Πώς (δεν) έσκισαν το Μνημόνιο

Ο Παντελής Καψής γράφει για το βιβλίο «Η Τελευταία Μπλόφα» της Ελένης Βαρβιτσιώτη και της Βικτωρίας Δενδρινού.

Athenvoice.gr, 27/6/2019

Το βιβλίο «Η Τελευταία Μπλόφα» της Ελένης Βαρβιτσιώτη και της Βικτωρίας Δενδρινού, διαβάζεται μονορούφι, σαν ένα θρίλερ που περιμένεις με αγωνία την εξέλιξή του κι ας γνωρίζεις το τέλος. Μόνο που αντίθετα από ό,τι συμβαίνει με ένα αστυνομικό μυθιστόρημα, στο τέλος δεν μένεις με την ικανοποίηση που σου αφήνει η καλή λογοτεχνία, αλλά με οργή και την αίσθηση ότι αυτά που διάβασες δεν μπορεί να συνέβησαν στ' αλήθεια. Μου ήρθαν στο μυαλό αυθόρμητα κάτι μαύρες κωμωδίες όπου μια παρέα εφήβων καταλαμβάνουν για πλάκα το σχολείο τους και τα κάνουν όλα λίμπα. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση είχαν καταλάβει την κυβέρνηση.

Από ελληνικής πλευράς πρωταγωνιστές του βιβλίου είναι βέβαια ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας και ο τότε υπουργός οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης. Οι δυο τους παραλίγο να οδηγήσουν τη χώρα σε μια άνευ προηγουμένου καταστροφή. Ομολογώ ότι διάβασα το βιβλίο προσπαθώντας να καταλάβω πώς και γιατί κινήθηκαν όπως κινήθηκαν. Ήταν άγνοια, ιδεοληψία, ανικανότητα ή κάτι βαθύτερο και πιο σκοτεινό; Μέσα από την εξιστόρηση των γεγονότων και κυρίως τις off the record αφηγήσεις όσων πρωταγωνίστησαν σε αυτή την εξάμηνη διαπραγμάτευση, μαθαίνουμε πολλά για τα όσα συνέβησαν πίσω από κλειστές πόρτες, πώς οι Ευρωπαίοι αντιμετώπισαν την ελληνική κυβέρνηση, τα παραλίγο που αποφύγαμε. Καταλαβαίνουμε όμως και λίγο καλύτερα τη στάση των δικών μας.

Ο λογικός της υπόθεσης βγαίνει ο Αλέξης Τσίπρας. Αυτό ασφαλώς χρειάζεται διευκρίνιση.  Βρήκα, για παράδειγμα, εξαιρετικά διαφωτιστική μια στιγμή των διαπραγματεύσεων, μετά το δημοψήφισμα και λίγο πριν οι ηγέτες καταλήξουν στην τελική συμφωνία. Είναι 6 το πρωί, μετά από αλλεπάλληλες διακοπές οι πάντες είναι εξαντλημένοι και καταβάλλουν μια τελευταία προσπάθεια. Οι διαφορές στην πραγματικότητα έχουν ξεπεραστεί, έχουν μείνει 5 δισεκατομμύρια από τις ιδιωτικοποιήσεις οι οποίες θα γίνουν στα επόμενα 99 χρόνια, ένα θεωρητικό ποσό δηλαδή, για το οποίο διαφωνούν, αν θα πρέπει να πάει σε επενδύσεις, όπως θέλει ο Τσίπρας, ή στην εξόφληση του χρέους, όπως θέλει η Μέρκελ. 

Ο Έλληνας πρωθυπουργός παίρνει τον λόγο και λέει: «Δεν μπορώ να επιστρέψω με αυτή τη συμφωνία στη χώρα μου». Είναι μια πολύ χαρακτηριστική φράση η οποία αποκαλύπτει το πραγματικό του πρόβλημα: το πολιτικό κόστος. Δεν είχε πια καμιά ψευδαίσθηση για το αδιέξοδο στο οποίο είχε βρεθεί, ζύγιζε τι ήταν αυτό που τον συνέφερε. Μπορεί να μη μας αρέσει ένας ηγέτης ο οποίος παίζει το συμφέρον της χώρας κορώνα γράμματα για το πολιτικό κόστος, αλλά τουλάχιστον κινείται με βάση μια λογική. Ήταν αυτός ο φόβος του πολιτικού κόστους που τον έκανε να διακόψει τις διαπραγματεύσεις και να εξαγγείλει το δημοψήφισμα. «Υπάρχει και ένα όριο που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε» δήλωσε. Τελικώς το ξεπέρασε.  Για την ιστορία να πούμε ότι με την ίδια λογική κινιόταν και η Μέρκελ, που δεν δεχόταν καν να μοιράσουν τη διαφορά. Ήταν ανένδοτη τονίζοντας ότι «υπάρχουν κόκκινες γραμμές και αρχές που δεν μπορώ να παραβώ». Χρειάστηκε να φωνάξει ο Τουσκ «θέλετε πραγματικά να πω ότι η Ευρωζώνη διαλύθηκε για 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ», για να έρθει στα σύγκαλά της και να αποδεχθεί τον τελικό συμβιβασμό.

Δεν μπορεί να πει κανείς το ίδιο και για τον Βαρουφάκη. Οι κινήσεις του στερούνται κάθε λογικής και κατά καιρούς έχει υποστηρίξει αντιφατικά πράγματα. Από την μια πλευρά, για παράδειγμα, σε συνάντηση που είχε με στελέχη του υπουργείου του, εξηγεί πως η στρατηγική του είναι η μπλόφα, να «παραπλανήσει τους πιστωτές και να τους κάνει να πιστέψουν ότι (η χώρα) ήταν αποφασισμένη να φτάσει τα πράγματα στα άκρα». Το ίδιο γράφει ο Βαρουφάκης και στο δικό του βιβλίο, «Adults in the room». Εκεί μάλιστα αναπτύσσει τη σουρεαλιστική ιδέα που έχει για το υπερόπλο που θα υποχρέωνε τον Ντράγκι να συνθηκολογήσει στο άψε σβήσε. Ποιο είναι αυτό; Η απειλή να μην εξοφλήσει τα ομόλογα που έχει στην κατοχή της η ΕΚΤ. Κατά τον Βαρουφάκη, η πραγματοποίηση της απειλής θα οδηγούσε το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο να ακυρώσει όλο το πρόγραμμα της ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.  Έτσι, για να μη συμβεί κάτι τέτοιο, ο Ντράγκι θα πίεζε τη Μέρκελ να δεχθεί τις ελληνικές θέσεις! Σε άλλο σημείο του βιβλίου του ωστόσο έχει ολόκληρο κεφάλαιο με τίτλο «γιατί απέκλεια την μπλόφα», όπου επιχειρηματολογεί για την αντίθετη ακριβώς πολιτική. Μυστήριο οι βουλές του.

Την ιδέα του να μην εξοφλήσει η Ελλάδα την ΕΚΤ την ανέπτυξε και στον Ντάισεμπλουμ, στην πρώτη συνάντηση που είχαν. Ο επικεφαλής του Γιούρογκρουπ του εξήγησε πολύ απλά ότι αυτό θα ισοδυναμούσε με χρεοκοπία. Έκτοτε το θέμα δεν επανήλθε, προφανώς και ο Βαρουφάκης κατάλαβε το μέγεθος της σαχλαμάρας.

Έτσι κι αλλιώς, όποια και αν ήταν η στρατηγική του Βαρουφάκη, οι κινήσεις του στερούνταν στοιχειώδους λογικής. Αν θέλεις να πιστέψουν πραγματικά ότι έχεις κάποιες κόκκινες γραμμές, το πρώτο που χρειάζεται να κάνεις είναι να αποδείξεις την αξιοπιστία σου. Ο Βαρουφάκης, επανειλημμένα, έκανε ακριβώς το αντίθετο. Από την πρώτη κιόλας συνάντηση με τον Ντάισεμπλουμ έγινε το γνωστό επεισόδιο για το «μόλις σκότωσες την τρόικα». Στην πρώτη επίσης συνάντηση με τον Σόιμπλε, όταν ο Γερμανός υπουργός δήλωσε «συμφωνήσαμε ότι διαφωνούμε», ο Βαρουφάκης πετάχτηκε σαν κακομαθημένος έφηβος να πει «δεν συμφωνήσαμε καν ότι διαφωνούμε». Για ποιο λόγο θέλησε να έχει την τελευταία λέξη προσβάλλοντας τον πολιτικό από τον οποίο εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό η τελική συμφωνία; 

Το κορυφαίο πάντως το είπε σε αντιπροσωπεία που έστειλε στην Αθήνα ο υπουργός των Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιού. Όταν τον προειδοποίησαν για τις επιπτώσεις ενός Γκρέξιτ, είπε το αμίμητο: «Είμαι ριζοσπάστης μαρξιστής. Αν επικρατήσει χάος, θα χορεύουμε στους δρόμους». Πώς να τον πάρουν στα σοβαρά; Ιδίως όταν στις προτάσεις που ξεκίνησε να στέλνει έβαλε τις ιδέες του για τους τουρίστες που θα κυνηγούν τη φοροδιαφυγή. «Πέσαμε από τις καρέκλες μας από τα γέλια» σχολίασε αξιωματούχος των Βρυξελλών. Και βέβαια όταν στο Γιούρογκρουπ με τις ανούσιες διαλέξεις του και το διδακτικό ύφος προκαλούσε την οργή όλων των άλλων υπουργών. Δεν προκαλεί την παραμικρή απορία το ότι κατάφερε να αυτοακυρωθεί και να τεθεί από νωρίς εκτός διαπραγματεύσεων. 

Το εξευτελιστικό για τη χώρα Γιούρογκρουπ στη Ρίγα, όπου ο Βαρουφάκης κυκλοφορούσε μόνος του, δηλώνοντας μετά ότι καλωσορίζει το  μίσος τους, ήταν το αποκορύφωμα. Είναι προφανές ότι για αυτή του τη συμπεριφορά, η μόνη λογική εξήγηση είναι ο χαρακτήρας του. Προέταξε το εγώ του από το συμφέρον της χώρας. Άλλωστε είναι πολύ πιο εύκολο και προσοδοφόρο να κυκλοφορείς ως ροκ σταρ, καλλιεργώντας τις σχέσεις σου με τα μίντια και με κορυφαίους οικονομολόγους, που ήταν όμως άσχετοι με τις διαπραγματεύσεις, από το να φέρεις σε πέρας ένα τόσο δύσκολο έργο όπως ήταν η επίτευξη μιας καλής συμφωνίας. Εκτός από την τεχνική επάρκεια προϋποθέτει σκληρή δουλειά, ρεαλιστική στρατηγική και αποτελεσματική πολιτική διαχείριση. Στοιχεία που προφανώς δεν διέθετε.

Αν υπάρχει ένα ζήτημα που προκαλεί απορία είναι γιατί έγινε υπουργός και γιατί έμεινε στη θέση του έστω και γι' αυτούς τους μήνες που έμεινε. Η απάντηση είναι ότι μετείχε σε μια κυβέρνηση απολύτως ανίδεη για το τι συμβαίνει. Στην πρώτη του επαφή με τα κυβερνητικά στελέχη ο Ντέκλαν Κοστέλο παθαίνει σοκ όταν συνειδητοποιεί ότι η ελληνική αντιπροσωπεία δεν γνωρίζει βασικά στοιχεία του Μνημονίου. «Αυτοί οι άνθρωποι δεν το έχουν καν διαβάσει» λέει στον Τόμας Βίζερ που είναι κι αυτός στη συνάντηση. Σε επόμενη συνάντηση μαζί τους ο Βίζερ, ο πιο σημαντικός τεχνοκράτης από πλευράς ΕΕ, εκπλήσσεται με τον Έλληνα επικεφαλής των εμπειρογνωμόνων, Νίκο Θεοχαράκη, ο οποίος αντί να ενδιαφερθεί για το πρόγραμμα και την επικείμενη επίσκεψη του πρωθυπουργού στη Μέρκελ, τον σκοπό του ταξιδιού του Βίζερ δηλαδή στην Αθήνα, αναλίσκεται σε μια συζήτηση για το προσωπικό του ενδιαφέρον, τους μεγάλους οικονομολόγους του 20ού αιώνα! Μηδέν συνείδηση της σοβαρότητας, δηλαδή...

Ακόμα και όταν ο ίδιος ο Τσίπρας παίρνει επάνω του τις διαπραγματεύσεις, το αλαλούμ συνεχίζεται. Πριν από τη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου για 4μηνη παράταση του προγράμματος, Τσίπρας και Ντάισεμπλουμ συμφωνούν στο περιεχόμενο της επιστολής που θα στείλει ο Βαρουφάκης στο Γιούρογκρουπ. Η επιστολή που φτάνει όμως είναι τελείως διαφορετική. «Πώς είναι δυνατόν» αναφωνεί ο Τσίπρας μιλώντας στο τηλέφωνο με τον Ντάισεμπλουμ, αφήνοντας να εννοηθεί «ότι κάποιος την είχε αλλάξει πίσω από την πλάτη του». Στο βιβλίο του ωστόσο ο Βαρουφάκης υποστηρίζει ότι συνέταξε την επιστολή και την τσέκαρε με τον ίδιο τον Τσίπρα πριν τη στείλει. Ποιος κοροϊδεύει ποιον; 

Και βέβαια υπάρχουν πολλές σπαρταριστές λεπτομέρειες που παραπέμπουν σε μπανανία. Όταν για παράδειγμα συναντά για πρώτη φορά τον Τζανακόπουλο ο Κοστέλο και του συστήνεται λέγοντας ότι δεν τον έχει ξαναδεί, εισπράττει το αμίμητο: «Ναι, τώρα γνωρίζεις την πραγματική ελληνική κυβέρνηση». Κι όταν στην ίδια συνάντηση ο Γιουνκέρ ζητά να πάρει μέρος και ο Χουλιαράκης, ο Τσίπρας τον υποδέχεται με το ειρωνικό «να κι ο Ευρωπαίος, ο Γιουνκέρ σε ζήτησε»! Μια κυβέρνηση που αυτοϋπονομεύεται δημοσίως. Ο Χουλιαράκης είναι και ο μόνος που διασώζεται από αυτή τη φαρσοκωμωδία, ο μόνος που επέδειξε από την αρχή ως το τέλος την απαιτούμενη σοβαρότητα ενός δημόσιου λειτουργού.

Δεν είναι εύκολο σε ένα άρθρο να αναδείξεις όλες τις πλευρές αυτού του δραματικού εξαμήνου. Το κάνει με θαυμαστό τρόπο το βιβλίο, που είναι μια από τις καλύτερες δημοσιογραφικές δουλειές των τελευταίων δεκαετιών. Ένα μοναδικό ανάγνωσμα που θα είναι σίγουρα και βιβλίο αναφοράς για τους μελλοντικούς ιστορικούς.

Βέλη και αποκαλύψεις Λαφαζάνη για τον
Φεβρουάριο του 2015 

Ο πρώην επικεφαλής της ΛΑ.Ε, Παναγιώτης Λαφαζάνης, αφηγείται όλο το παρασκήνιο του εξαμήνου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ το 2015.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο «One Channel» ο Παναγιώτης Λαφαζάνης υποστήριξε ότι ο Βαρουφάκης υπέγραψε προπομπή του μνημονίου. «Ο Βαρουφάκης ήταν αυτός που άνοιξε το δρόμο για το 3ο μνημόνιο Τσίπρα. Πριν κλείσουμε 15 μέρες από την ανάληψη της κυβέρνησης και πήγε και έβαλε φαρδιά πλατιά την υπογραφή του στην επέκταση της δανειακής σύμβασης του 2ου μνημονίου του Σαμαρά, μαζί με τα προαπαιτούμενα για την αξιολόγηση και ακολούθησε και η επιστολή στον Βίζερ του Eurogroup», είπε ο πρώην πρόεδρος της ΛΑ.Ε και πρόσθεσε ότι «η επέκταση αυτή της δανειακής σύμβασης περιείχε όλα εκείνα που εμείς καταγγείλαμε σε σχέση με την εξάρτηση της χώρας. Αγγλικό δίκαιο, δικαστήρια του Λουξεμβούργου, άρση της ασυλίας για όλα τα περιουσιακά στοιχεία της χώρας και βεβαίως σκληρότατους όρους. Αυτό ήταν προπομπή του μνημονίου. Τότε κάναμε αγώνα κατά των Μνημονίων, σημαία μας ήταν το 2ο Μνημόνιο του Σαμαρά και ο Βαρουφάκης πήγε και το υπέγραψε».

Συνέχισε σημειώνοντας ότι «τότε έγινε σάλος στον ΣΥΡΙΖΑ. Εμείς βγάλαμε μια πολύ σκληρή ανακοίνωση ως αριστερή πλατφόρμα, συγκαλέσαμε κεντρική επιτροπή. Ο Τσίπρας συγκάλεσε Κεντρική Επιτροπή και πήρε πλειοψηφία με πέντε ψήφους αν και εμείς είχαμε ένα μικρο ποσοστό αλλά συντάχθηκαν και άλλες δυνάμεις μαζί μας».

«Ο Τσίπρας τρομοκρατήθηκε. Εμείς του είπαμε ότι αν πας στη Βουλή αυτή τη συμφωνία και της δώσεις επίσημο χαρακτήρα, εμείς θα την καταψηφίσουμε, η κυβέρνηση θα έπεφτε τότε, εκτός αν έβγαιναν τα συνεταιράκια, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ και τον στήριζαν όπως συνέβη τον Αύγουστο» αποκάλυψε ο Παναγιώτης Λαφαζάνης και πρόσθεσε: «Δεν την πήγε στη Βουλή και αυτό το μάθαμε αρκετά αργότερα. Το φοβόταν το ειδικό δικαστήριο, το φοβόταν και ο Βαρουφάκης». 

Σύμφωνα με την αφήγηση του κ. Λαφαζάνη: «Φώναξαν όταν τελείωνε η προθεσμία για να στείλουν την επιστολή για την επέκταση του προγράμματος, φώναξαν περασμένα μεσάνυχτα τον πρόεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και τον είχαν μέχρι το πρωί και τον πίεζαν να τους δώσει μια γνωμοδότηση με την οποία θα έλεγαν ότι δε χρειαζόταν να πάει στη Βουλή η επέκταση της δανειακής σύμβασης και ότι απλώς με την υπογραφή του υπουργού Οικονομικών ήταν έγκυρη και θεωρείτο νόμιμη και επομένως δέσμευε την Ελλάδα ως χώρα».

«Από όσο ξέρω ο πρόεδρος του Νομικού Συμβουλίου είχε βγει έξω από τα ρούχα του και έλεγε δεν θέλω να παρανομήσω, θα πάω φυλακή και οι άλλες επεκτάσεις που έγιναν πέρασαν από τη Βουλή. Δεν ήταν απλώς με υπογραφή του υπουργού Οικονομικών. Τελικά το πρωί υπέκυψε ο πρόεδρος. Δεν ξέρω αν υπήρχαν πλέον και εκβιασμοί άλλου είδους για να υπογράψει γιατί το θέμα ήταν μείζον για την πορεία της κυβέρνησης και τις πολιτικές εξελίξεις» επισήμανε ο κ. Λαφαζάνης.

Πρέπει να εμπιστευόμαστε τους υπολογιστές;

Ευκαιρίες και απειλές

του Ιωσήφ Σηφάκη, slpress.gr, 23/6/2019

O Ιωσήφ Σηφάκης (Ζοζέφ Σιφακής) είναι Ελληνογάλλος ερευνητής της πληροφορικής και ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους της επιστήμης της πληροφορικής.

Πρέπει να εμπιστευόμαστε τους υπολογιστές; Το ερώτημα αυτό τίθεται κατά τρόπο ολοένα και περισσότερο επιτακτικό ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια χάρη στην πρόοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Μάλιστα διάσημοι επιστήμονες και μηχανικοί, όπως οι Stephen Hawking, Elon Musk και Bill Gates, θεωρούν άκρως επικίνδυνη για την ανθρωπότητα την ευρεία χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης και έχουν κρούσει επανειλημμένως τον κώδωνα του κινδύνου στα μέσα ενημέρωσης.

Βέβαια ίσως κάποιος παρατηρήσει ότι ήδη εμπιστευόμαστε δεκάδες δισεκατομμύρια υπολογιστές πού είναι αναπόσπαστο κομμάτι της οργάνωσης των σύγχρονων κοινωνιών. Ενσωματωμένοι σε παντός είδους συστήματα ανά τον πλανήτη συντελούν στην ασφαλή και αποτελεσματική διαχείριση πόρων και διαδικασιών, εξασφαλίζοντας υπηρεσίες και ποιότητα ζωής. Επομένως είναι αναγκαίο να χρησιμοποιούμε και να εμπιστευόμαστε τους υπολογιστές μια και καλούνται να παίξουν ένα σημαντικό ρόλο στις κοινωνίες μας για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που θέτει παγκοσμίως η ανάπτυξη: κλιματική αλλαγή, υπερπληθυσμός, έλλειψη ζωτικών πόρων.

Όπως η ανακάλυψη των εργαλείων επέτρεψε στον άνθρωπο να πολλαπλασιάσει την μυική του δύναμη και να κτίσει τον τεχνικό πολιτισμό, έτσι η ανακάλυψη των υπολογιστών επιτρέπει να πολλαπλασιάσουμε τις νοητικές μας ικανότητες και ανοίγει τον δρόμο για μια νέα περίοδο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Οι υπολογιστές υπερέχουν των ανθρώπων κατά το ό,τι κάνουν πράξεις ταχύτερα και με μεγαλύτερη ακρίβεια. Γι’ αυτό βρίσκουν ευρεία χρήση στην αυτοματοποίηση διαδικασιών και υπηρεσιών, όπως η κινητή τηλεφωνία, τα μέσα μεταφοράς, οι οικιακές συσκευές, η αυτοματοποίηση της παραγωγής και οι υπηρεσίες του τριτογενούς τομέα.

Όμως σήμερα η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης επιτρέπει να πάμε ένα σημαντικό βήμα πιο μπροστά. Να περάσουμε από τα αυτόματα συστήματα στα αυτόνομα συστήματα που καλούνται να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε πολύπλοκες λειτουργίες. Βασικό κίνητρο είναι η επίτευξη καλύτερης αποτελεσματικότητας, συνδυάζοντας ήδη αυτοματοποιημένες διαδικασίες χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ο ανθρώπινος παράγοντας θα ρυθμίζει μόνο ορισμένους στόχους, αφήνοντας στα αυτόνομα συστήματα την διεκπεραίωση τους. Π.χ. σε ένα αυτόνομο αυτοκίνητο θα ορίζουμε απλώς το προορισμό του, στα έξυπνα εργοστάσια και φάρμες απλώς τους δείκτες παραγωγής.

Σημειωτέον ότι τα αυτόνομα συστήματα είναι ‘κρίσιμα συστήματα’, λόγω έλλειψης άμεσου ελέγχου από τον άνθρωπο. Είναι επομένως σημαντικό να μπορούμε να εγγυηθούμε την ασφαλή λειτουργία τους, όπως ακριβώς και για τα αυτόματα συστήματα. Σήμερα εμπιστευόμαστε τη ζωή μας στον αυτόματο πιλότο τραίνων ή αεροπλάνων, επειδή ακριβώς έχουμε τα θεωρητικά και τεχνικά εργαλεία για να εγγυηθούμε την ασφάλειά τους. Μπορούμε να εμπιστευθούμε τα αυτόνομα συστήματα;

Διαφορές μεταξύ αυτομάτων και αυτόνομων συστημάτων

Θα προσπαθήσω να εξηγήσω κατά τρόπο απλό ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ αυτομάτων και αυτονόμων συστημάτων. Κύριο χαρακτηριστικό των αυτονόμων συστημάτων είναι η ικανότητά τους να παράγουν και να διαχειρίζονται γνώση με ένα διττό σκοπό: Αφενός την ‘κατανόηση’ του εξωτερικού τους περιβάλλοντος, αφετέρου την προσαρμοστική διαχείριση πολλαπλών στόχων και τον προγραμματισμό αντιστοίχων δράσεων για την επίτευξή τους.

Χωρίς να υπεισέρχομαι σε τεχνικές λεπτομέρειες, ας εξετάσω τις διαφορές μεταξύ ενός αυτοματισμού π.χ. ενός θερμοστάτη και του συστήματος για την αυτόνομη οδήγηση αυτοκινήτου. Για τον θερμοστάτη η κατάσταση του εξωτερικού περιβάλλοντος δίνεται από μια απλή μέτρηση θερμοκρασίας, ενώ για το αυτοκίνητο δίνεται από ένα σύνολο αισθητήρων, όπως κάμερες και ραντάρ. Έτσι, ενώ η ένδειξη θερμοκρασίας χρησιμοποιείται άμεσα για την λήψη αποφάσεων, στην δεύτερη περίπτωση χρειάζεται ανάλυση εικόνων για τον εντοπισμό εμποδίων, άλλων οχημάτων και πεζών.

Επίσης η λήψη αποφάσεων είναι πολύ απλή για τον θερμοστάτη: συγκρίνει την θερμοκρασία με προκαθορισμένα όρια και αποφασίζει αναλόγως. Για το αυτόνομο αυτοκίνητο η λήψη αποφάσεων απαιτεί την διαχείριση ενός συνόλου στόχων μικροπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων. Μικροπρόθεσμοι είναι στόχοι σχετικοί με την ασφάλεια, όπως η αποφυγή ατυχήματος και η πορεία του οχήματος να ακολουθεί την προκαθορισμένη τροχιά.

Μακροπρόθεσμοι είναι οι στόχοι σχετικά με τον προορισμό (π.χ. πηγαίνω από την Αθήνα στην Θεσσαλονίκη). Η επίτευξή τους απαιτεί την επίτευξη άλλων ενδιάμεσων στόχων, όπως την πραγματοποίηση ελιγμών για προσπέρασμα, παρκάρισμα, κυκλική κίνηση κλπ.

Η παραπάνω σύγκριση δείχνει τις σημαντικές διαφορές μεταξύ αυτομάτων και αυτονόμων συστημάτων που κατά κάποιο τρόπο καλούνται να επιδείξουν νοητικές ικανότητες ανάλογες με τις ανθρώπινες.

Η παραγωγή και διαχείριση της γνώσης

Η Τεχνητή Νοημοσύνη και ιδιαίτερα οι τεχνικές μηχανικής μάθησης επέτρεψαν την αποτελεσματική παραγωγή και διαχείριση της γνώσης που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των αυτόνομων συστημάτων, όπως εξηγώ παρακάτω. Τι είναι γνώση; Είναι πληροφορία που επιτρέπει να κατανοούμε μια κατάσταση, ή να λύνουμε ένα πρόβλημα. Στο αυτόνομο αυτοκίνητο η γνώση είναι απαραίτητη για την αντίληψη του εξωτερικού περιβάλλοντος. Είναι επίσης απαραίτητη για την διαχείριση των στόχων και τον υπολογισμό των αντίστοιχων δράσεων για την πραγμάτωση τους.

Η επιτυχία της μηχανικής μάθησης οφείλεται στο γεγονός ότι χρησιμοποιεί νευρωνικά δίκτυα, ένα μοντέλο υπολογισμού εντελώς διαφορετικό από το παραδοσιακό μοντέλο των υπολογιστών μας, που επιτρέπει την αποτελεσματική παραγωγή και διαχείριση γνώσης. Ας πάρουμε ένα απλό παράδειγμα, υποθέτοντας ότι θέλω να κατασκευάσω ένα σύστημα στην είσοδο του οποίου παρουσιάζω εικόνες γάτων ή σκύλων και αναγνωρίζει σωστά το εικονιζόμενο ζώο.

Η παραδοσιακή προσέγγιση ξεκινά με την κατασκευή μοντέλων που χαρακτηρίζουν αντίστοιχα την μορφή κάθε ζώου με ένα σύνολο μοτίβων όπως σχήμα της κεφαλής, θέσεις και σχήμα ματιών, αυτιών, μύτης κλπ. Εν συνεχεία, πρέπει να γράψω ένα πρόγραμμα που αναλύει εικόνες, βρίσκοντας χαρακτηριστικά μοτίβα και έτσι αποφασίζει εάν πρόκειται περί σκύλου ή γάτας. Η προσέγγιση αυτή που στηρίζεται σε μοντέλα είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί για την ανάλυση συνθέτων εικόνων και είναι αλγοριθμικά εξαιρετικά πολύπλοκη.

Η μηχανική μάθηση παίρνει μια εντελώς διαφορετική εμπειρική προσέγγιση που δεν απαιτεί την κατασκευή μοντέλων. Ένα νευρωνικό σύστημα μαθαίνει να ξεχωρίζει μια γάτα από ένα σκύλο μέσα από μια πειραματική προσαρμοστική διαδικασία, όπως ακριβώς το μαθαίνει ένα παιδί. Δηλαδή, ‘δείχνουμε’ στο σύστημα ένα μεγάλο αριθμό σχετικών εικόνων και ρυθμίζουμε προοδευτικά παραμέτρους του συστήματος, έτσι ώστε να δίνει την σωστή απόκριση. Η διαδικασία ‘εκπαίδευσης’ του συστήματος είναι προσαρμοστική.

Το ποσοστό των εσφαλμένων αποκρίσεων μειώνεται όσο ο αριθμός των δεδομένων αυξάνει.

Εδώ βέβαια πρέπει να επισημάνω ότι ένα παιδί μαθαίνει με λίγα παραδείγματα, ενώ η εκπαίδευση νευρωνικών συστημάτων απαιτεί μεγάλο όγκο δεδομένων. Όμως, το πλεονέκτημα τους έναντι των παραδοσιακών συστημάτων είναι ότι μετά από μια ενδεχομένως χρονοβόρα ‘εκπαίδευση’, υπολογίζουν σχεδόν στιγμιαία την απόκριση τους. Έτσι, σήμερα εταιρείες όπως η Tesla και η Waymo αναπτύσσουν νευρωνικά συστήματα ικανά να οδηγήσουν αυτοκίνητα. Αυτά τα συστήματα μετά από εντατική ‘εκπαίδευση’, είναι σε θέση να οδηγούν οχήματα με σχετικά μικρά, αλλά ακόμη όχι αμελητέα ποσοστά σφάλματος.

Ένα νέο είδος γνώσης

Όμως δυστυχώς όλα αυτά τα θαυμάσια επιτεύγματα έχουν μιαν αχίλλειο πτέρνα. Η παραδοσιακή μέθοδος είναι δυνατόν να θεμελιωθεί λογικά, επειδή χρησιμοποιεί μοντέλα και προγράμματα που επιδέχονται επαλήθευση. Αντιθέτως, τα νευρωνικά συστήματα είναι ‘μαύρα κουτιά’ που λειτουργούν κατά τρόπο ‘μαγικό’, με την έννοια ότι την λειτουργία τους δεν μπορούμε να την εξηγήσουμε. Αυτό θέτει μια σειρά πρακτικών και θεωρητικών προβλημάτων.

Τα πρακτικά προβλήματα αφορούν την χρήση νευρωνικών υπολογιστών σε κρίσιμα αυτόνομα συστήματα. Η κατασκευή τεχνουργημάτων στηρίζεται στην επιστημονική γνώση και στην χρήση μαθηματικών μοντέλων. Όταν κατασκευάζω μια γέφυρα ή τον αυτόματο πιλότο ενός αεροπλάνου, η χρήση μαθηματικών μοντέλων επιτρέπει να κατανοήσω πώς τα συστήματα αυτά συμπεριφέρονται σε διάφορες καταστάσεις και να εγγυηθώ την ασφαλή χρήση τους με μια πολύ υψηλή πιθανότητα (π.χ. για το αεροπορικό σύστημα λιγότερο από 9-10 απλές, μη επικίνδυνες, βλάβες την ώρα).

Πρέπει να τονίσω ότι όλα τα τεχνουργήματα κατασκευάζονται με βάση κανονισμούς και στάνταρντ που ελέγχονται από ανεξάρτητους οργανισμούς πιστοποίησης. Όταν αγοράζετε μια τοστιέρα, ή λάστιχα αυτοκινήτων, κάποιος έχει ελέγξει και εγγυάται με βάση θεωρητικά και πειραματικά δεδομένα ότι εάν τα χρησιμοποιήσετε σωστά δεν κινδυνεύει η ζωή σας.

Δυστυχώς, τα συστήματα μηχανικής μάθησης δεν στηρίζονται σε μοντέλα, αλλά σε συσσωρευμένη εμπειρική γνώση. Μπορούμε, βέβαια, να διαπιστώσουμε πειραματικά εάν λειτουργούν σωστά. Όμως, ακόμη και εάν λειτουργούν άψογα για μεγάλο αριθμό δεδομένων, δεν μπορούμε με την σιγουριά που δίνει η επιστημονική μέθοδος να πούμε ότι θα εξακολουθήσουν να δουλεύουν σωστά και στο μέλλον. Τα ισχύοντα κριτήρια πιστοποίησης που εφαρμόζονται από ανεξάρτητους οργανισμούς δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν στα συστήματα μηχανικής μάθησης, στα αυτόνομα συστήματα.

Σήμερα, για να μην σταματήσουν την ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων και να διατηρήσουν την αμερικανική υπεροχή, οι αρμόδιες αμερικανικές αρχές αποδέχονται την χρήση τους μετά από αυτό-πιστοποίηση. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι όχι μια ανεξάρτητη Αρχή, αλλά ο ίδιος ο κατασκευαστής εγγυάται την ασφάλεια αυτών των συστημάτων και έχει πλήρη την ευθύνη σε περίπτωση ατυχήματος. Έτσι εάν σφάλλει ο αυτόματος πιλότος ενός αυτοκινήτου ο κατασκευαστής πρέπει να αποζημιώσει για ενδεχόμενες ζημίες και θύματα.

Εκ των προτέρων και εκ των υστέρων γνώση

Εδώ πρέπει να διαπιστωθεί μια σημαντική αλλαγή στο τρόπο διαχείρισης του ρίσκου που εισάγεται με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Δεν είναι πλέον ανεξάρτητοι κρατικοί θεσμοί που εγγυώνται και ελέγχουν την ποιότητα των τεχνουργημάτων και την ασφάλεια τους. Η ευθύνη αυτή μετατίθεται στους κατασκευαστές! Φαντάζεται κανείς ότι υπό αυτές τις συνθήκες, η ασφάλεια των χρηστών κρισίμων συστημάτων όχι μόνο για την ατομική, αλλά και για την δημόσια ασφάλεια, κινδυνεύει να γίνει μια κοινή τεχνικοοικονομική παράμετρος που καθορίζεται αποκλειστικά από τον κατασκευαστή τους.

Όμως η Τεχνητή Νοημοσύνη θέτει και άλλα βαθύτερα προβλήματα όσον αφορά την γνώση και την διαχείριση της. Πως συγκρίνεται η γνώση των νευρωνικών υπολογιστών με τις διάφορες μορφές γνώσης που παράγει ο άνθρωπος; Η γνώση μπορεί να ιεραρχηθεί ανάλογα μη την εγκυρότητα και την χρηστικότητα της. Κατ’ αρχήν ένας θεμελιώδης διαχωρισμός είναι αυτός μεταξύ της εκ των προτέρων (a priori) και εκ των υστέρων (a posteriori) γνώσης.

Η εκ των προτέρων γνώση είναι αποκύημα νοητικών διαδικασιών που δημιουργούν και διαχειρίζονται μοντέλα και σχέσεις, των οποίων η ισχύς είναι ανεξάρτητη από τις εμπειρίες μας. Τέτοιου είδους γνώση είναι η μαθηματική, της οποίας η αλήθεια είναι αναμφισβήτητη, εάν φυσικά δεχθούμε τα βασικά αξιώματα από τα οποία πηγάζει.

Η εκ των υστέρων γνώση αφορά τις εμπειρίες μας από τον φυσικό κόσμο όπως τις αντιλαμβανόμαστε μέσω των αισθήσεων. Το πιο απλό είδος εμπειρικής γνώσης είναι παρατηρήσεις για το τι συμβαίνει σε ένα τόπο και χρόνο π.χ. η θερμοκρασία στην Αθήνα σήμερα είναι 32 βαθμοί. Αμέσως ανώτερο είδος εμπειρικής γνώσης είναι αυτή που έχει αποκτηθεί από συστηματοποίηση μεγάλου αριθμού εμπειριών. Σημαντικό μέρος της ευφυίας του ανθρώπου οφείλεται σε αυτού του είδους την γνώση. Είναι η ικανότητα να περπατά, να μιλά, να παίζει όργανα, να χορεύει κλπ. Σημειωτέον ότι η διαχείριση αυτής της γνώσης είναι αυτόματη (μη συνειδητή) και επομένως είναι δύσκολο να εξηγηθεί.

Ανώτερο είδος εμπειρικής γνώσης

Τέλος, η επιστημονική γνώση είναι το ανώτερο είδος εμπειρικής γνώσης διότι είναι μεν γενίκευση παρατηρήσεων, αλλά ακολουθεί μαθηματικά μοντέλα. Αυτό επιτρέπει την κατανόηση και εμβάθυνση των παραγόντων που καθορίζουν τα φαινόμενα. Επιτρέπει επίσης προβλεψιμότητα: η παρατήρηση ορισμένων μεγεθών συνεπάγεται τον προσδιορισμό πιθανών τιμών άλλων μεγεθών που υπεισέρχονται στις σχέσεις. Βέβαια, η επιστημονική γνώση δεν είναι αδιάψευστη, όπως η μαθηματική γνώση. Όντας αποτέλεσμα μιας λογικά αυθαίρετης γενίκευσης παρατηρήσεων, είναι διαψεύσιμη. Είναι γνωστή π.χ. η μη επαλήθευση της θεωρίας του Νεύτωνα για μεγάλες ταχύτητες.

Αυτή η ταξινόμηση μας επιτρέπει να αξιολογήσουμε την γνώση που παράγεται με τεχνικές μηχανικής μάθησης. Είναι σαφώς γνώση εμπειρική, ίδιας φύσεως με την ‘άρρητη’, εμπειρική εκ των υστέρων γνώση του ανθρώπινου νου. Δεν μπορούμε να την εξηγήσουμε με μοντέλα και κατ’ αυτό δεν έχει την αξία της επιστημονικής γνώσης. Με όλα ταύτα επιτρέπει προβλεψιμότητα και η λελογισμένη χρήση της μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα αποφασιστική στην προσπάθεια μας για τον έλεγχο της πολυπλοκότητας και την καλύτερη προβλεψιμότητα.

Παράλληλα, μια άλλη σημαντική διαπίστωση είναι ότι η παραγωγή από υπολογιστές ανωτέρων ειδών γνώσης στηριγμένης σε μοντέλα προσκρούει σε σοβαρούς περιορισμούς πολυπλοκότητας, όχι μόνο υπολογιστικής. Έτσι οι άνθρωποι υπερέχουν των υπολογιστών στην δημιουργία εξηγήσιμης γνώσης και έχουν το σχεδόν αποκλειστικό προνόμιο να δημιουργούν επιστημονική και μαθηματική γνώση.

Άνθρωποι και υπολογιστές – Για μια αρμονική ‘συμβίωση’

Εξήγησα ότι η επιστημονική γνώση είναι εμπειρική, κατανοήσιμη χάρη στην χρήση μοντέλων που μας παρέχουν τα Μαθηματικά και η Λογική. Οι παρατηρήσεις παίρνουν μια ανώτερη αξία όταν επιβεβαιώνεται πειραματικά ότι ακολουθούν ένα μαθηματικό νόμο. Βέβαια μια προϋπόθεση για την κατανόηση, αυτό που λέμε ‘επιστημονική ανακάλυψη’, είναι η ύπαρξη κατάλληλων μαθηματικών μοντέλων. Είναι γνωστή η περίπτωση του Νεύτωνα που ανέπτυξε τον απειροστικό λογισμό για να μπορέσει να διατυπώσει τους περίφημους νόμους του.

Με αυτό θέλω να τονίσω κάτι λογικά προφανές: η αδυναμία μας να κατανοήσουμε πλήρως πολύπλοκα φαινόμενα όπως μετεωρολογικά, οικονομικά, κοινωνικά, κλπ. δεν σημαίνει ότι αυτά τα φαινόμενα δεν διέπονται από νόμους. Σημαίνει απλώς ότι δεν έχουμε (ακόμη;) τα κατάλληλα μοντέλα που να ερμηνεύουν τις παρατηρήσεις. Ξέρουμε ότι υπάρχει ένα όριο στο μέγεθος των σχέσεων που μπορεί να συλλάβει ο ανθρώπινος νους. Το όριο αυτό που ορίζει η λεγόμενη ‘γνωσιολογική πολυπλοκότητα’ (cognitive complexity) είναι οι σχέσεις που έχουν περισσότερες από πέντε παραμέτρους.

Βέβαια, όπως εύστοχα παρατηρούσε ο Αϊνστάιν, ευτυχώς οι βασικοί νόμοι που διέπουν τα φυσικά φαινόμενα είναι συνταρακτικά απλοί. Όλες οι επιστημονικές θεωρίες συνδέουν ένα σχετικά μικρό αριθμό μεγεθών και εννοιών. Έτσι, όταν τις χρησιμοποιούμε για την μελέτη σύνθετων φαινομένων κάνουμε υποχρεωτικά αφαιρέσεις και απλουστεύσεις. Είναι γνωστές οι διαμάχες σχετικά με την καταχρηστική εφαρμογή μαθηματικών μοντέλων σε πολλούς τομείς γνώσης, ιδιαίτερα στις οικονομικές και κοινωνικές επιστήμες.

Μπορούν οι υπολογιστές να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε τους περιορισμούς που θέτει η ανθρώπινη φύση μας στην αναζήτηση της γνώσης; Η απάντηση είναι σαφώς θετική. Έχουμε ήδη πολλά παραδείγματα όπου οι υπολογιστές συμβάλλουν στην ανάλυση πολύπλοκων φαινομένων, χάρη στην συνδυασμένη χρήση τεχνικών δεδομένων και μηχανικής μάθησης. Ίσως χάρη στην χρήση υπολογιστών μπορέσουμε να ξεπεράσουμε το φράγμα της γνωσιολογικής πολυπλοκότητας. Να αναπτύξουμε και επαληθεύσουμε νέες θεωρίες για την εξήγηση πολύπλοκων φαινομένων.

Προβλεψιμότητα χωρίς κατανόηση

Όμως, αυτό που πρέπει να μας προβληματίσει είναι η παραγωγή και χρήση γνώσεων με τεχνικές Τεχνητής Νοημοσύνης που επιτρέπουν προβλεψιμότητα χωρίς κατανόηση, ιδιαίτερα εάν χρησιμοποιούνται για την λήψη κρισίμων αποφάσεων. Προσπάθησα να δείξω κατά ποιο τρόπο οι υπολογιστές μπορούν να συμβάλουν στην επανάσταση της γνώσης. Νομίζω ότι ο κίνδυνος από την Τεχνητή Νοημοσύνη δεν είναι το ενδεχόμενο οι υπολογιστές να γίνουν εξυπνότεροι από τους ανθρώπους και να πάρουν κατά τρόπο συνωμοτικό τον έλεγχο των ανθρωπίνων κοινωνιών.

Ο πραγματικός κίνδυνος είναι να χρησιμοποιήσουμε την γνώση των υπολογιστών κατά τρόπο ανεξέλεγκτο για την λήψη αποφάσεων, αντικαθιστώντας τους ανθρώπους σε κρίσιμες διαδικασίες. Ο ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης και των αυτόνομων συστημάτων εξαρτάται από τις επιλογές που κάνουμε για το πού και πότε τα χρησιμοποιούμε. Η σωστή και λελογισμένη χρήση αυτών των επιτευγμάτων εξαρτάται από δύο παράγοντες.

Πρώτος παράγοντας είναι η δυνατότητα να εκτιμήσουμε με αντικειμενικά κριτήρια κατά πόσο μπορούμε να εμπιστευθούμε τη γνώση που παράγεται από τους υπολογιστές. Σήμερα, αυτό είναι αντικείμενο ερευνών που ελπίζω θα μπορέσουν να μας δώσουν τα κατάλληλα κριτήρια. Π.χ. προσπαθούμε να αναπτύξουμε ‘εξηγήσιμη’ Τεχνητή Νοημοσύνη, τεχνικές που επιτρέπουν να διαπιστώνουμε εάν μια συσχέτιση που διαπιστώνεται από αναλύσεις δεδομένων κρύβει σχέση αιτίου-αιτιατού, ή είναι απλώς τυχαία. Πιστεύω ότι χρειαζόμαστε ενός νέου είδους επιστημονική μέθοδο που να γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ της επιστημονικής γνώσης και της εμπειρικής που έχουμε από την Τεχνητή Νοημοσύνη.

Δεύτερος παράγοντας είναι η επαγρύπνηση και το αίσθημα πολιτικής ευθύνης του κοινωνικού συνόλου. Καλό είναι να εφαρμόσουμε μια ‘αρχή προφύλαξης’ (precautionary principle) που υιοθετείται σε σχετικές νομοθεσίες, τουλάχιστον στην ΕΕ. Όταν οι υπολογιστές χρησιμοποιούν γνώση για την λήψη κρισίμων αποφάσεων, πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι αυτή η γνώση είναι ασφαλής και ουδέτερη.

Εδώ θα επισημάνω τον ρόλο που παίζουν οι κοινωνικοί θεσμοί στις σύγχρονες κοινωνίες, εκπαιδευτικοί, νομοθετικοί, πολιτιστικοί, ρυθμιστικοί και μέσα ενημέρωσης. Αυτοί άμεσα ή έμμεσα συντελούν στην διαμόρφωση της κοινής γνώμης και την συναντίληψη για το τι είναι αληθές, σωστό και ασφαλές. Έχουν λοιπόν τον ρόλο να ευαισθητοποιούν την κοινή γνώμη για τους κινδύνους που ενέχει η αλόγιστη χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης. Παράλληλα, η πιστοποίηση της ασφάλειας των αυτονόμων συστημάτων πρέπει να γίνεται από ανεξάρτητες αρχές. Δεν πρέπει η διαχείριση του ρίσκου που απορρέει από την χρήση συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης να επαφίεται σε αυτούς που τα αναπτύσσουν.

Ζούμε μια μεγάλη επανάσταση της γνώσης που θα έχει τεράστιες επιπτώσεις στην εξέλιξη της ανθρωπότητας. Ελπίζω η πίεση οικονομικών συμφερόντων και η αναζήτηση μιας κακώς εννοούμενης αποτελεσματικότητας να μην οδηγήσουν στην ανεξέλεγκτη χρήση των υπολογιστών στην λήψη κρίσιμων αποφάσεων, χωρίς αυστηρά θεμελιωμένες εγγυήσεις.

Θρησκεία, πίστη και αναζήτηση της ύπαρξης Θεού

Ιμμάνουελ Καντ: Η θρησκεία εντός των ορίων του λόγου και μόνο

μετ.επιλεγόμενα: Κώστας Ανδρουλιδάκης

εκδ. Πόλις

του Θάνου Σαμαρτζή, Καθημερινή, 13.01.2008

Αν ο Ιμμάνουελ Καντ αναγνωρίζεται ως η πιο εμβληματική φυσιογνωμία της φιλοσοφίας των Νέων Χρόνων, τούτο πρωτίστως οφείλεται στο γεγονός ότι μέσα στο έργο του πραγματώνονται δύο θεμελιώδη ιδανικά του νεωτερικού πνεύματος: η καινοτομία και η σύνθεση. Ο Καντ ανατρέπει την φιλοσοφική παράδοση, την ίδια στιγμή όμως καταφέρνει να αναζωογονήσει τις πιο ουσιαστικές της φιλοδοξίες. Τούτα τα χαρακτηριστικά είναι κατ' εξοχήν παρόντα στην καντιανή φιλοσοφία της θρησκείας.

Συχνά λησμονείται πως κεντρικός στόχος του Καντ στην «Κριτική του Καθαρού Λόγου» είναι η κριτική της μεταφυσικής. Μόνη πηγή γνώσης για ένα πεπερασμένο έλλογο ον σαν τον άνθρωπο είναι η εμπειρία. Η εμπειρία όμως δεν είναι παθητική «παρατήρηση», αλλά μία ενεργός δραστηριότητα. Μέσα απ' αυτήν την δραστηριότητα, που ο Καντ ονομάζει «σύνθεση», το άμορφο δεδομένο των αισθήσεων αποκτά μορφή και εμφανίζεται ως αντικείμενο. Η σύνθεση του αντικειμένου προϋποθέτει έτσι ένα δεδομένο, προερχόμενο από την αίσθηση, καθώς και έναν κανόνα σύνθεσης, προερχόμενο από τη νόηση. Ο Καντ, μεθερμηνεύοντας ριζοσπαστικά τον Αριστοτέλη, χρησιμοποιεί τον όρο «κατηγορίες» για να υποδηλώσει αυτούς τους κανόνες σύνθεσης των αντικειμένων της εμπειρίας. Οι κατηγορίες όχι μόνο καθιστούν δυνατή την εμπειρία, αλλά συγχρόνως της προσδίδουν αναγκαιότητα και καθολικότητα, δηλαδή αντικειμενικότητα. Δίχως αυτή την αντικειμενικότητα, καμία επιστήμη δεν θα ήταν δυνατή.

Ενώ οι κατηγορίες έχουν νόημα μονάχα εντός του πεδίου της εμπειρίας, ως κανόνες σύνθεσης των αντικειμένων της, η μεταφυσική επιχειρεί να τις χρησιμοποιήσει έξω απ' αυτό το πεδίο, στην προσπάθειά της να φτάσει στο απόλυτο. Το απόλυτο είναι το σημείο όπου λύνονται όλες οι απορίες ή, όπως λέει ο Καντ, «η απάντηση σε όλα τα γιατί». Ο Καντ παρατηρεί ότι η μεταφυσική δεν είναι μια θεωρία, αλλά μια ανεκρίζωτη ανάγκη, καταδικασμένη όμως να αποτύχει, διότι θεμελιώνεται στην ψευδαίσθηση ότι οι κανόνες σύνθεσης της εμπειρίας μπορούν να εφαρμοστούν σε αυτό που εξ ορισμού βρίσκεται πέρα από κάθε εμπειρία. Πουθενά δεν είναι τόσο ισχυρή τούτη η ψευδαίσθηση, όσο στις διάφορες αποδείξεις της φιλοσοφικής παράδοσης για την ύπαρξη του θεού. 

Ο Καντ πρώτα δείχνει ότι όλες οι φιλοσοφικές αποδείξεις της ύπαρξης του Θεού μπορούν να αναχθούν σε μία, σε αυτήν που ονομάζει οντολογική απόδειξη, κι έπειτα δείχνει ότι η απόδειξη αυτή είναι άκυρη. Είναι αδύνατο για τον άνθρωπο να αποδείξει θεωρητικά την ύπαρξη του Θεού, διότι είναι αδύνατο να συναγάγει την ύπαρξη γενικώς ξεκινώντας από ιδέες και όχι από την εμπειρία. Όμως, αν ο άνθρωπος αδυνατεί να γνωρίσει θεωρητικά την ύπαρξη του θεού, άλλο τόσο αδυνατεί να αποδείξει την ανυπαρξία του. Για τον Καντ, τούτος ο περιορισμός της γνώσης ήταν απαραίτητος, προκειμένου «να αφήσει χώρο στην πίστη».

Η κατηγορική προσταγή

Ωστόσο, η φιλοσοφία της θρησκείας του Καντ διαφέρει από τον απλό φιντεϊσμό. Το περί Θεού ερώτημα επανεμφανίζεται με μεγαλύτερη ένταση στην ηθική του φιλοσοφία. Ο κόσμος όπως είναι, υποστηρίζει ο Καντ προλαμβάνοντας ολόκληρο τον μετέπειτα μηδενισμό, δεν έχει από μόνος του καμία αξία. Είναι ο άνθρωπος αυτός που αποδίδει αξία στα πράγματα, κάνοντάς τα αντικείμενα της θέλησής του. Όμως ο άνθρωπος, λέει ο Καντ, βρίσκεται αντιμέτωπος με μιαν απαίτηση προερχόμενη από τον ίδιο του τον εαυτό και η οποία του ζητάει να υπερβεί αυτό που έχει αξία μονάχα για τον ίδιο. Εδώ βρίσκεται το μυστήριο της περίφημης κατηγορικής προσταγής. Η κατηγορική προσταγή (du sollst) είναι ένας νόμος που απευθύνει ο ανθρώπινος λόγος στην ανθρώπινη θέληση και ο οποίος ζητάει από αυτήν να επιθυμεί αυτό που έχει καθολική αξία ή, όπως το θέτει ο Καντ, αυτό που μπορεί να ισχύσει σαν νόμος για όλα τα έλλογα όντα. Μονάχα η θέληση που επιθυμεί με βάση αυτό το πρόσταγμα είναι μια καλή θέληση. Ολόκληρη η ηθική του Καντ μπορεί να συνοψιστεί στην πρόταση πως τίποτα δεν είναι από μόνο του καλό παρά μόνο μια καλή θέληση.

Η κατηγορική προσταγή αποκαλύπτει στον άνθρωπο την ελευθερία του. Όμως ο άνθρωπος είναι ένα ελεύθερο αλλά πεπερασμένο ον και η θέλησή του δεν καθορίζεται μονάχα από τον λόγο αλλά κι από το αίσθημα. Ο άνθρωπος από τη φύση του αναζητά την ηδονή και σχηματίζει την ιδέα μιας ευτυχίας. Όμως, ο νόμος που ο ίδιος θέτει στον εαυτό του ζητά απ' αυτόν να αδιαφορήσει για τα κελεύσματα του αισθήματος και να πράξει μονάχα από καθήκον. Ο Καντ, αφού δείξει ότι η αρετή και η ευτυχία είναι δύο εντελώς ετερογενή πράγματα, θέτει το ερώτημα αν μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η ευτυχία φέρνει την αρετή ή η αρετή την ευτυχία. Το πρώτο, λέει, είναι απολύτως αδύνατο. Μόνο η θέληση για το αγαθό φέρνει την αρετή, για την ακρίβεια είναι η ίδια η αρετή. Αλλά ούτε και το δεύτερο ισχύει. Ολόκληρη η ιστορία της ανθρωπότητας συνηγορεί για το αντίθετο.

Εγγυητής της ευτυχίας

Σε αυτό το σημείο ο Καντ επανέρχεται στο περί Θεού ερώτημα. Ο Θεός εμφανίζεται σαν εγγυητής της σύνδεσης της αρετής με την ευτυχία. Για τον Καντ ο άνθρωπος δεν γνωρίζει την ύπαρξη του Θεού, την θέλει. Είναι ο ίδιος ο ηθικός νόμος που ζητάει να θεωρήσει την ευτυχία σαν προϊόν της αρετής και που απαιτεί την ύπαρξη ενός Θεού ο οποίος θα κατανείμει την ευτυχία σε αναλογία με την αρετή. Την πιο αυστηρή κριτική στην ηθική θεολογία του Καντ την απηύθηνε ο γερμανικός ιδεαλισμός. Ο Σέλινγκ επιτίθεται στην απαίτηση ενός θεού εγγυητή της ευτυχίας. Η ηθική πράξη, λέει ο Σέλινγκ, δεν απαιτεί διόλου την ύπαρξη ενός θεού. Ο άνθρωπος οφείλει να πράξει το καθήκον του δίχως οποιαδήποτε ελπίδα για το μέλλον. Μέσα από μια ανάλυση της ελληνικής τραγωδίας, ο Σέλινγκ υποστηρίζει πως το μεγαλείο του προορισμού του ανθρώπου αναδεικνύεται μέσα στην τραγικότητα, στο ηθικό σθένος που ανθίσταται μες στην απόγνωση.

Η «Θρησκεία εντός των ορίων του λόγου και μόνο» είναι ένα αριστούργημα απ' όλες τις απόψεις. Ο καλύτερος τρόπος να δει κανείς τη θεωρία του Καντ για το ριζικό κακό είναι σαν μια σαρωτική κριτική του ηθικού πλατωνισμού. Η ρίζα της κακίας στην ανθρώπινη θέληση δεν βρίσκεται στην αισθητή, σαρκική φύση του ανθρώπου. Για την κακία της θέλησής του είναι ο ίδιος ο άνθρωπος υπεύθυνος κατά τη χρήση της ελευθερίας του. Η ρίζα του κακού βρίσκεται σε ένα ψέμα που λέει ο άνθρωπος στον εαυτό του, με το οποίο πείθεται ότι δικαιούται να εξαιρεθεί, αυτός μόνο, από τον ηθικό νόμο. Η θρησκευτική δεισιδαιμονία συνιστά το απόγειο της ανθρώπινης φιλαυτίας. Το μόνο που δικαιούται να ζητήσει απ' το Θεό ο άνθρωπος, υποστηρίζει ο Καντ, είναι η δύναμη για μια μεταστροφή της καρδιάς του. Όμως ο Καντ, αποστασιοποιούμενος από την λουθηρανική θέση, υποστηρίζει πως είναι η θέληση για την αρετή που μπορεί να φέρει τη χάρη, κι όχι το ανάποδο.

Κάθε μετάφραση του Καντ στα Ελληνικά συνιστά από μόνη της έναν άθλο. Τούτο ισχύει με το παραπάνω για τη δουλειά του Κώστα Ανδρουλιδάκη, ο οποίος προσέφερε στην ελληνική βιβλιογραφία μια εξαιρετική, αξιόπιστη μετάφραση.

Αντεπίθεση από τη Huawei μετά τις κυρώσεις από τις ΗΠΑ

«Απέλαση» όλων των Αμερικανών που εργάζονται στη βασική μονάδα στη Σεντζέν

Καθημερινή 2/6/2019

Στην αντεπίθεση κατά του Ντόναλντ Τραμπ μπαίνει η Huawei δίνοντας εντολή στο προσωπικό της να ακυρώσει συναντήσεις και κάθε συνεργασία τεχνικής φύσης με Αμερικανούς. Παράλληλα, στέλνει πίσω στις ΗΠΑ όσους Αμερικανούς απασχολούσε στην επιτελική μονάδα της στη Σεντζέν. Αποκλεισμένη, έτσι, από την αμερικανική αγορά και τις αμερικανικές επιχειρήσεις, η πρώτη στον κόσμο βιομηχανία εξοπλισμού τηλεπικοινωνιών κλιμακώνει την αντιπαράθεσή της με την υπερδύναμη ακολουθώντας κατά πόδας το Πεκίνο. Στο μεταξύ, το Πεκίνο συντάσσει κατάλογο με τις ξένες εταιρείες που θεωρεί επιζήμιες για τις κινεζικές, ενώ έχει ήδη επιστρατεύσει στην αντιπαράθεση με την Ουάσιγκτον το υπερόπλο του αμερικανικού χρέους των 1,2 τρισ. δολαρίων και το σχεδόν παγκόσμιο μονοπώλιό του στις σπάνιες γαίες.

Την απόφαση της εταιρείας να διακόψει τις επαφές με Αμερικανούς συνεργάτες ανακοίνωσε στο προσωπικό της εταιρείας ο αρχιτέκτονας στρατηγικής της Huawei, Ντανγκ Γουενσουάν. Ενημέρωσε, επίσης, τους υπαλλήλους του κινεζικού κολοσσού ότι όσοι Αμερικανοί πολίτες εργάζονταν στην κεντρική μονάδα έρευνας και ανάπτυξης της εταιρείας επαναπατρίστηκαν στις ΗΠΑ πριν από δύο εβδομάδες. Παράλληλα, όμως, ο Ντανγκ τους κατέστησε σαφές ότι εφεξής η Huawei θέτει αυστηρούς περιορισμούς στις επαφές ανάμεσα στο προσωπικό της και στους Αμερικανούς πολίτες αδιακρίτως επαγγέλματος και ιδιότητας. Τόνισε μάλιστα πως εφεξής η εταιρεία θα ελέγχει κατά πόσον έχει αμερικανικό διαβατήριο οποιοσδήποτε αλλοδαπός επισκέπτεται τις εγκαταστάσεις της. Στην περίπτωση που ισχύει κάτι τέτοιο, θα επιβάλλει σε όποιον από το προσωπικό της συζητεί με κάτοχο αμερικανικού διαβατηρίου να μη θίγει θέματα σχετικά με την τεχνολογία ή με το αντικείμενο της εργασίας του.

Η κίνηση αντεκδίκησης έγινε εν ολίγοις αμέσως μετά την απόφαση της κυβέρνησης Τραμπ να αποκλείσει την Huawei από κάθε συνεργασία ή δοσοληψία με αμερικανικές επιχειρήσεις και να επεκτείνει το μέτρο σε 68 θυγατρικές της. Σύμφωνα με σχετικό ρεπορτάζ των Financial Times, η αντίδραση της Huawei ανακοινώθηκε ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη συνάντηση εργασίας του προσωπικού της με Αμερικανούς συνεργάτες. Η συνάντηση διαλύθηκε εσπευσμένα, ενώ δόθηκε εντολή στους Αμερικανούς συνεργάτες να αποσυνδέσουν τους φορητούς υπολογιστές τους, να απομονώσουν τα δίκτυά τους από το δικό της και να εγκαταλείψουν άμεσα τις εγκαταστάσεις της Huawei. Η βρετανική εφημερίδα αναφέρει, επίσης, ότι εδώ και αρκετές ημέρες η Huawei έχει δρομολογήσει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν τα γραφεία της στην Κίνα με τα γραφεία της στις ΗΠΑ. Υποστηρίζει μάλιστα πως οι αλλαγές αυτές έχουν στόχο την προσαρμογή της στους κανονισμούς της Ουάσιγκτον που απαιτούν από τους προμηθευτές των αμερικανικών επιχειρήσεων να υποβάλουν προς έγκριση τις σχεδιαζόμενες πωλήσεις τους.

Σύμφωνα, άλλωστε, με το Reuters, το κρατικό ραδιόφωνο της Κίνας ανέφερε πως το υπουργείο Εμπορίου θα συντάξει κατάλογο ξένων εταιρειών και οργανισμών αλλά και αλλοδαπών ιδιωτών που θεωρεί ότι «δεν μπορεί να εμπιστευτεί», επειδή εκτιμά ότι μπορούν να βλάψουν τα συμφέροντα των κινεζικών επιχειρήσεων. Οι απαγορεύσεις που θα συνοδεύουν τον κατάλογο θα αφορούν όσους παραβιάζουν τους κανόνες της αγοράς και το πνεύμα των συμβολαίων, όσους εμποδίζουν τις προμήθειες σε κινεζικές εταιρείες για λόγους που δεν σχετίζονται με την επιχειρηματική δραστηριότητα και όσους «βλάπτουν σοβαρά τα νόμιμα και δικαιώματα και τα θεμιτά συμφέροντα» των κινεζικών επιχειρήσεων. Στο μεταξύ, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάικ Πομπέο επιχείρησε χθες να πείσει το Βερολίνο να ακολουθήσει το παράδειγμα των ΗΠΑ και να αποκλείσει την Huawei από τη γερμανική τεχνολογία πέμπτης γενιάς. Το ίδιο, αν και σε πιο κατηγορηματικούς τόνους, αναμένεται να κάνει την επόμενη εβδομάδα ο Αμερικανός πρόεδρος. Πηγές της Ουάσιγκτον ανέφεραν στο Reuters ότι στην επίσκεψή του στο Λονδίνο ο Ντόναλντ Τραμπ θα ζητήσει από τη βρετανική κυβέρνηση να αποκλείσει την Huawei από την τεχνολογία των δικτύων πέμπτης γενιάς. 

Γεωπολιτικό παιχνίδι με τις σπάνιες γαίες

Καθημερινή, 31/5/2019

Ανεβάζοντας τους τόνους στην αντιπαράθεση με την Ουάσιγκτον, το Πεκίνο χαρακτήρισε χθες τη στάση του Αμερικανού προέδρου «απροκάλυπτη οικονομική τρομοκρατία» διά στόματος του υφυπουργού Εξωτερικών Ζανγκ Χανουί.

Μιλώντας σε δημοσιογράφους στο Πεκίνο, ο κ. Ζανγκ υπογράμμισε ότι η Κίνα τάσσεται κατά της χρήσης μέσων πίεσης όπως οι εμπορικές κυρώσεις, οι δασμοί και ο προστατευτισμός. Προσέθεσε, πάντως, ότι η Κίνα «δεν φοβάται τον εμπορικό πόλεμο», απηχώντας παλαιότερες δηλώσεις Κινέζων αξιωματούχων. Επανέλαβε μια εξίσου γνωστή θέση του Πεκίνου, πως όλοι χάνουν από τον εμπορικό πόλεμο καθώς «θα έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας και στην ανάκαμψή της». Σε ό,τι αφορά, όμως, την Κίνα, τόνισε πως «θα αντιμετωπίσει τις εξωτερικές προκλήσεις, θα κάνει το σωστό, θα αναπτύξει την οικονομία της και θα εξακολουθήσει να βελτιώνει το βιοτικό επίπεδο του λαού της».

Πρόκειται για την τελευταία νύξη του Πεκίνου, που κλιμακώνει τη ρητορική κατά της Ουάσιγκτον μετά τη διακοπή των διμερών επαφών και την επιδείνωση του κλίματος στη σχέση των δύο χωρών. Από τις επίσημες ανακοινώσεις στην κρατική τηλεόραση και στα κρατικά ΜΜΕ μέχρι τον πατριωτικό οίστρο που διέπει τα σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα, αλλά και μέχρι τη γενικευμένη κινητοποίηση των Κινέζων διπλωματών ανά τον κόσμο, η Κίνα εντείνει την κριτική στην Ουάσιγκτον. Στο μεταξύ, τις τελευταίες δύο εβδομάδες το Πεκίνο άφησε επανειλημμένως να εννοηθεί ότι θα χρησιμοποιήσει ως όπλο στον εμπορικό πόλεμο τη δεσπόζουσα θέση που έχει στην παγκόσμια αγορά σπάνιων γαιών και την ιδιότητά του ως κύριου προμηθευτή των ΗΠΑ σε σπάνιες γαίες. Ο λόγος, για τα 17 μέταλλα και χημικά στοιχεία που είναι απαραίτητα για την κατασκευή ειδών προηγμένης τεχνολογίας, από τα καταναλωτικά είδη μέχρι τον αμυντικό εξοπλισμό.

Χθες, πάντως, η επίσημη εφημερίδα του Πεκίνου, η «Λαϊκή Ημερησία», σχολίαζε πως «είναι αφελές να πιστεύει κανείς ότι η Κίνα δεν διαθέτει άλλους τρόπους αντίδρασης εκτός από τις σπάνιες γαίες».

Οι τελευταίες ανακοινώσεις του Πεκίνου σε ό,τι αφορά το θέμα των σπάνιων γαιών προδίδουν πως η Κίνα χρησιμοποιεί εκτεταμένα τα 17 αυτά μέταλλα ως γεωπολιτικό εργαλείο. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου Οικονομικών Γκάο Φενγκ τόνισε πως η Κίνα είναι πρόθυμη να ικανοποιεί τις ανάγκες άλλων χωρών σε σπάνιες γαίες.

Παράλληλα, όμως, τόνισε ότι το Πεκίνο δεν θα ανεχθεί να χρησιμοποιηθούν οι σπάνιες γαίες για να παραχθούν προϊόντα που τελικά θα χρησιμοποιηθούν κατά της Κίνας. 

Πώς αντιμετωπίζει ο ΣΥΡΙΖΑ τη συντριβή του στις εκλογές;

Ο Μάνος Βουλαρίνος εξηγεί.

Το πώς στέκεσαι απέναντι στην ήττα δεν δείχνει μόνο το ήθος σου. Δείχνει και την ευφυΐα. Δείχνει τη δυνατότητα αντίληψης για όλα αυτά που σε έκαναν να χάσεις αλλά και την ικανότητα προσαρμογής στις μέρες που έρχονται. Δείχνει πόσο μπορείς να συνειδητοποιήσεις τι έφταιξε, αλλά και αν μπορείς να καταλάβεις τι πρέπει να κάνεις έτσι ώστε η ήττα να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο οδυνηρή. Δυστυχώς, τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ούτε για το ήθος τους φημίζονται, ούτε και ιδιαίτερα σημάδια ευφυίας έδειξαν όλα αυτά τα χρόνια. Καταλαβαίνετε λοιπόν πως ο συνδυασμός της ήττας με την απουσία ήθους και ευφυίας δεν μπορεί παρά να είναι ιδιαιτέρως κωμικός. Όπως ακριβώς και οι δηλώσεις των κυβερνητικών στελεχών που δείχνουν είτε ότι δεν έχουν πάρει χαμπάρι τίποτα είτε ότι ελπίζουν να είστε τόσο ηλίθιοι ώστε να μην έχετε πάρει χαμπάρι εσείς.  

To τελευταίο κρούσμα ήταν η ικανοποίηση της Κουμουνδούρου επειδή Δούρου και Ηλιόπουλος αύξησαν τα ποσοστά τους στο δεύτερο γύρο. Με δεδομένο ότι στον δεύτερο γύρο τα ποσοστά των υποψηφίων είναι δύσκολο να μην αυξηθούν (αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι έχουν μείνει μόνο δύο), η ικανοποίηση των κυβερνητικών θα μπορούσε, κατά την ταπεινή μου άποψη, να εκφραστεί με ακόμα πιο ευφάνταστο τρόπο: ένα πανηγύρι για τη δεύτερη θέση σε αντίθεση με την προτελευταία θέση που πήραν οι αντίπαλοι, δεν θα ήταν καθόλου κακή ιδέα και καλό είναι να την κρατήσουν για το βράδυ των βουλευτικών εκλογών.   

Προφανώς, η ωραία ερμηνεία της «επιτυχίας» των συριζαίων υποψηφίων δεν ήταν η αρχή του μεγαλειώδους τρόπου με τον οποίο στην κυβέρνηση αντιμετωπίζουν τη συντριβή τους αλλά σίγουρα είναι μια ωραία συνέχεια σε όσα είχαν προηγηθεί:

Ο σύντροφος πρωθυπουργός Αλέκσης, μιλώντας στα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, ανέφερε ως μια από τις αιτίες της συντριβής το ότι δεν τους ήταν δυνατό «να αλλάξουμε την Ελλάδα από τη μια μέρα στην άλλη». Με δεδομένο ότι η μια ήταν η 26η Ιανουαρίου του 2015 και η άλλη η 26η Μαΐου του 2019 και οι μέρες που μεσολάβησαν ήταν αρκετές εκατοντάδες, δυσκολεύομαι να καταλάβω τι είναι χειρότερο. Η δικαιολογία του ή η αίσθηση του χρόνου που (δεν) έχει;   

Ο σύντροφος Βίτσας, θέλοντας να περιγράψει τις εθνικές εκλογές που έρχονται, είπε πως θα είναι «η μάχη των λίγων, της ελίτ» εναντίον «της Δημοκρατίας, της πλειοψηφίας του 99%, των κανονικών ανθρώπων», αποκαλύπτοντας πως όποιον δεν ψηφίζει το κόμμα του, όχι απλώς δεν τον αναγνωρίζει ως δημοκράτη, αλλά ούτε καν ως κανονικό άνθρωπο.

Η κυρά Τασία η Χριστοδουλοπούλου, κάνοντας ρελάνς και θέλοντας να πάρει εκείνη την πρώτη θέση στον διαγωνισμό παπαρολογίας που διεξάγεται στην Κουμουνδούρου, είπε πως το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών «ήττα δεν μπορούμε να το πούμε». Επειδή για την περιγραφή του αποτελέσματος των ευρωεκλογών η λέξη «ήττα» χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα (είναι πολύ λίγη για να περιγράψει αυτό που συνέβη) στην αρχή θεώρησα την φράση αυτή αφοπλιστικά ειλικρινή. Όντως, αλλιώς την έλεγαν οι περισσότεροι συμπολίτες και όχι «ήττα». Δυστυχώς, διευκρινίζοντας, είπε ότι αυτό που εννοεί είναι ότι το αποτέλεσμα των εκλογών «δεν ήταν ήττα του πολιτικού σχεδίου της κυβέρνησης, το οποίο δεν είχε τον επαρκή χρόνο να μπορέσει να γίνει αντιληπτό» ίσως επειδή οι ψηφοφόροι δεν έχουν την αντίστοιχη με τους σχεδιασμούς του Μαξίμου, ευφυΐα.

Η ανοησία των ανθρώπων στους οποίους απευθύνονται πρέπει, σύμφωνα με τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, να είναι η πιο σημαντική αιτία του αποτελέσματος που δεν μπορούν να το πουν ήττα, καθώς επανέρχεται συνεχώς στις δηλώσεις των στελεχών του κόμματος. Η συντρόφισσα Σβίγκου ισχυρίστηκε ότι «οι θετικές επιπτώσεις των θετικών μέτρων δεν έγιναν ακόμα αντιληπτές σε μια μεγάλη μάζα του πληθυσμού» υπονοώντας ότι οι λίγοι έξυπνοι τις κατάλαβαν, αλλά οι πολλοί είναι αρκετά χαζοί για κάτι τέτοιο και ο σύντροφος Φλαμπουράρης πήγε τον προβληματισμό για την ανοησία του ποιμνίου ένα βήμα πιο πέρα αναρωτώμενος «αν κατάλαβαν τι ψήφισαν» οι ψηφοφόροι που δεν τίμησαν το κόμμα του.

Ο σύντροφος Κυρίτσης δήλωσε «νομίζω ότι στο ύφος της εξουσίας δεν υπήρξε ποτέ στα 190 χρόνια ελεύθερου εθνικού βίου κυβέρνηση η οποία να ήταν πιο σεμνή, πιο ταπεινή, πιο μετρημένη, που να είχε σηκώσει περισσότερο τα μανίκια και να είχε κάνει περισσότερη δουλειά» και πρέπει να πω πως η δήλωση του με μπερδεύει αρκετά. Θέλω να πω πως είναι τόσο ακραία που δεν μπορώ να αποκλείσω ο σύντροφος, βλέποντας πως η πολιτική δεν έχει πια μέλλον γι αυτόν, να ξεκινάει μια καριέρα στην κωμωδία. Κατά συνέπεια διατηρώ τις επιφυλάξεις μου για το αν ορθώς τη βάζω σ’ αυτήν την ανθολογία.

Ο σύντροφος Βερναρδάκης αποφάσισε να κάνει ένα μάθημα αισιοδοξίας βλέποντας το ποτήρι μισογεμάτο εκεί που το ποτήρι έχει πέσει κι έχει σπάσει σε χίλια κομμάτια. Πιο συγκεκριμένα, μιλώντας για το κατόρθωμα της διαφοράς του 9.5% είπε «Αν η διαφορά ήταν 15 και 17 μονάδες καταφέραμε να το μειώσουμε στο μισό, έτσι δεν είναι;». Πέρα από το μικρό λαθάκι στη διαίρεση (μικρό πρόβλημα καθώς είναι αριστερός και ως εκ τούτου οι μαθηματικές πράξεις, έτσι κι αλλιώς, δεν είναι το φόρτε του) ο σύντροφος Βερναρδάκης, πιθανόν από υπερβολική σεμνότητα, παρέλειψε να αναφερθεί και σε άλλες περιπτώσεις: αν, ας πούμε, η διαφορά ήταν 30 ή 35 μονάδες, η διαφορά των 9,5 μπορεί να θεωρηθεί και νίκη, ενώ αν ήταν 80 τότε δεν μπορούμε παρά να μιλάμε για θρίαμβο.

 Η συντρόφισσα Νοτοπούλου έδωσε ένα πραγματικό ρεσιτάλ και αν η πλήρης απουσία οποιασδήποτε επαφής με την πραγματικότητα ή η υποτίμηση της νοημοσύνης (χωρίς το ένα να αποκλείει το άλλο) θεωρούντο ικανότητες, τότε το επόμενο Ελλάδα Έχεις Ταλέντο θα είχε ήδη βρει τη μεγάλη του νικήτρια. Αφού αποκάλυψε πως «συνηθίζω να κάνω έντονη αυτοκριτική» συνέχισε λέγοντας ότι «δεν μπορώ να εντοπίσω λάθη από την παράταξή μας. Οι υπόλοιπες παρατάξεις πράγματι έκαναν λάθη». Προφανώς αυτή η απουσία λαθών είναι που την οδήγησε να ανεβάσει μια φωτογραφία γεμάτη χαμόγελα και πανηγύρια και να γράψει «Στον Δήμο Θεσσαλονίκης η παράταξη Θεσσαλονίκη Μαζί, που με τιμή εκπροσωπώ, η μόνη προοδευτική επιλογή, κατακτά μια από τις πρώτες θέσεις». Όλα αυτά είναι υπέροχα και ίσως να έβγαζαν και περισσότερο νόημα αν η παράταξη, που με τιμή εκπροσωπεί, δεν είχε έρθει τέταρτη.  

Ή αν η κυβέρνηση είχε προλάβει να κυβερνήσει λίγο περισσότερο από τους 9 μήνες, καθώς, σύμφωνα με τη συντρόφισσα Θεανώ Φωτίου, «εμείς στην πραγματικότητα κυβερνάμε 9 μήνες». Η συντρόφισσα δεν πρόσθεσε ότι πριν από αυτούς τους 9 μήνες κυβερνούσαν κάποιοι άλλοι που είναι από χωριό και δεν τους ξέρουμε, ούτε ότι κάτι κακά ρακούν τους είχαν αλυσοδεμένους σε ένα υπόγειο και δεν τους άφηναν να κυβερνήσουν, ούτε ότι αυτοί που κυβερνούσαν πιο πριν ήταν οι κακοί δίδυμοι αδερφοί τους, αλλά νομίζω πως τα ευκόλως εννοούμενα παραλείπονται. Και μπράβο τους.