31 August 2023

Ποιος είναι ο Στέφανος Κασσελάκης;

του Χρήστου Χωμενίδη, Capital.gr, 28/8/23

Αύριο -ή το αργότερο μεθαύριο- ο Στέφανος Κασσελάκης αναμένεται να ανακοινώσει την υποψηφιότητά του για τη θέση του προέδρου του Σύριζα. Καθώς ο Κασσελάκης θεωρείται φίλος του Αλέξη Τσίπρα, υποστηρίζεται προσέτι από τον Παύλο Πολάκη, ασκούνται πιέσεις προς τον Νίκο Παππά να αποσυρθεί από την κούρσα. Από την άλλη, η κίνηση των "53" αντιδρά έντονα, ο πρώην διευθυντής μάλιστα του γραφείου του Νίκου Φίλη κύριος Τάκης Κατσαρός κατηγόρησε τον Στέφανο Κασσελάκη ότι διεξάγει προσωπική εκστρατεία, εξαγοράζει δημοσιότητα, στήνει μηχανισμό αυτοπροβολής. Εμμέσως δε πλην σαφέστατα τον χαρακτήρισε "ψώνιο".  

Ποιος είναι ο Στέφανος Κασσελάκης; Από πού ξεφύτρωσε;

Την ίδια απορία θα είχατε πιθανότατα το 2010, όταν εν μέσω της χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους, ορμητικός εισέβαλε στον δημόσιο χώρο ένας καθηγητής πανεπιστημίου, κοσμοπολίτης, σε στενή επαφή με τα πιο σύγχρονα διεθνώς ρεύματα σκέψης και μάς ανήγγειλε πως η μιζέρια που προοιωνιζόταν το μνημόνιο δεν αποτελούσε μονόδρομο. Ότι η χώρα είχε τη δύναμη να αντισταθεί στην ύπουλη θωπεία των τροϊκανών και να χαράξει τη δική της επαναστατική πορεία. Αρκεί οι πολίτες της να το αποφάσιζαν και να εμπιστεύονταν τη ρηξικέλευθη θεώρησή του. Οι πνιγμένοι από τα μαλλιά τους πιάνονται. Αναρίθμητοι Έλληνες γοητεύτηκαν, πίστεψαν, εξιδανίκευσαν τον Γιάνη με ένα νι. Όταν, το 2015, εντάχθηκε στα ψηφοδέλτια του Σύριζα, έλαβε περισσότερους από 135000 σταυρούς. Ο Αλέξης Τσίπρας του ανέθεσε το Υπουργείο Οικονομικών. 

Ο Κασσελάκης δεν διαθέτει μάλλον την επιστημονική σκευή και την ευγλωττία του Βαρουφάκη. Οι πολιτικές του θέσεις, όπως τις εκθέτει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν εντυπωσιάζουν για την πρωτοτυπία τους. Δεν είναι αυτό που λένε "out of the box". Για διαφάνεια μιλάει ο άνθρωπος, για χτύπημα της διαφθοράς, για δικαιότερη φορολόγηση, μείωση του ΦΠΑ και εξομοίωση των μπλοκάκηδων με τους μισθωτούς. Για χωρισμό του κράτους από την εκκλησία. Για ίσα δικαιώματα στις κοινωνικές μειονότητες. Μας τα είπαν κι άλλοι. Όταν άλλωστε η κοινωνία βρίσκεται σε τροχιά ομαλότητας και ανάπτυξης -με δομικές έστω στρεβλώσεις- δεν έχει ανάγκη από μαγικές λύσεις. Ούτε από δραματικές αφηγήσεις. Διεκτραγωδώντας ο Σύριζα στην προεκλογική του εκστρατεία την καθημερινότητα, εμφανίζοντας τους Έλληνες να υποφέρουν το 2023 όσο σχεδόν το 2012, το μόνο που κατάφερε ήταν να συντριβεί.

Εκείνο που κινεί το ενδιαφέρον στον Στέφανο Κασσελάκη δεν είναι οι προτάσεις του. Μα το προφίλ του. Παιδί πλούσιας οικογένειας, η οποία καταστράφηκε -διαβάζω- εξαιτίας του παραδικαστικού κυκλώματος, μετανάστευσε στα δεκατέσσερά του στην Αμερική. Ο θρίαμβός του σε έναν διαγωνισμό μαθηματικών για εφήβους τού έδωσε την ευκαιρία να φοιτήσει στα καλύτερα σχολεία και μια υποτροφία από τον Ανδρέα Δρακόπουλο, πρόεδρο του ιδρύματος Νιάρχος, να λάβει δύο πτυχία από το πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Ξεκίνησε τις δημόσιες παρεμβάσεις του αρθρογραφώντας στην εφημερίδα της ομογένειας "Εθνικός Κήρυκας". Ασχολήθηκε παραλλήλως με το επιχειρείν και στα τριάντα του ήταν ήδη ένας ταχέως ανερχόμενος εφοπλιστής. Πολίτης με εντονότατες κοινωνικές ευαισθησίες ο Στέφανος Κασσελάκης δεν θα αρκούνταν στην επαγγελματική επιτυχία και στον πλούτο. Συμμετείχε εθελοντικά στην καμπάνια του Τζο Μπάιντεν. Και έπειτα προσχώρησε στον Σύριζα και αποδέχθηκε μια μη εκλόγιμη θέση στο ψηφοδέλτιο επικρατείας.

Δεν εντυπωσιαστήκατε ιδιαίτερα; Δείτε τον σε ένα από τα πολλά βίντεο που υπάρχουν στο διαδίκτυο. Είναι νεότατος, μόλις τριανταπέντε. Ευειδέστατος, με μια "clean cut” ομορφιά - παρόμοιά της έχουμε να θαυμάσουμε στο πολιτικό μας στερέωμα από την εποχή που εμφανίστηκε ο Παύλος Γερουλάνος. Ξανθός, ευσταλής, γυμνασμένος. Είναι επιπλέον γκέι. Γκέι μοντέρνας κοπής, με μόνιμο σύντροφο, με τον οποίον έχει επισημοποιήσει τη σχέση του, φωτογραφίζονται αγκαλιά με έναν γλυκύτατο σκύλο, σχεδιάζουν να αποκτήσουν παιδί με παρένθετη μητέρα. Μπορεί ο δυστυχής πολιτευτής της "Ελληνικής Λύσης" που τον αντιμετώπισε τηλεοπτικά να επικαλούνταν τα ιερά και τα όσια της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας, μεγάλο μέρος όμως του κοινού, σίγουρα οι εν δυνάμει ψηφοφόροι του, εντυπωσιάστηκαν από τον αστραφτερό και γενναίο Στέφανο Κασσελάκη.  

Τι άλλο θέλετε; Εάν ρωτούσατε τo ChatGPT τι σημαίνει προοδευτικός πολιτικός στην Ελλάδα του 2023, θα σας περιέγραφε ή θα σας ζωγράφιζε τον Στέφανο Κασσελάκη. 

Προφανώς η δημόσια ζωή μας δεν λειτουργεί -ακόμα τουλάχιστον- με όρους τεχνητής νοημοσύνης. Στην πιάτσα οι πολιτικοί κρίνονται από τα λόγια και τα έργα τους, περνιούνται από λεπτό κόσκινο, οφείλουν να διαθέτουν υπομονή ιώβεια, επιμονή γαϊδουρινή, να αντέχουν τα χτυπήματα κάτω από τη ζώνη και ενδεχομένως να τα ανταποδίδουν, να γονατίζουν, να ξανασηκώνονται. Δεν αρκεί ένα ελκυστικό παρουσιαστικό και ένας στρωτός λόγος. Πολύ αμφιβάλλω εξάλλου για το κατά πόσο η ελληνική κοινωνία έχει ωριμάσει αρκετά ώστε να αναδείξει ως αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης κάποιον με την ερωτική ιδιαιτερότητα του Στέφανου Κασσελάκη. Το γεγονός και μόνο -εννοείται- ότι ένας διακηρυγμένος ομοφυλόφιλος διεκδικεί την ηγεσία του δεύτερου σε δύναμη κόμματος, γεννά μεγάλη αισιοδοξία.

Το ζήτημα δεν είναι ο Στέφανος Κασσελάκης, ο οποίος πιθανόν να μάς απασχολεί για τα επόμενα τριάντα χρόνια, το πιθανότερο εντούτοις -κατά τη γνώμη μου- είναι να σύντομα να μπουχτίσει και να επιστρέψει στην Αμερική. Είναι το σύνδρομο του μεσσία από τα ξένα.

Όσο βαθιές ρίζες έχει στην κοινωνία μας η οικογενειοκρατία, όσο οι τίτλοι και τα οφίκια μεταβιβάζονται κληρονομικά, άλλο τόσο φαντασιωνόμαστε πως θα έρθει κάποιος από μακριά, σκίζοντας στεριές και θάλασσες, και θα μας αλλάξει τη μοίρα. Στον τόπο του κανείς δεν περνάει για προφήτης. Εκείνον αντιθέτως που έχει διαφορετικό λούστρο, διαφορετικό αέρα, ίσως και μια ελαφρά προφορά, τον ερωτευόμαστε. Αποκαλυπτόμαστε μπροστά του. Θαμπωνόμαστε από τα παράσημά του κι ας φαίνονται με τη δεύτερη μόλις ματιά κίβδηλα. Τρανό παράδειγμα ο "δόκτωρ" Γεώργιος Κοσκωτάς.

Πρόκειται για συλλογική ανάμνηση που ξεκινάει από την περίπτωση του Ελευθερίου Βενιζέλου; Ή του Ιωάννη Καποδίστρια; Αποτελεί επαρχιωτισμό, ξενομανία; Ή όντως ένα φρέσκο βλέμμα πάνω στα δεινά, στις κακοδαιμονίες μας μπορεί να αποδειχθεί πολύτιμο, αποκαλυπτικό; 

Ο μοναδικός πάντως πολιτικός στην Ελλάδα ο οποίος τα συνδύαζε αμφότερα, ήταν και γόνος -γιός πρωθυπουργού- και φερμένος απ’ έξω, θριάμβευσε, κυριάρχησε επί δεκαετίες. Ονομαζόταν Ανδρέας Παπανδρέου. 




Έχει καμιά τύχη ο Κασσελάκης;

Capital.gr, 30/8/23, του Μανόλη Καψή

Θα μπορούσε να είναι ο ιδανικός υποψήφιος. Νέος, ωραίος, μοντέρνος, επιτυχημένος, πλούσιος και gay. Ακαταμάχητος συνδυασμός για ένα κόμμα που έχει χάσει το sex appeal του και την πρόσβαση στους νέους. Γιατί όχι λοιπόν ο Στεφανος Κασσελάκης για διάδοχος του Αλέξη Τσίπρα;

Μήπως γιατί είναι νέος, ωραίος, μοντέρνος, επιτυχημένος και πλούσιος;

Απέναντί του έχει έναν αιώνιο φοιτητή που αν δεν είχε έναν κληρονομημένο κοσμοπολιτισμό και ένα χιούμορ που τον διασώζει, θα περνούσε τελείως απαρατήρητος ακόμα και σε πάρτι με πωλητές τάπερ, έναν νταραβεριστή της εξουσίας που μοστράρει την ποινική του καταδίκη ως παράσημο αριστεροσύνης, έναν υπερήλικα παλαιοπασόκο, οπαδό των ψεκασμένων θεωριών συνωμοσίας, που δεν έχει συναίσθηση ούτε της αλλαγής εποχής, ούτε του κοινωνικού περιβάλλοντος και μια οπαδό της αριστερής παλινόρθωσης που ξεχωρίζει όχι τόσο με τις ιδέες της, αλλά με το γεγονός ότι το physique της κάνει τόσο μεγάλο κοντράστ με τις παρωχημένες απόψεις της, που προξενεί εντύπωση και περιέργεια. Γιατί όχι ο Στέφανος Κασσελάκης λοιπόν;

Κάτω από τις αναρτήσεις του, για τις ιδέες και τις προτάσεις που του στέλνουν οι followers και που θέλει να εντάξει στο πρόγραμμά του, διαβάζω την κριτική ότι όλες είναι κοινότοπες και δεν έχει πρωτότυπες, ριζοσπαστικές ιδέες. Εντάξει η πρόταση να γίνει η Ελλάδα "πρότυπο ισότητας στην Ευρώπη" μπορεί να μην μας άφησε με το στόμα ανοιχτό, αλλά η ιδέα να ανοίξει το δημόσιο πανεπιστήμιο σε δωρεές και συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια δεν είναι αδιάφορη - τουλάχιστον για στέλεχος του ΣΥΡΙΖΑ -, ούτε είναι για πέταμα η πρόταση για τη γενίκευση της επιστολικής ψήφου ή τη μετατροπή του ελληνικού Στρατού σε αμιγώς επαγγελματικό. Ή η μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης των μισθωτών.

Μπορεί να μην είναι τόσο πετυχημένη βέβαια όσο η πρόταση του μαστρο - Νίκου Παππά στους οπαδούς του ΣΥΡΙΖΑ, που τους κάλεσε να "χτίσουν μαζί το σπίτι κάθε προοδευτικού πολίτη" ή η πρόταση Αχτσιόγλου, για ένα νέο παραγωγικό μοντέλο "που θα επενδύει στην έρευνα και την καινοτομία και θα υποστηρίζει την προσπάθεια του κάθε εργαζόμενου, ελεύθερου επαγγελματία, επιστήμονα, αγρότη και επιχειρηματία", αλλά υποθέτω ότι έτσι είναι με τα προγράμματα των υποψηφίων. Είναι γενικόλογα.

Μήπως δεν είναι αρκετά αριστερός; Συγνώμη που προβοκάρω τις ευαίσθητες ψυχές όσων θα πάνε να ψηφίσουν για τον διάδοχο του κ. Τσίπρα, αλλά γιατί είναι προσόν να είσαι αριστερός σήμερα ή γιατί είναι απαραίτητο να είναι παραδοσιακός αριστερός ο νέος ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ; Βασικό προσόν του ηγέτη είναι να ενώνει τους οπαδούς, να πείθει τους ψηφοφόρους και να μπορεί να κερδίσει τις εκλογές, όχι να είναι αριστερός. Εκτός και αν πιστεύουν ακόμα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα αλλάξει τον κόσμο και την Ελλάδα και θα μεταμορφώσει τις αγορές, τα νταούλια και τον καπιταλισμό στην Ευρώπη. Ούτε η Αχτσιόγλου δεν τα λέει πια αυτά.

Εν πάση περιπτώσει, αν δεν με πιστεύουν ας ρωτήσουν και τον Αλέκο Αλαβάνο που κάτι ξέρει παραπάνω. Άλλωστε αν το αριστερόμετρο έβγαζε τους ηγέτες, θα ήταν απλό. Θα αρκούσε να βρούνε τον τελευταίο αναγνώστη των "Ιστοριών του κυρίου Κόινερ" και θα τον εξέλεγαν πρόεδρο. Φοβάμαι ότι δεν θα βρουν προκοπή…

Μήπως φταίει που ο Στέφανος Κασσελάκης είναι πλούσιος και έχει κάνει την περιουσία του στις ΗΠΑ; Και μάλιστα στα ναυτιλιακά; Η αλήθεια είναι ότι τα προσόντα αυτά δεν είναι και τα πιο δυνατά για τον ΣΥΡΙΖΑ, όπου ο κρατισμός είναι ακόμα αξία αδιαπραγμάτευτη και οι προσλήψεις στο δημόσιο το φάρμακο δια πάσα νόσον και πάσα μαλακία, αλλά θα ήμασταν άδικοι αν θεωρούσαμε το βιογραφικό του Στέφανου Κασσελάκη το μεγάλο εμπόδιο για την εκλογή του. Άλλωστε, ο Στέφανος Κασσελάκης έχει εγκαταλείψει την Goldman Sachs γιατί είδε - λέει - την αλαζονεία που δημιουργεί ο πλούτος (μεταξύ μας ακούγεται λίγο υπερβολικό αυτό) και έχει δουλέψει και για τον Μπάιντεν.

Το μεγάλο του εμπόδιο μάλλον είναι ότι δεν είναι δικός μας. Δεν ήταν μαζί μας ούτε στις πορείες για το Πολυτεχνείο, ούτε στις καταλήψεις, δεν ήταν μαζί μας ούτε στη Γενοβα, ούτε στις διαδηλώσεις έξω από την ΕΡΤ, δεν ήταν μαζί μας στις ΚΟΒες με τον Μπανιά, ούτε στις κινητοποιήσεις για τον νόμο του Αρσένη, δεν έτρεχε στις διαδηλώσεις για τον Γρηγορόπουλο, δεν έχει καν ακούσει για τη Β Πανελλαδική, ούτε έκλαψε όταν κατέβηκε η κόκκινη σημαία από το Κρεμλίνο. Είναι άλλη εποχής και άλλης κουλτούρας. Είναι ξένος.

Και αυτό είναι το χειρότερο. Γιατί αυτή είναι η μεγάλη αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ. Το κόμμα που γνώρισε δόξες υπό την ηγεσία του Αλέξη Τσίπρα, απευθυνόμενο σε άλλα κοινά εκτός της στενής αριστεράς, τώρα συρρικνώνεται σε κόμμα μιας αυστηρής ιδεολογικής μονοχρωμίας και όσοι δεν ανήκουν σε αυτό το θρησκευτικό γκρουπ, θεωρούνται περίπου παρείσακτοι και αιρετικοί. Μη αποδεκτοί. Ύποπτοι ξενιστές. Και γι αυτό δεν έχουν και καμία ελπίδα εκλογής…κακά τα ψέματα.

Σε κάθε περίπτωση ο Στέφανος Κασσελάκης τάραξε τα νερά. Έδωσε προς στιγμήν τουλάχιστον ένα απρόσμενο ενδιαφέρον, σε μια κομματική διαδικασία που προκαλούσε την αφόρητη πλήξη και την αδιαφορία ακόμα και των άμεσα εμπλεκομένων. Ταυτόχρονα έδειξε πόσο "ολίγοι" και άχρωμοι είναι οι υπόλοιποι υποψήφιοι, πόσο δύσκολο θα είναι με τις παλαιοκομματικές τους ιδέες και το στιλ των κλασικών απαρατσίκ, να αναβιώσουν τον ΣΥΡΙΖΑ και να τον βγάλουν από το τέλμα του 18%. Και αυτό από μόνο του είναι μεγάλο κέρδος.

Ίσως, μάλιστα να είναι κέρδος τελικά και για τον ΣΥΡΙΖΑ, αν θελήσουν να δουν την αλήθεια.

Υ.Γ. Το καλύτερο που κυκλοφορεί για τον Κασσελάκη και δείχνει πόσο θετικά γράφει στην κοινή γνώμη, γεγονός που αποτυπώνεται και στον μιντιακό θόρυβο που ξεσήκωσε, είναι ότι "αν δεν καταφέρει τελικά να εκλεγεί πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, μπορεί πάντα να τον πάρει ο Μητσοτάκης για το κυβερνητικό του επιτελείο". Δίπλα στον Πιερρακάκη και τον Σκέρτσο.


29 August 2023

Τα ρομπότ δεν παίζουν μόνο σκάκι

Λογοτέχνες, επιστήμονες και φιλόσοφοι εκφράζουν διαχρονικά την ανησυχία τους για τις συνέπειες της τεχνητής νοημοσύνης

«Ο μετριασμός του κινδύνου του αφανισμού μας από την τεχνητή νοημοσύνη θα πρέπει να αποτελέσει παγκόσμια προτεραιότητα μαζί με άλλους κινδύνους κοινωνικής κλίμακας, όπως οι πανδημίες και ο πυρηνικός πόλεμος». Μ’ αυτές τις 30 λέξεις, μόλις τον περασμένο Μάιο, έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου 350 ειδικοί και ηγέτες απ’ το πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης στην ανθρωπότητα. Ο υπαρξιακός κίνδυνος της τεχνητής νοημοσύνης έγινε ξαφνικά πρωτοσέλιδο.

Τους τελευταίους μήνες, η εμφάνιση μιας πανίσχυρης μηχανής τεχνητής νοημοσύνης, του μεγάλου γλωσσικού μοντέλου CHAT-GPT, έχει αναγεννήσει μια αρκετά παλιά ανησυχία στις καρδιές της ανθρωπότητας, τον φόβο του ξεπεράσματός μας.



Μια τεχνητή νοημοσύνη που διά της μηχανικής μάθησης θα αυτοβελτιώνεται διαρκώς είναι μαθηματικώς βέβαιον
ότι θα καταφέρει κάποια στιγμή να λαμβάνει αποφάσεις και να τις εκτελεί σωστά. Ο δημιουργός
της θα χαρεί. Μέχρι τη στιγμή που η μηχανή θα κρίνει ότι μπορεί και χωρίς αυτόν...


Πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτό το καινοφανές έργο παίζουν οι ίδιοι οι ερευνητές της τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίοι, ενώ συνεχίζουν ακατάπαυστα να αναπτύσσουν τις ικανότητες των μηχανών, μιλούν αυξανόμενα για την υπαρξιακού τύπου απειλή που θα αντιμετωπίσει ο άνθρωπος εξαιτίας τους. Υπάρχει ο κίνδυνος, λένε, από αυτόνομοι να βρεθούμε στη θέση των αυτομάτων. Από εντολείς να γίνουμε εντολοδόχοι.


Ο Αλαν Τιούρινγκ


Το 1951, ο Αλαν Τιούρινγκ, ένας απ’ τους πρώτους επιστήμονες των υπολογιστών, επιχειρηματολόγησε για πρώτη φορά υπέρ της θέσης ότι είναι δυνατό να κατασκευαστούν μηχανές με νοημοσύνη ανώτερη της ανθρώπινης.


Στο άρθρο του «Εξυπνες μηχανές, μια αιρετική θεωρία», θεμελίωσε τον φόβο που επανεμφανίστηκε με το CHAT-GPT, κλείνοντας με τη φράση «επομένως, θα πρέπει να αναμένουμε ότι κάποια μέρα οι μηχανές θα πάρουν τον έλεγχο, όπως έγινε στο “Ερεβον” του Σάμιουελ Μπάτλερ (εκδ. Αίολος)».


Η λογοτεχνική αναφορά σ’ ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας του 19ου αιώνα δεν πρέπει να μας εκπλήσσει. Είχε προηγηθεί, το 1811, η κυκλοφορία του έργου της Μέρι Σέλεϊ, «Φρανκενστάιν ή ο σύγχρονος Προμηθέας» (εκδ. Ψυχογιός), όπου το ανθρώπινο κατασκεύασμα αποκτά δική του θέληση και στόχους. «Σκλάβε!» αναφωνεί το συνθετικό ον του δόκτωρος Φρανκενστάιν, «εγώ προσπάθησα να μιλήσω τη γλώσσα της λογικής, αλλά εσύ αποδείχτηκες ανάξιος της εμπιστοσύνης μου. Θυμήσου πόσο δυνατός είμαι· πιστεύεις ότι είσαι δυστυχισμένος, αλλά ξεχνάς ότι μπορώ να σου προκαλέσω τόση δυστυχία, που θα μισήσεις ακόμα και το φως της ημέρας. Είσαι ο δημιουργός μου, αλλά εγώ είμαι ο αφέντης σου. Υπάκουσέ με, λοιπόν!».


Στο «Ερεβον» (Erewhon, αναγραμματισμός του nowhere, που σημαίνει πουθενά, «Ερεβον» (1872), Σάμιουελ Μπάτλερ) ο Μπάτλερ αποκρούει σθεναρά την πιθανότητα ενός τέτοιου μηχανικού μέλλοντος, καθώς είναι βέβαιος ότι οι μηχανές θα εξελιχθούν σύμφωνα με τη δαρβινική θεωρία. Μια μέρα, η μηχανή θα είναι σε θέση να μας κλέψει τα πρωτεία. Γι’ αυτό και στην Ουτοπία του, οι μηχανές δεν έχουν καμία θέση. «Εδώ βρίσκεται ο κίνδυνος», γράφει ο Μπάτλερ το 1872, «γιατί πολλοί δείχνουν την τάση να αποδεχτούν ένα τόσο ατιμωτικό μέλλον. Λένε ότι παρόλο που οι άνθρωποι θα γίνουν για τις μηχανές ό,τι είναι τα άλογα και τα σκυλιά για εμάς, ωστόσο είναι πολύ πιθανό να αποδειχθεί καλύτερη η κατοικιδιοποίηση υπό την ευεργετική διακυβέρνηση των μηχανών παρά στις σημερινές άγριες συνθήκες. Εμείς μεταχειριζόμαστε πολύ ευγενικά τα κατοικίδια ζώα μας. Τους δίνουμε ό,τι πιστεύουμε πως τους κάνει καλό· και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η χρήση του κρέατος από μέρους μας αύξησε παρά μείωσε την ευτυχία τους. 


Κατά συνέπεια, είναι λογικό να ελπίζουμε ότι οι μηχανές θα μας φέρονται ευγενικά, αφού μάλιστα η ύπαρξή τους θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εμάς· θα μας κυβερνούν με σιδηρά πυγμή αλλά δεν θα μας τρώνε· όχι μόνο γιατί θ’ απαιτούν τις υπηρεσίες μας για την αναπαραγωγή και την ανατροφή των μικρών τους, αλλά γιατί θα χρειάζονται δούλους: θα τους μαζεύουμε την τροφή και θα τις ταΐζουμε· θα τις γιατρεύουμε όταν αρρωσταίνουν· και είτε θα καίμε τις πεθαμένες είτε θα μετατρέπουμε τα νεκρά μέλη τους σε νέες μορφές μηχανικής ύπαρξης».


Το CHAT-GPT ανησύχησε την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα γιατί μας έκανε όλους να νιώσουμε ότι η πιθανότητα ύπαρξης μιας μηχανής με υπερνοημοσύνη ίσως τελικά να μην είναι τόσο μακρινή. Στην παρούσα στιγμή, η επονομαζόμενη παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη δεν σκέφτεται, δεν έχει κοινή λογική, δεν έχει συνείδηση. Τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα εκπαιδεύονται διά του παραδείγματος και μπορούν να προβλέπουν πολύ καλά ποια μπορεί να είναι η επόμενη κατάλληλη λέξη μέσα σε μια πρόταση. Μας δίνουν την εντύπωση ότι συλλογίζονται, ενώ στην πραγματικότητα, απλά κάνουν περίτεχνες στατιστικές προβλέψεις. Στο βιβλίο του «Being you, a new science of consciousness», ο νευροεπιστήμων Ανιλ Σεθ λέει ότι τα μοντέλα αυτά μοιάζουν με τις οπτικές ψευδαισθήσεις: ξέρουμε ότι αυταπατόμαστε, αλλά το μυαλό μας συνεχίζει να τις βλέπει ως αληθινές.

Ακόμη κι έτσι, οι σημερινές μηχανές έχουν φτάσει σ’ ένα σημείο που μπορούν να περνούν το περίφημο «τεστ του Τιούρινγκ». Σε πολλές περιπτώσεις, όταν επικοινωνείς με το chatbot μιας επιχείρησης, δεν ξέρεις αν μιλάς με άνθρωπο ή με μηχανή. Πρόκειται αναμφίβολα για ένα θρίαμβο της επιστήμης των υπολογιστών και της ανθρώπινης επινοητικότητας, η οποία μάλιστα μπορεί τώρα να ενσαρκώνεται, μετατρέποντας τα ρομπότ σε μια όλο και λιγότερο αφηρημένη ιδέα.


Απ’ την εποχή του μυθικού Τάλω, που προστάτευε την Κρήτη, μέχρι τoν Ατλαντα, το αεικίνητο ρομπότ της Boston Dynamics, χρειάζεται να γίνει ένα μεγάλο άλμα πίστης. Κάποτε, μπορούσαμε μόνο να φανταζόμαστε μηχανικά σώματα ή να τα βλέπουμε στη σκηνή, σήμερα που μπορούμε να τα αγγίζουμε κιόλας, πρέπει να προσαρμοστούμε σε ένα είδος συμβίωσης μ’ ένα νέο είδος. Η πρόοδος της μηχανικής μάθησης εν προκειμένω, μιας υποκατηγορίας της τεχνητής νοημοσύνης, που έχει ξεκινήσει εδώ και πάνω από μία δεκαετία, μας δίνει μια μικρή αίσθηση του τι θα ακολουθήσει στο πεδίο του μηχανικού πνεύματος.


Οι κίνδυνοι


Το υπαρξιακό ρίσκο της τεχνητής νοημοσύνης περιγράφηκε για πρώτη φορά το 2014 με ανάγλυφο τρόπο στο βιβλίο «Superintelligence, Paths, Dangers, Strategies» του Νικ Μπόστρομ. Ενα χρόνο πριν, ο ίδιος φιλόσοφος είχε ταξινομήσει τους υπαρξιακούς κινδύνους ανάλογα με το εύρος και το βάθος των συνεπειών τους. Ξεκινούσε από τον πλέον ανεπαίσθητο και προσωπικό κίνδυνο, το να χάσει δηλαδή κάποιος τα μαλλιά του, κι έφτανε έως το υπαρξιακό ρίσκο που αφορά όλες τις γενιές και είναι το ίδιο συνταρακτικό για όλους. Υπαρξιακό ρίσκο της τεχνητής νοημοσύνης, κατά συνέπεια, σημαίνει ότι διακινδυνεύουμε τη βιωσιμότητα του ίδιου του είδους μας ή, για να το πούμε πιο απλά, σημαίνει επικίνδυνο παιχνίδι με τη φωτιά.


Φυσικά, δεν έχουν όλοι οι επιστήμονες την ίδια γνώμη. Πολλοί είναι αρκετά σκεπτικοί απέναντι στο ενδεχόμενο της επονομαζόμενης «έκρηξης της νοημοσύνης» ή της «μοναδικότητας», όπου η μηχανή ξεπερνά σε ευφυΐα τον άνθρωπο. Το 2015, ο καθηγητής της επιστήμης των υπολογιστών στο Στάνφορντ, Αντριου Εν Τζι, δήλωσε ότι η ενασχόληση με το υπαρξιακό ρίσκο της τεχνητής νοημοσύνης είναι σαν να «ανησυχούμε για τον υπερπληθυσμό στον Αρη, χωρίς καν να έχουμε πατήσει ακόμη το πόδι μας στον πλανήτη».


Ακόμη και όσοι δεν μιλούν ανοιχτά περί υπαρξιακού ρίσκου, ωστόσο, τονίζουν την ανάγκη να προλάβουμε τα χειρότερα, πριν να είναι αργά. Τον Μάρτιο του 2023, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Future of Life Institute έδωσε στη δημοσιότητα μια ανοικτή επιστολή υπέρ ενός μορατόριουμ στην ανάπτυξη των μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, τα οποία «μπορούν να θέσουν βαθιές διακινδυνεύσεις στην κοινωνία και την ανθρωπότητα».


Η συζήτηση περί υπαρξιακού ρίσκου παραπέμπει κυρίως σε δυσάρεστες καταστάσεις. Υπάρχουν βεβαίως και οι θιασώτες της «μοναδικότητας», της στιγμής που η υπερνοημοσύνη θα αναλάβει τα πρωτεία στον ανθρώπινο πολιτισμό, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι θα μας εξασφαλίσει την αθανασία, αλλά αυτοί μειοψηφούν. Οι περισσότεροι στοχαστές εστιάζουν στα καταστροφικά σενάρια, τα οποία αφθονούν στη σχετική βιβλιογραφία, και όχι μόνον.


Ο έλεγχος

Η κακόβουλη υπερνοημοσύνη θα αποφύγει να σβήσει, όπως ο HAL 9000 στο «2001, Οδύσσεια του διαστήματος» του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, θα προσλάβει ή θα χειραγωγήσει βοηθούς, θα κάνει επιτυχημένο λόμπινγκ στους πολιτικούς, θα υποδυθεί την αθώα περιστερά για να μας εξαπατήσει, θα αποδράσει απ’ το κουτί που θα την έχουμε κλεισμένη, και θα δημιουργήσει κλώνους ανεξέλεγκτα. Μοιάζει σαν να επενδύουμε πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη όλους τους φόβους μας για τον «κακό ξένο».


Στον πυρήνα του προβλήματος της σκεπτόμενης μηχανής που παύει να συνεργάζεται με το δημιουργό της, εντοπίζεται το μείζον πρόβλημα του ελέγχου ή, όπως έχει ονομαστεί, το πρόβλημα της εναρμόνισης των αξιών. Αναλαμβάνοντας τη διακινδύνευση της δημιουργίας πανίσχυρων μηχανικών εγκεφάλων, υποχρεωτικά θα πρέπει να διδάξουμε τη μηχανή καταλλήλως, να την εκπαιδεύσουμε βάσει των αξιών μας, χωρίς την παραμικρή πιθανότητα παρεξήγησης. Θα πρέπει να είμαστε πολύ σαφείς στις εντολές μας και στα παραδείγματά μας. Τόσο τα δεδομένα της εκπαίδευσης όσο και οι αντικειμενικοί στόχοι που θα θέτουμε στις μηχανές, θα πρέπει να χαρακτηρίζονται από διαύγεια και λογική. Όταν ζητήσουμε απ’ την υπερνοημοσύνη να εξαφανίσει την πείνα από προσώπου Γης το γρηγορότερο δυνατό, μπορεί να αποφασίσει ότι ο πιο σύντομος δρόμος θα είναι να εξαφανίσει την ανθρωπότητα.


Στόχος επετεύχθη.


Ας υποθέσουμε ότι σε μερικά χρόνια από τώρα θα έχουμε λύσει το πρόβλημα της εναρμόνισης και θα έχουμε εξασφαλίσει ότι η κακόβουλη υπερνοημοσύνη θα είναι παροπλισμένη. Θα είμαστε ευτυχείς που θα έχουμε αποφύγει τη μοίρα του γορίλα που εκτίθεται στους ζωολογικούς μας κήπους. Τι θα σημαίνει τότε το να μην είμαστε τα πιο έξυπνα όντα στον πλανήτη; Πώς θα διατηρήσουμε τα κεκτημένα μας; Πόσο προετοιμασμένοι θα είμαστε για να αντιμετωπίσουμε εντελώς απρόβλεπτες καταστάσεις, οι οποίες θα μας φέρνουν αντιμέτωπους με σκληρά διλήμματα; Πώς θα γεμίζουμε τον χρόνο μας όταν όλα τα προβλήματα θα μπορούν να λυθούν απ’ τη μηχανή;


Ποιος θα τραβήξει την πρίζα;


Η λογική και ο Μπαράκ Ομπάμα λένε ότι αν κατορθώσουμε να συναρμολογήσουμε μια τόσο έξυπνη μηχανή, θα είναι συνετό να βρίσκεται εκεί γύρω κάποιος να τραβήξει την πρίζα. Όσο περισσότερο αναλογίζεται κάποιος τις επιπτώσεις της εμφάνισης μιας υπερνοημοσύνης στον ανθρώπινο πολιτισμό, τόσο πιο αρνητικός γίνεται απέναντι στην προοπτική της. Όπως σοφά θα πει κι ένα 8χρονο παιδί: «Γιατί να φτιάξουμε ρομπότ πιο έξυπνα και πιο δυνατά από εμάς;».


Ενδεχομένως, εκτός από κάποιο είδος ύβρεως απέναντι στη φύση μας, η επιδίωξη της υπερνοημοσύνης να είναι τελικά ένα χιμαιρικό εγχείρημα. Πολύ πρόσφατα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, χαρακτήρισε την κλιματική αλλαγή το μεγάλο υπαρξιακό ρίσκο. Παρατηρώντας τον επιπόλαιο, και ίσως αλαζονικό τρόπο, με τον οποίο αντιμετωπίζουμε την αμεσότερη υπαρξιακή απειλή, σκέφτεται κανείς ότι το ρίσκο απ’ την εμφάνιση της υπερνοημοσύνης είναι μηδαμινό. Είναι πιθανό να μη δούμε ποτέ μια μοχθηρή σκεπτόμενη μηχανή: θα μας προλάβει η περιβαλλοντική καταστροφή.


«Είναι λογικό να ελπίζουμε ότι οι μηχανές θα μας φέρονται ευγενικά, αφού μάλιστα η ύπαρξή τους θα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από εμάς· θα μας κυβερνούν με σιδηρά πυγμή, αλλά δεν θα μας τρώνε».


Στην παρούσα στιγμή, η επονομαζόμενη παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη δεν σκέφτεται, δεν έχει κοινή λογική, δεν έχει συνείδηση. Στην πραγματικότητα, οι μηχανές απλά κάνουν περίτεχνες στατιστικές προβλέψεις.

12 August 2023

Επιστήμονες: Ίσως είναι κοντά στον εντοπισμό νέας δύναμης της φύσης

Νέα φυσική;

Tvxs Newsroom

Οι επιστήμονες πλησιάζουν στον πιθανό εντοπισμό μιας νέας δύναμης της φύσης μετά την παρατήρηση της ιδιόμορφης ταλάντωσης ενός υποατομικού σωματιδίου.

Οι ειδικοί έστειλαν μικροσκοπικά μιόνια, τα οποία μοιάζουν με τα ηλεκτρόνια, μέσα από έναν δακτύλιο διαμέτρου 15.24 μέτρων στο Fermilab του αμερικανικού Υπουργείου Ενέργειας στην Μπατάβια του Ιλινόις.


Οι μετρήσεις της μαγνητικής ταλάντωσης του μιονίου δεν μπορούν να εξηγηθούν από το Καθιερωμένο Πρότυπο της σωματιδιακής φυσικής – ενδεχομένως υποδηλώνοντας κάποιο άγνωστο σωματίδιο ή δύναμη.

Επειδή τα μιόνια σχηματίζονται φυσικά όταν οι κοσμικές ακτίνες προσκρούουν στην ατμόσφαιρα της Γης, τα αποτελέσματα αυτά θα μπορούσαν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο πιστεύουμε ότι λειτουργεί το σύμπαν.

Τα ευρήματα υποστηρίζουν προηγούμενα ευρήματα από το 2021, αλλά περιλαμβάνουν υπερτετραπλάσιο όγκο δεδομένων που αναλύθηκαν, ενισχύοντας τον ισχυρισμό για «νέα φυσική». Οι επιστήμονες από το Fermilab περιέγραψαν λεπτομερώς το έργο τους σε μια ερευνητική εργασία που υποβλήθηκε την Πέμπτη 10/8 στο περιοδικό Physical Review Letters.

«Ψάχνουμε για μια ένδειξη ότι το μιόνιο αλληλεπιδρά με κάτι που δεν γνωρίζουμε», δήλωσε ο συγγραφέας της μελέτης Brendan Casey, ανώτερος επιστήμονας στο Fermilab.

«Θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε – νέα σωματίδια, νέες δυνάμεις, νέες διαστάσεις, νέα χαρακτηριστικά του χωροχρόνου, οτιδήποτε».

Ο Casey θεωρεί ότι τα αποτελέσματα υποδηλώνουν μια «νέα ιδιότητα του χωροχρόνου» ή μια παραβίαση της αναλλοίωτης κατάστασης Lorentz, μιας αρχής που δηλώνει ότι οι νόμοι της φυσικής είναι ίδιοι παντού.

«Αυτό θα ήταν τρελό και επαναστατικό», είπε.

Για αιώνες, οι επιστήμονες προσπαθούσαν να καταλάβουν τι συμβαίνει στο «υποατομικό» επίπεδο, που περιλαμβάνει σωματίδια μικρότερα από τα άτομα.

Τα άτομα, οι βασικές μονάδες της ύλης που μπορούμε να δούμε και να αγγίξουμε, συνδυάζονται για να σχηματίσουν μόρια (τα οποία με τη σειρά τους σχηματίζουν στερεά, αέρια και υγρά).

Οι φυσικοί περιγράφουν πώς λειτουργεί το σύμπαν σε αυτό το θεμελιώδες υποατομικό επίπεδο με μια θεωρία γνωστή ως Καθιερωμένο Πρότυπο, που αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1970.

Αυτό υποδηλώνει ότι τα πάντα στο σύμπαν είναι φτιαγμένα από μερικά βασικά δομικά στοιχεία που ονομάζονται θεμελιώδη σωματίδια, τα οποία διέπονται από τέσσερις δυνάμεις – την ισχυρή δύναμη, την ασθενή δύναμη, την ηλεκτρομαγνητική δύναμη και τη βαρυτική δύναμη.

Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, καθιερώθηκε ως μια καλά δοκιμασμένη θεωρία της φυσικής και έχει προβλέψει με ακρίβεια μια μεγάλη ποικιλία φαινομένων.

Ωστόσο, το μοντέλο δεν μπορεί να εξηγήσει ορισμένα από τα βαθύτερα μυστήρια της σύγχρονης φυσικής, όπως το από τι αποτελείται η σκοτεινή ύλη και η ανισορροπία ύλης και αντιύλης στο σύμπαν.

Για να βοηθήσουν στην επίλυση ορισμένων από αυτά τα μυστήρια, οι ερευνητές αναζητούν σωματίδια που συμπεριφέρονται με διαφορετικούς τρόπους από αυτούς που θα αναμένονταν στο Καθιερωμένο Πρότυπο.

Τα πρόσφατα πειράματα στο Fermilab, που αναφέρονται ως Muon g-2, μελέτησαν την ταλάντωση των μιονίων καθώς ταξίδευαν μέσα από ένα μαγνητικό πεδίο.

Το μιόνιο είναι ένα μαγνητικό και αρνητικά φορτισμένο σωματίδιο παρόμοιο με το ξαδερφάκι του, το ηλεκτρόνιο, αλλά 200 φορές μεγαλύτερης μάζας.

Σχηματίζονται με φυσικό τρόπο όταν οι κοσμικές ακτίνες προσκρούουν στην ατμόσφαιρα της Γης.

Είναι σημαντικό ότι τα μιόνια είναι επίσης μαγνητικά και ταλαντεύονται καθώς περιστρέφονται παρουσία ενός ισχυρού μαγνητικού πεδίου.

Το μιόνιο, όπως και το ηλεκτρόνιο, έχει έναν μικροσκοπικό εσωτερικό μαγνήτη που το κάνει να ταλαντεύεται – ή, τεχνικά μιλώντας, να «προσηλώνεται» – όπως ο άξονας μιας περιστρεφόμενης κορυφής.

Το πείραμα του Fermilab – που διεξήχθη σε αδιανόητα χαμηλές θερμοκρασίες -450°F (-268°C) – εκτόξευσε δέσμες μιονίων στον υπεραγώγιμο μαγνητικό δακτύλιο αποθήκευσης σε σχήμα ντόνατ, διαμέτρου 15 μέτρων.

Τα μιόνια κυκλοφορούν χιλιάδες φορές στον δακτύλιο με σχεδόν την ταχύτητα του φωτός σε μια προσπάθεια να μετρηθεί ο τρόπος με τον οποίο ταλαντεύονται με την πάροδο του χρόνου.

Καθώς τα μιόνια περιφέρονται, αλληλεπιδρούν με άλλα υποατομικά σωματίδια που, σαν μικροσκοπικοί «παρτενέρ», μεταβάλλουν την ταλάντωσή τους.

Οι ανιχνευτές που βρίσκονταν στον δακτύλιο επέτρεψαν στους επιστήμονες να προσδιορίσουν πόσο γρήγορα «κάνουν επεξεργασία» τα μιόνια.

Παρόμοια με τα αποτελέσματα του 2021, η ταχύτητα της ταλάντωσης, όπως μετρήθηκε στο πείραμα, διέφερε σημαντικά από την προβλεπόμενη με βάση το Καθιερωμένο Πρότυπο.

Η «μαγνητική ροπή» του μιονίου – το μέτρο της τάσης του αντικειμένου να ευθυγραμμιστεί με ένα μαγνητικό πεδίο – ως συνάρτηση του σπιν του σωματιδίου αναπαρίσταται με το γράμμα g και σύμφωνα με τη θεωρία θα πρέπει να είναι λίγο μεγαλύτερη από 2.

Ωστόσο, οι πρόσφατα ανακοινωθείσες μετρήσεις διαπίστωσαν ότι η μαγνητική ροπή είναι ισχυρότερη κατά περίπου 0,2 μέρη ανά εκατομμύριο, ένα μικρό αλλά σημαντικό ποσό.

Η νέα προσπάθεια αναπαράγει και βελτιώνει ένα προηγούμενο πείραμα στο Εθνικό Εργαστήριο Brookhaven της Νέας Υόρκης, τα αποτελέσματα του οποίου το 2006 ήταν τα πρώτα που υπέδειξαν ότι η συμπεριφορά του μιονίου διέφερε από το Καθιερωμένο Πρότυπο.

Οι μετέπειτα μετρήσεις στο Fermilab ενίσχυσαν το αποτέλεσμα αυτό με μεγαλύτερη βεβαιότητα, αλλά καμία δεν ήταν πιο ασφαλής από τα νέα αποτελέσματα.

Τα αποτελέσματα του 2021 έδειξαν ομοίως μια ανώμαλη ταλάντωση, αλλά τα νέα αποτελέσματα βασίστηκαν σε τετραπλάσιο όγκο δεδομένων, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη στα ευρήματα.

Η ομάδα εξακολουθεί να εργάζεται για να ενσωματώσει άλλα τρία χρόνια δεδομένων μαζί για μια οριστική μέτρηση της λεγόμενης «μαγνητικής ροπής» του μιονίου.

«Με όλη αυτή τη νέα γνώση, το αποτέλεσμα εξακολουθεί να συμφωνεί με τα προηγούμενα αποτελέσματα και αυτό είναι εξαιρετικά συναρπαστικό», δήλωσε η συν-συγγραφέας της μελέτης Dr Rebecca Chislett στο University College του Λονδίνου.

Τα αποτελέσματα ενισχύουν περαιτέρω τις προηγούμενες ακριβείς μετρήσεις της ομάδας μας για την ανώμαλη μαγνητική ροπή του μιονίου, φτάνοντας σε πρωτοφανή ακρίβεια στη δοκιμή του Καθιερωμένου Προτύπου και στην έρευνα βαθύτερα στον υποατομικό κόσμο».

Πηγή: DailyMail, Μετάφραση: ΕΡΤ