της Γεωργίας Μυστριώτη, Αποψη/Οικονομια/Πολιτικη, 23/8/2016
Στο βιβλίο των Milton και Rose
Friedman, Free to Choose: A Personal Statement, προβλήθηκε το ακόλουθο
επιχείρημα:
«Η βιομηχανική πρόοδος, οι
βελτιώσεις στη μηχανική, και όλα τα σπουδαία θαύματα της σύγχρονης εποχής, δεν
έχουν τόσο μεγάλη σημασία για τους πλούσιους.
Οι πλούσιοι στην Αρχαία Ελλάδα
δεν θα επωφελούντο ιδιαίτερα από τα σύγχρονα συστήματα ύδρευσης: οι υπηρέτες
αντικαθιστούσαν το τρεχούμενο νερό. Όσο για την τηλεόραση και το ραδιόφωνο; Οι
Ρωμαίοι πατρίκιοι μπορούσαν να απολαμβάνουν τους διασημότερους μουσικούς και
ηθοποιούς στα σπίτια τους και να έχουν τους ηθοποιούς ως υπηρέτες. Τα
ετοιμοφόρετα ρούχα και τα σουπερμάρκετ –όλα αυτά και πολλά άλλα σύγχρονα
επιτεύγματα– δεν θα πρόσθεταν και πολλά στη ζωή τους.
Τα σπουδαία επιτεύγματα του
Δυτικού καπιταλισμού ωφελούν κατά κύριο λόγο τον μέσο άνθρωπο. Αυτά τα
επιτεύγματα έχουν θέσει στη διάθεση των μαζών ανέσεις και διευκολύνσεις που
αποτελούσαν μέχρι πρότινος αποκλειστικό προνόμιο των πλούσιων και ισχυρών».
Είναι σημαντική η γνώση ότι ένα
δυσανάλογο μερίδιο των ωφελειών του καπιταλισμού, της ελεύθερης αγοράς, των
καινοτομιών, των νέων προϊόντων, του εμπορίου και της τεχνολογικής προόδου
προορίζεται για τον απλό άνθρωπο, και όχι τους πλούσιους, όπως θα μας έκαναν να
πιστεύουμε οι προοδευτικοί. Ένα σύγχρονο παράδειγμα αυτού του φαινομένου μπορεί
να είναι η ευρεία διαθεσιμότητα των α) συστημάτων πλοήγησης (GPS) στα κινητά
μας και β) υπηρεσιών μεταφορών όπως οι Uber και Lyft.
Ερώτηση: Κατά πόσον οι
πλουσιότεροι Αμερικανοί όπως οι Bill Gates, Warren Buffett, Bill Clinton και
Donald Trump, επωφελούνται από τα συστήματα πλοήγησης και το Uber;
Απάντηση: Το πιθανότερο είναι να
μην επωφελούνται καθόλου, καθώς σπάνια οδηγούν τα αυτοκίνητά τους, ταξιδεύουν
κυρίως με ιδιωτικά τζετ ή λιμουζίνες, και όλοι τους έχουν πολυμελές προσωπικό
που ασχολείται με την οργάνωση των μετακινήσεών τους. Τώρα σκεφτείτε τα
τεράστια οφέλη που παρέχουν τα συστήματα πλοήγησης και το Uber στον μέσο
άνθρωπο στην Αμερική και θα συμφωνήσετε με τον Friedman ότι τα «σπουδαία
επιτεύγματα του καπιταλισμού ωφελούν κατά κύριο λόγο τον μέσο άνθρωπο».
Ένα άλλο παράδειγμα αυτού του
φαινομένου περιγράφεται από τον Jeff Jacoby, συνεργάτη αρθρογράφο της Boston
Globe, στο ακόλουθο απόσπασμα από το βιβλίο Picturing Frederick Douglass: An
Illustrated Biography of the Nineteenth Century’s Most Photographed American.
Πρώτα από όλα, σχετικά με αυτό
το βιβλίο, να τι έγραψε ένας κριτικός στη σελίδα ειδήσεων για τη φωτογραφία και
την κάμερα της PetaPixel:
«Επισταμένη έρευνα έδειξε ότι ο
Douglass ήταν ένας πρωτοπόρος στη φωτογραφία, ο οποίος στήθηκε για όσο το
δυνατόν περισσότερα φωτογραφικά πορτραίτα ώστε να καταπολεμήσει τις
καρικατούρες κατά των εγχρώμων και να αναδείξει την ανθρώπινη φύση των
Αφροαμερικανών που ζούσαν μέσα στη δουλεία. Ο Douglass πίστευε ότι οι φωτογραφίες
ήταν ένα ισχυρό μέσο "ηθικής και κοινωνικής" επιρροής που επέτρεπε
στους φτωχούς και καταπιεσμένους να βρίσκουν την αυτοπεποίθησή τους».
Και εδώ είναι τα λόγια του
Douglass, ο οποίος τη δεκαετία του 1860 έγραψε ότι θεωρούσε τις φωτογραφίες ως
μια πιθανή πηγή αυτοπεποίθησης για τους καταπιεσμένους: «Η πιο φτωχή υπηρέτρια
μπορεί πλέον να έχει ένα πορτραίτο του εαυτού της, καλύτερο από αυτό που
μπορούσαν να αγοράσουν οι βασιλείς με τον πλούτο τους πριν από 50 χρόνια».
Όπως και τα προαναφερθέντα
παραδείγματα από τον Friedman σχετικά με τα σύγχρονα συστήματα ύδρευσης, την
τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τα σουπερμάρκετ, η σύγχρονη φωτογραφία δεν θα
πρόσθετε και πολλά στη ζωή των πλούσιων βασιλέων –μπορούσαν απλά να δίνουν εντολή
στους καλύτερους καλλιτέχνες του βασιλείου να ζωγραφίζουν πορτραίτα για αυτούς
και τα υπόλοιπα μέλη της βασιλικής οικογένειας.
Ιδού ένα σπουδαίο απόσπασμα του
Joseph Schumpeter πάνω στο ίδιο θέμα: «Η μηχανή του καπιταλισμού είναι από την
αρχή μέχρι το τέλος μια μηχανή μαζικής παραγωγής, γεγονός που αναπόφευκτα
συνεπάγεται την παραγωγή για τις μάζες… Τα φτηνά υφάσματα, όπως εκείνα από
βαμβάκι και συνθετικά υλικά, οι μπότες, τα αυτοκίνητα και ούτω καθ’ εξής
αποτελούν τα τυπικά επιτεύγματα της καπιταλιστικής παραγωγής, και δεν είναι
κατά κανόνα βελτιώσεις που θα σήμαιναν και πολλά για έναν πλούσιο.»
»Η Βασίλισσα Ελισάβετ είχε
μεταξένιες κάλτσες. Το επίτευγμα του καπιταλισμού δεν έγκειται τόσο στην παροχή
περισσότερων μεταξένιων καλτσών στις βασίλισσες, αλλά στην πρόσβασή τους από
τις εργάτριες στα εργοστάσια ως αντάλλαγμα για τη σταδιακή μείωση του μόχθου».
Σε αυτό απάντησε ο Don Bordeaux
το 2007 στο Café Hayek, και η απάντηση αυτή είναι ο καλύτερος τρόπος για να
ανακεφαλαιωθεί το βασικό επιχείρημα αυτής της δημοσίευσης:
«Διαβάστε ξανά αυτή την
τελευταία πρόταση. Πρέπει να τη διδάξουμε στα παιδιά μας. Αντί αυτού, φοβάμαι
ότι διδάσκονται πως στον καπιταλισμό οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι
φτωχοί φτωχότεροι. Δεν είναι έτσι».
Εν τούτοις, είμαι βέβαιος ότι θα
συνεχίσουμε να ακούμε την Κλίντον, τον Σάντερς, τον Ομπάμα και άλλους
προοδευτικούς να λένε ότι τα κέρδη στην οικονομία της αγοράς πάνε στους
πλούσιους.
Δεν είναι έτσι!
Σκεφτείτε πόσο λανθασμένη είναι
η οπτική των προοδευτικών την επόμενη φορά που θα χρησιμοποιήσετε το laptop
σας, το σύστημα πλοήγησής σας, το SoundHound ή το Spotify, ή θα μετακινηθείτε
χρησιμοποιώντας το Uber ή το Lyft.
