του Ανδρέα Ανδριανόπουλου, Liberal, 26/9/2017
Ένα χαρακτηριστικό του Τάκη Μίχα είναι οι
προκλήσεις. Ανήσυχο πνεύμα, σπάνια λειτουργεί συμβατικά και σχεδόν πάντα
ανορθόδοξα. Το μόνο του πρόβλημα είναι πως δεν χειρίζεται με ψυχραιμία τις
συνέπειες των προκλήσεων του. Εντυπωσιάζεται από τις αντιδράσεις κι
αδυνατεί καμιά φορά να κατανοήσει τις επιθέσεις που υφίσταται. Αν δεν θες να
'χεις προβλήματα δεν προκαλείς. Άλλως, επιλέγεις τον μοναχικό δρόμο της
αντιπαράθεσης...
Έτσι και με την παρούσα δουλειά του. Θα
ξεσηκώσει πολλούς, που συμφωνούσαν σχεδόν πάντα μαζί του. Και δεν δικαιούται
στη συνεχεία να τους καταγγέλλει! Δεν πρόκειται βέβαια να βρει η αιρετική
άποψή του υποστηρικτές από την άλλη πλευρά. Εκτός ίσως σαν άλλοθι για κάποιες
δικές τους τραβηγμένες απόψεις. Ήδη κάποια αναρχοαυτόνομη ιστοσελίδα φιλοξένησε
κάποιες ιδέες του. Κι ενοχλήθηκε, κακώς κατά την γνώμη μου, επειδή το επεσήμανε
σε σχόλιο του ο Πάσχος Μανδραβέλης. Όταν ξενίζεις κι ανατρέπεις, θα βρεθείς
αναπόφευκτα σε δύσβατες ατραπούς. Αποδέξου το και συνέχισε από εκεί.
Οι ιδιαιτερότητες της επιχειρηματολογίας
του Μίχα ξεκινούν με το απόσπασμα κάποιου λόγου του πρώην Προέδρου του
Ισημερινού Ρ. Κορέα, που παραθέτει σαν ταυτότητα του βιβλίου - πριν ακόμη κι
από την Εισαγωγή. Εκεί λέγεται το αυτονόητο: Δεν κάνει το νόμισμα την
ισχυρή οικονομία, αλλά μάλλον το αντίθετο συμβαίνει!! Το συμπέρασμα στο οποίο
αυτό οδηγεί είναι πως η Ελλάδα δεν ήταν έτοιμη για το Ευρώ - όπως πολλοί από
εμάς από τότε επισήμαιναν. Με μαγείρεμα στοιχείων γίναμε δεκτοί. Όπως,
πιθανότατα, γνώριζαν και οι Ευρωπαίοι.
Κι οδηγηθήκαμε στη χρεωκοπία λόγω ακριβώς
αυτής της ανετοιμότητας. Και της αφερεγγυότητας βέβαια του πολιτικού
συστήματος. Που όμως αντικατοπτρίζει ένα λαό που εκλαμβάνει τη Δημοκρατία σαν
κομματικό ανταγωνισμό παροχών. Που όταν αυτές είναι αδύνατον να πραγματοποιηθούν,
αμέσως η κοινωνία προσεγγίζει τον αυταρχισμό. Εξ ου και η καταιγιστική άνοδος
της Χρυσής Αυγής αλλά και η στροφή προς τον χαμένο στα βαθιά ΣΥΡΙΖΑ, που
φλερτάρει, με την βοήθεια Καμμένου, με την απολυταρχία.
Η είσοδος λοιπόν με μια οικονομία ανέτοιμη
στο Ευρώ προετοίμασε περιπλοκές και μεγάλες δυσκολίες. Δεν είναι όμως αυτό
ευθύνη του Ευρώ. Του ισχυρού δηλ νομίσματος. Αλλά μιας πολιτικής τάξης, και
μιας κοινωνίας, που δεν μπορεί να βάλει φρένο στην θολούρα μιας εύκολης κι
άκοπης ευημερίας - εξασφαλισμένης προφανώς με δανεικά. Είναι λάθος λοιπόν εδώ η
σύγκριση με τις απόψεις φιλελεύθερων διανοητών του Δυτικού κόσμου που έβλεπαν
τα ζητήματα που δημιουργεί το Ευρώ ορθολογικά, μέσα από την οπτική μιας
λειτουργούσας αγοράς. Για τον λόγο αυτό η Βρετανία και η Σουηδία δεν μπήκαν -
διότι δεν τους συνέφερε και θα τους κρατούσε πίσω. Η Ελλάδα δεν έπρεπε να μπει,
γιατί δεν μπορούσε. Άλλο πρόβλημα και διαφορετικό επιχείρημα. Τώρα όμως που
μπήκε, να λέγεται πως το Ευρώ δεν την συμφέρει και πως την οδήγησε στην καταστροφή,
θυμίζει την μπάλα στην εξέδρα - όπως θα παρατηρούσαν οι ποδοσφαιρόφιλοι!
Το επιχείρημα του καθηγητή Γιώργου
Μπήτρου, όπως εμφανίζεται στο βιβλίο του Τάκη Μίχα, πως το ευρώ ήταν απαραίτητο
για εκσυγχρονισμό, λόγω ευρωπαϊκών γενικότερα επιρροών εμένα δεν με πείθει. Αν
δεν αλλάξουμε μυαλά, που όπως αποδείχθηκε δεν αλλάξαμε, κανένας εκσυγχρονισμός
δεν θα μας κυριεύσει. Οδηγηθήκαμε λοιπόν σε οικονομικά, και όχι μόνο, αδιέξοδα
λόγω της ανάγκης ικανοποίησης ενός δημοκρατικά απαίδευτου εκλογικού σώματος που
πέραν της ρουσφετολογίας και των παροχών δεν νοιώθει κοντά στους σύγχρονους
πολιτικούς θεσμούς.
Γι αυτό και είναι καταστροφική κατά τη
γνώμη μου σήμερα η επιστροφή στη δραχμή - ανεξάρτητα από το κοινωνικό και
οικονομικό κόστος μιας τέτοιας μετάβασης. Θα μπορούσαμε με επιτυχία να
χρησιμοποιήσουμε το επιχείρημα - απειλή πριν μπούμε στα μνημόνια. Όπως σωστά
γράφει ο Γ. Βαρουφάκης στο βιβλίο του 'Adults in the Room', οι
Γερμανο-Γάλλοι έτρεμαν τότε μια τέτοια προοπτική διότι θα έπρεπε να καλύψουν
μεγάλα ποσά ανοιγμάτων των Τραπεζών τους. Το πολιτικό κυρίως γι αυτούς κόστος
θα ήταν τεράστιο. Η ευκαιρία όμως χάθηκε όταν ο Γ. Παπανδρέου δεν θέλησε να
χρησιμοποιήσει το χαρτί αυτό. Που όμως θα προϋπέθετε, για να είναι πειστικό,
κάποιες γενναίες κινήσεις μείωσης ταυτόχρονα του δημοσίου τομέα από μέρους του.
Τώρα πια με τόσες ανοιχτές υποχρεώσεις
απειλή επιστροφής στη δραχμή δεν είναι παρά πράξη αυτοχειρίας. Γι αυτό και οι
αρχικές κινήσεις ΣΥΡΙΖΑ δεν είχαν την παραμικρή προοπτική επιτυχίας. Ο δήθεν
'φιλελεύθερος' (κατά Μίχα) Βαρουφάκης ήταν εντελώς εκτός στόχου. Ομολογώ πως
όταν έκανε τις αρχικές του προτάσεις σαν Υπουργός Οικονομικών προς τις
Βρυξέλλες με έκανε να αναρωτηθώ αν είμαι εγώ σοσιαλιστής η αυτός φιλελεύθερος.
Ήταν γεμάτες ιδέες αναδιάρθρωσης του δημοσίου τομέα, ιδιωτικοποιήσεις κι
έλεγχου δημοσίων επιχειρήσεων, δαπανών και κοινωνικών δραστηριοτήτων. Αλλά στον
κυκεώνα της 'δημιουργικής του ασάφειας' - όπως φαίνεται και από το βιβλίο
του - ούτε ο ίδιος δεν είναι σίγουρο τι πίστευε πως θα προωθήσει και τι όχι.
Οι ιδέες του όμως για διπλό νόμισμα, που
παρόμοιες έχουν παραχθεί κι από το Institute of Economic Affairs του Λονδίνου,
δεν τον κάνουν φιλελεύθερο - όπως αφήνει ο Τάκης Μίχας να υπονοηθεί. Διότι όπως
και προηγουμένως σημείωσα, οι ιδέες των θεωρητικών της αγοράς επιχειρούν να
συγκεράσουν τις ανάγκες μιας ανταγωνιστικής, και νομισματικά ανάπτυξης, με τις
προοπτικές μιας Ευρώπης που τότε ακόμη την θεωρούσαν δεδομένη.
Πολλά βέβαια από αυτά που γράφει με έχουν
βάλει κι έμενα σε σκέψεις. Πως τον κρέμασαν οι 'σύντροφοι' του. Κάτι
αναμενόμενο βέβαια αν λάβει κάνεις υπ όψιν ότι έπαιρναν στα σοβαρά το πρακτικά
ανέφικτο κι επικίνδυνο των προτάσεων του. Η απαράδεκτη στάση του ΤΧΣ και του
Τόμας Βίζερ για τις περικοπές στις αμοιβές των υπαλλήλων του - που περίπου τριπλασιάσθηκαν
όταν όλοι οι άλλοι στην Ελλάδα υπέστησαν τις γνωστές δραματικές περικοπές. Όλα
τα κόμματα όμως εδώ έδειξαν να μην ενοχλούνται, όταν ζήτησα με δημοσίευμα μου
να αντιδράσουν.
Δεν ευθύνεται όμως το ευρώ για όλα αυτά.
Ευθύνονται οι νοοτροπίες, η δουλικότητα κάποιων και οι σημερινές συνθήκες. Μια
έξοδος από το ευρώ, ακόμη κι αν συνοδευθεί από μεγαλύτερη οικονομική
ανεξαρτησία και πρόσβαση στις διεθνείς αγορές (μια ελάχιστη πιθανότητα σήμερα)
δεν θα λύσει του τόπου τα προβλήματα. Διότι θα ωφεληθούν απλά οι ' κολπατζήδες'
- όσοι δηλ έχουν βγάλει πολύ χρήμα στο εξωτερικό - και θα δώσει στους
πολιτικούς το δικαίωμα να ξαναεπιδοθούν ανεξέλεγκτοι στις παροχές και την
ρουσφετολογία. Στα παλιά χρέη θα προστεθούν καινούργια με τη χώρα να βουτάει
στα ελλείμματα και να αγκαλιάζει νέες χρεοκοπίες.
Αυτό είναι το πεπρωμένο της Ελλάδας
τελικά, ανεξάρτητα από νομίσματα κι από είδη δανειστών; Πιθανότατα ναι.
Αν δεν αρχίζουν να αλλάζουν πράγματα που μπορεί να οδηγήσουν σε άλλες
νοοτροπίες. Ξεκινώντας με την κατάργηση του σταυρού προτίμησης στις εκλογές.
Που ίσως να απεγκλωβίσει τους πολιτικούς από το ρουσφέτι και την διαφθορά. Μια
αρχή δηλ. που δύσκολα την βλέπω να γίνεται...
Έχω μια σοβαρή ένσταση με την εμμονή του
Μίχα, επηρεασμένος ίσως από την μακριά του παραμονή στη Λατινική Αμερική,
στη θεώρηση του χρέους ως παράνομη αν δεν έχει χρησιμοποιηθεί προς όφελος του
λαού. Τι θα πει όμως "όφελος του λαού"; Ο Κορέα το πέτυχε δείχνοντας
πως η προγενέστερη στρατιωτική χούντα είχε ξοδέψει για μηχανισμούς λαϊκής
καταπίεσης. Δύσκολα κάτι τέτοιο συμβαδίζει με το ελληνικό χρέος. Που τα χρήματα
ξοδεύτηκαν κυρίως σε παροχές - διορισμούς, αυξήσεις μισθών και συντάξεων,
πολλαπλασιασμό των κρατικών φορέων κι οργανισμών. Δεν καταπιέζεται ο λαός όταν
τον φορτώνουν οι κυβερνήσεις με δανεικό χρήμα για να τον έχουν χαρούμενο και
χορτάτο. Αυτή ακριβώς η νοοτροπία είναι που πρέπει να αλλάξει αν είναι να
γυρίσουμε σελίδα και να μπούμε σε κάποιο αναπτυξιακό δρόμο. Και δεν μας φταίει
το ευρώ για τα αδιέξοδα στα οποία οδηγηθήκαμε...
*Χρησιμοποιήθηκε σαν πρόλογος στο υπό
έκδοση νέο βιβλίο του Τάκη Μίχα "Ελλάδα και Ευρώ: Η Φιλελεύθερη
Άποψη" (Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις).
