Η σφαγή της Στοκχόλμης
Η διδασκαλία της ιστορίας στα ελληνικά σχολεία πάσχει για χίλιους δυο λόγους, ένας από αυτούς είναι ότι υπάρχουν κεφάλαια στο σχολικό βιβλίο, τα οποία ποτέ δεν διδάσκονται. Μέχρι να φτάσει
ο διδάσκων εκεί, τελειώνει το σχολικό έτος. Έτσι ελάχιστοι γνωρίζουν κάτι
σημαντικό για τα σκανδιναβικά κράτη, πέρα από θολές ιστορίες και στερεότυπα περί Βίκινγκς. Θα
αναφέρουμε εδώ μερικά προκαταρκτικά και στη συνέχεια θα περιγράψουμε την
άγνωστη και φρικιαστική «σφαγή της Στοκχόλμης» που προκάλεσε ο εκκλησιαστικός
μηχανισμός σε συνεργασία με θεόπληκτους ηγέτες-πολέμαρχους.
Από το έτος
1397 ίσχυε η συμμαχία που πήρε το όνομα «Ομοσπονδία του Κάλμαρ», μια πόλη της
νότιας Σουηδίας. Μέλη αυτής της συμμαχίας ήταν η ισχυρή Δανία με τις
εξαρτημένες από αυτήν Γροιλανδία και διάφορα νησιά, η Σουηδία που ήλεγχε τη
Φινλανδία και η Νορβηγία που ήλεγχε την Ισλανδία. Έτσι αυτή η συμμαχία είχε υπό
τον έλεγχό της σχεδόν όλο τον ευρωπαϊκό Βορρά, δεν γινόταν όμως αποδεκτή από
όλες τις κοινωνικές ομάδες των τριών χωρών.
Ειδικότερα οι
Σουηδοί ευγενείς ήταν στην πλειοψηφία τους αρνητικοί, γιατί έπρεπε να
υποταχθούν στους μισητούς Δανούς. Κάθε τόσο ξέσπαγαν λοιπόν ένοπλες ανταρσίες,
τις οποίες η «μεγάλη δύναμη» Δανία κατέστειλε αιματηρά, στέλνοντας στρατό όπου
χρειαζόταν.
Να σημειωθεί
ότι τότε ήταν όλοι οι χριστιανοί στην Ευρώπη καθολικοί, με μόνη εξαίρεση τους Ορθοδόξους των Βαλκανίων,
οι οποίοι βρίσκονταν σε συναλληλία με τους Οθωμανούς και θεωρούνταν προδότες
της «αληθινής θρησκείας» - ό,τι φαντάζεται για αληθινό κάθε κληρικός.
Το έτος 1513
επιστρέφει στη Σουηδία σε ηλικία 25 ετών ο εφημέριος Gustav Eriksson Trolle (1488-1535),
Σουηδός εκ καταγωγής, ύστερα από θεολογικές και άλλες σπουδές στην Κολωνία και
στη Ρώμη. Ο Τρόλλε θεωρείτο τότε από τους πιο μορφωμένους και ισχυρούς άνδρες
της εποχής του, με απευθείας σύνδεση στο Βατικανό και στον πάπα. Το αμέσως
επόμενο έτος τοποθετείται ο Τρόλλε αρχιεπίσκοπος της Ουψάλα και αποκτάει έτσι ένα ιερατικό αξίωμα αντάξιο της θέσης εξουσίας που κατέχει εκ των πραγμάτων. Να σημειωθεί ότι οι
σκανδιναβικές χώρες ήταν αραιοκατοικημένες και ο αριθμός των
μορφωμένων κατοίκων, των διανοουμένων, ήταν εξαιρετικά μικρός. Για παράδειγμα, εκείνη την εποχή η
Στοκχόλμη είχε περί τους 6.000 κατοίκους, μια κωμόπολη δηλαδή!
Όμως ο Τρόλλε
υποστηρίζει σθεναρά τη «συμμαχία του Κάλμαρ» -γι’ αυτό εξ άλλου τον έστειλε ο
πάπας και τον ανέδειξε σε αρχιεπίσκοπο-, με κύριο σύμμαχό του το βασιλιά της
Δανίας Christian ΙΙ και αντιπάλους τούς συμπατριώτες του ευγενείς, οι οποίοι
στην πλειοψηφία τους αντιδρούσαν στην εξάρτηση από τους Δανούς. Η αντιπαράθεση
αυτή προσωποποιήθηκε μεταξύ του Τρόλλε και
του Sten Sture, του άτυπου ηγέτη των Σουηδών αντιπάλων της συμμαχίας.
Στην πρώτη κορύφωση της σύγκρουσης με στρατιωτικά μέσα πολιορκεί ο Στούρε το έτος 1516 τον πύργο του Τρόλλε
στο Almarestket, τον οποίο κατέλαβε το επόμενο έτος.
Εκεί συλλαμβάνεται ο αρχιεπίσκοπος, ο οποίος καθαιρείται από το εκκλησιαστικό αξίωμά του αλλά δεν εκτελείται, όπως ήταν σύνηθες εκείνη την εποχή· μόνο δόθηκε διαταγή να ισοπεδωθεί ο πύργος
του Τρόλλε. Αυτή η μεγαλοθυμία του Στούρε θα αποδειχθεί μοιραία για τους Σουηδούς και για τον ίδιο, ο οποίος είχε την ευρεία υποστήριξη των οικογενειών των ευγενών της χώρας, αλλά
και του λαού.
Η σύλληψη και καθαίρεση του Τρόλλε ήταν βέβαια στάση ενάντια, αφενός στον Κρίστιαν Β’ της Δανίας και αφετέρου στον πάπα της Ρώμης, οπότε η επέμβαση της Δανίας για καθυπόταξη των αντιφρονούντων ήταν αναμενόμενη. Πράγματι, στα έτη 1519-1520 εκδηλώνεται στρατιωτική επιδρομή των Δανών, με πρόσχημα ακριβώς την καθαίρεση του Τρόλλε. Ο δανέζικος στρατός αποτελείτο από επαγγελματίες στρατιώτες και αξιωματικούς, οι οποίοι είχαν επιστρατευτεί από όλη την Ευρώπη με προτροπή του πάπα για να σώσουν τον χριστιανισμό από τους «ειδωλολάτρες του Στούρε». Επρόκειτο λοιπόν για άλλη μία «σταυροφορία»! Ο στρατός των αμυνομένων του Στούρε ήταν ένοπλοι χωρικοί, στους οποίους είχε δοθεί η υπόσχεση για διαγραφή των χρεών, εφόσον πολεμούσαν για την πατρίδα τους.
Η αποφασιστική μάχη δόθηκε στο Bogesund (σήμερα Ulricehamn), στην οποία σκοτώθηκε ο Στούρε. Ο Κρίστιαν Β' προήλασε νικητής μέχρι τη Στοκχόλμη, αφού οι αμυνόμενοι Σουηδοί δεν είχαν πλέον κάποια ηγετική προσωπικότητα να τους ανασυγκροτήσει. Μια προσπάθεια που έκανε η χήρα του Στούρε, Kristina Gyllenstierna, να ηγηθεί της αντίστασης κατά των επιδρομέων Δανών δεν ευδοκίμησε. Το φθινόπωρο του 1520 κατέλαβαν οι Δανοί όλη τη Σουηδία, όπου υπήρχε αντίσταση, και εγκατέστησαν –βεβαίως- τον Τρόλλε ως αρχιεπίσκοπο και τοποτηρητή των Δανών.
Εκεί ανακοίνωσε ο Κρίστιαν ότι δίνει αμνηστία στους Σουηδούς αντιπάλους, εφόσον αναγνωρίσουν τον ίδιο ως βασιλιά της συμμαχίας. Οι ηττημένοι δεν είχαν, βέβαια, άλλη επιλογή, οπότε αποδέχθηκαν τη μεγαλόκαρδη προσφορά του βασιλιά. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους στέφθηκε ο Κρίστιαν Β' πανηγυρικά από τον Τρόλλε βασιλιάς της Σουηδίας, εισήγαγε την κληρονομική διαδοχή στο θρόνο αντί της εκλογής που ίσχυε (αδιανόητη ανατροπή για τους Σκανδιναβούς τότε) και έτσι έγινε πλέον αναμφισβήτητος ηγέτης της συμμαχίας και της βόρειας Ευρώπης.
Τέτοιες στιγμές συμφιλίωσης ήταν σπάνιες στην Ιστορία των λαών της συμμαχίας (οι Σουηδοί έτριζαν, βέβαια, τα δόντια) και έπρεπε να γιορταστούν επίσημα. Μαζεύτηκαν λοιπόν στη Στοκχόλμη για τις εορταστικές εκδηλώσεις όλοι οι ηγέτες που συμμετείχαν στην πολεμική σύγκρουση και μαζί τους και όλοι οι ευγενείς Σουηδοί που είχαν οικονομική και κοινωνική επιρροή στις περιοχές τους. Η βασιλική αμνηστία που υποσχέθηκε ο Κρίστιαν Β’ και το πανηγυρικό κλίμα που επικρατούσε είχε εκδιώξει κάποια καχυποψία που δικαιολογημένα θα κυριαρχούσε στους ηττημένους του πολέμου.
Το βράδυ της τρίτης ημέρας των πανηγυριών μάζεψε ο Κρίστιαν όλους τους Σουηδούς ευγενείς σε μία αίθουσα, έδωσε εντολή να κλειδωθούν οι πόρτες και να τοποθετηθούν φρουρές κι εκεί ανακοίνωσε ότι, ναι μεν ισχύει η βασιλική αμνηστία για την ανταρσία, αλλά ο πάπας (και ο θεός) δεν έδωσε ποτέ αμνηστία για το φοβερό έγκλημα της καθαίρεσης του Τρόλλε, πράξη που εξισώνεται με «αίρεση ενάντια στον αληθινό θεό». Αμέσως ανακοίνωσε ο μπεσαλής βασιλιάς την ποινή του θανάτου για όλους τους εγκλωβισμένους Σουηδούς στην αίθουσα, 94 άτομα. Έκτοτε αναφέρεται ο Δανός Κρίστιαν Β' στη σουηδική ιστορία ως «τύραννος της Σουηδίας»…
Η εκτέλεση των «αιρετικών», ουσιαστικά όλης της ιθύνουσας τάξης της Σουηδίας, άρχισε αμέσως μετά την ανακοίνωση της ποινής στην πλατεία Stortorget της Στοκχόλμης και κράτησε δύο ημέρες. Αρχικά αφέθηκαν τα πτώματα στον τόπο της εκτέλεσης και, όταν η ατμόσφαιρα έγινε ανυπόφορη, μεταφέρθηκαν αυτά στη νήσο Södermalm, όπου κάηκαν επάνω σε ένα λόφο, ώστε να φαίνεται από μακριά ποια πρέπει να είναι η τύχη των «αιρετικών». Αυτή η εκδήλωση χριστιανικής αγάπης έμεινε στην παγκόσμια Ιστορία ως «Σφαγή της Στοκχόλμης».
Όπως ήταν αναμενόμενο ακολούθησε λίγο καιρό μετά επανάσταση των Σουηδών υπό την ηγεσία του Gustav Vasa. Ο στρατός του αποτελούμενος από χωρικούς που είχαν λάβει υπόσχεση ότι θα τους χαριστούν τα χρέη και δεν θα πληρώνουν φόρους, κατάφερε και εκδίωξε μέσα σε τρία χρόνια τους μισθοφόρους του δανέζικου στρατού από τη χώρα. Το 1523 ανακηρύχθηκε ο Βάζα βασιλιάς της Σουηδίας και το 1528 στέφθηκε πανηγυρικά στην Ουψάλα. Ακριβώς με την ήττα του δανέζικου στρατού ξεσηκώθηκαν και οι ευγενείς της Νορβηγίας και της Δανίας και εκδίωξαν τον Κρίστιαν, ο οποίος κατέφυγε στην Ολλανδία. Ουσιαστικά διαλύθηκε λοιπόν η «συμμαχία του Κάλμαρ»!
Ο Τρόλλε, ο οποίος έμεινε αρχικά στη Σουηδία και επέμενε να εκπροσωπεί την πολιτική των Δανών και του Βατικανού, εξορίστηκε στη Δανία και, επειδή ο πάπας απειλούσε όλους τους Σουηδούς με αφορισμό, αποφασίστηκε η απόσχιση από την καθολική εκκλησία και η αποδοχή του προτεσταντισμού, ο οποίος εκείνη ακριβώς την εποχή ήταν υπό συγκρότηση ως αντίπαλο θρησκευτικό και πολιτικό δόγμα. Η σουηδική εκκλησία κρατικοποιήθηκε και η μεγάλη περιουσία της πέρασε στον έλεγχο της κυβέρνησης. Έτσι άρχισε η καθαίρεση του καθολικισμού στη Σκανδιναβία, γιατί αργότερα ακολούθησαν η Νορβηγία και η Δανία.
Ενδιαφέρον είναι ότι ο Κρίστιαν Β' έπιασε από τον τόπο εξορίας του επαφή με τον Λούθηρο, τον οποίο επισκέφτηκε στη Γερμανία, προσχώρησε στον προτεσταντισμό -αφού ο πάπας δεν τον υποστήριζε πλέον- και με τα πολλά έπεισε τον θρησκευτικό ηγέτη ότι οι Δανοί δεν έκαναν καλά που εξόρισαν αυτόν τον υπέροχο υπηρέτη του θεού. Ο Λούθηρος ήθελε να έχει οπαδούς σε σημαντικούς θρόνους της Ευρώπης και με αυτό το στόχο άλλαζε απόψεις όπως φύσαγε ο άνεμος.
Αργότερα προσπάθησε ο Κρίστιαν να καταλάβει δανέζικα και νορβηγικά εδάφη με κάποιον στρατό, αλλά δεν τα κατάφερε και βρέθηκε μέχρι που πέθανε το 1559, φυλακισμένος σε διάφορους πύργους της Δανίας — κατ’ οίκον περιορισμός λέγεται αυτό, μην φανταστεί κανείς ότι ήταν αλυσοδεμένος κτλ.
Ο εξόριστος Τρόλλε έγινε αρχιεπίσκοπος στη δανέζικη πόλη Odense και ζούσε με την ελπίδα ότι θα ξαναγυρίσει με τη βοήθεια του Κρίστιαν ή άλλου ηγεμόνα πανηγυρικά στην πατρίδα του. Σε μια μάχη, στην οποία πήρε ο ίδιος μέρος –στρατιώτης του Χριστού, εννοείται– τραυματίστηκε, συνελήφθη και πέθανε το 1535 σε ηλικία 47 ετών στη φυλακή.
Η σύλληψη και καθαίρεση του Τρόλλε ήταν βέβαια στάση ενάντια, αφενός στον Κρίστιαν Β’ της Δανίας και αφετέρου στον πάπα της Ρώμης, οπότε η επέμβαση της Δανίας για καθυπόταξη των αντιφρονούντων ήταν αναμενόμενη. Πράγματι, στα έτη 1519-1520 εκδηλώνεται στρατιωτική επιδρομή των Δανών, με πρόσχημα ακριβώς την καθαίρεση του Τρόλλε. Ο δανέζικος στρατός αποτελείτο από επαγγελματίες στρατιώτες και αξιωματικούς, οι οποίοι είχαν επιστρατευτεί από όλη την Ευρώπη με προτροπή του πάπα για να σώσουν τον χριστιανισμό από τους «ειδωλολάτρες του Στούρε». Επρόκειτο λοιπόν για άλλη μία «σταυροφορία»! Ο στρατός των αμυνομένων του Στούρε ήταν ένοπλοι χωρικοί, στους οποίους είχε δοθεί η υπόσχεση για διαγραφή των χρεών, εφόσον πολεμούσαν για την πατρίδα τους.
Η αποφασιστική μάχη δόθηκε στο Bogesund (σήμερα Ulricehamn), στην οποία σκοτώθηκε ο Στούρε. Ο Κρίστιαν Β' προήλασε νικητής μέχρι τη Στοκχόλμη, αφού οι αμυνόμενοι Σουηδοί δεν είχαν πλέον κάποια ηγετική προσωπικότητα να τους ανασυγκροτήσει. Μια προσπάθεια που έκανε η χήρα του Στούρε, Kristina Gyllenstierna, να ηγηθεί της αντίστασης κατά των επιδρομέων Δανών δεν ευδοκίμησε. Το φθινόπωρο του 1520 κατέλαβαν οι Δανοί όλη τη Σουηδία, όπου υπήρχε αντίσταση, και εγκατέστησαν –βεβαίως- τον Τρόλλε ως αρχιεπίσκοπο και τοποτηρητή των Δανών.
Εκεί ανακοίνωσε ο Κρίστιαν ότι δίνει αμνηστία στους Σουηδούς αντιπάλους, εφόσον αναγνωρίσουν τον ίδιο ως βασιλιά της συμμαχίας. Οι ηττημένοι δεν είχαν, βέβαια, άλλη επιλογή, οπότε αποδέχθηκαν τη μεγαλόκαρδη προσφορά του βασιλιά. Τον Νοέμβριο του ίδιου έτους στέφθηκε ο Κρίστιαν Β' πανηγυρικά από τον Τρόλλε βασιλιάς της Σουηδίας, εισήγαγε την κληρονομική διαδοχή στο θρόνο αντί της εκλογής που ίσχυε (αδιανόητη ανατροπή για τους Σκανδιναβούς τότε) και έτσι έγινε πλέον αναμφισβήτητος ηγέτης της συμμαχίας και της βόρειας Ευρώπης.
Τέτοιες στιγμές συμφιλίωσης ήταν σπάνιες στην Ιστορία των λαών της συμμαχίας (οι Σουηδοί έτριζαν, βέβαια, τα δόντια) και έπρεπε να γιορταστούν επίσημα. Μαζεύτηκαν λοιπόν στη Στοκχόλμη για τις εορταστικές εκδηλώσεις όλοι οι ηγέτες που συμμετείχαν στην πολεμική σύγκρουση και μαζί τους και όλοι οι ευγενείς Σουηδοί που είχαν οικονομική και κοινωνική επιρροή στις περιοχές τους. Η βασιλική αμνηστία που υποσχέθηκε ο Κρίστιαν Β’ και το πανηγυρικό κλίμα που επικρατούσε είχε εκδιώξει κάποια καχυποψία που δικαιολογημένα θα κυριαρχούσε στους ηττημένους του πολέμου.
Το βράδυ της τρίτης ημέρας των πανηγυριών μάζεψε ο Κρίστιαν όλους τους Σουηδούς ευγενείς σε μία αίθουσα, έδωσε εντολή να κλειδωθούν οι πόρτες και να τοποθετηθούν φρουρές κι εκεί ανακοίνωσε ότι, ναι μεν ισχύει η βασιλική αμνηστία για την ανταρσία, αλλά ο πάπας (και ο θεός) δεν έδωσε ποτέ αμνηστία για το φοβερό έγκλημα της καθαίρεσης του Τρόλλε, πράξη που εξισώνεται με «αίρεση ενάντια στον αληθινό θεό». Αμέσως ανακοίνωσε ο μπεσαλής βασιλιάς την ποινή του θανάτου για όλους τους εγκλωβισμένους Σουηδούς στην αίθουσα, 94 άτομα. Έκτοτε αναφέρεται ο Δανός Κρίστιαν Β' στη σουηδική ιστορία ως «τύραννος της Σουηδίας»…
Η εκτέλεση των «αιρετικών», ουσιαστικά όλης της ιθύνουσας τάξης της Σουηδίας, άρχισε αμέσως μετά την ανακοίνωση της ποινής στην πλατεία Stortorget της Στοκχόλμης και κράτησε δύο ημέρες. Αρχικά αφέθηκαν τα πτώματα στον τόπο της εκτέλεσης και, όταν η ατμόσφαιρα έγινε ανυπόφορη, μεταφέρθηκαν αυτά στη νήσο Södermalm, όπου κάηκαν επάνω σε ένα λόφο, ώστε να φαίνεται από μακριά ποια πρέπει να είναι η τύχη των «αιρετικών». Αυτή η εκδήλωση χριστιανικής αγάπης έμεινε στην παγκόσμια Ιστορία ως «Σφαγή της Στοκχόλμης».
Όπως ήταν αναμενόμενο ακολούθησε λίγο καιρό μετά επανάσταση των Σουηδών υπό την ηγεσία του Gustav Vasa. Ο στρατός του αποτελούμενος από χωρικούς που είχαν λάβει υπόσχεση ότι θα τους χαριστούν τα χρέη και δεν θα πληρώνουν φόρους, κατάφερε και εκδίωξε μέσα σε τρία χρόνια τους μισθοφόρους του δανέζικου στρατού από τη χώρα. Το 1523 ανακηρύχθηκε ο Βάζα βασιλιάς της Σουηδίας και το 1528 στέφθηκε πανηγυρικά στην Ουψάλα. Ακριβώς με την ήττα του δανέζικου στρατού ξεσηκώθηκαν και οι ευγενείς της Νορβηγίας και της Δανίας και εκδίωξαν τον Κρίστιαν, ο οποίος κατέφυγε στην Ολλανδία. Ουσιαστικά διαλύθηκε λοιπόν η «συμμαχία του Κάλμαρ»!
Ο Τρόλλε, ο οποίος έμεινε αρχικά στη Σουηδία και επέμενε να εκπροσωπεί την πολιτική των Δανών και του Βατικανού, εξορίστηκε στη Δανία και, επειδή ο πάπας απειλούσε όλους τους Σουηδούς με αφορισμό, αποφασίστηκε η απόσχιση από την καθολική εκκλησία και η αποδοχή του προτεσταντισμού, ο οποίος εκείνη ακριβώς την εποχή ήταν υπό συγκρότηση ως αντίπαλο θρησκευτικό και πολιτικό δόγμα. Η σουηδική εκκλησία κρατικοποιήθηκε και η μεγάλη περιουσία της πέρασε στον έλεγχο της κυβέρνησης. Έτσι άρχισε η καθαίρεση του καθολικισμού στη Σκανδιναβία, γιατί αργότερα ακολούθησαν η Νορβηγία και η Δανία.
Ενδιαφέρον είναι ότι ο Κρίστιαν Β' έπιασε από τον τόπο εξορίας του επαφή με τον Λούθηρο, τον οποίο επισκέφτηκε στη Γερμανία, προσχώρησε στον προτεσταντισμό -αφού ο πάπας δεν τον υποστήριζε πλέον- και με τα πολλά έπεισε τον θρησκευτικό ηγέτη ότι οι Δανοί δεν έκαναν καλά που εξόρισαν αυτόν τον υπέροχο υπηρέτη του θεού. Ο Λούθηρος ήθελε να έχει οπαδούς σε σημαντικούς θρόνους της Ευρώπης και με αυτό το στόχο άλλαζε απόψεις όπως φύσαγε ο άνεμος.
Αργότερα προσπάθησε ο Κρίστιαν να καταλάβει δανέζικα και νορβηγικά εδάφη με κάποιον στρατό, αλλά δεν τα κατάφερε και βρέθηκε μέχρι που πέθανε το 1559, φυλακισμένος σε διάφορους πύργους της Δανίας — κατ’ οίκον περιορισμός λέγεται αυτό, μην φανταστεί κανείς ότι ήταν αλυσοδεμένος κτλ.
Ο εξόριστος Τρόλλε έγινε αρχιεπίσκοπος στη δανέζικη πόλη Odense και ζούσε με την ελπίδα ότι θα ξαναγυρίσει με τη βοήθεια του Κρίστιαν ή άλλου ηγεμόνα πανηγυρικά στην πατρίδα του. Σε μια μάχη, στην οποία πήρε ο ίδιος μέρος –στρατιώτης του Χριστού, εννοείται– τραυματίστηκε, συνελήφθη και πέθανε το 1535 σε ηλικία 47 ετών στη φυλακή.
