BHmagazino, 2/8/2015
Το διαστημικό σκάφος Νew Horizons συνεχίζει να σαγηνεύει τη Γη αποστέλλοντας έγχρωμες φωτογραφίες (στις αποχρώσεις του καφέ και του κόκκινου) από τον Πλούτωνα. Ο διακεκριμένος αστροφυσικός της NASA Σταμάτης («Τομ») Κριμιζής, ο «νονός» του παρθενικού στην Ιστορία περάσματος από τον Πλούτωνα (στις 14 Ιουλίου 2015) αλλά και ο μοναδικός επιστήμονας που επισκέφθηκε (μέσα από τα όργανα και τα διαστημικά οχήματα που κατασκεύασε) και τους εννέα πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος, μιλάει στο BΗΜΑgazino για το τελευταίο μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας στην κατάκτηση του Διαστήματος.
Ο 77χρονος ακαδημαϊκός, που συνέδεσε το όνομά του με τα πιο σημαντικά προγράμματα της NASA (όπως οι θρυλικές αποστολές των Voyager 1 και 2) ενώ προ μηνών τού απονεμήθηκε το Βραβείο Συνολικής Προσφοράς από το Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος των ΗΠΑ (διάκριση που έχουν λάβει οι πιο μεγάλοι αμερικανοί ήρωες του Διαστήματος όπως οι Νιλ Αρμστρονγκ, Τζον Γκλεν κ.ο.κ.), εξηγεί ακόμη γιατί ποσώς ζηλεύει τους αστροναύτες, γιατί ο Κόκκινος Πλανήτης συνεχίζει να γοητεύει τους γήινους, αλλά και το ενδεχόμενο να σκοντάψουμε σε έναν εξωγήινο πολιτισμό. Μιλάει βέβαια και για το δικό του πολυτάραχο ταξίδι από τον Βροντάδο της Χίου στην άβυσσο του αεροδιαστήματος. Έπειτα από μισό αιώνα διαγαλαξιακών περιπετειών, ο επικεφαλής από το 1991 των διαστημικών προγραμμάτων στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς στο Μέριλαντ των ΗΠΑ ετοιμάζεται ήδη για την επόμενη αποστολή του. Είναι η προγραμματισμένη για την 31η Ιουλίου 2018 εκτόξευση του Solar Probe Plus: «Αγωνίζομαι γι' αυτό τα τελευταία σαράντα χρόνια. Αν με ρωτούσατε ποιο κομμάτι του Σύμπαντος θα ήθελα να ατενίσω, θα σας έλεγα δίχως σκέψη τον Ήλιο».
Κύριε καθηγητά, πώς βιώνετε στα 77 σας χρόνια το ιστορικό ταξίδι του New Horizons στον Πλούτωνα; Διαφέρει από τους επιστημονικούς θριάμβους της νιότης σας;
«Εχει ομολογουμένως άλλη γεύση δεδομένου ότι βρισκόμαστε στην εποχή των social media και το ενδιαφέρον του κόσμου είναι πρωτόγνωρο. Στην ιστοσελίδα της NASA είχαμε 5 δισ. "χτυπήματα". Εδώ στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς αναγκαστήκαμε να μεταφέρουμε την ιστοσελίδα έξω από το campus για να μην καταρρεύσει το σύστημα. Αρκεί να σας πω ότι στις 14 Ιουλίου 2015 είχαμε 250 εκατ. "χτυπήματα"! Να δείτε πόσα νέα παιδιά ήρθαν εδώ στο εργαστήριό μας! Οι αποστολές των Voyager 1 και 2 (1977), στις οποίες ήμουν επικεφαλής ερευνητής, δεν είχαν επ' ουδενί λόγω τέτοια προβολή και απήχηση».
Η αποστολή του New Horizons πέρασε διά πυρός και σιδήρου. Η κυβέρνηση Μπους παρ' ολίγον να την «παγώσει», ενώ και πρόσφατα, ύστερα από εννιάμισι ανέφελα χρόνια ταξιδιού, βιώσατε τον φόβο της ολικής κατάρρευσης, εξαιτίας μιας βλάβης στο διαστημικό σκάφος. Πώς είναι να αναμετριέσαι διαρκώς με αχαρτογράφητα νερά;
«Να σας θυμίσω μόνο ότι για εμένα προσωπικά αυτό το πολυτάραχο "ταξίδι" ξεκίνησε το 1965 με τον Αρη. Υπήρχαν βέβαια εδώ επιπλέον προβλήματα, καθότι ακόμη και η NASA δεν ήταν για πολλά χρόνια ώριμη για τον Πλούτωνα. Θα ήταν η πιο μακρινή αποστολή που είχε γίνει ποτέ και σχεδόν οι περισσότεροι ήταν πεπεισμένοι ότι θα αποτύχουμε. Θυμάμαι, στις 19 Ιανουαρίου 2006, όταν βρέθηκα στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ για την εκτόξευση του New Horizons, ο τότε διευθυντής των διαστημικών προγραμμάτων της NASA, Εντουαρντ Γουάιλερ, αναφώνησε: "Δεν το πιστεύω ότι τα καταφέρατε!". Σε κάθε "ταξίδι" ζεις με την αγωνία μέχρι το τελευταίο λεπτό, όπως π.χ. με τη βλάβη της 4ης Ιουλίου στο New Horizons. Εμεινε ξαφνικά βουβό και κληθήκαμε μέσα σε μιάμιση ώρα να επαναφέρουμε ένα διαστημόπλοιο στην κανονική του ρουτίνα. Πέρα από το επιστημονικό και ψυχικό σθένος που καλείσαι να επιδείξεις, χρειάζεται να έχεις "περάσει" σε όλα τα μέλη της ομάδας σου, που μένουν συχνά μερόνυχτα ξάγρυπνα στο Κέντρο Ελέγχου, ότι φέρουν εις πέρας μια ξεχωριστή αποστολή, ότι δημιουργούν Ιστορία».
Τα αποτελέσματα του ελληνικού δημοψηφίσματος σας βρήκαν και εσάς στο Κέντρο Ελέγχου. Πώς είναι, αλήθεια, να περιδινείσαι θριαμβευτής στο Διάστημα όταν η χώρα σου περιδινείται στο χάος;
«Δύσκολα, οφείλω να ομολογήσω. Το μυαλό μου έτρεχε διαρκώς στη χώρα που αγαπώ. Οι συνεργάτες μου στη NASA δεν σταματούσαν να με ρωτούν πώς ερμηνεύω τις εξελίξεις. Ηταν δύσκολο να το αποφύγω, τη στιγμή που η Ελλάδα ήταν συνεχώς πρώτο θέμα στα διεθνή μέσα. Εχουμε γίνει ρεζίλι σε όλον τον κόσμο για ανοησίες, κομπασμούς, πράγματα αδιανόητα στις άλλες χώρες... Αλλά όταν αντικρίζεις την πρώτη εικόνα από έναν κόσμο που ήταν για την ανθρωπότητα μια κουκκίδα φωτός, τα ξεχνάς όλα για λίγο. Αρχίζεις να διακρίνεις τις λεπτομέρειες, τον φλοιό του πλανήτη, τα χρώματα, τους παγετώνες, βιώνεις μια πρωτόγνωρη συναισθηματική διέγερση, αυτή υποθέτω που βίωσε ο Κολόμβος όταν αντίκρισε τις ακτές του Νέου Κόσμου. Είναι σαν να είσαι επάνω στο διαστημόπλοιο και με μάτια ανοιχτά διάπλατα να καταγράφεις έναν νέο κόσμο που αποκαλύπτεται».
Τους αστροναύτες τούς έχετε ζηλέψει;
«Όχι. Ο άνθρωπος είναι πολύ περιορισμένος, βλέπει με τα μάτια του ένα ορισμένο μήκος των ηλεκτρομαγνητικών κυμάτων που βρίσκεται στο οπτικό του πεδίο. Όμως τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα επεκτείνονται πολύ περισσότερο από όσο μπορούμε να δούμε. Τα δικά μου μάτια είναι σε κάθε (μη επανδρωμένη) αποστολή επάνω στο διαστημόπλοιο, με αποτέλεσμα να βλέπω πολύ περισσότερα από ό,τι θα μπορούσα ποτέ να διακρίνω ως επιβάτης. Τα ρομποτικά διαστημόπλοια αφενός μεν έχουν όργανα που ξεπερνούν τις αισθήσεις των ανθρώπων, αφετέρου φτάνουν σε προορισμούς απροσπέλαστους στον άνθρωπο. Δεν πρόκειται π.χ. να έχουμε αποστολές με ανθρώπινα πληρώματα στον Δία, στον Κρόνο, στον Ουρανό ή στον Πλούτωνα».
Με άλλα λόγια, εσείς βρίσκεστε όσο πιο κοντά μπορεί να φτάσει κανείς σε αυτά τα σώματα;
«Για αυτόν τον αιώνα σίγουρα. Δεν πρόκειται να φτάσουν τόσο μακριά ανθρώπινα πληρώματα».
Σε ποιο στάδιο βρίσκεται αυτή τη στιγμή η αποστολή του New Horizons;
«Σε πρώτη φάση το διαστημόπλοιο θα συνεχίσει μέχρι τα τέλη Αυγούστου να στέλνει στη Γη συμπιεσμένα ηλεκτρονικά δεδομένα (compressed data). Σε δεύτερη φάση θα γίνει η μεταφορά των ασυμπίεστων δεδομένων (decompressed data), που θα διαρκέσει έναν χρόνο».
Είναι αλήθεια ότι το New Horizons έφερε μία ακόμη πρωτιά: το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών σε αποστολή της NASA.
«Ναι. Από τους εβδομήντα που έλαβαν μέρος από διάφορα εργαστήρια και πανεπιστήμια της Αμερικής, τουλάχιστον οι τριάντα ήταν γυναίκες».
«Ναι. Από τους εβδομήντα που έλαβαν μέρος από διάφορα εργαστήρια και πανεπιστήμια της Αμερικής, τουλάχιστον οι τριάντα ήταν γυναίκες».
Ωστόσο δεν έχουν βρει ακόμη την ισότιμη θέση τους στην επιστήμη. Σας θυμίζω τον σάλο που προκάλεσε το πρόσφατο σεξιστικό σχόλιο του 72χρονου νομπελίστα της Ιατρικής Τιμ Χαντ ότι οι γυναίκες στο εργαστήριο είναι μπελάς...
«Η αλήθεια είναι ότι χωρίς ποτέ να ομολογείται, πάντα επικρατεί μια προκατάληψη απέναντι στις γυναίκες στην επιστήμη. Έχοντας διατελέσει επί 14 χρόνια διευθυντής διαστημικών προγραμμάτων εδώ στο Τζονς Χόπκινς, μπορώ να υπερηφανεύομαι που διόρισα την πρώτη γυναίκα επικεφαλής σε ένα διαστημικό πρόγραμμα το 1992. Είχα τότε 600 άτομα στη Διοίκηση Διαστήματος. Στο τέλος της θητείας μου, το μόλις 8% των γυναικών που "παρέλαβα" είχε φτάσει το 35%. Στις ΗΠΑ, πάντως, ο νόμος κατά των διακρίσεων στον χώρο εργασίας έχει επιβάλει ένα καθεστώς θετικής "διάκρισης": όταν έχεις απέναντί σου έναν άνδρα και μια γυναίκα με τα ίδια προσόντα, προσλαμβάνεις τη γυναίκα».
Εμείς, πάντως, στην Ελλάδα απέχουμε πολύ από οποιαδήποτε μορφή ισοτιμίας και αξιοκρατίας...
«Το γνωρίζω και το έχω καταδικάσει επανειλημμένως. Οι πολιτικοί που απορρίπτουν την αξιοκρατία και έχουν συμβάλει στη δημιουργία μιας κουλτούρας αποδοχής των διακρίσεων θα έπρεπε να ντρέπονται. Αποτελούν την καταστροφή της χώρας. Αυτή η λογική δυστυχώς διέπει όλα τα επίπεδα της ελληνικής κοινωνίας. Φεύγοντας από την Ελλάδα θεωρείς όαση μια χώρα η οποία είναι οργανωμένη, χρησιμοποιεί τη λογική, έχει αξιοκρατία, τιμά τους ανθρώπους της. Νιώθεις ανακούφιση από τον παραλογισμό».
Υποθέτω ότι θα έχετε σκεφτεί πολλές φορές το ενδεχόμενο ύπαρξης ενός εξωγήινου πολιτισμού και ότι σας συναρπάζει και εσάς όσο και εμάς...
«Μας συναρπάζει πάντα αναμφίβολα. Εκτιμάμε ότι η βιολογική δραστηριότητα που αναπτύχθηκε στη Γη είναι κατά πάσα πιθανότητα ένα φαινόμενο κοινό σε όλον τον Γαλαξία. Σύμφωνα δε με τη διατριβή του νέου επιστήμονα Έρικ Πετίγκουρα στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, υπολογίζεται ότι υπάρχουν περίπου 40 δισεκατομμύρια πλανήτες στην κατοικήσιμη ζώνη των ηλιακών συστημάτων του Γαλαξία μας, δηλαδή 1 στους 5 ήλιους. Όσον αφορά όμως την αντικειμενική γνώση δεν υπάρχουν στοιχεία. Και βέβαια όλα αυτά που λέγονται για εξωγήινους, "ανεξήγητα φαινόμενα" κ.ο.κ. ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας ή αποδεικνύονται οπτικές απάτες».
Και η περίφημη νέα «Γη» που αποκάλυψε προ ημερών το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ της ΝASA; Λέγεται ότι αυτός ο πλανήτης μοιάζει περισσότερο με τον δικό μας από όλους όσοι έχουν εντοπιστεί μέχρι σήμερα.
«Ο Kέπλερ-452b, όπως έχει ονομαστεί, είναι απλώς ένας από αυτούς τους πλανήτες που έτυχε να υπάρχει στο μικρό κομμάτι της ουράνιας σφαίρας που εξερευνά το διαστημόπλοιο Kέπλερ. Το γεγονός ότι ο ήλιος εκεί είναι κάπως πιο λαμπερός και αρχαιότερος κατά 2 δισ. χρόνια από τον δικό μας μπορεί να σημαίνει ότι ο πλανήτης έχει ήδη υποστεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αλλά αυτά είναι εικασίες, δίχως πραγματικά δεδομένα. Στο μέλλον θα είναι δυνατόν να μπορούμε να μετρήσουμε τα συστατικά και τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας αυτού του πλανήτη, καθώς και άλλων, και θα έχουμε καλύτερα μοντέλα».
Υπάρχει ακόμη στην Καλιφόρνια η SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence), η ειδική επιστημονική ομάδα που διεξάγει την έρευνα για τη λήψη σημάτων από το Διάστημα;
«Υπάρχει και εξακολουθεί να παράγει επιστημονική δουλειά. Χρησιμοποιεί ραδιοδέκτες αναζητώντας κάποιο σήμα στον Γαλαξία που προέρχεται από μη φυσικές πηγές. Ωστόσο, ενώ αυτή η προσπάθεια συνεχίζεται και διευρύνεται, μέχρι σήμερα δεν έχει φέρει κάποιο αποτέλεσμα».
Έχετε εξετάσει ποτέ την πιθανότητα ένας προηγμένος πολιτισμός να υπήρξε στο παρελθόν του δικού μας πλανήτη;
«Οπωσδήποτε όχι. Από τα απολιθώματα κ.ο.κ. οι ειδικοί είναι σε θέση να παρατηρήσουν όλους τους κρίκους που στηρίζουν τη θεωρία της εξέλιξης. Αν είχαν υπάρξει τέτοια ίχνη, θα είχαν βρεθεί».
«Οπωσδήποτε όχι. Από τα απολιθώματα κ.ο.κ. οι ειδικοί είναι σε θέση να παρατηρήσουν όλους τους κρίκους που στηρίζουν τη θεωρία της εξέλιξης. Αν είχαν υπάρξει τέτοια ίχνη, θα είχαν βρεθεί».
Πώς εξηγείτε ότι το σχέδιο αποίκισης του Άρη, που προωθεί η ολλανδική εταιρεία Mars One, θέλγει χιλιάδες εθελοντές ανά τον κόσμο;
«Ο Άρης δεν έχει πάψει να γοητεύει. Θα σας πω ένα περιστατικό. Ήμουν με μια παρέα από αστροναύτες στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον και κουβεντιάζαμε το ενδεχόμενο ενός απλού "ταξιδιού" στον Κόκκινο Πλανήτη (και όχι του εποικισμού του). Ένας γύρισε και είπε: "Εγώ θα πήγαινα, δεν με νοιάζει αν θα γύριζα ζωντανός". Μου έκανε εντύπωση πόσο αποφασισμένος ήταν. Επιθυμούσε διακαώς να μείνει στην Ιστορία ως ο πρώτος άνθρωπος που πέρασε σε άλλον πλανήτη, πέραν της Σελήνης. Και επρόκειτο για έναν νοήμονα άνθρωπο, μορφωμένο, αν και οι περισσότεροι από τους αστροναύτες έχουν διατελέσει πιλότοι δοκιμών, άρα έχουν τον κίνδυνο μέσα τους. Και υπάρχει, ξέρετε, πολύς τέτοιος κόσμος. Όσον αφορά τους ιδρυτές της Mars One, υπογραμμίζω ότι ήταν μη τεχνικοί. Το έκαναν αποκλειστικά για λόγους δημοσιότητας. Έμειναν κατάπληκτοι όταν είδαν την ανταπόκριση. Ήταν χιλιάδες οι αιτήσεις... Και από την Ελλάδα ακόμη».
«Ο Άρης δεν έχει πάψει να γοητεύει. Θα σας πω ένα περιστατικό. Ήμουν με μια παρέα από αστροναύτες στο Εθνικό Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον και κουβεντιάζαμε το ενδεχόμενο ενός απλού "ταξιδιού" στον Κόκκινο Πλανήτη (και όχι του εποικισμού του). Ένας γύρισε και είπε: "Εγώ θα πήγαινα, δεν με νοιάζει αν θα γύριζα ζωντανός". Μου έκανε εντύπωση πόσο αποφασισμένος ήταν. Επιθυμούσε διακαώς να μείνει στην Ιστορία ως ο πρώτος άνθρωπος που πέρασε σε άλλον πλανήτη, πέραν της Σελήνης. Και επρόκειτο για έναν νοήμονα άνθρωπο, μορφωμένο, αν και οι περισσότεροι από τους αστροναύτες έχουν διατελέσει πιλότοι δοκιμών, άρα έχουν τον κίνδυνο μέσα τους. Και υπάρχει, ξέρετε, πολύς τέτοιος κόσμος. Όσον αφορά τους ιδρυτές της Mars One, υπογραμμίζω ότι ήταν μη τεχνικοί. Το έκαναν αποκλειστικά για λόγους δημοσιότητας. Έμειναν κατάπληκτοι όταν είδαν την ανταπόκριση. Ήταν χιλιάδες οι αιτήσεις... Και από την Ελλάδα ακόμη».
Λέγεται ότι το πρότζεκτ έχει πλέον τη συνδρομή σοβαρών επιστημονικών συμβούλων, ανθρώπων που...
«Κοιτάξτε, υπάρχουν άνθρωποι και άνθρωποι» (γελάει).
«Κοιτάξτε, υπάρχουν άνθρωποι και άνθρωποι» (γελάει).
Λέτε δηλαδή ότι η εποίκιση του Άρη δεν είναι εφικτή με τα δεδομένα που έχουμε σήμερα...
«Με τα σημερινά δεδομένα, όχι, δεν είναι. Πρόκειται για μια μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα. Οπωσδήποτε θα λάβει χώρα τα επόμενα τριάντα χρόνια...».
«Με τα σημερινά δεδομένα, όχι, δεν είναι. Πρόκειται για μια μεγάλη πρόκληση για την ανθρωπότητα. Οπωσδήποτε θα λάβει χώρα τα επόμενα τριάντα χρόνια...».
Το λέτε με απόλυτη βεβαιότητα!
«Μοιραζόμαστε την πεποίθηση ότι πρέπει να στραφούμε στον πιο κοντινό μας πλανήτη. Είμαι πρόεδρος του Συμβουλίου της Διεθνούς Διαστημικής Υπηρεσίας. Πέρυσι πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον μια συνάντηση των διοικητών όλων των διαστημικών υπηρεσιών (από σαράντα κράτη) με αυτό ακριβώς το αντικείμενο: τη συνεργασία για μια αποστολή στον Αρη. Βέβαια, δεν έχει φτάσει ακόμη στο επίπεδο του προγραμματισμού, διότι αφενός μεν το κόστος θα είναι αστρονομικό, αφετέρου η οργάνωση μιας τέτοιας αποστολής είναι εξαιρετικά σύνθετη. Το Apollo (σ.σ.: το περίφημο επανδρωμένο διαστημικό πρόγραμμα της NASA για την εξερεύνηση της Σελήνης) θα ωχριά μπροστά στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει μια αποστολή στον Άρη!»
«Μοιραζόμαστε την πεποίθηση ότι πρέπει να στραφούμε στον πιο κοντινό μας πλανήτη. Είμαι πρόεδρος του Συμβουλίου της Διεθνούς Διαστημικής Υπηρεσίας. Πέρυσι πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον μια συνάντηση των διοικητών όλων των διαστημικών υπηρεσιών (από σαράντα κράτη) με αυτό ακριβώς το αντικείμενο: τη συνεργασία για μια αποστολή στον Αρη. Βέβαια, δεν έχει φτάσει ακόμη στο επίπεδο του προγραμματισμού, διότι αφενός μεν το κόστος θα είναι αστρονομικό, αφετέρου η οργάνωση μιας τέτοιας αποστολής είναι εξαιρετικά σύνθετη. Το Apollo (σ.σ.: το περίφημο επανδρωμένο διαστημικό πρόγραμμα της NASA για την εξερεύνηση της Σελήνης) θα ωχριά μπροστά στις δυσκολίες που θα αντιμετωπίσει μια αποστολή στον Άρη!»
Για ποιον λόγο;
«Υπάρχουν επιπλέον και ορισμένα άλυτα προβλήματα που αφορούν τα ανθρώπινα πληρώματα που ενδέχεται να ταξιδέψουν στον Άρη. Εκτός από τις ηλιακές εκρήξεις που μπορούν να σκοτώσουν το πλήρωμα μέσω της ακτινοβολίας των πρωτονίων, υφίστανται και οι φυσιολογικές, μη αναστρέψιμες αλλαγές που συντελούνται στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως π.χ. η απώλεια οστικής μάζας. Υπάρχουν αστροναύτες που όταν προσεδαφιστούν ύστερα από πολύμηνη παραμονή στον διαστημικό σταθμό, εμφανίζουν δυσκολία στο περπάτημα. Μέχρι σήμερα, λοιπόν, δεν έχουν ανακαλυφθεί οι θεραπείες που θα μπορούσαν να αντιστρέψουν και τις βλάβες από την ακτινοβολία και από την απώλεια οστικής μάζας».
Η σαγήνη που μας ασκεί το Διάστημα μοιάζει, πάντως, ανεξάντλητη...
«Μα μεγαλώνουμε με αυτήν! Σκεφθείτε πως όλοι μας από παιδιά ατενίζουμε τα άστρα στον νυχτερινό ουρανό (εγώ το έκανα στον Βροντάδο της Χίου!) και αναρωτιόμαστε τι κρύβεται πίσω από αυτές τις δισεκατομμύρια πηγές φωτός, γιατί βρίσκονται εκεί κ.ο.κ. Πρόκειται για ερωτήματα που σχετίζονται με τη Θεωρία της Εξέλιξης, βρίσκονται εγγεγραμμένα στην ανθρώπινη ψυχή ή, αν θέλετε, στον "σκληρό δίσκο" μας. Δεν πρόκειται να σβηστούν γρήγορα ή εύκολα».
Η δική σας ενασχόληση με τα μυστικά του Σύμπαντος, εδώ και μισό αιώνα, σας έδωσε, σε προσωπικό πλέον επίπεδο, απαντήσεις σε θεμελιώδη φιλοσοφικά ερωτήματα;
«Ξέρετε, όταν ζεις με απτά δεδομένα, με στοιχεία που προκύπτουν από τη διενέργεια πειραμάτων, γίνεσαι υπέρμετρα αντικειμενικός. Θα σας έλεγα, λοιπόν, ότι οι απαντήσεις σε αυτά τα αιώνια ερωτήματα είναι απλά άφθαστες σε μία ζωή. Τα βήματά μας είναι στην πραγματικότητα μηδαμινά, η γνώση απέραντη. Θα σας έλεγα ότι έχουμε βουτήξει τα πόδια μας στην ακροθαλασσιά αλλά δεν έχουμε πάει πολύ βαθιά μέσα στον ωκεανό. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Τo διαστημόπλοιο Voyager (που ταξιδεύει 38 χρόνια και έχει περάσει στο διαστρικό κενό) βρίσκεται τώρα σε απόσταση 20 δισ. χλμ. από τη Γη, τη στιγμή που το πιο κοντινό σε εμάς αστέρι, το Άλφα Κενταύρου, απέχει 43 τρισεκατομμύρια χλμ.! Λοιπόν, το σήμα από το Voyager παίρνει 18 ώρες και 30 λεπτά για να φτάσει στη Γη, με την ταχύτητα του φωτός (300.000 χλμ. το δευτερόλεπτο). Όμως το Άλφα Κενταύρου βρίσκεται 4,3 έτη φωτός μακριά! Σκεφθείτε, λοιπόν, τι σημαίνει να φτάσει κανείς ακόμη και στον πιο κοντινό μας γείτονα στον Γαλαξία.
«Ξέρετε, όταν ζεις με απτά δεδομένα, με στοιχεία που προκύπτουν από τη διενέργεια πειραμάτων, γίνεσαι υπέρμετρα αντικειμενικός. Θα σας έλεγα, λοιπόν, ότι οι απαντήσεις σε αυτά τα αιώνια ερωτήματα είναι απλά άφθαστες σε μία ζωή. Τα βήματά μας είναι στην πραγματικότητα μηδαμινά, η γνώση απέραντη. Θα σας έλεγα ότι έχουμε βουτήξει τα πόδια μας στην ακροθαλασσιά αλλά δεν έχουμε πάει πολύ βαθιά μέσα στον ωκεανό. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα. Τo διαστημόπλοιο Voyager (που ταξιδεύει 38 χρόνια και έχει περάσει στο διαστρικό κενό) βρίσκεται τώρα σε απόσταση 20 δισ. χλμ. από τη Γη, τη στιγμή που το πιο κοντινό σε εμάς αστέρι, το Άλφα Κενταύρου, απέχει 43 τρισεκατομμύρια χλμ.! Λοιπόν, το σήμα από το Voyager παίρνει 18 ώρες και 30 λεπτά για να φτάσει στη Γη, με την ταχύτητα του φωτός (300.000 χλμ. το δευτερόλεπτο). Όμως το Άλφα Κενταύρου βρίσκεται 4,3 έτη φωτός μακριά! Σκεφθείτε, λοιπόν, τι σημαίνει να φτάσει κανείς ακόμη και στον πιο κοντινό μας γείτονα στον Γαλαξία.
Οταν λοιπόν "συνδιαλέγεσαι" με τέτοιες αποστάσεις, δεν μπορείς να πιστεύεις ή να επινοείς θεωρίες που δεν στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα, ούτε βέβαια να κομπορρημονείς ότι είσαι με βεβαιότητα σε θέση να απαντήσεις στα αιώνια ερωτήματα: πώς γεννηθήκαμε, πού πάμε, υπάρχει ζωή κάπου αλλού κ.ο.κ. Σε προσωπικό επίπεδο, βέβαια, έχω και εγώ τις ίδιες πανανθρώπινες απορίες».
Δεν διαθέτετε όμως μια επιπλέον διαίσθηση από τον μέσο άνθρωπο;
«Διαίσθηση, πιθανώς ναι. Παρ' όλα αυτά, σας το ξαναλέω, όταν είσαι επιστήμονας εστιάζεις πρωτίστως στο εφικτό. Τι σημαίνει αυτό που κάνω τώρα; Οι παρατηρήσεις στον Πλούτωνα, η ομορφιά του, τα χρώματα και το κλίμα του, η πιθανή ύπαρξη υπόγειας λίμνης στο βάθος του πλανήτη, όχι από νερό αλλά π.χ. από υγρό άζωτο. Αυτές είναι ερωτήσεις απτές, που μπορούμε πλέον να τις απαντήσουμε με δεδομένα».
«Διαίσθηση, πιθανώς ναι. Παρ' όλα αυτά, σας το ξαναλέω, όταν είσαι επιστήμονας εστιάζεις πρωτίστως στο εφικτό. Τι σημαίνει αυτό που κάνω τώρα; Οι παρατηρήσεις στον Πλούτωνα, η ομορφιά του, τα χρώματα και το κλίμα του, η πιθανή ύπαρξη υπόγειας λίμνης στο βάθος του πλανήτη, όχι από νερό αλλά π.χ. από υγρό άζωτο. Αυτές είναι ερωτήσεις απτές, που μπορούμε πλέον να τις απαντήσουμε με δεδομένα».
Ποιο περιστατικό της ζωής σας άσκησε τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτό που τελικά γίνατε;
«Η συνάντησή μου με τον μέντορά μου, τον Τζέιμς Βαν Άλεν (σ.σ.: ο οποίος κατασκεύασε τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο). Τον γνώρισα όταν ήμουν 21 ετών. Και όταν ως μεταπτυχιακός φοιτητής έφτασα σε ένα εργαστήριο στη Σχολή Φυσικής της Αϊόβα, όπου τρία χρόνια νωρίτερα είχαν ανακαλυφθεί οι "Ζώνες Βαν Άλεν" (σ.σ.: οι ζώνες ακτινοβολίας που περιβάλλουν τη Γη) και πραγματοποιούνταν πειράματα που διάνοιγαν δρόμους σε μεγάλες ανακαλύψεις, έγινα ένας άλλος. Ο Βαν Άλεν ήταν εκείνος ο οποίος από έναν συνηθισμένο φυσικό με μετέτρεψε σε έναν άνθρωπο που ονειρεύεται πώς λειτουργεί η φύση, πώς λειτουργούν οι πλανήτες, τι υπάρχει στο ηλιακό μας σύστημα, πώς ενεργοποιείται η ύλη, πώς αντιδρούν τα μαγνητικά πεδία. Ένα από τα βασικά πιστεύω του ήταν: "You have to give yourself the chance to get lucκy" ("Πρέπει να δώσεις στον εαυτό σου την ευκαιρία να σταθείς τυχερός"). Πολλοί αυτό το αποκαλούν "τύχη". Όμως κατ' ουσίαν σημαίνει ότι κατέχεις τη γνώση και την επάρκεια να αναγνωρίσεις το καινούργιο. Τίποτα δεν επαφίεται στην τύχη. "Τυχαίνει" το ίδιο πράγμα σε πολλούς, πόσοι όμως, όταν "σκοντάψουν στο καινούργιο", το αντιλαμβάνονται;».
«Η συνάντησή μου με τον μέντορά μου, τον Τζέιμς Βαν Άλεν (σ.σ.: ο οποίος κατασκεύασε τον πρώτο αμερικανικό δορυφόρο). Τον γνώρισα όταν ήμουν 21 ετών. Και όταν ως μεταπτυχιακός φοιτητής έφτασα σε ένα εργαστήριο στη Σχολή Φυσικής της Αϊόβα, όπου τρία χρόνια νωρίτερα είχαν ανακαλυφθεί οι "Ζώνες Βαν Άλεν" (σ.σ.: οι ζώνες ακτινοβολίας που περιβάλλουν τη Γη) και πραγματοποιούνταν πειράματα που διάνοιγαν δρόμους σε μεγάλες ανακαλύψεις, έγινα ένας άλλος. Ο Βαν Άλεν ήταν εκείνος ο οποίος από έναν συνηθισμένο φυσικό με μετέτρεψε σε έναν άνθρωπο που ονειρεύεται πώς λειτουργεί η φύση, πώς λειτουργούν οι πλανήτες, τι υπάρχει στο ηλιακό μας σύστημα, πώς ενεργοποιείται η ύλη, πώς αντιδρούν τα μαγνητικά πεδία. Ένα από τα βασικά πιστεύω του ήταν: "You have to give yourself the chance to get lucκy" ("Πρέπει να δώσεις στον εαυτό σου την ευκαιρία να σταθείς τυχερός"). Πολλοί αυτό το αποκαλούν "τύχη". Όμως κατ' ουσίαν σημαίνει ότι κατέχεις τη γνώση και την επάρκεια να αναγνωρίσεις το καινούργιο. Τίποτα δεν επαφίεται στην τύχη. "Τυχαίνει" το ίδιο πράγμα σε πολλούς, πόσοι όμως, όταν "σκοντάψουν στο καινούργιο", το αντιλαμβάνονται;».
Στη δική σας, πάντως, πορεία έπαιξε ρόλο και το τάιμινγκ. Η εκτόξευση του ρωσικού πυραύλου Σπούτνικ (1957), γνωστή και ως «δεύτερο Περλ Χάρμπορ», σας βρήκε σε ηλικία 19 ετών να ξεκινάτε σπουδές στις ΗΠΑ, τη στιγμή ακριβώς που οι Αμερικανοί μπαίνουν ορμητικά στην κούρσα για την κατάκτηση του Διαστήματος...
«Είναι αυτό που λέμε "Πρέπει να είσαι στο κατάλληλο μέρος την κατάλληλη στιγμή". Έτυχε να ζήσω σε μια δεκαετία που η ανθρωπότητα στρεφόταν προς μια καινούργια εποχή. Μην ξεχνάτε ότι τότε ζούσαμε μέσα στον φόβο για το ξέσπασμα ενός πυρηνικού πολέμου, κατασκευάζονταν καταφύγια κ.ο.κ. Αυτό ήταν ένα τεράστιο υπαρξιακό σοκ για την αμερικανική κοινωνία. Και αυτό ακριβώς το σοκ έδωσε τρομερή ώθηση στην έρευνα, στην τεχνολογία, στην εκπαίδευση, στις θετικές επιστήμες. Όλα αυτά ήταν ευεργετικά για τη δική μου πορεία».
Αυτό το Grand Tour σας στο Διάστημα είχε προσωπικό κόστος;
«Δεν μπορεί κανείς να επιτύχει υψηλούς σκοπούς χωρίς θυσίες. Στις 5 Ιουλίου που πήγα στο Κέντρο Ελέγχου για την "επιπλοκή" που είχαμε με το Νew Horizons, η επικεφαλής Αλίς Μπάουμαν έμεινε 48 ώρες ξάγρυπνη. Και στη δική μου περίπτωση, η προσωπική ζωή ήρθε δεύτερη... Αν και κρατούσα μια ισορροπία με τη βοήθεια του οικογενειακού μου περιβάλλοντος. Τα καλοκαίρια π.χ. που εγώ έλειπα ή ταξίδευα, έστελνα τα τρία αγόρια μου στην αδελφή μου στη Χίο. Έτσι άλλωστε έμαθαν και πολύ καλά ελληνικά. Και οι τρεις ήταν πιο συνετοί από εμένα. Ο ένας τους είναι γιατρός, ο άλλος οικονομολόγος, ο τρίτος δουλεύει σε μια μεγάλη τράπεζα».
«Δεν μπορεί κανείς να επιτύχει υψηλούς σκοπούς χωρίς θυσίες. Στις 5 Ιουλίου που πήγα στο Κέντρο Ελέγχου για την "επιπλοκή" που είχαμε με το Νew Horizons, η επικεφαλής Αλίς Μπάουμαν έμεινε 48 ώρες ξάγρυπνη. Και στη δική μου περίπτωση, η προσωπική ζωή ήρθε δεύτερη... Αν και κρατούσα μια ισορροπία με τη βοήθεια του οικογενειακού μου περιβάλλοντος. Τα καλοκαίρια π.χ. που εγώ έλειπα ή ταξίδευα, έστελνα τα τρία αγόρια μου στην αδελφή μου στη Χίο. Έτσι άλλωστε έμαθαν και πολύ καλά ελληνικά. Και οι τρεις ήταν πιο συνετοί από εμένα. Ο ένας τους είναι γιατρός, ο άλλος οικονομολόγος, ο τρίτος δουλεύει σε μια μεγάλη τράπεζα».
Να υποθέσω ότι ο δικός σας ύπνος κατακλύζεται από διαστημικά όνειρα;
«Να σας πω την αλήθεια, έχω ξυπνήσει κάθιδρος από εφιάλτες με διαστημικά οχήματα που παθαίνουν βλάβες. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια που ταξιδεύω αρκετά, ο χειρότερος εφιάλτης μου είναι ότι χάνω το laptop μου στο αεροδρόμιο».
«Να σας πω την αλήθεια, έχω ξυπνήσει κάθιδρος από εφιάλτες με διαστημικά οχήματα που παθαίνουν βλάβες. Βέβαια, τα τελευταία χρόνια που ταξιδεύω αρκετά, ο χειρότερος εφιάλτης μου είναι ότι χάνω το laptop μου στο αεροδρόμιο».
