολόγων του ελληνικού δημοσίου έχουν ήδη ανέλθει σε απαγορευτικά (διψήφια) ποσοστά μετά τις εκλογές, ενώ ακόμα και στην καλύτερο περίοδο, την άνοιξη του 2014, τα ποσά που καταφέραμε να αντλήσουμε με την έκδοση των νέων ομολόγων ήταν μικρά (3 δις περίπου), για περιορισμένα χρονικά διαστήματα (3ετίας-5ετίας) και με υψηλά επιτόκια.
3. Η “λύση” της παύσης πληρωμών και ενδεχομένως της εξόδου από την ευρωζώνη, για την οποία έχει γίνει τόσος λόγος μέσα και έξω από τον ΣΥΡΙΖΑ, κατ΄ουσία δεν υφίσταται. Πρέπει πρώτα από όλα να επισημανθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρέους που οφείλουμε να αποπληρώσουμε, όπως εκτέθηκε, στα αμέσως επόμενα χρόνια είναι προς το ΔΝΤ. Σ’αυτό συμμετέχουν πρακτικά όλα τα κράτη του κόσμου και η άρνηση καταβολής θα μας έφερνε de facto αντιμέτωπους όχι με τη Γερμανία, αλλά με τον πλανήτη ολόκληρο. Σημειωτέον ότι, σε αντίθεση με την ευρωζώνη όπου νομικά δεν προβλέπεται διαδικασία (ακούσιας) αποβολής κράτους, τέτοια προβλέπεται στο άρθρο 24 του καταστατικού του ΔΝΤ. Το χειρότερο είναι όμως ότι σε τέτοια περίπτωση θα μπορούσαν να μας επιβληθούν από τα κράτη κάθε είδους οικονομικά και άλλα αντίποινα, μετατρέποντας την Ελλάδα σε κάτι ελαφρώς χειρότερο από τη Ζιμπάμπουε.
4. Μία έξοδος από την ευρωζώνη θα προϋπέθετε, για να μπορεί ρεαλιστικά να επιτευχθεί (εντελώς διαφορετικό το ζήτημα αν θα αποδεικνυόταν μακροπρόθεσμα επωφελής ή όχι για την εθνική οικονομία), να βρεθεί εξωτερικός χρηματοδότης για να διαθέσει περίπου 20 δις ευρώ για την αποπληρωμή του ΔΝΤ και τουλάχιστον άλλα τόσα για να αποκτήσει η Ελλάδα συναλλαγματικά διαθέσιμα, ώστε να υποστηριχθεί η ισοτιμία της νέας δραχμής. Δεν νοείται και δεν υπάρχει εθνικό νόμισμα χωρίς συναλλαγματικά διαθέσιμα σε “σκληρό” ξένο νόμισμα (σημειωτέον ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1990, πριν από την είσοδό μας στην ευρωζώνη, τα ελληνικά διαθέσιμα σε ξένα νομίσματα ανέρχονταν σε ένα ποσό της τάξης των 25 δις δολλαρίων περίπου). Αυτό ισχύει κατά μείζονα λόγο σε περίπτωση κράτους με “νέο” εθνικό νόμισμα, όπου οι αγορές εύλογα δε θα το αποδέχονται για μια περίοδο πολλών μηνών, εωσότου φανεί πού θα ισορροπήσει η ισοτιμία του νομίσματος αυτού με τα υπόλοιπα. Ποσό της τάξης των 40 (20+20) δις ευρώ και μάλιστα υπό μορφή “χορηγίας” και όχι δανείου (αφού η Ελλάδα θα έχει και επισήμως χρεοκοπήσει στις εξωτερικές της πληρωμές) δεν είναι σε θέση, ούτε καν θεωρητικά, να διαθέσει κανένα κράτος της υφηλίου εκτός από την Κίνα, τις ΗΠΑ, τη Νορβηγία, την Ελβετία και τη…Γερμανία (και πάντως όχι η Ρωσία, η οποία πιέζεται κατά δεινό τρόπο τον τελευταίο ενάμιση περίπου χρόνο και τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα ήδη έπεσαν από τα 530 στα περίπου 380 δις δολλάρια, με περαιτέρω πτωτικές τάσεις λόγω των τιμών του πετρελαίου).
5. Εφόσον θεωρηθεί δεδομένο ότι δεν πρόκειται να βρεθεί κράτος-χρηματοδότης, η εκτύπωση δραχμών (η ίδια η εκτύπωση σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα χαρτονομισμάτων θα αποτελούσε βέβαια τεράστιο τεχνικό πρόβλημα, αλλά αυτό ας το υπερβούμε) δεν θα μας ωφελούσε σε τίποτα προς το εξωτερικό. Το νέο νόμισμα δε θα γινόταν αποδεκτό στις διεθνείς συναλλαγές και συνεπώς θα μέναμε για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς τη δυνατότητα εισαγωγών, πράγμα που θα παρέλυε την οικονομική ζωή στη χώρα μας. Ακόμη χειρότερα, το νέο νόμισμα, δε θα γινόταν αποδεκτό ούτε στο εσωτερικό της χώρας, επειδή παρά πολλοί Έλληνες έχουν αποθησαυρισμένα χαρτονομίσματα ευρώ σε φυσική μορφή (η νομισματική κυκλοφορία από περίπου 20 δις ευρώ στη μορφή αυτή προ κρίσης τώρα πρέπει να πλησιάζει περίπου τα 50). Έτσι οι συναλλαγές μεταξύ ιδιωτών θα συνέχιζαν να γίνονται κατά μεγάλο μέρος με τα (απαγορευμένα πια) ευρώ στη “μαύρη αγορά”, δηλαδή στην παραοικονομία η οποία θα έπαιρνε εφιαλτικές διαστάσεις, προκαλώντας και κατάρρευση των δημόσιων εσόδων. Η νέα δραχμή θα απέμενε ουσιαστικά να χρησιμοποιείται μόνο στις συναλλαγές με το κράτος. Κατά συνέπεια δεν έχει νόημα να επιχειρηθεί καν η εκτύπωση δραχμών. Πιο λογικό, και λειτουργικά ισοδύναμο από πρακτική άποψη, θα ήταν να επιχειρήσουμε ένα by-pass στο νομισματικό “έμφραγμα” (το οποίο θα μας επιβάλει αναμφίβολα η ΕΚΤ αν κάνουμε παύση πληρωμών προς την ίδια και/ή το ΔΝΤ) εκδίδοντας κάποιας μορφής αναγκαστικό άτοκο ομόλογο ειδικού σκοπού και πληρώνοντας με αυτό μισθούς και συντάξεις (πχ μισθός 1500 ευρώ να καταβάλλεται κατά τα 2/3 σε μετρητά και κατά το 1/3 με ένα τέτοιο ομόλογο, που θα γινόταν αποδεκτό από το κράτος μετά τη λήξη του, δηλαδή μετά πχ από 1 ή 2 χρόνια, για την πληρωμή φορολογικών, ασφαλιστικών κλπ υποχρεώσεων). Παραδόξως, κάτι παρόμοιο φέρονται να πρότειναν και οι εκπρόσωποι των “θεσμών” στις διαπραγματεύσεις των τεχνικών κλιμακίων στις Βρυξέλλες! Είναι όμως φανερό ότι όποια κυβέρνηση επιχειρήσει τέτοιες ευρεσιτεχνίες θα προκαλέσει τέτοιες αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας ώστε η πτώση της να είναι θέμα (λίγου) χρόνου.
6. Από νομική άποψη έξοδος από την ευρωζώνη δεν προβλέπεται ούτε με πρωτοβουλία του ενδιαφερόμενου κράτους ούτε με απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εάν κάποιο κράτος-μέλος της ευρωζώνης επιχειρήσει να εκτυπώσει εθνικό νόμισμα, σε αντικατάσταση του ευρώ ή παράλληλα προς αυτό, τούτο θα συνιστούσε παραβίαση του άρθρου 128 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα οδηγούσε σε επιβολή σε βάρος του προστίμου κατά το άρθρο 260 της ίδιας. Κατά τα άλλα όμως, από την οπτική γωνία της Ένωσης, η σχετική εθνική νομοθεσία δε θα ίσχυε και συνεπώς το κράτος θα παρέμενε θεωρητικά μέλος της ευρωζώνης. Εφόσον στη συνέχεια κατέρρεε η κυβέρνηση του κράτους-μέλους, η οποία επιχείρησε την επάνοδο στο εθνικό νόμισμα, το κράτος θα επέστρεφε αναγκαστικά και πρακτικά στην ευρωζώνη. Με βάση τα υπάρχοντα σήμερα νομικά δεδομένα η αποχώρηση από την ευρωζώνη θα προϋπέθετε είτε αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με συμφωνία όλων των υπόλοιπων κρατών-μελών (άρθρο 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης) είτε τροποποίηση της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ώστε να προβλεφθεί τέτοιο ενδεχόμενο, και πάλι με ομοφωνία των κρατών μελών (άρθρο 48 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Εφόσον όμως η πρόθεση αποχώρησης συνοδευθεί από στάση πληρωμών στο χρέος του συγκεκριμένου κράτους προς τα υπόλοιπα μέλη της ευρωζώνης, είναι μάλλον απίθανο αυτά να καταλήξουν σε συμφωνία. Έτσι η αποχώρηση θα αποκτούσε νομικό κύρος μόνο αν επρόκειτο για αποχώρηση συνολικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και παρερχόταν και μια ολόκληρη διετία από την υποβολή της αίτησης για αποχώρηση (άρθρο 50 παρ. 3 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Σε όσο βαθμό ισχύει η διαπίστωση του συντρόφου Λαφαζάνη ότι η ευρωζώνη είναι “γερμανική φυλακή”, όποιος επιχειρήσει να αποδράσει θα αντιληφθεί ότι οι γερμανικές φυλακές είναι σχεδιασμένες και οργανωμένες έτσι ώστε οι αποδράσεις από αυτές να είναι σχεδόν αδύνατες (τουλάχιστον όταν δεν υπάρχει βοήθεια από έξω).
7. Για τους λόγους που επισημάνθηκαν παραπάνω, η ρήξη με τους δανειστές είναι μια ανέφικτη επιλογή και αν επιχειρηθεί η κατάληξη θα είναι η χώρα να επιστρέψει στον μνημονιακό εγκλωβισμό υπό χειρότερους όρους (σαν τον κρατούμενο που επιχειρεί απόδραση και αφού αποτύχει καταλήγει στην απομόνωση της φυλακής). Οφείλουμε να αγωνισθούμε μέσα στα υπάρχοντα ευρωπαϊκά και διεθνή (=ΔΝΤ) πλαίσια, όπως άλλωστε έχουμε υποσχεθεί στον ελληνικό λαό. Η λαϊκή εντολή προς την κυβέρνηση είναι εντολή για σκληρή διαπραγμάτευση και όχι για χρεοκοπία και έξοδο από την ευρωζώνη και ενδεχομένως και την Ένωση.
8. Στη διαπραγμάτευση αυτή η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ οφείλει να εξαντλήσει όλα τα, πιθανά και μη, εργαλεία. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούσε να δοθεί βάρος και στη νομική πλευρά των ζητημάτων που θέτουν οι δανειστές και ειδικότερα στις ενδεχόμενες παραβιάσεις του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου (οι παραβιάσεις του ελληνικού Συντάγματος ουδόλως τους ενδιαφέρουν, αφού το θεωρούν δικό μας πρόβλημα και όχι δικό τους). Τούτο σημαίνει ότι στα τεχνικά κλιμάκια πρέπει από ελληνικής πλευράς να συμμετέχουν, εκτός από τους οικονομολόγους, και νομικοί εγνωσμένου κύρους με εξειδίκευση στο ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο, ώστε να προβάλουν τις σχετικές “ενστάσεις”. Π.χ. η Ελλάδα θεωρητικά και πρακτικά η τρόικα έχει “καταδικασθεί” από την Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη για σειρά παραβιάσεων της διεθνούς αυτής σύμβασης, που έχει συναφθεί στα πλαίσια του Συμβουλίου της Ευρώπης, μέσω μνημονιακών μέτρων όπως η μείωση του κατώτατου μισθού και άλλα. Πρέπει να επικαλεσθούμε με έμφαση τις σχετικές αποφάσεις προκειμένου να άρουμε τα μέτρα αυτά και γενικότερα να αντιτάσσουμε σε κάθε ευκαιρία την προστασία των κοινωνικών ιδίως δικαιωμάτων των Ελλήνων, τόσο στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη όσο και στο Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απέναντι στις παράλογες απαιτήσεις των δανειστών.
9. Η ακύρωση της υφιστάμενης μνημονιακής νομοθεσίας ή έστω ουσιώδους μέρους της είναι προφανές ότι προσκρούει και θα συνεχίσει να προσκρούει στη στείρα άρνηση των δανειστών. Εφόσον αποδεικνύεται αδύνατο να τους πείσουμε ότι πολλά από τα μέτρα που έχουν ληφθεί δεν ωφελούν την ελληνική οικονομία, θα έπρεπε τουλάχιστον να απαιτήσουμε την καθιέρωση ενός ανεξάρτητου μηχανισμού εκτίμησης επιπτώσεων (impact assessment mechanism) όλου αυτού του μνημονιακού οικοδομήματος και των επιμέρους στοιχείων του. Αυτός θα μπορούσε να είναι είτε ένας υφιστάμενος διεθνής οργανισμός (ΟΟΣΑ ή Συμβούλιο της Ευρώπης ή ίσως ΟΗΕ) είτε ένας συνδυασμός προσώπων διεθνούς κύρους (πχ νομπελίστες οικονομολόγοι) κοινής αποδοχής (Ελλάδας και δανειστών) μαζί με εκπροσώπους κάποιων τέτοιων, κατά τεκμήριο “ουδέτερων”, οργανισμών. Εάν από την αξιολόγηση προέκυπτε ότι συγκεκριμένα μέτρα αποδείχθηκαν αντιπαραγωγικά, θα ήταν πολύ δύσκολο για τους δανειστές να εμμείνουν στη διατήρησή τους.
10. Επί της ουσίας, το ποσό που πρέπει να καταβληθεί, όπως εκτέθηκε στην παράγραφο 2, για χρεολύσια στο ΔΝΤ και την ΕΚΤ στα επόμενα χρόνια θα μπορούσε να καλυφθεί χωρίς νέα, τρίτη κατά σειρά, δανειακή σύμβαση (η οποία θα συνοδευόταν αναμφίβολα από επαχθείς όρους και προϋποθέσεις) από έναν συνδυασμό πηγών. Η πρώτη θα μπορούσαν να είναι τα 10,9 δις ευρώ που έμειναν υπόλοιπο στο ΤΧΣ από τα προβλεπόμενα για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών κονδύλια. Το ποσό αυτό επιστράφηκε δυστυχώς με τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου στον ESM και προβλέφθηκε ότι θα χρησιμοποιηθεί μόνο για ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών, εφόσον αυτή απαιτηθεί στο μέλλον. Κεντρικός στόχος της διαπραγματευτικής προσπάθειας της ελληνικής πλευράς πρέπει να είναι να καταστούν τα χρήματα αυτά διαθέσιμα για την αποπληρωμή οφειλών του δημοσίου στο ΔΝΤ και/ή την ΕΚΤ και μάλιστα στο αμέσως προσεχές χρονικό διάστημα, παράλληλα με την τελευταία δόση της δεύτερης δανειακής σύμβασης (περίπου 7 δις, περιλαμβανομένων των επιστροφών κερδών των κεντρικών τραπεζών από τα ελληνικά ομόλογα) και με κάποια αύξηση του ορίου των εντόκων γραμματίων. Ακόμη και έτσι βέβαια θα συνεχίσει να υπάρχει μέσα στην επόμενη τετραετία (δηλ. την πρώτη βουλευτική περίοδο) ένα χρηματοδοτικό κενό περίπου 30 ως 40 δις ευρώ. Η κάλυψή του χωρίς νέο καθαρό δανεισμό από δημόσιους πιστωτές είναι εφικτή μόνο αν υπάρξει αξιοποίηση της ελληνικής δημόσιας περιουσίας.
11. Το ελληνικό δημόσιο πιέζεται από τους δανειστές του να προχωρήσει σε άμεση εκποίηση περιουσιακών του στοιχείων, η οποία λόγω του δυσμενούς μακροοικονομικού περιβάλλοντος και του περιορισμένου αγοραστικού ενδιαφέροντος θα καταλήξει σε λεηλασία του δημόσιου πλούτου. Για να αποφευχθεί αυτό, η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να αντιπροτείνει ένα σύνθετο σχήμα, με άξονα το ΤΑΙΠΕΔ, ως εξής: το Δημόσιο να εισφέρει στο ΤΑΙΠΕΔ ακίνητα αντικειμενικής αξίας και/ή μετοχές δημοσίων επιχειρήσεων λογιστικής αξίας συνολικού ύψους κατά προσέγγιση 50 δισ. ευρώ. Το μετοχικό κεφάλαιο του ΤΑΙΠΕΔ να διαιρεθεί σε 250 εκατ. προνομιούχες μετοχές άνευ ψήφου, αξίας 100 ευρώ η καθεμιά, και μία κοινή μετοχή. Η μοναδική κοινή μετοχή παραμένει στην κατοχή του Δημοσίου, ενώ οι προνομιούχες διατίθενται σε δημόσια εγγραφή με εισαγωγή κεφαλαίων από το εξωτερικό (για να μη θιγεί η ρευστότητα του εγχώριου τραπεζικού συστήματος). Το προϊόν της εγγραφής (25 δισ. ευρώ) θα χρησιμοποιηθεί αποκλειστικά για την αγορά ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά με σκοπό να περιορισθεί η προσφορά σε τόσο χαμηλά επίπεδα ώστε να γίνει εφικτή η δραστική μείωση των επιτοκίων και έτσι και η έκδοση σταδιακά νέων ομολόγων. Τα περιουσιακά στοιχεία που θα έχουν εισφερθεί από το Δημόσιο στο ΤΑΙΠΕΔ θα εκποιούνται σταδιακά, όταν επιτυγχάνεται για το καθένα δίκαιη τιμή (κατ’ εκτίμηση της ελεγχόμενης από το ίδιο το Δημόσιο διοίκησης) και δεδομένου ότι στο μεταξύ θα έχει βελτιωθεί το μακροοικονομικό περιβάλλον. Με το τίμημα της εκποίησης θα γίνεται τμηματική επιστροφή κεφαλαίου στους προνομιούχους μετόχους, έως ότου εξοφληθούν για το σύνολο της ονομαστικής αξίας των μετοχών τους, οι οποίες τότε θα ακυρωθούν. Τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία (όσα δεν εκποιηθούν) επιστρέφονται στο ελληνικό Δημόσιο. Εναλλακτικά, αν το ελληνικό Δημόσιο προτιμά, θα μπορούσε να εξοφλεί σταδιακά τους μετόχους του ΤΑΙΠΕΔ μέσα από τα φορολογικά ή άλλα έσοδά του σε βάθος χρόνου, χωρίς εκποίηση περιουσιακών στοιχείων. Με ένα παρόμοιο σχήμα θα μπορούσε να επιτευχθεί η γρήγορη βελτίωση της δημοσιονομικής εικόνας της χώρας χωρίς λεηλασία της δημόσιας περιουσίας και να αποφευχθεί η αιχμαλωσία μιας τρίτης δανειακής σύμβασης.
12. Για τους προσεχείς δύο ή τρεις μήνες και έως τη σύναψη κάποιας συμφωνίας με τους δανειστές θα ήταν σκόπιμο να κρατηθούν από την πλευρά μας χαμηλοί τόνοι, μεταξύ άλλων και στο θέμα των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η λεκτική κλιμάκωση είναι μια παγίδα της άλλης πλευράς στην οποία δεν πρέπει να εγκλωβιζόμαστε. Από το καλοκαίρι και μετά θα έχουμε κάθε δυνατότητα για επαναφορά όλων των ζητημάτων προς κάθε κατεύθυνση. 

Με συντροφικούς χαιρετισμούς,
Κώστας Χρυσόγονος

Το δημοψήφισμα της χρεοκοπίας

του Διονύση Γουσέτη, protagon.gr, 28/6/2015

Από τις 23 Απριλίου του 2010 που η Ελλάδα προσέφυγε στο μηχανισμό στήριξης των εταίρων μας για να αποφύγουμε την πτώχευση, κανένας από όσους μας κυβέρνησαν δεν θεώρησε ότι το πρόβλημα ήταν δικό μας. Της ελληνικής κοινωνίας. Κανένας δεν ασχολήθηκε με το ίδιο το πρόβλημα και τη λύση του. Κανένας δεν εκπόνησε σχέδιο μεταρρυθμίσεων για την ανάκαμψη της χώρας. Όλες ανεξαιρέτως οι (πολλές) κυβερνήσεις ασχολήθηκαν και ασχολούνται με διαπραγματεύσεις με τους ξένους εταίρους μας που ήρθαν να το λύσουν για λογαριασμό μας.

Και μέριμνα όλων των κυβερνήσεων και όλων σχεδόν των πολιτικών (με λίγες εξαιρέσεις) ήταν η αποποίηση των ευθυνών τους και η διατήρησή τους στην εξουσία με χρήση λαϊκίστικων διακηρύξεων.

Η σημερινή κυβέρνηση αναδείχτηκε πρωταθλήτρια αυτού του σπορ. Χωρίς να ασχοληθεί καθόλου με πώς θα μπορέσουμε να σταθεί η οικονομία στα πόδια της έψαξε για χρηματοδότηση ή δανεικά στη Ρωσία, στην Κίνα, στα Εμιράτα, στη Βενεζουέλα και ποιος ξέρει πού ακόμα. Παράλληλα σερνόταν σε συνομιλίες «δημιουργικής ασάφειας» με τους εταίρους μας, τις οποίες αποκαλούσε «διαπραγματεύσεις». Στις 20 Φεβρουαρίου θριαμβολόγησε για μια συμφωνία που υπέγραψε μαζί τους, μόνο για να την χαρακτηρίσει αργότερα «λάθος». Στη συνέχεια μετέδιδε πλαστή αισιοδοξία στους πολίτες. Οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης δήλωσαν:

• την πρώτη φορά, ότι η συμφωνία μέχρι το Πάσχα θα κλείσει.
• κατόπιν μετέθεσαν την προθεσμία στην Κυριακή τον Θωμά.
• από κει στην Πρωτομαγιά
• κατόπιν στη γιορτή Κωνσταντίνου και Ελένης. Λέγοντας κάθε φορά πόσο έχουν πλησιάσει οι απόψεις των δύο πλευρών.
• στις 27 Μαΐου -ένα μήνα ακριβώς πριν την εξαγγελία δημοψηφίσματος- ο κ. Τσίπρας μας συμβούλευε: «Μην ακούτε τις Κασσάνδρες». Κασσάνδρες ήταν οι εταίροι και δανειστές μας.
• στις 3 Ιουνίου μας ανακοίνωσαν πρόταση 47 σελίδων που υπέβαλαν στους εταίρους μας το οποίο συγκλίνει σε συμφωνία.
• στις 15 Ιουνίου, ο αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης, Γιάννης Δραγασάκης, που μετέχει στην αντιπροσωπεία της κυβέρνησης, δήλωσε ότι «η ελληνική αντιπροσωπεία, που βρίσκεται στις Βρυξέλλες από το Σάββατο, παρέδωσε σήμερα στους θεσμούς συμπληρωματικές προτάσεις …Προτάσεις που ανοίγουν το δρόμο για την τελική συμφωνία». Την ίδια μέρα ο βρετανικός Γκάρντιαν τον διαψεύδει: «στην πραγματικότητα υπέστησαν μια αντιστροφή, με τους Έλληνες να προσπαθούν να ανοίξουν εκ νέου ζητήματα τα οποία οι δύο πλευρές είχαν ήδη συμφωνήσει. Οι πιστωτές είχαν λάβει υποσχέσεις για νέες ελληνικές προτάσεις από την ομάδα που έσπευσε στις Βρυξέλλες το Σάββατο το πρωί. Σύμφωνα με τις Βρυξέλλες, δεν κατάφεραν να παρουσιάσουν ένα έγγραφο».

Στο μεταξύ, μας διοχέτευε ένα σωρό συκοφαντίες για τους εταίρους μας. Ο πρωθυπουργός τους κατηγόρησε δημόσια ότι οι προτάσεις τους κρύβουν πολιτικές σκοπιμότητες. Η πρόεδρος της Βουλής δηλώνει ότι ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Γιούνκερ, «αξιώνει την υποταγή του ελληνικού λαού». Ο Υπουργός Οικονομικών μίλησε με χαρτοπαικτικούς όρους: «Ελπίζω να μπλοφάρουν οι Ευρωπαίοι». Η Κομισιόν και ο Πρόεδρός της αναγκάστηκαν να διαψεύσουν ανοιχτά μια κυβέρνηση κράτους-μέλους, κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στα χρονικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα ήρθε η μεγαλύτερη απόδειξη ότι ο πρωθυπουργός κ. Τσίπρας δεν ενδιαφέρεται για οτιδήποτε εκτός από τον εαυτό του. Όλη η μεθόδευση της παράξενης αυτής διαπραγμάτευσης με τους εταίρους μας -με την πρωτοφανή διάρκεια των πέντε μηνών- αλλά και το περιεχόμενο των διαφόρων προτάσεών του, δείχνουν ότι στόχος του δεν είναι η ανακούφιση των πολιτών από τα βάρη της κρίσης, ούτε η ανάπτυξη της χώρας και η αποκατάσταση της αξιοπρέπειάς της. Είναι η απαλλαγή του ίδιου από τις ευθύνες του αδιεξόδου στο οποίο μας οδήγησε.

Την ώρα που αντελήφθη ότι οποιαδήποτε λύση στη διαπραγμάτευση θα οδηγούσε σε προσωπικό πολιτικό κόστος, επέλεξε ένα παράνομο δημοψήφισμα για να μεταθέσει στον ελληνικό λαό τις ευθύνες της τραγωδίας στην οποία μας οδήγησε. Ένα δημοψήφισμα που επισημοποιεί τη ρήξη με τους εταίρους μας και τη χρεοκοπία της χώρας. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θεματοφύλακας της τήρησης του Συντάγματος και των νόμων, οφείλει να μην επιτρέψει αυτή τη συνταγματική εκτροπή. Αν όμως επικρατήσει η διεξαγωγή του δημοψηφίσματος σε ένα πολύπλοκο και ακαταλαβίστικο ερώτημα, που στην ουσία αφορά την ίδια την παραμονή μας στην Ευρώπη, δεν προτείνω αποχή, όπως ίσως θα έπρεπε, διότι δεν επιτρέπεται να ρισκάρουμε την υπόσταση της πατρίδας μας. Προτείνω ένα σύσσωμο ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ. Ας το προπαγανδίσουμε με όσα μέσα διαθέτουμε.

Η πτώση του Τείχους … της Αθήνας

του Βασίλη Καραγιάννη, Athens Voice, 24/6/2015

Είναι γενικά παραδεκτό ότι η είδηση της επικείμενης συμφωνίας με τους Ευρωπαίους εταίρους δημιούργησε αισθήματα ανακούφισης στη μεγάλη φιλοευρωπαϊκή πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας.

Οι πρώτες ανακοινώσεις δείχνουν ότι θα έχουμε μία κακή συμφωνία. Σε κάθε περίπτωση όμως, μία κακή συμφωνία αποτελεί καλύτερη εξέλιξη, συγκριτικά με την καταστροφική επιλογή της ρήξης και της εξόδου της Ελλάδος από την ευρωζώνη. Κι αυτό γιατί εάν η Ελλάδα βρεθεί εκτός μνημονίου και χρηματοδότησης μετά την 30η Ιουνίου, αυτό παραπέμπει σε εθνική καταστροφή.

Αλλά είναι σίγουρο ότι άπαντες πάγωσαν στο άκουσμα της πρότασης της ελληνικής κυβέρνηση για επιβολή επιπρόσθετης φορολογίας ύψους 8 δις ευρώ, μέσα σε 1,5 χρόνο. Εκτιμώ ότι η ανακοίνωση της συμφωνίας θα προκαλέσει πολιτικές εξελίξεις στον κυβερνητικό συνασπισμό κι ενδεχομένως και βουλευτικές εκλογές.

Η συμφωνία εάν επιτευχθεί, θα επιβεβαιώσει τέσσερεις προβλέψεις

1. οι εκλογές της 25ης Ιανουαρίου έφεραν στην εξουσία μία κυβέρνηση, με θολή κατεύθυνση, η οποία όχι μόνο δεν διαπραγματεύτηκε αλλά κατά το διάστημα που κυβέρνησε, επανάφερε την οικονομία σε ύφεση και κατάστρεψε την αξιοπιστία της ελληνικής οικονομίας. Κι όλα αυτά, για πετύχει μία κακή συμφωνία.

2. Η συμφωνία θα είναι μία ολιγόμηνη παράταση του υφιστάμενου προγράμματος

3. Δεν θα υπάρχει καμία συζήτηση για το χρέος ή επιπλέον χρηματοδότηση πριν την ολοκλήρωση της αξιολόγησης του υφιστάμενου προγράμματος

4. Δεν θα δοθούν επιπρόσθετα κεφάλαια εκτός αυτών που αφορούν το υφιστάμενο πρόγραμμα, το υπόλοιπο του ΤΧΣ και τα κέρδη από τα ομόλογα.

Το πακέτο θα συμπεριλαμβάνει αυξήσεις φόρων στην επιχειρηματικότητα, αυξήσεις των εισφορών σε επιχειρήσεις, εργαζομένους και συνταξιούχους, και αυξήσεις των έμμεσων φόρων. Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση επιχειρεί να καλύψει το δημοσιονομικό κενό 2015-6 (κυρίως λόγω της αύξησης των δαπανών στο ασφαλιστικό) όχι μέσω της μείωσης των κρατικών δαπανών αλλά μέσω της επιβολής επιπρόσθετης φορολογίας. 

Και μόνο η δήλωση του πρωθυπουργού ότι με την επιβολή των φόρων για «Πρώτη φορά τα βάρη δεν πάνε σε μισθωτούς και συνταξιούχους» και ότι «Προστατεύουμε τη λαϊκή οικογένεια» δείχνει ότι η κυβέρνηση δεν κατανοεί πως λειτουργεί η οικονομία.

Κι αυτό γιατί α) η αύξηση των φόρων στην υγιή επιχειρηματικότητα θα αυξήσει την ανεργία (κι αυτό γιατί η μαύρη οικονομία θα συνεχίσει να φοροδιαφεύγει) και β) η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών των εργαζομένων καθώς και η αύξηση των έμμεσων φόρων, θα μειώσει εμμέσως τους μισθούς και τις συντάξεις και θα επιβαρύνει κυρίως τους μισθωτούς και συνταξιούχους των κατώτερων εισοδηματικών στρωμάτων.

Υπάρχουν πέντε ζητήματα τα οποία θα πρέπει να δούμε

1. Η κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει πίσω και να μην ολοκληρώσει τη συμφωνία. Όχι μόνο γιατί όλα τα μέτρα αποτελούν δικές της προτάσεις, αλλά και γιατί στην αντίθετη περίπτωση θα οδηγήσει τη χώρα στη χρεοκοπία και στην καταστροφή. Το επικίνδυνο είναι ότι η κυβέρνηση συνεχίζει τις επικοινωνιακού τύπου τακτικές. Εμμένοντας στη δήθεν «κόκκινη γραμμή» της μη μείωσης των ονομαστικών μισθών και συντάξεων, προωθεί τις έμμεσες μειώσεις τους. Επίσης επιβάλλοντας αυξήσεις στην φορολογία της επιχειρηματικότητας (εύκολο θύμα για το αριστερό υπόδειγμα), θα εντείνει το πρόβλημα της ανεργίας και της απο-επένδυσης.

2. Η συμφωνία έρχεται μετά από 5 μήνες σκληρής υφεσιακής πολιτικής και αύξησης της πολιτικής αβεβαιότητας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, να μειωθεί η αξιοπιστία της ελληνικής οικονομίας και να φύγουν από τις τράπεζες άνω των 45 δις τραπεζικών καταθέσεων. Επίσης η επιβράδυνση της οικονομίας σε συνδυασμό με τη γενική εμπέδωση της κουλτούρας του «Δεν πληρώνω», αύξησαν τις οφειλές του δημοσίου προς τους ιδιώτες από τα 3 στα 5 δις, τα κόκκινα δάνεια στο 40% του συνόλου (από 35%), τις οφειλές των πολιτών προς το δημόσιο από τα 73 στα 78 δις και τις οφειλές προς τα ασφαλιστικά ταμεία στα 22 δις ευρώ.

3. Τα μέτρα της αύξησης της φορολογίας έρχονται μετά από 5 μήνες πλήρους κυβερνητικής αποτυχίας/απραξίας στο μέτωπο της αύξησης της εισπραξιμότητας των εσόδων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο υπουργός Οικονομικών διαπραγματευόταν χρηματοδότηση προτείνοντας μέτρα αύξησης της εισπραξιμότητας ή πάταξης του λαθρεμπορίου, τα αποτελέσματα στο μέτωπο των εσόδων δείχνει υστέρηση που προσεγγίζει το 1 δις ευρώ.

4. Είναι βέβαιο ότι αυτά τα μέτρα, θα εντείνουν τη συρρίκνωση της ελληνικής οικονομίας και θα αυξήσουν την ανεργία. Είναι επίσης ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση επιλέγει να μην πειράξει την εκλογική πελατεία των υψηλών συντάξεων, των πενηντάρηδων συνταξιούχων (και υποψηφίων συνταξιούχων), των δημοσίων υπαλλήλων και των υπαλλήλων ΔΕΚΟ. Κι όλα αυτά εις βάρος του ιδιωτικού τομέα και των χαμηλών εισοδημάτων. Η επιλογή αυτή έχει καθαρά προεκλογικό χρώμα κι αυτό αυξάνει την πιθανότητα των πρόωρων εκλογών.

5. Το ρίσκο της ελληνικής οικονομίας όπως αυτό καταγράφεται από την απόδοση του 2ετους ομολόγου μειώθηκε από την περιοχή του 30% (αρχές Ιουνίου) στο επίπεδο του 21% (την Τρίτη 23/6) . Αυτό δείχνει κάποια αποκλιμάκωση αλλά τα επιτόκια είναι ακόμα εξαιρετικά υψηλότερα από τις άλλες χώρες της ευρωπεριφέρειας των οποίων τα ομόλογα (γι’ αυτή τη διάρκεια), κινούνται κοντά στα μηδενικά επίπεδα. Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να κινείται με την αδράνεια των προηγούμενων ετών και την ώθηση που της δίνει η υποτίμηση του ευρώ (-17% σε σχέση με πέρσι) και η πτώση της τιμής του πετρελαίου (-40% σε σχέση με πέρσι). Στο πλαίσιο αυτό στέλνονται πολλά αντικρουόμενα μηνύματα, τα οποία άλλα δείχνουν συρρίκνωση κι άλλα επέκταση της οικονομίας. Κι ενώ υπάρχουν σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια με μακρόχρονο επενδυτικό ορίζοντα, τα οποία περιμένουν για να επενδύσουν στην ελληνική οικονομία, η συνέχιση της πολιτικής αβεβαιότητας τα κρατά μακριά.

Η συμφωνία θα πρέπει να επικυρωθεί από τη Βουλή των Ελλήνων μέσα στο Σαββατοκύριακο. Εκεί θα δοκιμαστούν οι κοινοβουλευτικές ομάδες του ΣΥΡΙΖΑ και Ανεξαρτήτων Ελλήνων σε σχέση με την αντιμνημονιακή ατζέντα τους. Θα δοκιμαστούν και οι σχέσεις της κυβέρνησης με την Πρόεδρο της Βουλής, η οποία έχει ήδη αντιδράσει με τη διαδικασία του κατ' επείγοντος ή/και την έγκριση της συμφωνίας από τη Βουλή.

Κατά τις ψηφοφορίες, ενδεχομένως να δούμε την απώλεια της δεδηλωμένης, η οποία θα οδηγήσει είτε στο σχηματισμό οικουμενικής είτε σε εκλογές. Αλλά και στην περίπτωση που δεν θα χαθεί η δεδηλώμενη, είναι εξαιρετικό απίθανο το υφιστάμενο κυβερνητικό σχήμα να μπορέσει να υλοποιήσει τη συμφωνία. Δηλαδή σε κάθε περίπτωση θα έχουμε νέα κυβέρνηση και η νέα κυβέρνηση, μάλλον θα διαπραγματευτεί την αλλαγή του μίγματος των δημοσιονομικών μέτρων, δίνοντας περισσότερο έμφαση στη μείωση των δαπανών παρά στην αύξηση της φορολογίας. Στο πλαίσιο αυτό εκτιμώ ότι το μίγμα των μέτρων στη συμφωνία δεν θα είναι η τελική.

Σε κάθε περίπτωση, τίθεται θέμα αναξιοπιστίας της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ επειδή τα μέτρα βρίσκονται σε αντίθεση με την αντιμνημονιακή ατζέντα του, καθώς και ανεπάρκειας επειδή είναι βαρύτερα λόγω της σοβαρής καθυστέρησης, αλλά και της αλλοπρόσαλλης διαπραγματευτικής στρατηγικής.

Το μόνο θετικό σε όλη την ιστορία είναι ότι ήδη συντελείται το σκάσιμο της φούσκας και της αθωότητας που χαρακτηρίζει το αριστερό υπόδειγμα επί δεκαετίες, καθώς και της αντιμνημονιακής υστερίας των διαφόρων μορφωμάτων. Κι αυτό συμβαίνει με ειρηνικά μέσα και χωρίς αλλαγή πολιτεύματος.

Από αυτή την άποψη, με καθυστέρηση 25 ετών από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, αυτές τις ημέρες συντελείται η πτώση του αντίστοιχου Τείχους της Αθήνας. Η ολοκλήρωση της πτώσης θα βοηθήσει στην ενηλικίωση της Ελληνικής Δημοκρατίας κι αυτό είναι εξαιρετικά θετικό.

Ποια μάχη δίνει η κυβέρνηση;

Κατά των φτωχών, κατά των άνεργων και κατά των νέων!

του Μάνου Ματσαγγάνη, Athens Voice, 10/6/2015

Μέρος Α. Ποιον ωφελούν οι πρόωρες συντάξεις;

Μία πανικόβλητη κυβέρνηση, μετέωρη ανάμεσα στο Κούγκι και στον έντιμο συμβιβασμό, απρόθυμη –προς το παρόν– να αναλάβει την ιστορική ευθύνη της εθνικής καταστροφής, θερίζει τις θύελλες της προεκλογικής της δημαγωγίας και αναζητά επειγόντως το πρόσχημα που θα της επιτρέψει να φέρει κάποια συμφωνία στη Βουλή. (Ή, αναλόγως, να ανάψει με καθαρή τη συνείδηση το φυτίλι της μπαρουταποθήκης, καταγγέλλοντας τους ανάλγητους ξένους που μας πίνουν το αίμα με το μπουρί της σόμπας). Αυτή είναι η ουσία των τελευταίων εξελίξεων.

Και ποιο μπορεί να είναι αυτό το πρόσχημα; Οι συντάξεις, φυσικά. Μπορεί να δεχτεί ο ελληνικός λαός (και ο επί γης εκπρόσωπός του, η συγκυβέρνηση Τσίπρα-Καμμένου) τις παράλογες απαιτήσεις των δανειστών για νέες περικοπές, εν μέσω ανθρωπιστικής κρίσης; Είναι δυνατόν ο υπουργός Οικονομικών να ζητήσει από τη Βουλή των Ελλήνων να ψηφίσει περικοπές 40% σε συντάξεις των 350 ευρώ (όπως είπε στην πρόσφατη ομιλία του στο Βερολίνο); Τολμά η αντιπολίτευση, όπως είπε ρίχνοντας το γάντι ο Πρωθυπουργός την περασμένη εβδομάδα, να υποστηρίξει τέτοιες προτάσεις; Όχι βέβαια. Για αυτό η κυβέρνηση δεν πρόκειται να κάνει πίσω. Και για αυτό κανείς εθνικόφρων Έλλην δεν μπορεί παρά να σταθεί δίπλα της. Από εκεί και πέρα εάν οι δανειστές υποχωρήσουν, έχει καλώς. Εάν όχι, αποθανέτω η ψυχή μας μετά των αλλοφύλων (ή και άνευ).

Είναι αλήθεια ότι στο θέμα αυτό η κυβερνητική δημαγωγία επικρατεί κατά κράτος στη δημόσια συζήτηση (ή μάλλον σε αυτό που περνιέται για δημόσια συζήτηση στη χώρα μας). Απέναντι σε τηλεδημοσιογράφους αδαείς ή βολικούς (ή και τα δύο). Και, το κυριότερο, απέναντι σε μία αντιπολίτευση που συμμερίζεται κατά βάση την αντίληψη ότι το άκρον άωτο της φιλολαϊκής πολιτικής είναι να παίρνεις δανεικά και να τα μοιράζεις σε διάφορες ισχυρές ομάδες-πελάτες του πολιτικού συστήματος, μη δίνοντας δεκάρα για το αύριο. Είναι, όμως, έτσι όπως τα λένε;

Κατηγορηματικά όχι. Αν συγκρίνει κανείς τα μέτρα που η τρόικα μας πιέζει να εφαρμόσουμε με τις αντίστοιχες θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης, εύκολα θα διαπιστώσει ότι τα μέτρα της τρόικας υπερτερούν. Και όχι μόνο επειδή κοστίζουν λιγότερο. Αλλά και επειδή είναι πιο δίκαια. Είναι δηλαδή καλύτερα για τους φτωχούς, για τους ανέργους και για τους νέους.

Ας δούμε πιο συγκεκριμένα τις αγεφύρωτες ακόμη διαφορές μεταξύ των δύο πλευρών. (Στο σημερινό άρθρο θα περιοριστούμε στο θέμα των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων).

Λοιπόν, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία (Έκθεση συστήματος Ήλιος, Φεβρουάριος 2015, Πίνακας 9), το 32% των δημοσίων υπαλλήλων βγαίνει στη σύνταξη σε ηλικία χαμηλότερη των 55 ετών. Σήμερα. Μετά από 5 χρόνια μνημόνια.

Μήπως μιλάμε για συντάξεις πείνας; Όχι ακριβώς. Σύμφωνα με τα ίδια επίσημα στοιχεία (Πίνακας 7), η μέση σύνταξη γήρατος στις ηλικίες κάτω των 55 είναι 46% υψηλότερη από ό,τι στις ηλικίες άνω των 70 (1.177 έναντι 808 ευρώ το μήνα).

Σε ποια άλλη χώρα της Ε.Ε. γίνεται αυτό; Πώς θα πείσουμε τους δανειστές ότι ο λόγος που τους ζητάμε κι άλλα χρήματα είναι για να συνεχίσουμε να ξοδεύουμε 125 εκατ. ευρώ το μήνα σε συντάξεις στις ηλικίες κάτω των 55; Ενώ έχουμε διαλαλήσει σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου ότι η χώρα μαστίζεται από «ανθρωπιστική κρίση»; Για την αντιμετώπιση της οποίας η κοινωνικά υπερευαίσθητη κυβέρνησή μας νοιάζεται τόσο πολύ που μόλις ανακοίνωσε μέτρα συνολικού προϋπολογισμού 200 εκατ. ευρώ τη διετία;

Τι έχει να πει για όλα αυτά η κυβέρνηση; Η αντιπρότασή της είναι η σταδιακή εξίσωση της μέσης ηλικίας συνταξιοδότησης εργαζομένων δημοσίου-ιδιωτικού τομέα. Πολύ σταδιακή όμως: αρχίζουμε πολύ μαλακά με μέση ηλικία τα 56,3 (στο Δημόσιο) έναντι 60,3 (στο ΙΚΑ) το 2016, και φτάνουμε στα 64,4 έναντι 67,0 το 2040. Αυτά λέει η κυβέρνηση – και περιμένει να γίνει πιστευτή ότι θα τηρηθούν αυτά από τις επόμενες κυβερνήσεις (όταν η ίδια έχει μόλις ακυρώσει τις δεσμεύσεις των προηγουμένων). Αυτές είναι οι «μεταρρυθμίσεις» για τις οποίες ο υπουργός Οικονομικών έσκιζε τα ρούχα του τις προάλλες στο Βερολίνο ότι η κυβέρνησή του θέλει πώς και πώς να εφαρμόσει αλλά βλέπετε δεν μας αφήνει η λιτότητα.

Έστω, όμως, ότι βρίσκουμε δανειστές πρόθυμους να μας δανείσουν για να συνεχίσουμε στο γνωστό βιολί. Χαρές και πανηγύρια για την περήφανη νίκη της κυβέρνησης. Αλλά μισό λεπτό: ποιον ακριβώς ωφελούν οι πρόωρες συνταξιοδοτήσεις;

Οπωσδήποτε όχι την πλειονότητα των εργαζομένων, που δεν είχαν την ευκαιρία (ή την προνοητικότητα ή τις κατάλληλες γνωριμίες) για να μπούν στο Δημόσιο (ή σε κάποια ΔΕΚΟ ή Τράπεζα). Οπωσδήποτε όχι τους χαμηλοσυνταξιούχους, αφού αυτοί δεν βγαίνουν πρόωρα στη σύνταξη και παίρνουν τα μισά από όσους βγαίνουν. Οπωσδήποτε όχι τους ανέργους, που μόνο εάν σταθεροποιηθεί η οικονομία (και τα ελλείμματα) μπορούν να ελπίζουν ότι θα βρουν δουλειά. Και οπωσδήποτε όχι τους σημερινούς νέους που δουλεύουν με μισθό 600 ευρώ και πληρώνουν εισφορές και φόρους, ώστε να συνεχίσουν μερικοί 40άρηδες να παίρνουν τα διπλάσια για να κάθονται. (Η μέση σύνταξη τρόπος-του-λέγειν γήρατος στις ηλικίες 26-50 είναι 1.277 ευρώ το μήνα). Στο όνομα πάντοτε της αλληλεγγύης των γενεών.

Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ ενδιαφέρεται για την «ανθρωπιστική κρίση» μόνο ως ρητορικό πυροτέχνημα. Νοιάζεται για τους φτωχούς, τους ανέργους και τους νέους μόνο ως ψηφοφόρους της. Επείγεται πραγματικά για ένα και μόνο πράγμα: να δείξει στις συντεχνίες των ευνοημένων ομάδων που την στηρίζουν ότι είναι ικανή να προστατεύσει τα συμφέροντά τους καλύτερα από ό,τι οι προηγούμενες κυβερνήσεις. Οι οποίες προηγούμενες κυβερνήσεις το ίδιο πάνω-κάτω προσπάθησαν. Σε κάποιον βαθμό το πέτυχαν κιόλας: για αυτό άλλωστε οι ομάδες αυτές υπέστησαν μικρότερες απώλειες από ό,τι όλοι οι υπόλοιποι. Εκείνες φυσικά εγκατέλειψαν π.χ. το μνημονιακό ΠΑΣΟΚ, προς όφελος του αντιμνημονιακού ΣΥΡΙΖΑ που τους υποσχέθηκε και άλλα προνόμια και άλλους διορισμούς και άλλους χαριστικούς μισθούς και συντάξεις. Και τώρα ψάχνει απεγνωσμένα δανεικά για να πληρώσει το λογαριασμό.

Για τον ίδιο λόγο η αντιπολίτευση βρίσκεται σε τόσο αμυντική θέση. Γιατί δεν τολμά να πει το αυτονόητο: «Εμείς συμφωνούμε να βάλουμε φρένο στις πρόωρες συντάξεις. Όχι επειδή μας το ζητάνε, αλλά επειδή είναι το σωστό. Όχι άλλα ρουσφέτια στις ευνοημένες ομάδες. Θέλουμε να προστατεύσουμε τους φτωχούς, να δώσουμε προοπτική στους ανέργους, να εκπροσωπήσουμε τους νέους».

Μέχρι να το πάρει αυτό απόφαση, η ηγεμονία των Τσίπρα-Καμμένου είναι εξασφαλισμένη.

Μέρος Β. Ποιον ωφελεί η ακύρωση των «αντιασφαλιστικών μνημονιακών νόμων»;

Γράφαμε στο προηγούμενο άρθρο («Ποιον ωφελούν οι πρόωρες συντάξεις») ότι τα μέτρα των δανειστών για το ασφαλιστικό υπερτερούν σε σύγκριση με αυτά που προτείνει η ελληνική κυβέρνηση. Επειδή κοστίζουν λιγότερο και επειδή είναι πιο δίκαια. Δηλαδή επιβαρύνουν λιγότερο το κράτος και τις επιχειρήσεις (που εάν δεν κάνουν προσλήψεις θα μείνουμε για πάντα με 1,5 εκατομμύριο ανέργους), δεν γονατίζουν τη γενιά των παιδιών μας (που θα κληθούν να πληρώσουν το λογαριασμό) και επιπλέον απελευθερώνουν πόρους για την αντιμετώπιση πολύ πιεστικότερων κοινωνικών αναγκών.

Όπως δείχνουν τα επίσημα στοιχεία, η συνολική δαπάνη για τις πολύ πρόωρες συντάξεις (γήρατος, αναπηρίας και χηρείας στις ηλικίες κάτω των 55) φτάνει τα 125 εκατομμύρια ευρώ το μήνα. Συγκριτικά, το ποσό που αποφάσισε να διαθέσει η σούπερ κοινωνικά ευαίσθητη κυβέρνησή μας για να αντιμετωπίσει την ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει τη χώρα δεν ξεπερνά τα 8 εκατομμύρια ευρώ και κάτι ψιλά (200 εκατομμύρια στη διετία 2015-2016). Ως γνωστόν, οι προτεραιότητες μιας κυβέρνησης αποτυπώνονται στο πώς κατανέμει τους κρατικούς πόρους: εκεί κρίνονται όλοι, όχι στη ρητορεία.

Όμως δεν είναι μόνο οι πρόωρες συντάξεις. Το ίδιο ισχύει και για τις άλλες κόκκινες γραμμές της κυβέρνησης στο ασφαλιστικό. Και εκεί τα μέτρα των δανειστών εξυπηρετούν καλύτερα τα συμφέροντα των φτωχών, των ανέργων και των νέων. Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθούμε με το θέμα της ακύρωσης των «μνημονιακών νόμων», όπως (μας) απειλεί η κυβέρνηση.

Ο Νόμος 3863 που ψηφίστηκε κόντρα σε ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο του 2010 ήταν η πρώτη αξιόλογη παρέμβαση στο ασφαλιστικό από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ο νόμος όντως προέβλεπε χαμηλότερες συντάξεις και υψηλότερη ηλικία συνταξιοδότησης για όλους. Ειδικά για ορισμένες ευνοημένες ομάδες που στο παρελθόν εισέπρατταν παροχές δυσανάλογες των εισφορών τους. Όμως, παρά τις κραυγές και τις ανοησίες που ακούστηκαν τότε, και που εξακολουθούν να λέγονται σήμερα, η δομή του νέου συστήματος (που επρόκειτο να εφαρμοστεί από φέτος) ακολουθούσε σκανδιναβικά πρότυπα.

Συγκεκριμένα, η μεταρρύθμιση καθιέρωνε μια σχεδόν καθολική βασική σύνταξη και μια ανταποδοτική αναλογική σύνταξη. Ο Ν3863 όριζε βασική σύνταξη ύψους 360 ευρώ το μήνα, 720 ευρώ για ζευγάρι ηλικιωμένων (σε τιμές του 2010). Όσο για το ύψος της αναλογικής σύνταξης, αυτό εξαρτάται από τα έτη ασφάλισης και τις εισφορές (των ασφαλισμένων και των εργοδοτών τους). Για πρόσθετη εγγύηση, ο νόμος προέβλεπε κατώτατη σύνταξη (με 15+ χρόνια ασφάλισης) στα 15 κατώτατα ημερομίσθια. Δηλαδή σχεδόν 500 ευρώ το μήνα το 2010, σχεδόν 400 ευρώ σήμερα λόγω μείωσης των κατώτατων μισθών το 2012. Τα διπλά για ζευγάρι ηλικιωμένων.

Βασική σύνταξη σημαίνει σύνταξη για όλους, ακόμη και για τις νοικοκυρές. Και αναλογική σύνταξη σημαίνει ότι εάν σου έχουν κολλήσει ένσημα για 10 χρόνια (ή για 8, ή για 5, ή για 1) θα πάρεις το ανάλογο (αντί για μηδέν, όπως σήμερα). Αφήνω στους αναγνώστες να κρίνουν ποιο σύστημα προστατεύει καλύτερα τους φτωχούς ηλικιωμένους.

Βέβαια, χάρη στις άοκνες προσπάθειες της τότε κυβέρνησης Παπανδρέου διά του αρμόδιου υπουργού Λοβέρδου, η απαίτηση των «ευγενών ταμείων» των ιατρών, νομικών και μηχανικών, των υπαλλήλων της Τράπεζας της Ελλάδος και των εργαζόμενων στον Τύπο να διατηρήσουν τα συνταξιοδοτικά τους συστήματα μένοντας εκτός νέου συστήματος έγινε τελικά σεβαστή. Επιπλέον, η μεταρρύθμιση προστάτευσε τα κεκτημένα δικαιώματα των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ, των τραπεζικών υπαλλήλων που είχαν προσληφθεί πριν από το 1983, καθώς και των ένστολων ανεξάρτητα από το έτος πρόσληψης. Τέλος, η μεταρρύθμιση δεν επηρέασε καθόλου τους αγρότες, οι οποίοι από το 1998 και μετά εισπράττουν κύρια σύνταξη με ευνοϊκότερους όρους.

Όλα αυτά παρά τις αντιρρήσεις της τρόικας. (Αλήθεια, αυτή η νίκη της κατά τα άλλα προδοτικής κυβέρνησης Παπανδρέου δεν έχει αναγνωριστεί όσο θα έπρεπε.) Με άλλα λόγια, το γνωστό μοτίβο σύμφωνα με το οποίο οι ισχυρές ομάδες εξασφαλίζουν ευνοϊκή μεταχείριση σε βάρος των λιγότερο ισχυρών επαναλήφθηκε ακόμη και υπό συνθήκες έκτακτης ανάγκης.

Για όλους αυτούς τους λόγους, ο Ν3863/2010 ήταν ένα σοβαρό βήμα εξυγίανσης αλλά δεν «έλυσε το ασφαλιστικό». Άρα μια νορμάλ κυβέρνηση (ιδίως μια νορμάλ κυβέρνηση που διατείνεται ότι κόπτεται για την κοινωνική δικαιοσύνη), όχι μόνο θα δεχόταν την πρόταση των δανειστών (να μην καταργηθεί ο Ν3863), αλλά θα υπερθεμάτιζε προχωρώντας στην ολοκλήρωση της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης. Με πλήρη ενοποίηση του συστήματος συντάξεων μέσω της άμεσης ένταξης όλων των κατηγοριών, με τους ίδιους ακριβώς όρους, χωρίς καμμία εξαίρεση. Και με πλήρη κατάργηση όλων των ενισχύσεων (κρατικών επιχορηγήσεων και κοινωνικών πόρων) στα ταμεία. Με περιορισμό δηλαδή της κρατικής συμμετοχής στη χρηματοδότηση της βασικής σύνταξης και στη χρηματοδότηση προνοιακών μηχανισμών τύπου κατώτατης σύνταξης ανεξαρτήτως επαγγελματικού κλάδου.

Κάτι παρόμοιο ισχύει με τις επικουρικές συντάξεις, όπου οι παθογένειες είναι ακόμη σοβαρότερες. Πράγματι, η σημερινή κατάσταση είναι εντελώς προβληματική. Κατ’ αρχήν, επικουρική σύνταξη εισπράττουν οι μισοί περίπου συνταξιούχοι. Εισφορές για επικουρική σύνταξη πληρώνουν όλοι οι ασφαλισμένοι στο Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ, οι περισσότεορι στο ΙΚΑ, οι μισοί αυτοαπασχολούμενοι και ελάχιστοι αγρότες. Από εκεί και πέρα, σε πολλά επικουρικά ταμεία οι κανόνες είναι σκανδαλωδώς ευνοϊκοί. Με ποσοστό εισφοράς 3% + 3% (ασφαλισμένοι/εργοδότες) το ποσοστό αναπλήρωσης φτάνει σε ορισμένες περιπτώσεις το 40% και το 45%. Ούτε στις πυραμίδες του Μπερίσα (ή του Τροχανά) δεν έπαιρναν τόσα λεφτά βάζοντας τόσο λίγα. Οι δειλές προσπάθειες προηγούμενων κυβερνήσεων για πλαφόν 20% προσέκρουαν στις αντιδράσεις των ενδιαφερομένων και έπεφταν τελικά στο κενό. 

Το εντελώς προβλέψιμο αποτέλεσμα ήταν τεράστια ελλείμματα τώρα, με συσσώρευση θηριωδών υποχρεώσεων στο μέλλον. Και να σκεφτεί κανείς ότι μιλάμε για επικουρικές συντάξεις, που είχαν θεσμοθετηθεί με τη λογική «πρόσθετη σύνταξη από πρόσθετες εισφορές, χωρίς ανάμειξη του κράτους».

Με πίεση της Τρόικας (πώς αλλιώς;) η προηγούμενη κυβέρνηση ψήφισε τον Ν4052/2012, χωρίς να τον εφαρμόσει ποτέ! Η αρχική πρόταση προέβλεπε ενιαίο ταμείο με σταδιακή αποκατάσταση της πλήρους ανταποδοτικότητας, με σταδιακή εφαρμογή διανεμητικού συστήματος «προκαθορισμένων εισφορών με νοητή κεφαλαιοποίηση». Στο σύστημα αυτό, παρόμοιο με εκείνο της Σουηδίας, κάθε ασφαλισμένος έχει έναν ατομικό ασφαλιστικό λογαριασμό. Εκεί καταγράφονται όλες οι ασφαλιστικές εισφορές του, που στη συνέχεια τοκίζονται με ένα προσυμφωνημένο επιτόκιο, ώστε τελικά να σχηματίσουν το ασφαλιστικό κεφάλαιό του. Τη στιγμή της συνταξιοδότησης το κεφάλαιο αυτό μετατρέπεται σε μηνιαία σύνταξη που είναι «αναλογιστικά δίκαιη», δηλαδή εξισώνει τις διά βίου εισφορές με τις διά βίου παροχές.

Στο κείμενο του νόμου τελικά πέρασε ένας πιο μπερδεμένος (και προβληματικός) τρόπος υπολογισμού. Η εξίσωση εισφορών και παροχών δεν αφορά πλέον αποκλειστικά κάθε ασφαλισμένο ατομικά, σε διά βίου χρονική κλίμακα. Αφορά επίσης ολόκληρο το ενιαίο ταμείο σε ετήσια βάση (συντελεστής βιωσιμότητας). Η «ρήτρα μηδενικού ελλείμματος» προστέθηκε για να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα, και το πετυχαίνει – αλλά με ισοπεδωτικό τρόπο, στρεβλώνοντας την ανταποδοτικότητα.

Ούτως ή άλλως, η προηγούμενη κυβέρνηση δεν εφάρμοσε ποτέ τον Ν4052. Αντίθετα, έπαιξε επιτυχώς κατενάτσιο, μέχρι τις καθυστερήσεις. Μετά ήρθαν οι ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ. Οι οποίοι τώρα έχουν αναγάγει την κατάργηση του νόμου σε ύψιστο εθνικό συμφέρον.

Πίσω στο προηγούμενο καθεστώς, λοιπόν. Οι κανόνες του οποίου, θυμίζω, ευνοούν τα υψηλότερα εισοδήματα σε βάρος των χαμηλών, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αγρότες σε βάρος των μισθωτών, τους εργαζόμενους στο Δημόσιο και στις ΔΕΚΟ σε βάρος εκείνων του ιδιωτικού τομέα, τους άνδρες σε σχέση με τις (περισσότερες) γυναίκες, όσους πλησιάζουν στη συνταξιοδότηση σε βάρος των νέων ασφαλισμένων. Και κυρίως ευνοούν τις σημερινές γενιές σε βάρος της γενιάς των παιδιών μας. Με δυο λόγια, πίσω σε ένα σύστημα που αναδιανέμει πόρους και δικαιώματα, αλλά σε λάθος κατεύθυνση: από τους αδύναμους στους ισχυρούς. Αυτό το σύστημα υπερασπίζεται η πρώτη-φορά-αριστερά. Για να χαρούν οι συντεχνίες που έφεραν τον Στρατούλη από τον ΟΤΕ στο Υπουργείο Εργασίας.

Όσο για τον απλό πολίτη, εάν το σκεφτεί λίγο θα δει ότι το συμφέρον του είναι η εφαρμογή και επέκταση των μνημονιακών ασφαλιστικών νόμων, όχι η κατάργησή τους. Αλλά φυσικά δύσκολα θα το σκεφτεί, όταν σχεδόν οι πάντες (ΜΜΕ, κόμματα, συνδικάτα), εδώ και πολλές δεκαετίες, του λένε ότι η καλή, η φιλολαϊκή και η κιμπάρικη πολιτική είναι να κάνει όποιος μπορεί πλιάτσικο στο κοινό ταμείο. Και οι υπόλοιποι να κοιτάζουν με θαυμασμό και ζήλεια. Ε, οι φτωχοί, οι άνεργοι και οι νέοι είναι στους υπόλοιπους.

Μέρος Γ. Ποιον ωφελεί η απόφαση του ΣτΕ για την αντισυνταγματικότητα των περικοπών;

Στο Β' μέρος («Ποιον ωφελεί η ακύρωση των «αντιασφαλιστικών μνημονιακών νόμων») εξηγούσαμε γιατί το σύστημα που προέβλεπαν οι νόμοι 3863/2010 και 4052/2012, για τις κύριες και επικουρικές συντάξεις αντιστοίχως, το οποίο η ελληνική κυβέρνηση θέλει να καταργήσει, εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα των φτωχών, των ανέργων και των νέων από το ασφαλιστικό που χάρη στο κατενάτσιο των κυβερνήσεων ΝΔ-ΠΑΣΟΚ ισχύει ακόμη.

Η κυβέρνηση επικαλείται (ψευδώς, όπως θα δούμε) ανάλγητες περικοπές των χαμηλών συντάξεων για να διασώσει τις υψηλές συντάξεις των διαχρονικών πελατών του πολιτικού συστήματος. Οι υπερασπιστές των συντεχνιών, με μπροστάρη τον Στρατούλη, μάχονται για να διατηρήσουν εξωφρενικά προνόμια: συντάξεις που ξεπερνούν κατά πολύ τις εισφορές που πλήρωναν όταν δούλευαν, 10 και 15 χρόνια πριν από την υποτιθέμενη γενική ηλικία συνταξιοδότησης που ισχύει στην υπόλοιπη Ελλάδα (και στην υπόλοιπη Ευρώπη).

Τι λέει η κυβέρνηση; Βαρουφάκης στο Βερολίνο: «Δεν θα ψηφίσουμε περικοπές 40% σε συντάξεις των 350 ευρώ». Τσίπρας στην Corriere della Sera: «Σε πέντε χρόνια μειώσαμε τις συντάξεις 44%». (Κατά λέξη: «μειώσαμε». Με τους ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ στους δρόμους και την Αθήνα να καίγεται.)

Ποια είναι η πραγματικότητα; Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Υπουργείου Εργασίας, η σωρευτική μείωση τα τελευταία 5 χρόνια ήταν 14,3% για τις χαμηλές συντάξεις (600 ευρώ επί 14 μήνες το 2010). Η μόνη μείωση προήλθε από την περικοπή της 13ης και της 14ης σύνταξης. Δεν είναι λίγο το 14,3%, ειδικά για φτωχούς ανθρώπους. Αλλά απέχει πολύ από το 40% και 44% που διαδίδουν οι ηγέτες μας. Ίσως νομίζουν ότι οι κουτόφραγκοι δεν γνωρίζουν τι ακριβώς ισχύει με τις συντάξεις στην Ελλάδα. Εκ προσωπικής πείρας σας διαβεβαιώ ότι γνωρίζουν – καλύτερα από τους ίδιους.

Βέβαια, στα υψηλότερα κλιμάκια οι περικοπές ήταν μεγαλύτερες. Για παράδειγμα, όσοι το 2010 έπαιρναν σύνταξη 2.100 ευρώ (1.800 ευρώ κύρια συν 300 ευρώ επικουρική, επί 14 μήνες) υπέστησαν σωρευτική μείωση 34,9%. Πάνω από αυτά τα όρια βρίσκονται ελάχιστοι: μόνο 4,5% των κύριων συντάξεων σήμερα είναι πάνω από 1.500 ευρώ. Εκεί οι μειώσεις μπορεί όντως να φτάνουν τα ποσοστά που διαλαλούν οι Τσίπρας-Βαρουφάκης. Ίσως να μάχονται για αυτό το ανώτερο 4,5%. Σίγουρα ανήκουν σε αυτό.

Θα μου πείτε: «Πολλά είναι 1.500 ευρώ το μήνα;» Εξαρτάται. Σε σχέση με τους μισθούς που παίρνουν σήμερα όσοι εργάζονται, μάλλον αρκετά. Σε σχέση με τις εισφορές που πλήρωσαν οι ίδιοι οι συνταξιούχοι της κατηγορίας αυτής (και οι εργοδότες τους), εξωφρενικά πολλά.

Το πόσο ανταποδοτικές είναι οι συντάξεις ήταν ένα από τα ερωτήματα της διατριβής της Χρύσας Λεβέντη, τέως διδακτορικής φοιτήτριας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο, νυν ερευνήτριας στο Πανεπιστήμιο του Essex στην Αγγλία. Το απάντησε με την εξής μεθοδολογία.

• Ανέλυσε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.800 ασφαλισμένων του ΙΚΑ που βγήκαν στη σύνταξη το 2008 (αντιστοιχεί στο 14,7% του συνόλου).• Υπολόγισε το συνολικό ποσό που θα είχε συσσωρευθεί τη στιγμή της συνταξιοδότησης εάν οι εισφορές των ασφαλισμένων (και των εργοδοτών τους), αντί να καταβάλλονται στο ΙΚΑ, επενδύονταν με σταθερό ποσοστό απόδοσης 2% πάνω από τον πληθωρισμό (καλή απόδοση).• Υπολόγισε το καθαρά ανταποδοτικό τμήμα της σύνταξης μετατρέποντας το συσσωρευμένο κεφάλαιο σε μηνιαία σύνταξη σύμφωνα με τους αναλογιστικούς κανόνες (δηλαδή ανάλογα με το προσδώκιμο επιβίωσης, εξισώνοντας τις διά βίου παροχές με τις διά βίου εισφορές).• Σύγκρινε τη σύνταξη που πράγματι πήρε το 2008 κάθε συνταξιούχος με το καθαρά ανταποδοτικό τμήμα της.• Εκτίμησε τη μεταβολή της αναλογίας του καθαρά ανταποδοτικού τμήματος στη συνολική σύνταξη λόγω των μνημονιακών περικοπών, για κάθε συνταξιούχο χωριστά.

Τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν, νομίζω, ενδιαφέρον. Το καθαρά ανταποδοτικό μέρος της σύνταξης το 2008 ήταν κατά μέσο όρο μόλις 50,7%. Το υπόλοιπο 49,3% ήταν κοινωνική μεταβίβαση, δηλαδή ένα είδος επιδότησης. Η συνολική αξία αυτής της επιδότησης: 114.543 ευρώ στη συνολική διάρκεια συνταξιοδότησης. Με τις μνημονιακές περικοπές, η αναλογία της επιδότησης έπεσε στο 35,8% (59.421 ευρώ στη συνολική διάρκεια).

Αυτά αφορούν το μέσο όρο. Πιο αναλυτικά, ανά κατηγορία συνταξιούχου, το ποσοστό επιδότησης ήταν ακόμη μεγαλύτερο για τους πρόωρα συνταξιοδοτούμενους (51,2% στις ηλικίες κάτω των 55 έναντι 30,5% για τους άνω των 65), για τις γυναίκες (46,5% έναντι 27,5% για τους άντρες), για τις μητέρες ανηλίκων (53,9%), καθώς και για όσους βγαίνουν στη σύνταξη με λιγότερα ένσημα (54,7% για 15 χρόνια εισφορών έναντι 26% για 35+ χρόνια).

Με άλλα λόγια, οι περικοπές της τελευταίας πενταετίας περιόρισαν κάπως το μέγεθος της επιδότησης που λαμβάνει κάθε συνταξιούχος από το κοινωνικό σύνολο (πάνω και πέρα από το ανταποδοτικό ποσό που κατέβαλε όσο εργαζόταν ο ίδιος και ο εργοδότης του), αλλά σε καμία περίπτωση δεν το εξάλειψαν.

Να επαναλάβω ότι η έρευνα αφορούσε μόνο το ΙΚΑ και μόνο τις κύριες συντάξεις. Στα ειδικά ταμεία και στις επικουρικές συντάξεις (όπου για προφανείς λόγους τα στατιστικά στοιχεία φυλάσσονται με ζήλο ως κρατικό μυστικό), η αξία της επιδότησης είναι πολύ μεγαλύτερη.

Κάπου εδώ έρχεται η απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ που κρίνει αντισυνταγματικές τις περικοπές σε κύριες και επικουρικές συντάξεις μετά το 2012. Η απόφαση είναι αμετάκλητη και δεν μεταβάλλεται με κάποιο ένδικο μέσο. Από τη δημοσίευσή της (9 Ιουνίου 2015), όλες οι συντάξεις, κύριες και επικουρικές, πρέπει να επανέλθουν στα επίπεδα του 2012. Για να περιοριστεί το δυσβάστακτο δημοσιονομικό κόστος που παράγεται από την απόφασή του, το ΣτΕ όρισε η αντισυνταγματικότητα των περικοπών στις συντάξεις να μην έχει αναδρομική ισχύ. (Πάλι καλά.)

Δεν θα σχολιάσω (ως αναρμόδιος) το εάν η νομοθετική εξουσία έχει ή όχι το δικαίωμα να τροποποιεί προηγούμενες ρυθμίσεις, όταν αυτές αποδεικνύονται καταστροφικά ασύνετες (η περίπτωση των συντάξεων). Ούτε θα ζητήσω να μας πει το ΣτΕ πού θα βρούμε τα χρήματα. Θα περιοριστώ σε ένα θέμα της δικής μου αρμοδιότητας. Με βάση τα στοιχεία που ανέφερα παραπάνω, το κύριο επιχείρημα του ΣτΕ ότι οι συντάξεις δεν πρέπει ποτέ να περικόπτονται επειδή οι ασφαλισμένοι τις πλήρωσαν με τις εισφορές τους είναι θεαματικά λανθασμένο.

Εάν υπήρχαν σοβαροί διανοούμενοι της αριστεράς με στοιχειώδη κατάρτιση (να κάνουν πράξεις, δηλαδή) θα διαπίστωναν το προφανές «ταξικό πρόσημο» της απόφασης του ΣτΕ, καθώς και της κυβέρνησης που πανηγυρίζει για αυτήν. Δεν φαίνεται να υπάρχουν, οπότε αναγκάζομαι να το κάνω εγώ που είμαι μενσεβίκος. Η απόφαση του ΣτΕ συνιστά γιγαντιαία μεταφορά πόρων και δικαιωμάτων προς όφελος των ευπορότερων από τους σημερινούς συνταξιούχους, σε βάρος των φτωχών, των ανέργων και των νέων. Τα υπόλοιπα είναι θόρυβος.

Η επικούρεια φιλοσοφία της ευδαιμονίας

Συνέντευξη με τον επικούρειο διανοούμενο Χρήστο Γιαπιτζάκη

της Αλεξίας Καλογεροπούλου, bookSitting, 8/6/2015

Ερώτηση: Κύριε Γιαπιτζάκη, πόσα χρόνια μελετάτε τον Επίκουρο και πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την μελέτη του;

Άρχισα να μελετάω τον Επίκουρο πριν από μια εικοσαετία περίπου. Διαβάζοντας το μυθιστόρημα  «Ο κόσμος της Σοφίας” του Γκάαρντερ σχετικά με την ιστορία της φιλοσοφίας, ξεχώρισα ανάμεσα σε δεκάδες φιλοσόφους τον ανθρωπιστή και διαφωτιστή Επίκουρο, ο οποίος μου έκανε μεγάλη εντύπωση. Όταν άρχισα να διαβάζω περισσότερα βιβλία και να εμβαθύνω στην φιλοσοφία του, αντιλήφθηκα έκπληκτος ότι ο Επίκουρος είχε περιγράψει πολλές από τις βασικές αρχές για την φύση και τον άνθρωπο, τις οποίες ανακάλυψε η σύγχρονη Επιστήμη τους τελευταίους αιώνες.

Η επιστημονική έρευνα προς όφελος των ανθρώπων ήταν ένα όνειρο που είχα από την εφηβεία και είναι έως σήμερα η κύρια ασχολία μου. Την εποχή που ανακάλυψα τον Επίκουρο είχα δημιουργήσει, μετά το σχετικό διδακτορικό μου, το πρώτο ελληνικό Εργαστήριο Μοριακής Νευρογενετικής στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που ασχολούνταν με ανάλυση DNA για κληρονομικά νευρολογικά νοσήματα. Όμως, στην επόμενη δεκαετία συνάντησα τόσες αντιξοότητες, παραλογισμούς και χυδαιότητα από ορισμένους -δήθεν μορφωμένους- ανθρώπους στο Πανεπιστήμιο και την ευρύτερη ελληνική κοινωνία, που δεν μπορούσα να εξηγήσω με τις γνώσεις νευροβιολογίας και ψυχολογίας που είχα. Η μελέτη της φιλοσοφίας με έκανε να αντιληφθώ τις φιλοσοφικές και ψυχολογικές αιτίες του παραλογισμού, της απατεωνίας και της μισάνθρωπης συμπεριφοράς κάποιων δυστυχισμένων νευρωτικών.

Ήταν μεγάλη ανακούφιση η ψυχοθεραπευτική σκέψη του Επίκουρου και άρχισα να καταγράφω τις σοφές φράσεις του σε ένα μικρό τετράδιο τσέπης για να τις έχω μαζί μου και με αυτόν τον τρόπο να αντιμετωπίζω την αδυσώπητη καθημερινότητα. Έγραφα τις φράσεις στο πρωτότυπο κείμενο, αφού αντιλήφθηκα ότι είχα καλή γνώση της Αρχαίας Ελληνικής από το λύκειο, ενώ κάποιες τις απέδιδα στην σύγχρονη γλώσσα. Το τετραδιάκι σταδιακά γέμισε από φράσεις γεμάτες αλήθεια και μετά φούντωσε η επιθυμία μου να μοιραστώ την Επικούρεια σοφία με τους συνανθρώπους μου. Γι’ αυτό θεωρώ πως το βιβλίο “Επικουρείων Δόξαι: η τέχνη της ευδαιμονίας” (εκδόσεις Παπασωτηρίου) γράφτηκε παρορμητικά, από την ανάγκη μου να καταλάβω και να αντιδράσω στην σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα της μεσαιωνικής φεουδαρχίας και της χυδαίας απαξίωσης των ανθρώπων, που δεν αξίζει στους έμφρονες πολίτες αυτής της όμορφης χώρας.

Ερώτηση: Γιατί ο Επίκουρος; Αν σας ζητούσα να απαντήσετε σε αυτή την ερώτηση με λίγες μόνο λέξεις, τι θα απαντούσατε;

Ο Επίκουρος χρησιμοποίησε μια εμπειρική μεθοδολογία παρατήρησης της φύσης και του ανθρώπου και αντιλήφθηκε πως κάθε άνθρωπος μπορεί να γίνει ευτυχισμένος, εάν χρησιμοποιήσει τις δυνατότητές του. Οι δυνατότητες αυτές είναι η ελευθερία σκέψης και η αντικειμενική παρατήρηση της φύσης. Αυτές οι δυνατότητες του ανθρώπου, μαζί με την προσωπική αρετή της φρόνησης και το συμμετοχικό αγαθό της φιλίας, μπορούν να τον οδηγήσουν στην ηδονική ζωή. Η ευτυχία των ανθρώπων μέσω της ελευθερίας και της γνώσης είναι και οι υψηλότερες αξίες της εποχής του Διαφωτισμού και της Επιστήμης. Για μένα η ηθική φιλοσοφία του Επίκουρου είναι το ανθρωπιστικό συμπλήρωμα της επιστημονικής γνώσης. Άλλωστε, τόσες πολλές είναι οι επικούρειες απόψεις που επαληθεύτηκαν από τις σύγχρονες πειραματικές έρευνες, που μοιάζει δίκαιος ο σαρκασμός του φιλοσόφου Νίτσε: «Η Επιστήμη έχει βαλθεί να επιβεβαιώσει τον Επίκουρο»!

Ερώτηση: Ο Επίκουρος, αναφέρετε στο βιβλίο σας, ήταν ο πρώτος «υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής». Θα θέλατε να μας πείτε περισσότερα γι’ αυτό;

Είναι μια φράση που δανείστηκα από τον διάσημο συγγραφέα και καθηγητή Ψυχιατρικής Ίρβιν Γιάλομ, που γράφει στο βιβλίο του «Στον Κήπο του Επίκουρου: Αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου» ένα χαρακτηριστικό σχόλιο για τον Επίκουρο: «Όσα περισσότερα μαθαίνω για αυτόν τον εξαιρετικό Αθηναίο στοχαστή, τόσο πιο έντονα αναγνωρίζω τον Επίκουρο ως τον πρώτο υπαρξιακό ψυχοθεραπευτή». Ο Επίκουρος ονόμαζε την φιλοσοφία του “ιατρική των ψυχικών παθών” και πραγματικά ήταν ο πρώτος υπαρξιακός ψυχοθεραπευτής, επειδή ενδιαφέρθηκε να καταπραΰνει την ψυχική ταραχή, που οφείλεται στον υποσυνείδητο φόβο του θανάτου και οδηγεί τους ανθρώπους σε συμπεριφορές καταστροφικές για τους ίδιους και για τους διπλανούς τους.

Η έννοια της επικούρειας ψυχοθεραπείας υπήρξε παράγωγο των εννοιών της υλικής υπόστασης της ψυχής, της ευδαιμονίας ως πρωταρχικού σκοπού της ζωής, της φιλίας, της παρατήρησης της συμπεριφοράς και του χαρακτήρα των ανθρώπων μέσω των αισθήσεων, της διορατικής πρόβλεψης των μελλοντικών συνεπειών μιας συμπεριφοράς, της εξέλιξης της ανθρώπινης προσωπικότητας, της φρόνησης, καθώς και της ελεύθερης βούλησης. 

Κατά τον Επίκουρο, ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει συνειδητά τις σκέψεις και την συμπεριφορά του, ελεύθερος από τα δεσμά της ειμαρμένης ή της θεϊκής παρέμβασης, αλλά αυτή η ελευθερία ταυτόχρονα τον καθιστά υπεύθυνο για τις πράξεις του.  Μόνο με την φρόνηση και την ορθοπραξία μπορεί ο άνθρωπος να βελτιώσει την υλική ψυχή του και να βιώσει την ευτυχία συμβάλλοντας στην δημιουργία μιας καλύτερης κοινωνίας, διαφορετικά η ανόητη και η αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά θα τον οδηγήσει στην δυστυχία την δική του και των συνανθρώπων του. Στα θέματα αυτά αναφέρεται το επόμενο βιβλίο μου, που θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Θύραθεν με τον τίτλο “Περί παρρησίας του Φιλόδημου, η επικούρεια ψυχοθεραπεία”.  

Ερώτηση: Ήταν επίσης ο πρώτος που μίλησε και έγραψε για την ευδαιμονία, ως στόχο της ζωής. Θα λέγατε ότι ήταν ένας πρόδρομος του σύγχρονου Κινήματος της Ευτυχίας;

Εφόσον ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος και ο μοναδικός για δυο χιλιετίες φιλόσοφος, ο οποίος δίδαξε για το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην ευδαιμονία, είναι προφανές ότι είναι ο πρόδρομος του σύγχρονου Κινήματος της Ευτυχίας. Όμως, είναι εμφανώς λανθασμένες οι μεταμοντέρνες αντιλήψεις που χαρακτηρίζουν πολλούς οπαδούς του λεγόμενου Κινήματος της Ευτυχίας ότι για να είναι κάποιος ευτυχισμένος αρκεί η επιφανειακή και ανόητη διασκέδαση, το υγιεινό φαγητό, η γυμναστική και οι λεγόμενες “θετικές σκέψεις”. 

Αυτή η επιφανειακή προσέγγιση αντιστοιχεί στην ηδονοθηρική  φιλοσοφία του Αρίστιππου, ενός μαθητή του Σωκράτη (“να περνάμε καλά κι όσα πάνε κι όσα έρθουν”), που δεν οδηγεί στην ευδαιμονία, όπως παραδεχόταν και ο ίδιος. Θυμάμαι, όταν ήμουν προσκεκλημένος να μιλήσω σε ένα συνέδριο για διευθυντές μεγάλων εταιρειών, ένας ιατρός-διευθύνων σύμβουλος που μιλούσε πριν από μένα είπε ότι για να είμαστε ευτυχισμένοι ανάμεσα σε άλλα μπορούμε να κάνουμε μασάζ στις παλάμες των χεριών μας το βράδυ για να φεύγει η αρνητική ενέργεια! Το πόσο τον βοήθησε τον ίδιο αυτό το μασάζ φαίνεται από το γεγονός ότι σήμερα καταζητείται για οικονομικές απάτες, ενώ ο ιδιοκτήτης της εταιρείας στην οποία δούλευε βρίσκεται ήδη στην φυλακή.

Η ευδαιμονία για τον Επίκουρο είναι εφικτή μόνο μέσω της διαφωτιστικής επιστημονικής γνώσης, μέσω της φρόνησης που επιλέγει τον λιτό και ενάρετο βίο και μέσω της αρμονικής φιλικής σχέσης με τους συνανθρώπους μας. Άλλωστε, κατά κανόνα οι έμφρονες επιστήμονες που σέβονται τον εαυτό τους εκεί καταλήγουν. Ένα τέτοιο καλό παράδειγμα αποτελεί το βιβλίο του Θεοδόσιου Τάσιου “Ας αναστοχασθούμε εαυτούς και αλλήλους”.

Ερώτηση: Κάτι που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση διαβάζοντας το βιβλίο σας είναι ότι ο Επίκουρος δεχόταν στον Κήπο γυναίκες, δούλους, εταίρες και φτωχούς, σε μια εποχή όπου η αθηναϊκή κοινωνία, όπως διαβάζουμε, τους είχε περιθωριοποιήσει. Πώς θα το σχολιάζατε αυτό;

Ο Επίκουρος εμπνεύστηκε από την δημοκρατική Αθήνα, αφού είναι ολοφάνερα τα κοινά του θαυμάσιου Επιτάφιου λόγου του Περικλή και της Επικούρειας φιλοσοφίας. Όμως, είναι αλήθεια ότι ξεπέρασε σε ανθρωπιστικές αξίες ακόμη και τον κορυφαίο πολιτισμό της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, αφού ενδιαφέρθηκε για την ευτυχία όλων των ανθρώπων. Σε μια εποχή που η πλατωνική Ακαδημία και το αριστοτελικό Λύκειο δίδασκαν μόνο πλούσιους άνδρες, στην σχολή του, τον Κήπο, ο Επίκουρος δίδαξε ισότιμα πλούσιους και φτωχούς, άνδρες και γυναίκες, εταίρες και δούλους. Για τον λόγο αυτό θεωρείται ως  ο πρώτος ανθρωπιστής φιλόσοφος.

Ερώτηση: Ο Επίκουρος είναι ίσως ο πιο παρεξηγημένος φιλόσοφος, αφού το έργο του έχει παρερμηνευθεί στο διάβα των αιώνων, αλλά και έχει αποσιωπηθεί από πολλούς. Γιατί, κατά τη γνώμη σας, συνέβη αυτό;

Ο Επίκουρος παρερμηνεύθηκε και αποσιωπήθηκε επειδή δεν συνέφερε τους ολιγαρχικούς εξουσιαστές των πολλών. Η μελέτη της φιλοσοφίας του απελευθέρωνε τον νου των ανθρώπων, οπότε δεν μπορούσαν να ελεγχθούν εύκολα από τους λίγους αυτοαποκαλούμενους εκλεκτούς μέσω των μυθοπλασιών, κατά το πρότυπο της “Πολιτείας” του Πλάτωνα.

Ο Επίκουρος υπήρξε ο πρώτος διαφωτιστής φιλόσοφος επειδή αντιλήφθηκε πως μόνο με την παρατήρηση της φύσης και την επιστημονική γνώση θα μπορέσουν οι άνθρωποι να γλυτώσουν από την δεισιδαιμονία και τους παράλογους μεταφυσικούς φόβους. Υπήρξε ο πρώτος φιλόσοφος που δίδαξε ότι η αληθινή ευλάβεια είναι ο σεβασμός προς το θείο και ο θαυμασμός για την υπέροχη και ευδαίμονα φύση των θεών. αλλά και ότι είναι ανοησία και ασέβεια να φοβόμαστε τους θεούς ή να θέλουμε να τους χρησιμοποιούμε σαν υπηρέτες που ικανοποιούν τις επιθυμίες μας. Αυτή η ελεύθερη σκέψη διαστρεβλώθηκε επειδή δεν άρεσε στους φιλοσόφους που ήταν συνεργάτες των ολιγαρχικών καθεστώτων, στην ελληνιστική και την ρωμαϊκή εποχή.

Παρ’ όλα αυτά, επί επτά αιώνες υπήρχαν πολυάριθμες κοινότητες επικουρείων. Μόνο όταν ήρθε ο σκοταδιστικός Μεσαίωνας κορυφώθηκε για μια χιλιετία το κυνηγητό της Επικούρειας φιλοσοφίας με ύβρεις και αναθεματισμούς, με κάψιμο βιβλίων και ανθρώπων, κατά το πρότυπο των σύγχρονων τζιχαντιστών. Η ανακάλυψη επικούρειων κειμένων την περίοδο της Αναγέννησης οδήγησε στην εποχή του Διαφωτισμού και της Επιστήμης. Η πάλη του φωτός με το σκοτάδι συνεχίζεται και στην χώρα μας και στον Δυτικό κόσμο γενικότερα.

Ερώτηση: Τα τελευταία χρόνια ο Επίκουρος και η διδασκαλία του έρχονται ξανά στην επικαιρότητα, εμπνέοντας όλο και περισσότερους ανθρώπους. Τι ώθησε σε αυτή την αλλαγή πιστεύετε;

Αν και προφανώς υπάρχουν πολλά αίτια για το γεγονός ότι όλο και περισσότεροι εμπνέονται από την Επικούρεια διδασκαλία σήμερα, θεωρώ πως δύο είναι τα βασικά: η αναγκαιότητα και η διάχυση της πληροφορίας. Αφενός, η αναγκαιότητα των ανθρώπων να ζήσουν ευτυχισμένα με ηρεμία, δικαιοσύνη και με φιλικές σχέσεις με τους συνανθρώπους τους. Ο Διαφωτισμός, η Επιστήμη και η Δημοκρατία των τελευταίων δύο αιώνων έκαναν βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά αυτή η ανάγκη των ανθρώπων δεν έχει ικανοποιηθεί επειδή διάφορες ομάδες εξουσίας (ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση) δεν επέτρεψαν τον εξανθρωπισμό των κοινωνιών και συνέχισαν την διάδοση μύθων για τον έλεγχο των πολλών. 

Αφετέρου, η ταχύτατη διάχυση της πληροφορίας μέσω του διαδικτύου επιτρέπει στους οξυδερκείς, στους έμφρονες και στους επιστήμονες να μάθουν, να συγκρίνουν και να επιλέξουν τις διαχρονικές αλήθειες για την φύση και για τον ανθρώπινο ψυχισμό ανάμεσα σε τόνους ασυναρτησιών, ψευδών και μύθων. Μάλιστα, όλο και περισσότεροι επιστήμονες παγκοσμίως αντιλαμβάνονται ότι τα ευρήματα στο επιστημονικό πεδίο τους ταιριάζουν με τις βασικές αρχές της Επικούρειας φιλοσοφίας. Για παράδειγμα, εγώ ανέδειξα διεθνώς τον επικούρειο ιατρό Ασκληπιάδη τον Βιθυνό, που δίδαξε πριν από δυο χιλιετίες την φιλάνθρωπη αντιμετώπιση των ασθενών και τις αρχές της Μοριακής Ιατρικής.

Ερώτηση: Αξίζει να ειπωθεί ότι τόσο εσείς, προσωπικά, όσο και τα υπόλοιπα μέλη του «Κήπου των Αθηνών», παράγετε ένα λαμπρό έργο γύρω από τη διάδοση της φιλοσοφίας του Επίκουρου και την αποκατάσταση της αλήθειας, αναφορικά με το έργο του. Θα θέλατε να μας πείτε περισσότερα για τον «Κήπο των Αθηνών» και τη δράση του;

Ο φιλοσοφικός κύκλος «Κήπος Αθηνών» ιδρύθηκε τον Ιανουάριο του 2009 από μερικούς φίλους  της Επικούρειας φιλοσοφίας με διαφορετική εργασιακή, μορφωτική και πολιτισμική προέλευση, μεταξύ των οποίων ήμουν κι εγώ. Όλοι μαζί αποφασίσαμε να μην οργανώσουμε ένα ακόμη σωματείο με εκλογές και διοικητικά συμβούλια, αλλά να βιώσουμε την Επικούρεια φιλοσοφία με βάση την φιλία, τον νηφάλιο διάλογο και την εμπειρική εξέταση των δεδομένων.

Οι δραστηριότητες του «Κήπου Αθηνών» περιλαμβάνουν τακτικές φιλοσοφικές συζητήσεις κάθε εβδομάδα, κατά τις οποίες εμβαθύνουμε στην σκέψη του Επίκουρου, την έκδοση βιβλίων και φυλλαδίων και την οργάνωση τοπικών και πανελληνίων εκδηλώσεων φιλοσοφικού περιεχομένου. Αυτές οι δραστηριότητες είναι ελεύθερες για το κοινό και ανακοινώνονται στην ιστοσελίδα www.epicuros.gr μαζί με πλήθος πληροφοριών για την Επικούρεια φιλοσοφία και την σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Μέλη του «Κήπου Αθηνών» έχουν δώσει ως προσκεκλημένοι ομιλητές διαλέξεις για την Επικούρεια Φιλοσοφία σε πολιτιστικούς συλλόγους στην Αθήνα και άλλες πόλεις της Ελλάδας και έχουν συμμετάσχει σε Διεθνή και Πανελλήνια Συνέδρια Φιλοσοφίας.

Το σημαντικότερο γεγονός είναι ότι οι φίλοι της Επικούρειας φιλοσοφίας «Κήπος Αθηνών» και «Κήπος Θεσσαλονίκης» μαζί με τον Δήμο Παλλήνης διοργανώνουν από το 2011 το ετήσιο Πανελλήνιο Συμπόσιο Επικούρειας Φιλοσοφίας στο Πολιτιστικό Κέντρο Γέρακα, στον τόπο καταγωγής του Αθηναίου φιλοσόφου Επίκουρου, τον αρχαίο Δήμο του Γαργηττού. Πρόκειται για το μοναδικό φιλοσοφικό συνέδριο στην Ελλάδα που διοργανώνεται από ενεργούς πολίτες και όχι από πανεπιστημιακούς καριέρας, και έχει καθιερωθεί ως θεσμός από την λαϊκή βάση και όχι από την κορυφή, καθώς το παρακολουθούν εκατοντάδες φίλοι της φιλοσοφίας. Μέλη του «Κήπου Αθηνών» επιμελούνται από το 2012 την έκδοση των Πρακτικών του Πανελληνίου Συμποσίου Επικούρειας Φιλοσοφίας, τα οποία όποιος ενδιαφέρεται μπορεί να τα προμηθευτεί στο βιβλιοπωλείο Παπασωτηρίου στην οδό Πανεπιστημίου 37, στο κέντρο της Αθήνας.

Ερώτηση: Σας έχει βοηθήσει η διδασκαλία του Επίκουρου στην καθημερινή σας ζωή και στην επιστήμη που υπηρετείτε; 

Νομίζω πως η Επικούρεια φιλοσοφία με έχει κάνει καλύτερο άνθρωπο και καλύτερο επιστήμονα. Η διδασκαλία του Επίκουρου προσφέρει σε κάθε αμερόληπτο μελετητή της τα εφόδια να γίνει καλύτερος άνθρωπος με πνευματική θωράκιση, ψυχική ισορροπία και απόλαυση της ανεπανάληπτης καθημερινότητας. Με την κατανόηση της ανθρώπινης φύσης μου, αφενός μπορώ να ελέγχω με φρόνηση τις αφύσικες επιθυμίες και τους παράλογους φόβους και αφετέρου μπορώ να έχω πιο ειλικρινείς και φιλικές σχέσεις με τους συνανθρώπους μου. Δίνω καλοπροαίρετα κάποιες ευκαιρίες συνεννόησης ακόμη και στους ανόητους, στους ναρκισσιστές και τους δυστυχισμένους νευρωτικούς, αφού γνωρίζω ότι η συμπεριφορά τους είναι συνδυασμός ψυχικής ανισορροπίας και παράλογων αντιλήψεων, που πηγάζουν από τον αδιάλειπτο φόβο θανάτου που τους χαρακτηρίζει.

Πριν μελετήσω την Επικούρεια φιλοσοφία είχα κι εγώ, όπως δυστυχώς και πολλοί συνάδελφοι επιστήμονες, παράλογες ιδέες είτε γενικές περί Επιστήμης είτε προσωπικές. Αντιλήφθηκα, όμως, πως είναι ανόητες οι απόψεις που είχα διδαχθεί πως “η επιστημονική γνώση δεν έχει ηθική”, “οι επιστήμονες/ιατροί αξίζουν περισσότερο από τους άλλους ανθρώπους” και “η Επιστήμη για την Επιστήμη”. Σύμφωνα με τον Επίκουρο, η Επιστήμη όπως κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα καλό θα είναι να υπηρετεί την ευτυχία των ανθρώπων, αλλιώς όχι μόνο είναι ανώφελη αλλά θα καταλήξει να είναι απάνθρωπη.

Επίσης, αντιλήφθηκα ότι είχα δίκιο που θεωρούσα από διαίσθηση ως ανόητες τις εγωιστικές απόψεις “του προσωπικού κέρδους” και “του ανταγωνισμού για την προσωπική καριέρα” (νοοτροπία του απατεώνα), αφού δεν καταλήγουν ποτέ στην ψυχική ισορροπία. Κατά την Επικούρεια φιλοσοφία, ο έμφρων άνθρωπος αποβλέπει στο προσωπικό του όφελος πάντα μέσα από την προώθηση του οφέλους της κοινότητας και ποτέ έξω ή αντίθετα από αυτό (νοοτροπία του έξυπνου σε καταστάσεις που όλοι κερδίζουν).

Η ευχαρίστηση που νιώθω για αυτή την πνευματική μου ωρίμανση δεν περιγράφεται. Αυτή η ικανοποίηση μάλιστα μεγεθύνεται όταν μοιράζομαι με άλλους την αλήθεια του Επίκουρου. Πρόσφατα, ένιωσα υπέροχα όταν ένας διεθνούς φήμης Καθηγητής Ιατρικής, που εκτιμώ βαθύτατα, μου έδωσε θερμά συγχαρητήρια για το βιβλίο μου “Επικουρείων Δόξαι” λέγοντάς μου ότι το είχε αγοράσει στο αεροδρόμιο και το είχε απολαύσει σε ένα ταξίδι του.

Ερώτηση: Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια, αναφορικά με τη διάδοση της διδασκαλίας του Επίκουρου;

Θα συνεχίσουμε να μελετούμε και να διαδίδουμε την Επικούρεια φιλοσοφία στην χώρα μας, αφού το απολαμβάνουμε. Όμως, οι δραστηριότητές μας έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον φίλων της Επικούρειας φιλοσοφίας από την Ευρώπη, την Αμερική και την Αυστραλία, που χαιρετίζουν κάθε χρόνο το Πανελλήνιο Συμπόσιο Επικούρειας Φιλοσοφίας, καθώς είναι το μοναδικό τέτοιο συνέδριο που γίνεται παγκοσμίως. Μετά από παράκλησή των φίλων μας διεθνώς, σχεδιάζουμε την έκδοση ενός βιβλίου, που θα περιλαμβάνει τις σημαντικότερες ομιλίες των πέντε πραγματοποιημένων Πανελληνίων Συμποσίων μεταφρασμένες στα αγγλικά.

Σκοπός του «Κήπου Αθηνών» είναι η ηθική και φυσική υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στην ζωή, στην ελευθερία και εντέλει στην ευδαιμονία, μέσω της αποκατάστασης, ανάδειξης, διάδοσης και βίωσης της Επικούρειας φιλοσοφίας στην σύγχρονη εποχή. Στο πλαίσιο αυτό αναδείξαμε το γεγονός ότι το δικαίωμα της ευδαιμονίας (ευτυχίας) είναι ανύπαρκτο στον Χάρτη των Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αποτέλεσμα να ευνοούνται πολιτικές που προκαλούν την δυστυχία των Ευρωπαίων πολιτών. 

Αυτή την εποχή, που τα δύο τρίτα των Ελλήνων δηλώνουν ότι βιώνουν καταστάσεις δυστυχίας, γράψαμε την “Διακήρυξη του δικαιώματος της ευδαιμονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση”, την μεταφράσαμε ήδη σε γλώσσες 17 ευρωπαϊκών κρατών και πρόσφατα αρχίσαμε την συλλογή υπογραφών μέσω της ιστοσελίδας www.eudaimonia.eu. Εφόσον συγκεντρωθεί ο απαιτούμενος αριθμός υπογραφών, το θέμα θα συζητηθεί στο Ευρωκοινοβούλιο με απώτερο στόχο τον ανθρωπιστικό προσανατολισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ένα φωτεινότερο παρόν και μέλλον για τους Ευρωπαίους πολίτες.

Ο Χρήστος Γιαπιτζάκης είναι Επίκουρος Καθηγητής Νευρογενετικής στο Τμήμα Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, και ιδρυτικό μέλος των Φίλων της Επικούρειας Φιλοσοφίας «Κήπος των Αθηνών».

Έχει ασχοληθεί ερευνητικά με κληρονομικά νευρολογικά νοσήματα και σύνδρομα της κεφαλής, και έχει ιδρύσει δύο εργαστηριακές μονάδες (Νευρογενετικής και Γναθοπροσωπικής Έρευνας) στο Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 100 άρθρα σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά με κριτές και σε διεθνή επιστημονικά βιβλία. Για ερευνητικές του εργασίες έχει τιμηθεί με βραβεία σε ένα Παγκόσμιο, ένα Πανευρωπαϊκό και δύο Πανελλήνια Συνέδρια. Υπήρξε ο πρώτος επιστήμονας που πραγματοποίησε στην Ελλάδα έρευνα DNA από αρχαίο σκελετικό υλικό και ταυτοποίησε τον υπεύθυνο μικροβιακό παράγοντα του Λοιμού των Αθηνών κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Είναι συγγραφέας δεκάδων φιλοσοφικών δοκιμίων και των βιβλίων «Επικουρείων Δόξαι, η τέχνη της ευδαιμονίας» (τρίτη έκδοση, εκδόσεις Παπασωτηρίου) και “Περί παρρησίας του Φιλόδημου, η επικούρεια ψυχοθεραπεία” (εκδόσεις Θύραθεν).

(Βλέπε επίσης συνέντευξη με ένα Γερμανό επικούρειο καθηγητή >>>)