του Μιχάλη Γκλεζάκου, Capital, 3/3/2017
Να
λοιπόν που ξανάρχισε η συζήτηση για τη δραχμή. Εκτός από τους ειδικούς και τους
ενημερωμένους, συμμετέχουν σε αυτή και συμπατριώτες μας που δεν γνωρίζουν τα
στοιχειώδη για τους μηχανισμούς της οικονομίας, συχνά με απλοϊκά επιχειρήματα,
τα οποία παραδόξως "περνάνε" σε πολύ κόσμο: "Με τη δραχμή
ζούσαμε καλύτερα","μπορεί να είναι δύσκολα στην αρχή αλλά θα
απογειωθούν οι εξαγωγές", "θα απαλλαγούμε από τα χρέη μας" κλπ.
Κάπου άκουσα το αμίμητο: "Αν έχεις δραχμές, τις μετατρέπεις σε όποιο
νόμισμα θέλεις και αγοράζεις ότι παράγεται σε ολόκληρο τον κόσμο". Διάβασα
και αυτό: "Μας λένε ότι θα υποτιμηθεί η δραχμή και θα ακριβύνουν τα
εισαγόμενα. Μα αυτά δεν θα τα αγοράζουμε με δραχμές αλλά με ευρώ και
δολάρια".
Αυτά
λέγονται όταν έχουμε τα πράγματα μπερδεμένα στο μυαλό μας, όταν έχουμε πέσει
στην παγίδα της προπαγάνδας και της παραπληροφόρησης, όταν δεν θέλουμε να
δεχθούμε την πραγματικότητα, όταν ζητάμε παρηγοριά στα παραμύθια του καθενός,
όταν η απελπισία μας κάνει να πιστεύουμε σε σωτήρες και θαυματουργές λύσεις (βλ.
Σώρρας).
Έλεγε
προ ημερών, σε τηλεοπτικό πάνελ, γνωστός θεωρητικός της δραχμής που είναι και
καθηγητής σε τμήμα αφρικανικών σπουδών: Αν πάμε στη δραχμή θα ανασυγκροτηθούμε
θεσμικά, θα γίνουμε ανταγωνιστικοί και αυτό θα μας οδηγήσει στην ανάπτυξη. Μου θυμίζει
το ανέκδοτο με τον οικονομολόγο που ήθελε να ανοίξει μια κονσέρβα και έλεγε
"ας υποθέσουμε ότι έχουμε ανοιχτήρι". Προφανώς, αν αποφασίσουμε να
ανασυγκροτηθούμε θεσμικά και να γίνουμε ανταγωνιστικοί, μπορούμε πολύ καλύτερα
να αναπτυχθούμε μέσα στο ευρώ. Αλλά δεν έχουμε ανοιχτήρι, γιαυτό δεν μπορούμε
να φάμε την κονσέρβα...
Ας
αφήσουμε όμως τα γραφικά και παράδοξα και ας δούμε απλά και ρεαλιστικά τι
σημαίνει να πάμε στη δραχμή. Ίσως είναι καλύτερα να δούμε τη χρονική αλληλουχία
των εξελίξεων που θα ακολουθήσουν ένα τέτοιο εγχείρημα, ώστε να καταλάβουμε τι
θα συμβεί, καρέ-καρέ. Για
ευκολία, ας πούμε ότι ορίζεται 1 ευρώ = 1 (νέα) δραχμή.
Την
πρώτη ημέρα που θα ανακοινωθεί ότι πάμε στη δραχμή, προφανώς θα κλείσουν οι
τράπεζες και θα δεσμευθούν οι καταθέσεις για να γίνουν δραχμές.
Θα
ακολουθήσει η τεχνική προετοιμασία μετάβασης στη δραχμή, δηλαδή η προσαρμογή
των πληροφοριακών συστημάτων των επιχειρήσεων και της δημόσιας διοίκησης, η
εκτύπωση χαρτονομισμάτων, η παραγωγή κερμάτων, η έκδοση νόμων και διοικητικών
αποφάσεων κλπ. Πόσο χρόνο θα πάρουν όλα αυτά; Στην καλύτερη περίπτωση 5-6
μήνες. Στη χειρότερη, πάνω από χρόνο. Πως θα συναλλάσσεται ο κόσμος στο
μεσοδιάστημα; Ίσως με τις υποσχετικές που έλεγε ο Βαρουφάκης. Πάντως,
όποιο και αν είναι το μεταβατικό νόμισμα, το μόνο βέβαιο είναι ότι θα
δημιουργηθεί μια μαύρη αγορά ευρώ και μια επίσης μαύρη αγορά αποθεμάτων, κυρίως
τροφίμων, καυσίμων και φαρμάκων. Ό,τι και να κάνει η Κυβέρνηση για να την
αποτρέψει δεν πρόκειται να καταφέρει τίποτα. Όλοι ξέρουμε ότι διακινούνται
παράνομα καύσιμα, τσιγάρα, ηλεκτρονικά είδη, τρόφιμα κλπ τον καλό καιρό και
μάλιστα "κάτω από τη μύτη" των αρμοδίων αρχών. Μπορεί να μην ενταθεί
αυτή η κατάσταση σε μια περίοδο που απειλείται η ζωή και η περιουσία ενός
ολόκληρου λαού; Εμείς οι ίδιοι θα προστατεύουμε τους μαυραγορίτες, για να
είμαστε σίγουροι ότι κάπου θα βρούμε τα στοιχειώδη αγαθά, τουλάχιστον όσο
κρατάνε τα ευρώ που είχαμε κρύψει. Όταν τελειώσουν τα ευρώ ή τα αποθέματα
(σκεφθείτε ότι το μεγαλύτερο μέρος των αποθεμάτων δημιουργείται από
εισαγόμενα), θα αρχίσει ο καθένας να λειτουργεί με βάση το ένστικτο της
αυτοσυντήρησης. Σε αντίστοιχες περιπτώσεις άλλων χωρών, έχουν καταγραφεί σε
αυτή τη φάση επιδρομές πολιτών στα σπίτια των συμπολιτών τους, σε αναζήτηση
τροφίμων.
Προφανώς,
μέχρι να ολοκληρωθεί το τεχνικό μέρος μετάβασης στη δραχμή, ο κόσμος θα έχει
ήδη χάσει την εμπιστοσύνη του στο νόμισμα αυτό, αφού θα έχει βιώσει την πολύ
σκληρή εμπειρία των πρώτων αυτών μηνών. Αναρωτηθείτε μόνοι σας: Αν σε
εκείνη τη φάση σας έχουν απομείνει κρυμμένα ευρώ, θα τα μετατρέψετε σε
δραχμές; Προφανώς όχι. Αυτό και μόνο δείχνει την ανησυχία για τη συνέχεια και
την προτίμηση στο ευρώ.
Ποια
λοιπόν θα είναι η ισοτιμία της (νέας) δραχμής με το ευρώ που αφήσαμε; Ας δούμε
τα δεδομένα: Το ευρώ είναι ένα νόμισμα που εκπροσωπεί τις οικονομίες των χωρών
της ΕΕ, δηλαδή μια υπολογίσιμη δύναμη, ανεξάρτητα αν μελλοντικά θα είναι 27 ή
25 ή 20. Το ευρώ που έχουμε και ξοδεύουμε σήμερα έχει μεγάλη αγοραστική ισχύ,
γιατί στηρίζεται πάνω σε αυτή τη δύναμη.Τι θα έχει να αντιπαρατάξει η δραχμή σε
αυτή την ισχύ; Η δραχμή θα είναι το νόμισμα μιας χώρας που βρίσκεται στα
πρόθυρα της χρεοκοπίας, που πρέπει να αποπληρώσει χρέος πάνω από 300 δισ., που
η οικονομία της δεν έχει κάνει επενδύσεις τα τελευταία 10 χρόνια, που έχει ανεργία
πάνω από 20%, που οι πολίτες της χρωστούν πάνω από 200 δισ. σε
τράπεζες και δημόσιο, που οι τράπεζες της χρωστούν έναν ωκεανό ευρώ στην ΕΚΤ
και αλλού. Μιας χώρας που διακρίνεται για τη διαφθορά, τη συναλλαγή, τη
γραφειοκρατία, τη φοροδιαφυγή, το λαθρεμπόριο, τη σύζευξη – αντί του
διαχωρισμού – των εξουσιών, μιας χώρας που παράγει κάθε χρόνο εκατοντάδες
νόμους και διοικητικές διατάξεις για τη φορολογία, την ασφάλιση κλπ έτσι ώστε
ποτέ δεν ξέρεις με βεβαιότητα τι ισχύει, μιας χώρας που πληρώνει συντάξεις όχι
από τα αποθεματικά των ταμείων αλλά από τις τρέχουσες εισφορές των εργαζομένων
και τους φόρους νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Με
όλα αυτά τα δεδομένα, αν η ισοτιμία διαμορφωθεί (μετά την ολοκλήρωση της
τεχνικής προετοιμασίας) στο 1 ευρώ: 2 δραχμές, θα είναι θαύμα. Αλλά ας πούμε
ότι θα γίνει έτσι. Θα πας με δραχμές στο supermarket να ψωνίσεις; Θα πάρεις τα
μισά, γιατί στην πλειοψηφία τους είναι εισαγόμενα. Θα ψωνίσεις ντόπια προϊόντα;
Τα λίγα που υπάρχουν θα ανατιμηθούν, ίσως όχι στο διπλάσιο, αλλά σίγουρα θα
πάρουν μια γερή αύξηση. Αν σήμερα τα φέρνεις δύσκολα βόλτα, τι θα κάνεις τότε;
Ποιος θα βγει κερδισμένος σε αυτό τον πρώτο γύρο; Προφανώς εκείνοι που έχουν
κρυμμένα αρκετά ευρώ και εκείνοι που έχουν μεγάλα αποθέματα εισαγομένων αγαθών
και καταφέρουν να τα κρύψουν. Η συντριπτική πλειοψηφία θα είναι ζημιωμένη. Για
να πάρουμε μια ιδέα, θα είναι σαν να γίνει σήμερα (που είμαστε στο ευρώ)
κούρεμα στα εισοδήματα (και τις καταθέσεις μας) 50%.
Ας
πάμε όμως έναν χρόνο μετά. Η ισοτιμία 1:2 προφανώς θα έχει πετάξει. Για πολλούς
λόγους, όπως:
Πρώτον
γιατί αν πάμε στη δραχμή θα σταματήσουν τα δανεικά από ΕΕ και ΔΝΤ. Ούτε εκείνοι
θα μας δίνουν αλλά ούτε και εμείς θα θέλουμε νέο μνημόνιο. Υποτίθεται άλλωστε
ότι θα πάμε στη δραχμή για να "γλυτώσουμε" από αυτούς και να έχουμε
την οικονομική μας ανεξαρτησία. Από τις αγορές βέβαια δεν υπάρχει πιθανότητα να
"σηκώσουμε" χρήματα. Ούτε μία στο εκατομμύριο. Έτσι, το Κράτος
θα εκδώσει δραχμές για να πληρώνει μισθούς και συντάξεις, να στηρίξει τις
τράπεζες κλπ. Όταν όμως εκδίδεις χρήμα που δεν αντιστοιχεί σε ίσης αξίας αύξηση
της παραγωγής, δημιουργείς αντίστοιχο πληθωρισμό. …Και όσο αυξάνεται ο
πληθωρισμός ανεβαίνουν και τα επιτόκια, καθιστώντας τη χρηματοδότηση των
επιχειρήσεων ακριβή, αυξάνοντας το κόστος παραγωγής και τις τιμές και
διαβρώνοντας την ανταγωνιστικότητα τους. Είναι τεράστιο σφάλμα να πιστεύει
κανείς ότι θα γίνουμε ανταγωνιστικοί για μόνο το λόγο ότι θα πάμε στη δραχμή
και θα μειωθούν ακόμη περισσότερο οι αμοιβές μας. Ανταγωνιστικότητα χωρίς
σύγχρονα μέσα παραγωγής και χαμηλό κόστος κεφαλαίου δεν μπορεί να χτιστεί,
ακόμη και αν το κόστος εργασίας είναι μηδενικό! Αυτό το χαμηλό κόστος κεφαλαίου
το έχουμε όσο είμαστε μέσα στο ευρώ και θα το χάσουμε αν πάμε στη δραχμή.
Δεύτερο,
γιατί το Κράτος, οι επιχειρήσεις, τα νοικοκυριά, θα πρέπει να "βάζουν στην
άκρη" σημαντικά ποσά για την αποπληρωμή των τεράστιων χρεών που θα τους
συνοδέψουν στη δραχμή και θα παραμένουν σε σκληρό νόμισμα, στην πλειοψηφία
τους. Έτσι, θα μειώνεται η ζήτηση, με ανάλογες επιπτώσεις στο τζίρο των επιχειρήσεων,
την οικονομική δραστηριότητα και την απασχόληση.
Τρίτο,
διότι ο πληθωρισμός, τα υψηλά επιτόκια, η έλλειψη ανταγωνιστικότητας, η
μειωμένη εσωτερική ζήτηση κλπ και η υποτίμηση της δραχμής που αναπόφευκτα
συνδέεται με όλα αυτά, θα δημιουργήσουν νέες μεγάλες δυσκολίες στις
επιχειρήσεις, κατά την προσπάθεια τους να εξασφαλίσουν πρώτες ύλες,
μηχανήματα κ.α., δεδομένου ότι δεν θα μπορούν να διαθέσουν τα απαραίτητα
κεφάλαια σε σκληρό νόμισμα (π.χ. ευρώ) και μάλιστα σε μετρητά (καμιά ξένη
επιχείρηση δεν θα δίνει πίστωση). Από πού να χρηματοδοτηθούν; Οι επιχειρηματίες
θα φοβούνται να ρισκάρουν τα λεφτά τους. Οι τράπεζες, αν σταθούν όρθιες και
ανακεφαλαιοποιηθούν με δραχμές, θα δίνουν δάνεια σε δραχμές, προφανώς με
τα γνωστά επιτόκια των ασθενικών νομισμάτων, όπως π.χ. 15%, 20%, 25% κλπ.
Πόσες
επιχειρήσεις θα επιβιώσουν και πως, μέσα σε αυτό το οικονομικό περιβάλλον;
Προφανώς θα περιορισθεί η δραστηριότητα τους, θα χαθούν θέσεις εργασίας, θα
χαθούν εισοδήματα, θα συρρικνωθεί η οικονομία, θα συρρικνωθεί και η
δραχμή.
Ποια
θα είναι η νέα ισοτιμία σε αυτό το αρνητικό οικονομικό περιβάλλον; Ας είμαστε
αισιόδοξοι και ας πούμε ότι το 1 ευρώ: 2 δραχμές θα γίνει 1 ευρώ: 4
δραχμές.
Πιστεύετε
ότι θα έχουν τετραπλασιασθεί οι αμοιβές μας στο ίδιο χρονικό διάστημα; Αν ναι,
θα ακολουθήσει ένας τερατώδης πληθωρισμός που πάλι θα εξανεμίσει την αγοραστική
μας δύναμη και προφανώς θα εξαφανίσει ότι απέμεινε από την ανταγωνιστικότητα
μας,δημιουργώντας χάος στην οικονομία, η οποία πλέον θα καταρρεύσει πολύ
γρήγορα, με τραγικές συνέπειες για όλους μας. Αν οι αμοιβές αυξηθούν σε
μικρότερο βαθμό (για να προστατευθεί η οικονομία), π.χ. 20% (για 1 έτος
μιλάμε!), τότε θα έχουμε χάσει το 70% της αγοραστικής μας δύναμης για
εισαγόμενα αγαθά σε 1 έτος. Ας πούμε ότι αυτή η απώλεια θα είναι 60% στο σύνολο
των αγαθών (γιατί και τα ντόπια θα ανατιμηθούν σε μικρότερη έκταση).
Σε
εκείνη τη φάση, αν αναγκαστείτε να πουλήσετε το σπίτι ή το εξοχικό σας για να
τα βγάλετε πέρα, θα πρέπει να συμβιβαστείτε με τιμές στο ένα τρίτο των
σημερινών και με ακόμη λιγότερους από τους ελάχιστους σημερινούς υποψήφιους
αγοραστές. Μονά-ζυγά χαμένοι δηλαδή. Και το κατρακύλισμα θα συνεχίζεται όσο θα
περνά ο καιρός...
Το
συνηθέστερο επιχείρημα υπέρ της δραχμής είναι ότι θα εκτοξευθούν οι εξαγωγές
και επομένως θα πάρουμε από εκεί ότι χάνουμε από αλλού. Πολύ ρομαντικό το
βρίσκω. Κατ αρχήν, για να κάνεις εξαγωγές σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία,
πρέπει να πουλάς σε κάθε επίπεδο τιμής καλύτερη ποιότητα από τους
ανταγωνιστές σου ή να πουλάς φθηνότερα στην ίδια ποιότητα. Για να το πετύχεις
αυτό, χρειάζεσαι επενδύσεις αιχμής. Με άλλα λόγια, οι επιχειρήσεις που
λειτουργούν στην Ελλάδα, θα πρέπει να διαθέσουν τα αναγκαία κεφάλαια για να
εκσυγχρονίσουν τα παραγωγικά τους μέσα. Με δεδομένο ότι η πλειοψηφία των
επιχειρήσεων μας έχουν μείνει τεχνολογικά στο 2008, τα ποσά που χρειάζονται
είναι ιλιγγιώδη Π.χ. μελέτη του ΣΕΒ εκτιμά ότι χρειαζόμαστε άμεσα νέες
επενδύσεις ύψους 100 δις ευρώ. Ποιος θα τις κάνει σε αυτή τη Χώρα που εκτός από
όλα τα άλλα κουσούρια θα έχει πλέον και ένα ασθενικό νόμισμα; Πέρα από αυτό
όμως, αν έχουμε πειστεί τόσο πολύ ότι πρέπει να χάσουμε το 60% από την
αγοραστική δύναμη που μας έχει απομείνει για να δυναμώσουμε τις εξαγωγές μας,
ας το κάνουμε μέσα στο ευρώ.Αν μη τι άλλο, όσο είμαστε στο ευρώ μπορούμε να προσελκύσουμε
απείρως ευκολότερα επενδύσεις.
Συμπερασματικά,
δεν θα αποκτήσουμε κανένα πλεονέκτημα πηγαίνοντας στη δραχμή. Αντίθετα, η
οικονομία μας δεν θα μπορεί να διατηρήσει το σημερινό επίπεδο δραστηριότητας σε
καμία περίπτωση. Θα βρει την ισορροπία της μετά από πολύ καιρό και πολύ
χαμηλότερα, έτσι που θα εγκλωβίσει εμάς και τα παιδιά μας σε μια ατέλειωτη
μιζέρια. Παράλληλα, όχι μόνο δεν θα απαλλαγούμε από τα χρέη μας, αλλά η
εξυπηρέτηση τους θα απαιτεί όλο και μεγαλύτερες θυσίες, λόγω της διαρκούς διολίσθησης
της δραχμής έναντι του ευρώ. ….Και σαν να μη φτάνουν όλα αυτά, μέσα σε ένα
τέτοιο πλαίσιο, θα εντείνονται οι εθνικοί κίνδυνοι και θα δοκιμάζεται αδιάκοπα
η συνοχή της Ελληνικής Κοινωνίας.
Αν
είναι δική μας η απόφαση για μια τέτοια αλλαγή, θα είμαστε ιδανικοί
αυτόχειρες...
