Απόστολου Δοξιάδη: Ερασιτέχνης επαναστάτης

Βιβλία, βιβλία: Το βλέμμα μιας προσωπικής μυθιστορίας

του Θόδωρου Σούμα, bookpress.gr, 17/4/2019

Η αυτοβιογραφία του Απόστολου Δοξιάδη αναφορικά με τα πολιτικά βιώματά του, ξεκινά από την παιδική ηλικία και τη σχέση με τον πατέρα και την οικογένειά του, συνεχίζει στο Κολλέγιο Αθηνών, στις σπουδές μαθηματικών στο αμερικάνικο πανεπιστήμιο Κολούμπια, κατόπιν στο Παρίσι και στην συνεισφορά του στον παράνομο, αντιδικτατορικό μηχανισμό της φοιτητικής οργάνωσης του ΚΚΕ εσωτερικού, όλα αυτά παράλληλα με ψυχαγωγικά ή επικίνδυνα ή και προσωπικώς επώδυνα ταξίδια στην Ελλάδα. 

Η οριακή αφηγηματική στιγμή του βιβλίου είναι η επιβολή της δικτατορίας. Μέχρι τότε οι κυριότερες πολιτικές αναφορές του μικρού Απόστολου ήταν το παιδικό βιβλίο Το πιο σωστό του Μάνρο Ληφ, οι διαπαιδαγωγικές κουβέντες με τον πολύ μορφωμένο και πολιτικοποιημένο, φιλελεύθερο, πατέρα Κωνσταντίνο Δοξιάδη, οι γελοιογραφίες των εφημερίδων, οι αναφορές στα υπάρχοντα κόμματα και το Παλάτι και η σκοτεινή, περιπετειώδης ιστορία του διπλού σοβιετικού πράκτορα Kιμ Φίλμπυ στην Αγγλία.

Ο ουρανός γυρνά ανάποδα για τον μικρό, με την ανελεύθερη, δεσποτική λαίλαπα της χούντας! Το πολιτικό σκηνικό της «προσωπικής μυθιστορίας» του Απόστολου Δοξιάδη μεταμορφώνεται επίφοβα κι οδυνηρά, όταν γνωστοί, φίλοι, καθώς και η αδελφή του συλλαμβάνονται. Αλλάζει ως ένα βαθμό και το τοπίο της κουλτούρας και των πολιτιστικών ερεθισμάτων και ενδιαφερόντων του: Ακούει τα τραγούδια του Ξυλούρη και του Σαββόπουλου στις μπουάτ, διαβάζει την αποκαθηλωτική κριτική στο σοβιετικό σύστημα, του Άρθουρ Καίσλερ, στο Μηδέν και το άπειρο, βλέπει στα σινεμά το Ζ και την Ομολογία του Γαβρά, αργότερα, στην Αμερική. Διαβάζει Μαρξ, Ένγκελς, Κόσικ, Πλεχάνωφ και Λένιν, υπό την καθοδήγηση του οργανωμένου κομμουνιστή, ενθουσιωδώς στρατευμένου, ξαδέλφου του, Αρίστου Δοξιάδη. 

Νέα πολιτικά γεγονότα εισβάλλουν στο στέρεα δομημένο, αυτοβιογραφικό αφήγημα και στη ζωή του νεαρού Απόστολου Δοξιάδη, η επέμβαση των σοβιετικών στην Τσεχοσλοβακία εναντίον του εκδημοκρατισμού που έφερνε ο Ντούμπτσεκ, οι αντιπολεμικές κινητοποιήσεις κόντρα στον πόλεμο του Βιετνάμ και το αντιρατσιστικό κίνημα στις ΗΠΑ, το αντιδικτατορικό, ειδικότερα φοιτητικό, κίνημα και το ΚΚΕ εσωτερικού, η γραφική και πλουμιστή, εξωτική, εξωκοινοβουλευτική άκρα αριστερά στη Γαλλία, κ.ο.κ. 

Κατά συνέπεια, οι ανθρώπινες σχέσεις με όλους τους γνωστούς του, τροποποιούνται κι αποκτά νέους φίλους και συναγωνιστές, στην Αμερική και στη Γαλλία. Πιο καθοριστικοί, πολιτικά, ο Άξελ Σωτήρης Βαλντέν και οι εκλιπόντες σήμερα Αχιλλέας Ιωαννίδης και Σταύρος Τσακυράκης, όλοι νέοι του ΚΚΕ εσωτερικού και του Ρήγα Φεραίου, που επηρεάζουν έντονα με το οργανωμένο μυαλό και την τόλμη τους, τον Βενιαμίν της παράνομης οργάνωσης, Απόστολο. Ο Απόστολος Δοξιάδης συνεργάζεται με παρρησία μαζί τους και αναλαμβάνει περισσότερο ή λιγότερο επικίνδυνες πολιτικές αποστολές, στην Ελλάδα και την Ευρώπη. Για να γίνουν όλα αυτά απαιτείται εντιμότητα και αφοσίωση, πάθος για τη δημοκρατία. Οι αντιφασίστες νέοι δεν ξέρουν ακόμη καλά πώς και εάν συνδυάζεται η δημοκρατία με το κομμουνιστικό κίνημα, ιδίως απέναντι στον περιβόητο δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και στην αμφισβητήσιμη δικτατορία του προλεταριάτου... Ο Απόστολος, εναργής, διαυγής, οξύνους, τα αμφισβητεί αμφότερα.

Ο Ερασιτέχνης επαναστάτης ξυπνά αναμνήσεις και τη νοσταλγία για την επαναστατική νιότη, μας διασκεδάζει και προβληματίζει, μας θέτει ερωτήματα, μας γοητεύει και μας ψυχαγωγεί. Η αφήγηση, ψιλοδουλεμένη με υπομονή, σαν δαντέλα, με πλούτο συναισθημάτων και επεξεργασμένη, ισοζυγισμένη πλοκή, μας μαγνητίζει και παρασύρει. Το βιβλίο έχει εξαιρετική αστυνομική ή σωστότερα κατασκοπική αφήγηση (αποτελεί μίγμα της κατασκοπικής ιστορίας του Άγγλου, κομμουνιστή αρχικατάσκοπου, Φίλμπυ, και αριστερού, πολιτικο-αστυνομικού φιλμ). Είναι συναρπαστικό εάν το εκλάβουμε ως πολιτικό θρίλερ ή και ως ψυχολογικό θρίλερ. Μα και ως πολιτικό δοκίμιο, πρωτίστως.

Ο Ερασιτέχνης επαναστάτης ξεχωρίζει γιατί έχει (αυτο)ψυχαναλυτικό χαρακτήρα, κυρίως αναφορικά με τη σχέση του με τον πατέρα, αλλά και με το ψυχολογικό σύνδρομο που προκύπτει από το να έχεις για πατέρα έναν σπουδαίο άνθρωπο. Το βιβλίο εκφράζει έντονη ενδοσκόπηση κι αναστοχασμό, προχωρημένη, ώριμη αυτογνωσία, μοιάζει με αυτοανάλυση, που ενδεχομένως θα βασιζόταν σε –υπαρκτές ή νοερές– ψυχαναλύσεις του συγγραφέα. 

Διαθέτει οξύ, κριτικό, διαβρωτικό, πολιτικό βλέμμα (ενίοτε χιουμοριστικό, σκωπτικό), σχετικά με τις αγκυλώσεις, τη γραφειοκρατία, τον παραδοσιακό κι ορθόδοξο, κομμουνιστικό δογματισμό, τις θεωρητικολογίες και το πολύ μπλα μπλα στην ανανεωτική αριστερά. Από μακριά στον χρόνο κι από ψηλά, οι διαμάχες των αριστερών, νεολαιίστικων στελεχών μοιάζουν με παιχνίδι ή καλαμπούρι νέων. Γι' αυτό αναδεικνύεται και η αστεία πλευρά της «προσωπικής μυθιστορίας» του Απόστολου Δοξιάδη και η όψη της φαρσοκωμωδίας (ή πολιτικής σάτιρας) στο έργο. Μετά τη νοσταλγία που σε καταλαμβάνει αρχικά διαβάζοντάς το, ακολουθεί η ματαιωτική αίσθηση πως για πολύ χρόνο, μέσω των αέναων συζητήσεων και του μπλα μπλα, οι νέοι διύλιζαν σχολαστικά τον κώνωπα, μια εικόνα που από μακριά δείχνει κάπως γελοία. Η απομυθοποίηση της αριστεράς που κάνει ο Απόστολος Δοξιάδης, του μαρξισμού και του ΚΚΕ εσωτερικού είναι ευφυής, ρηξικέλευθη και οξυδερκής. Ενδιαφέρον έχουν οι κριτικές επισημάνσεις του για τη μαρξιστική θεωρία, τη μέθοδο δράσης και τον τρόπο λειτουργίας των κομμουνιστικών κομμάτων. Αξιοσημείωτη είναι η κριτική, απομυθοποιητική, αποδομητική ματιά του στα πολιτικά πεπραγμένα της τότε αριστεράς, στη γλώσσα, τη σκέψη και τη μέθοδό της.

Το Ερασιτέχνης επαναστάτης περνάει στην αφήγησή του πλήθος σημαντικά πολιτικά γεγονότα της εποχής του, των δεκαετιών του '60 και του '70. Η αξία του έργου αυξάνεται γιατί αποτελεί σημαντική μαρτυρία για την εποχή της χούντας και τις ανολοκλήρωτες, διστακτικές προσπάθειες της ανανεωτικής, ευρωκομμουνιστικής αριστεράς. Αξιοπρόσεχτη και ρεαλιστική είναι η περιγραφή των ευρωκομμουνιστών (ΚΚΕ εσωτερικού) στο εξωτερικό και την Ελλάδα. Μπορεί, αυτοί που δεν γνωρίζουν τα πρόσωπα, τα γεγονότα και το γίγνεσθαι της ελληνικής, ευρωκομμουνιστικής, ανανεωτικής αριστεράς επί χούντας, να μη πολυκαταλάβουν το βιβλίο, να μη το νοιώσουν, ή απλά να μη τους μιλήσει... Περιλαμβάνει οπωσδήποτε εύστοχες πολιτικές αναλύσεις, σαν τα πολιτικά άρθρα του Απόστολου Δοξιάδη, (διαβάζεται δηλαδή και σαν πολιτικό ή κοινωνιολογικό δοκίμιο). 

Επισημαίνουμε τον τεράστιο όγκο δουλειάς (λίγο πάνω από 1000 σελ.) και τις πολλές εργατώρες συγγραφικής λογοτεχνικής εργασίας, συζητήσεων και συλλογής πληροφοριών, για να επανενεργοποιηθούν οι αναμνήσεις του συγγραφέα. 

Ο Απόστολος Δοξιάδης έκανε μια επίμονη εργασία για να ανακινήσει τις νεανικές μνήμες μας από την εποχή της δικτατορίας, αλλά και για να οξύνει την ενσυναίσθηση, την (αυτο)κριτική ματιά, την επανεξέταση των –αντιχουντικών και αριστερών– πεπραγμένων. Κεντρίζει το απομυθοποιητικό βλέμμα, με ενδοσκόπηση και αναστοχασμό. Το έργο του συγκινεί μα και βάζει σε βαθιά σκέψη, με τους αδογμάτιστους κι αναθεωρητικούς στοχασμούς του, τις ψυχολογικές αναλύσεις και περιγραφές. Υποστηρίζεται από την επίπονη, ακάματη εργασία του, που πρέπει να τον «στράγγιξε», να τον εξάντλησε, με όλη αυτή τη δουλειά ανάσυρσης, φιλτραρίσματος και κρίσης των αναμνήσεών του.

* Ο ΘΟΔΩΡΟΣ ΣΟΥΜΑΣ είναι συγγραφέας βιβλίων για τον κινηματογράφο και κριτικός κινηματογράφου.
Τελευταίο του βιβλίο, το δοκίμιο «Εθνικές κινηματογραφίες, στιλ και σκηνοθέτες» (εκδ. Αιγόκερως).

Κριτική του ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗ 

από τον Πέτρο Τατσόπουλο. στα "ΝΕΑ", Σάββατο 20 Απριλίου 2019

ΕΣΥ ΤΙ ΕΚΑΝΕΣ ΣΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ, ΜΠΑΜΠΑ;

Σπανίως μια αυτοβιογραφία –υπό τον μανδύα μυθιστορίας ή και υπό οιονδήποτε άλλον μανδύα- δίνει τόσο πολλές και τόσο διαφορετικές ευκαιρίες αναγνωστικής προσέγγισης, όσο δίνει ο «Ερασιτέχνης επαναστάτης» (εκδόσεις Ίκαρος, 2018) του Απόστολου Δοξιάδη• ευκαιρίες, μάλιστα, εκ διαμέτρου αντίθετες, αν όχι φανερά αντικρουόμενες. Συνήθως οι αυτοβιογραφίες, ως απόπειρες Επιμηθέων για αυτοδικαίωση, περιφρονούν κάθε φροντίδα για τεκμηρίωση, ακόμη και τη στοιχειώδη, κι επενδύουν τις μύχιες ή πρόδηλες φιλοδοξίες του συγγραφέα τους για επιτυχία στον συναισθηματικό εκβιασμό του αναγνώστη, στην εκμαίευση της περίφημης μέθεξης• ισχύει κι εν προκειμένω η δημοσιογραφική αρχή: «Ποτέ δεν επιτρέπεις στην αλήθεια να σου χαλάσει μια καλή ιστορία». Αυτός είναι και ο λόγος που, εάν στραγγίξουμε τις περισσότερες αυτοβιογραφίες, το χρήσιμο απόσταγμα για την ιστορική έρευνα είναι συγκριτικά αμελητέο. 

Από την άλλη μεριά, οι αυτοβιογραφίες που σέβονται σχολαστικά την τεκμηρίωση είναι συναισθηματικά στεγνές και οδηγούν από άλλο μονοπάτι στο ίδιο προκρούστειο αδιέξοδο: τεντώνουν ή πετσοκόβουν τα πραγματολογικά τους στοιχεία προκειμένου να καταρρίψουν ή να δικαιώσουν a posteriori μια a priori ιδεολογική τοποθέτηση. Ήταν και αυτή μία από τις προκλήσεις –ίσως η κυριότερη- που κλήθηκε ν’ αντιμετωπίσει ο νεαρός Απόστολος, καθώς άνοιγε τα φτερά του: όταν η αληθινή ζωή διαψεύδει τη θεωρία σου, για ποιαν από τις δύο είναι χειρότερες οι συνέπειες; Εδώ σε θέλω, κάβουρα.

Από τις πρώτες κιόλας σελίδες λοιπόν αυτού του «τούβλου» (πάνω από χίλιες πυκνοτυπωμένες σελίδες) κατανοούμε ότι βρισκόμαστε απέναντι σ’ έναν αφηγηματικό άθλο. Το υλικό από την έρευνα είναι εξαιρετικά πλούσιο και προϋποθέτει έναν μόχθο πρωτόγνωρο σε εμμονή και ένταση• πέραν των άλλων ενσωματώνονται στο κείμενο –συχνά σε ειρωνική αντιδιαστολή με αυτό- και δυσεύρετα φωτογραφικά ντοκουμέντα, από εξώφυλλα βιβλίων που έχουν προ πολλού αποσυρθεί από την αγορά μέχρι γελοιογραφίες της εποχής και πορτρέτα των πρωταγωνιστών. Παράλληλα –και ταυτόχρονα- ο αναγνώστης καλείται να ανεβοκατεβαίνει διαρκώς σε όλη τη συναισθηματική κλίμακα: από τα δραματικά συμβάντα στα ευτράπελα και από τα στοχαστικά ιντερμέδια εφησυχασμού, συνυφασμένου ενίοτε με τον θεωρητικό προβληματισμό, στα περιστατικά που εκλύεται αφειδώλευτα η αδρεναλίνη. Δεν είναι ένα ακόμη βιβλίο για τη δικτατορία των Συνταγματαρχών. Είναι ένα βιβλίο μέσα στη δικτατορία των Συνταγματαρχών –και ο αναγνώστης νέμεται τις ίδιες ανασφάλειες, τις ίδιες αβεβαιότητες και τις ίδιες αυταπάτες που νέμονται οι ήρωες του βιβλίου. Θέλετε μια παραίνεση; Πάρτε το χρόνο σας. Μην τρέξετε σε αυτόν τον μαραθώνιο με τέμπο κατοστάρη. Πρωτίστως; Μοιραστείτε την αίσθηση των ηρώων ότι η απριλιανή χούντα θα διαρκέσει δεκαετίες (όπως η χούντα του Φράνκο ή του Σαλαζάρ) και δοκιμάστε την ίδια έκπληξη με εκείνους τη νύχτα της 23ης προς 24η Ιουλίου του 1974. Θα με θυμηθείτε.

Ο «Ερασιτέχνης επαναστάτης» -σε αντίθεση με τους «επαγγελματίες επαναστάτες» του Λένιν- διαβάζεται και ως απάντηση σε μια απλοϊκή ερώτηση: «Εσύ τι έκανες στη δικτατορία, μπαμπά;». Την ερώτηση θα μπορούσε να την διατυπώσει κάποιο από τα τρία παιδιά του Απόστολου Δοξιάδη –η κόρη του ή οι δύο γιοι του-, όπως και κάθε παιδί που είχε πατέρα, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, σε ηλικία «στρατεύσιμη» (κυριολεκτικά και μεταφορικά)• σε ηλικία που θα έπρεπε ν’ αποφασίσει αν και ο ίδιος θα «στρατευτεί» εναντίον της δικτατορίας ή, ακολουθώντας το σώφρον παράδειγμα των συντριπτικά περισσότερων συμπατριωτών μας, θα υιοθετήσει την τακτική «βλέποντας και κάνοντας», «άσε να βγάλουν οι άλλοι τα κάστανα από τη φωτιά», «δεν θα με πειράξουν αν δεν τους πειράξω» κ.ο.κ. 

Ο Δοξιάδης δεν χλευάζει αυτήν την τακτική –απεναντίας, την κατανοεί ως μέθοδο επιβίωσης του μέσου απολιτίκ- αλλά δύσκολα κρύβει και τη δυσφορία του όταν αντικρίζει, κατόπιν εορτής κι εκ του ασφαλούς, τον ίδιο φοβισμένο ανθρωπάκο να μεταμορφώνεται σε αντιχουντικό θηρίο ανήμερο. Μνημονεύει μια ιστοριούλα που του έλεγε ο πατέρας του: «Σε κάποιον από τους πολέμους της Ιταλίας, ένας παλικαράς συνταγματάρχης, παλαιάς κοπής, διατάσσει γενική επίθεση κατά του πανίσχυρου εχθρού και ορμάει έφιππος μπροστά από το σύνταγμά του, αλαλάζοντας με το σπαθί υψωμένο. Οι στρατιώτες του όμως, που αποτιμούν πιο ρεαλιστικά την κατάσταση, μένουν πίσω και τον ζητωκραυγάζουν ενθουσιωδώς, “Μπράβο, κολονέλο!”, “Μπράβο, κολονέλο!”, ώσπου ο γενναίος κολονέλος πέφτει νεκρός από τα πυρά του εχθρού».

Τον Απόστολο Δοξιάδη, γεννημένο το 1953, η 21η Απριλίου τον πετυχαίνει δεκατεσσάρων χρονών και, τόσο λόγω οικογενειακών πολιτικών καταβολών όσο και οικογενειακής πολιτικής εμπλοκής (μία από τις τρεις αδελφές του, η Καλή, συλλαμβάνεται σχεδόν αμέσως και βασανίζεται στην Μπουμπουλίνας), δεν του αφήνει σπουδαία περιθώρια επιλογής• η «στράτευση» εναντίον της είναι περίπου μονόδρομος. Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης, ο πατέρας του, ένας αρχιτέκτονας πολεοδόμος διεθνούς φήμης, αποτελεί το αρχέτυπο του προδικτατορικού κεντρώου, με κατεβασμένες τις μπάρες και προς τους δεξιούς βασιλόφρονες και προς τους συγκαλυμμένους κομμουνιστές της ΕΔΑ, πόσω μάλλον τους απροκάλυπτους του τότε παράνομου ΚΚΕ (μολονότι, σε μια εποχή δρακόντειων κοινωνικών φρονημάτων, ορισμένοι από τους συγκαλυμμένους –πρώην Μακρονησιώτες- εργάζονται στο πολεοδομικό του γραφείο). Ο Κωνσταντίνος έχει πολεμήσει στο αλβανικό μέτωπο (συμπολεμιστής με τον Μάνο Κατράκη) κι έχει λάβει μέρος κατόπιν στην Αντίσταση• θα είναι ένα από τα πρώτα «οξύμωρα» που θα θελήσει αργότερα ο Απόστολος να επιλύσει προσπαθώντας να συμβιβάσει μια θεωρία που συστεγάζει όλους τους αντικομουνιστές παρέα με τους φασίστες κι έναν πατέρα που ολοφάνερα έβαλε το κεφάλι του στον ντορβά πολεμώντας τους φασίστες. Η επίλυση δεν θα είναι ούτε εύκολη ούτε ανώδυνη.

Μήτρα των διαρκώς αυξανόμενων «οξύμωρων» είναι το ΚΚΕ Εσωτερικού, η αιρετική συνωμοτική οργάνωση που προήλθε από τη διάσπαση του παράνομου ΚΚΕ και όπου ο Δοξιάδης «οργανώνεται». Ο θρύλος θέλει ως εμβρυουλκό της διάσπασης την Άνοιξη της Πράγας και της παρεπόμενης σοβιετικής εισβολής στην Τσεχοσλοβακία, παρότι οι ιστορικές ημερομηνίες αντιστέκονται σθεναρά στο θρύλο (Φεβρουάριο του 1968 η διάσπαση, Αύγουστο της ίδιας χρονιάς η εισβολή). Ανάλογη αντίσταση –με την επικουρία των μαθηματικών, στη γοητεία των οποίων γρήγορα υποκύπτει- προβάλλουν και διάφορα άλλα «οξύμωρα» για την αναλυτική σκέψη του νεαρού Απόστολου. Πώς συνδυάζεται ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός με την αυθεντική δημοκρατία; Πόσο διαφέρει η δικτατορία του προλεταριάτου από οποιαδήποτε άλλη μορφή δικτατορίας; Μπορεί μια εξέγερση που δεν πατρονάρουμε –όπως η εξέγερση του Πολυτεχνείου- να είναι, όχι μονάχα μια εξέγερση ανεπιθύμητη, αλλά και μια εξέγερση επιζήμια; Ενοχλητικά ερωτήματα, για τα οποία η Μεταπολίτευση έδωσε απλουστευτικές, στρογγυλεμένες, διαστρεβλωμένες και, προπάντων, εφησυχαστικές απαντήσεις. Με το μακρύ του ταξίδι μέσα στην απριλιανή νύχτα, ο Δοξιάδης θέτει θαρραλέα τις ερωτήσεις από την αρχή.

Συνέντευξη με τον Απόστολο Δοξιάδη

Ο «Ερασιτέχνης επαναστάτης – Προσωπική μυθιστορία» (εκδόσεις Ίκαρος), το νέο βιβλίο του Απόστολου Δοξιάδη, είναι φιλικό και προσιτό στον αναγνώστη, παρά τη μεγάλη του έκταση. Με μία ιστορία συναρπαστική και έναν λόγο διαυγή, ρέοντα, σχεδόν προφορικό. Την ίδια στιγμή, είναι ένα πολύ σύνθετο έργο. Αν και ο πυρήνας του είναι η πολιτική συγκρότηση του κεντρικού ήρωα και αυτοβιογραφούμενου αφηγητή-συγγραφέα, από τα παιδικά του χρόνια έως εκείνα της ενηλικίωσης, τα ζητήματα που προκύπτουν από την ανάγνωσή του είναι ευρύτερα. Ο Απόστολος Δοξιάδης, με υλικό τον εαυτό του, επικεντρωμένος στην πολιτική, την παρατήρηση και τη δράση συνθέτει ένα παλίμψηστο της νεότερης ελληνικής Ιστορίας. Η μυθιστορηματική ιστοριογραφία του, βιωματική, εξομολογητική, βαθιά ανθρώπινη, αυτοσαρκαστική και στοχαστική συνάμα, καλεί τον αναγνώστη να ανασύρει τις δικές του μνήμες και να αναμετρηθεί κι εκείνος μαζί τους θαρραλέα. Με αφορμή την κυκλοφορία του «Ερασιτέχνη επαναστάτη», ο συγγραφέας απαντά στις ερωτήσεις μας.      

ΘΑΛΗΣ + ΦΙΛΟΙ: Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, στην περιγραφή των παιδικών και εφηβικών σας χρόνων, επιλέξατε να αφηγηθείτε γεγονότα από την προσωπική και την κοινωνική σας ζωή, καθώς και από την πολιτική ζωή του τόπου, υιοθετώντας την οπτική του παιδιού και του εφήβου. Ποια είναι η βαθύτερη σημασία αυτής της επιλογής;

Απόστολος Δοξιάδης: Γενικότερα στο βιβλίο προσπαθώ να αναπλάθω τα αισθήματα της εποχής που αφηγούμαι, άρα και την τότε οπτική απέναντι στα πράγματα. Το ύφος προκύπτει ως φυσική συνέπεια αυτού. Όταν προσπαθήσεις να θυμηθείς πώς ένιωθες σαν παιδί, θα μιλήσεις περισσότερο σαν παιδί—ή αντίστοιχα σαν έφηβος. Απέφυγα βέβαια τις υπερβολές, δηλαδή να παιδιαρίζω.

Θ + Φ: Στο μεγαλύτερο μέρος της αφήγησής σας, σε κάθε στάδιο της πολιτικής σας διαμόρφωσης, μοιάζει να κυριαρχεί, κάτω από την επιφάνεια και τις αναταράξεις των γεγονότων της πραγματικότητας, ένα δικό σας αυστηρό σύστημα αξιών. Σχηματικά, θα μπορούσε κάποιος να το περιγράψει ως προσήλωση στη λογική, σχεδόν με τη μαθηματική της διάσταση, στην ατομική ελευθερία και στις δημοκρατικές αρχές. Ποια γεγονότα, ποιες σκέψεις και ποιοι άνθρωποι διαμόρφωσαν αυτές τις πεποιθήσεις;

Α.Δ. Το θέμα της μαθηματικής, ας την πούμε, λογικής έρχεται αργότερα, στα χρόνια των σπουδών μου—βέβαια το αν και κατά πόσο πρέπει στα ανθρώπινα να ισχύει η μαθηματική λογική είναι άλλο ζήτημα. Θα έλεγα ότι αυτό που περιγράφετε ως αίσθηση που μου καλλιεργείται από τα πρώτα μου χρόνια είναι περισσότερο η κοινή λογική. Και έχει σημασία ο όρος: κοινή λογική σημαίνει ταυτόχρονα και τη λογική μιας κοινότητας, τη λογική που είναι απαραίτητη για να συνεννοείσαι με τους άλλους. Από εκεί και πέρα, η αίσθηση της ελευθερίας είναι και φυσική ορμή στον άνθρωπο πιστεύω, άλλο τόσο όσο είναι καμιά φορά η υπακοή, η ανάγκη της αυθεντίας, που σε ξεκουράζει από το βάρος της ευθύνης. Το πώς αντιπαλεύουν αυτά τα δυο, ανάγκη για ελευθερία και για υπακοή, νομίζω χτίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις πρώτες σχέσεις του παιδιού. Για μένα αυτές ήταν μέσα στο σπίτι μου, με τους γονείς μου και τις αδελφές μου. Αλλά στο κομμάτι που άπτεται της πολιτικής ζωής, όπου η ελευθερία ενσαρκώνεται στη δημοκρατία, ήταν καθοριστικός ο ρόλος του πατέρα μου.

Ελευθερία και υπακοή

Θ + Φ: Από την ανάγνωση του βιβλίου αναδύεται, ανάγλυφα η προσωπικότητα και η εποχή του πατέρα σας, δηλαδή του σπουδαίου πολεοδόμου και αρχιτέκτονα Κωνσταντίνου Δοξιάδη. Ήταν ένας πολιτικά κεντρώος, ευπατρίδης Έλληνας, με σαφώς οριοθετημένες αρχές και αξίες. Ποια στοιχεία της δικής του προσωπικότητας σας επηρέασαν θετικά και ποια αμφισβητήσατε στα νεανικά σας χρόνια;

Α.Δ. Θα απαντούσα πάλι με βάση το δίπολο ελευθερία-υπακοή. Στις κουβέντες μας, αλλά και με το παράδειγμά του, ο πατέρας μου προσπαθούσε να με διδάξει ότι αυτό που λέμε δημοκρατία είναι από τη μια κάτι που εγγυάται τις ελευθερίες μας, και από την άλλη κάτι που προϋποθέτει τον σεβασμό κάποιων κανόνων. Το παιδί θεωρεί την πατρική αυθεντία κάπως αυτονόητη, τις αρχές του πατέρα τις αποδέχεται ως αξιωματικά σωστές. Στην εφηβεία όμως αυτό αλλάζει. Έτσι και σε εμένα…  Άρχισα να αμφισβητώ τον πατέρα μου, όχι αναγκαστικά πάντα με την έννοια του να διαφωνώ, όσο να τα βάζω όλα κάτω όσα ήξερα από εκείνον και να λέω: «είναι πράγματι έτσι, ή όχι;». Κάτι στο οποίο δεν διαφώνησα ποτέ μαζί του είναι η πρωταρχικότητα της ελευθερίας. Όμως η πρώτη σύγκρουση με τις ιδέες του ήταν όταν βρέθηκα στα δεκαέξι μου χρόνια στην Αμερική, στο πανεπιστήμιο, στην καρδιά του κινήματος κατά του πολέμου του Βιετνάμ. Ο πατέρας μου, που ως γνήσιος κεντρώος ήταν όσο αντικομουνιστής όσο και αντιφασίστας, πίστευε ότι ο πόλεμος είναι καλός, γιατί έπρεπε ο δυτικός κόσμος να αντισταθεί στον κομμουνισμό. Οι περισσότεροι συμφοιτητές μου στην Αμερική όμως, για άλλους λόγους ο καθένας, απέρριπταν τον πόλεμο. Συντάχθηκα λοιπόν μαζί τους, αντίθετα στη γνώμη του πατέρα μου.

Η επιλογή αυτή ήταν κατ’ αρχήν συναισθηματική, ταύτισης με τον χώρο όπου ζούσα. Έχει ενδιαφέρον εδώ, μιας και μιλάμε για λογική, να πω μια κουβέντα του μεγάλου ιστορικού Τζον Λούκατς—απλή συνωνυμία με τον μαρξιστή κριτικό Γκυόργκι Λούκατς—, που φωτίζει πολύ την πνευματική εξέλιξη: «Τις ιδέες μας», έχει πει, «δεν τις σκεφτόμαστε, τις διαλέγουμε». Εννοεί με αυτό ότι πολύ σπάνια, σχεδόν ποτέ, όταν σκέφτεται ένας άνθρωπος για τη στάση του σε κάποιο ζήτημα παράγει μια εντελώς πρωτότυπη ιδέα. Κατά κανόνα, συχνά ασυνείδητα, διαλέγει από αυτές που υπάρχουν γύρω του, στην κοινωνία του, στην εποχή, από το μενού του εστιατορίου των ιδεών, θα λέγαμε. Έτσι κι εγώ: από τις ιδέες του πατέρα μου, που κι εκείνου δεν ήταν μόνο δικές του, προτίμησα αυτές των ανθρώπων της γενιάς μου, σε μια άλλη χώρα.

Θ + Φ: Η σχέση σας, στα φοιτητικά σας χρόνια, με το καινούργιο τότε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας Εσωτερικού, ξεκίνησε από την επιθυμία σας να πολεμήσετε το χουντικό καθεστώς της εποχής. Δεν γίνατε, όμως, τυπικό μέλος μιας κομματικής οργάνωσης.

Α.Δ. Αυτό συνέβη γιατί σύντομα μου προτάθηκε να μπω στον λεγόμενο στην κομμουνιστική αργκό «μηχανισμό», που είναι η ομάδα που κάνει καθαρά πρακτική δουλειά, τηρώντας πάρα πολύ αυστηρά τους κανόνες συνωμοτικότητας. Εγώ αυτό το προτιμούσα, γιατί με ενδιέφερε η πράξη, η δράση κατά της χούντας, όχι οι θεωρίες. Αυτή μου όμως η ένταξη στον μηχανισμό—«παράνομο μηχανισμό», τον λέγαμε, για να ακριβολογούμε ιστορικά—σήμαινε ότι θα έπρεπε να έχω ελάχιστες επαφές με τους άλλους. Σε μια τέτοια θέση μιλάς μόνο με τον καθοδηγητή σου, που σου δίνει οδηγίες, και τις λεγόμενες «επαφές», δηλαδή όποιους πρέπει να συναντήσεις για πρακτικές δουλειές. Εγώ, έχοντας την ευθύνη για επικοινωνία και μεταφορά υλικού, ανάμεσα στη Δυτική Ευρώπη και την Ελλάδα, έπρεπε να κρατώ από όλους κρυφή την ταυτότητά μου—ακόμα περισσότερο από τους άλλους του κόμματος. Αυτό σήμαινε ότι ήταν κρυφή ακόμα και από τους περισσότερους συντρόφους μου: εγώ ήξερα ότι είναι στο ίδιο κόμμα με εμένα, εκείνοι όμως όχι.

Σκοπός η Δημοκρατία

Θ + Φ: Όμως, παρά αυτή την ένταξη, γράφετε στον «Ερασιτέχνη επαναστάτη» ότι δεν πιστέψατε στην ουτοπική και ιδεολογική διάσταση του μαρξισμού και το όραμα του κομμουνισμού, στη λενινιστική μορφή του.

Α.Δ. Πίστεψα μόνο όσο ήμουν στην Αμερική, στην αρχή της μύησής μου, όταν με εισήγαγε στη θεωρία ο ξάδελφός μου, ο Αρίστος Δοξιάδης. Μετά, πολύ γρήγορα, με ενόχλησε η φιλοσοβιετική διάσταση που είδα ακόμα και στο Εσωτερικό, έστω και αν η κρατούσα άποψη ήταν ότι το κόμμα δημιουργήθηκε ως αντίδραση στην σοβιετική ηγεμονία. Από εκεί και πέρα, έμεινα μακριά από την ιδεολογία.

Θ + Φ: Η κατάσταση αυτή φαίνεται κάπως παράδοξη. Εκείνος, ο νεανικός εαυτός σας, ήταν από τη μια ο καλός στρατιώτης, που υπακούει τις οδηγίες, εκτελεί τις αποστολές του, συχνά με προσωπικό ρίσκο, και ταυτόχρονα αμφισβητεί ή και ενίοτε απαξιώνει τις ιδέες και τις πεποιθήσεις της ανώτερης αρχής στην οποία υπακούει.

Α.Δ. Το καταλαβαίνω ότι ακούγεται παράδοξο, και το συζητώ αρκετά στο βιβλίο. Πιστεύω ότι μου επέτρεπε να ζω σε αυτή την κατάσταση ακριβώς το ότι ανήκα στον παράνομο μηχανισμό, και όχι σε συνηθισμένη κομματική οργάνωση, με συναντήσεις, συσκέψεις, τα λεγόμενα «αχτίφ», θεωρητικές συζητήσεις και τέτοια. Αν ήμουν σε τέτοιο περιβάλλον σίγουρα θα κυριαρχούσαν οι διαφωνίες μου με τη θεωρία και πιθανότατα θα τα βρόνταγα και θα έφευγα, αναζητώντας άλλους τρόπους να πολεμήσω τη χούντα, με κάποια κεντρώα οργάνωση. Επειδή όμως έκανα συνωμοτική δουλειά, και η θεωρία δεν έμπαινε στην πρακτική μου δουλειά, είχα την πολυτέλεια να την αγνοώ. Πάντως η στάση αυτή δεν ήταν υποκριτική, ούτε κορόιδευα τον εαυτό μου: γιατί, αφ’ ης στιγμής ο διακηρυγμένος σκοπός του κόμματος ήταν η αποκατάσταση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, δεν με ένοιαζε τι πίστευαν οι γύρω μου για την ιδανική κοινωνία του μέλλοντος, κ.λπ. Με ένοιαζε ο άμεσος σκοπός, η δημοκρατία. (Εδώ είναι η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στην αριστερά στη χούντα και στην Κατοχή: στη δεύτερη περίπτωση αγωνίζονταν για τον κομμουνισμό, που τον είχαν βαφτίσει προπαγανδιστικά «λαοκρατία»). Στον αγώνα για τη δημοκρατία, πίστευα ότι οι κομμουνιστές είναι πιο αποτελεσματικοί από τους άλλους, γιατί έχουν μεγαλύτερη εμπειρία. Και έτσι θεωρούσα ότι καλώς ήμουν εκεί που ήμουνα. Γι’ αυτό πάντως τον λόγο, μόλις τέλειωσε η δικτατορία έφυγα από το κόμμα.

Θ + Φ: Διαβάζοντας τον «Ερασιτέχνη επαναστάτη» βλέπει κανείς ότι η κριτική σας στις μαρξιστικές ιδέες και στην ολοκληρωτική διάσταση των ουτοπικών ιδεολογιών, σπάνια προκύπτει μόνο από κάποια θεωρητική αναζήτηση ή σκέψη. Και η ελάχιστη κριτική, τις περισσότερες φορές, συνδέεται με ένα βίωμα, ένα πραγματικό γεγονός που το ζήσατε και αναμετρηθήκατε μαζί του σχεδόν σωματικά, στον πραγματικό κόσμο. Έχει σχέση αυτή η επιλογή, που ανακαλεί κατά κάποιον τρόπο μια διαδικασία επιστημονικής επαλήθευσης της κριτικής, με τα μαθηματικά, την επιστήμη που σπουδάσατε;

Α.Δ. Δεν θα το έλεγα. Θα έλεγα ότι είναι κάτι πιο απλό, είναι η αίσθηση της ειλικρίνειας, τη συνέπειας των λόγων με τις πράξεις. Όταν έβλεπα ανθρώπους που κηρύσσουν την ανθρώπινη συναδέλφωση, την αδελφοσύνη, την ειρήνη, κ.λπ., να υποστηρίζουν ταυτόχρονα αυταρχικά καθεστώτα ή συμπεριφορές, αντιδρούσα, όπως λέτε, σωματικά: εκνευριζόμουν. Αλλά πολύ σύντομα στην ένταξή μου βρέθηκα στον μηχανισμό, και έτσι έμεινα μακριά από εμπειρίες τέτοιων διαψεύσεων—και εκνευρισμών! Στις σπάνιες περιπτώσεις που υπήρξαν, είχαν μεγάλη επίδραση πάνω μου όμως.

Θ + Φ: Στο υπόστρωμα της αυτοβιογραφικής ιστορίας σας αναγνωρίζονται τα ίχνη της μυητικής μυθοπλασίας, αυτού που διεθνώς ονομάζεται Bildungsroman, του λεγόμενου «μυθιστορήματος μαθητείας». Οι ποικίλες δοκιμασίες, εξωτερικές ή ψυχικές, του νεαρού ήρωα σας—του εαυτού σας εν προκειμένω—ανακαλούν καμιά φορά στον νου του αναγνώστη τα στάδια ενηλικίωσης αρχετυπικών ηρώων, τις δοκιμασίες μορφών, ας πούμε, της ομηρικής παράδοσης ή θρησκευτικών ή μυστικιστικών παραδόσεων. Υπήρξε συνειδητή αξιοποίηση τέτοιου είδους στοιχείων στη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου;

Α.Δ. Όχι, όχι συνειδητή. Από εκεί και πέρα, οι αρχετυπικές μορφές που λέτε αποτελούν ταυτόχρονα εικόνα και πρότυπα της ζωής: επηρεάζονται από αυτήν και, σε ανακύκλωση, την επηρεάζουν. Αν λοιπόν, γράφοντας για τα πολύ νεανικά μου χρόνια, στα εξηνταπέντε μου, επηρεάζομαι άθελά μου από τον απόηχο αυτών των αρχετύπων, από τις χιλιάδες ιστορίες που έχω διαβάσει από την εποχή των χρόνων που αφηγούμαι, αυτό είναι άλλο ζήτημα. Ένας συγγραφέας γράφει και με το συνειδητό αλλά και με το ασυνείδητο. Ευτυχώς, δηλαδή, γιατί το συνειδητό και μόνο είναι συνήθως πολύ βαρετό.

Το ύφος είναι ο άνθρωπος

Θ + Φ: Ένα επιπλέον χαρακτηριστικό του αφηγηματικού σας λόγου είναι και το χιούμορ. Αυτό κάποτε παίρνει τη μορφή ενός ιδιόμορφου σαρκασμού, ή και αυτοσαρκασμού, που αποσυμπιέζει τις αλλόκοτες ή τις παράλογες καταστάσεις που περιγράφετε. Ποια σημασία έχει για εσάς η ενσωμάτωση του χιούμορ και του σαρκασμού στην ιστορία σας;

Α.Δ. Ο Ντε Μπιφόν, όπως ξέρετε, έλεγε ότι «το ύφος είναι ο άνθρωπος». Έτσι και εδώ: ο τρόπος που έγραψα τον «Ερασιτέχνη επαναστάτη» είναι ο τρόπος που σκέφτομαι και που μιλώ και στη ζωή μου. Το χιούμορ, ο σαρκασμός και συχνότερα ο αυτοσαρκασμός είναι στοιχεία του πώς βλέπω τον κόσμο και τον εαυτό μου. Πιστεύω ότι είναι μεγάλη τραγωδία για έναν άνθρωπο το να παίρνει τον εαυτό του πάντα στα σοβαρά.

Θ + Φ: Ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου προσεγγίζει με απομυθοποιητική διάθεση ποικίλα σύμβολα, από την πολιτική έως την τέχνη και τη λογοτεχνία, της μεταπολιτευτικής Ελλάδας. Από ποια ανάγκη προήλθε αυτή η προσέγγιση;

Α.Δ. Εκεί μπαίνει η κριτική ματιά, η σκέψη και βέβαια η εμπειρία. Μεγαλώνοντας, παρατηρώντας, βλέποντας πρόσωπα και καταστάσεις στην εξέλιξή τους, παρατηρώ, όπως όλοι μας άλλωστε, ασυνέπειες, υπερβολές, υποκρισίες. Οι περισσότεροι μύθοι που φτιάχνουμε γίνονται από ψυχική ανάγκη, αλλά η ανάγκη αυτή κατά κανόνα αλλοιώνει την πραγματικότητα. Ενώ πιστεύω στην ανάγκη των μύθων, θεωρώ ότι όταν η αλλοίωση ξεπερνά ένα ορισμένο σημείο, οι μύθοι κάνουν πολύ κακό. Στη διάρκεια της ιστορίας που λέω, λοιπόν, βρήκα ξανά και ξανά μπροστά μου πολλά τοτέμ, ψεύτικους θεούς, που ένιωσα την ανάγκη να τους κρίνω, αποκαλύπτοντας αυτό που είδα με τα χρόνια ως την αλήθεια που κρύβεται από πίσω τους.

Θ + Φ: Ίσως ο πιο προκλητικός «μύθος» που αμφισβητείται, για όσους δεν τα έζησαν, είναι της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου.

Α.Δ. Ναι. Το Πολυτεχνείο ήταν πολύ σημαντικό στην εξέλιξη της ιστορίας της αντίστασης στη χούντα, είχε μεγάλη συμβολική σημασία. Αλλά η επίδραση του δεν ήταν αυτή που νομίζουν σήμερα πολλοί νεότεροι, από κακή πληροφόρηση. Το Πολυτεχνείο δεν έριξε τη χούντα. Αντίθετα, έφερε μια χειρότερη. Αυτό φυσικά δεν θίγει τους ανθρώπους που συμμετείχαν στην εξέγερση. Για το καλό εξεγέρθηκαν οι άνθρωποι. Απλώς, η ιστορία έχει παράξενα γυρίσματα. Και δεν βοηθάμε κανέναν με το να λέμε ψέματα, παρά αυτούς που τα εκμεταλλεύονται για ίδιον όφελος.

Θ + Φ: Θα λέγατε ότι το βιβλίο σας έχει τη διάσταση μιας πολιτικής αποτίμησης;

Α.Δ. Πιστεύω ότι για κάποιους αναγνώστες θα την έχει, όπως πού και πού την έχει και για μένα. Αλλά δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου γράφοντάς το. Αν και στο επίκεντρο της αφήγησης είναι πολιτικά γεγονότα, βασικά έγραψα τον «Ερασιτέχνη επαναστάτη» για να καταλάβω καλύτερα τον εαυτό μου και την εποχή όπου μεγάλωσα. Τα πολιτικά συμπεράσματα είναι παρεπόμενα, δεν ήταν ο στόχος.

Θ + Φ: Είχε για εσάς η συγγραφή του βιβλίου τη σημασία ενός homage, ενός φόρου τιμής, στα χρόνια της νεότητάς σας και στους ανθρώπους που συμπορευτήκατε εκείνη την εποχή;      

Α.Δ. Εκ των πραγμάτων, αυτό συμβαίνει. Διασταυρώθηκαν με την ιστορία των παιδικών, των εφηβικών και των πρώτων νεανικών μου σπουδαίοι άνθρωποι, άλλοι μεγαλύτεροι, άλλοι της γενιάς μου, και αν τους τιμώ στο βιβλίο είναι λέγοντας κάποια πράγματα αληθινά γι’ αυτούς, όπως τα έζησα. Αλλά και πάλι, δεν ήταν αυτός ο κύριος σκοπός μου γράφοντας το βιβλίο. Ο σκοπός μου ήταν η αυτογνωσία, ή τουλάχιστον μια προσπάθεια για αυτογνωσία. Δύσκολη υπόθεση αυτή βέβαια.

Πλανήτης Αφροδίτη: Επιστροφή στην κόλαση

in.gr, 20/4/2019

Όλοι συζητούν για το πότε η ανθρωπότητα θα «πατήσει πόδι» στον Άρη, όμως μερικοί επιστήμονες δεν έχουν βγάλει από το μυαλό τους έναν άλλο στόχο: μια νέα αποστολή στην «κολασμένη» Αφροδίτη, τον πιο καυτό και πιο πνιγηρό πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος, όπου η θερμοκρασία φθάνει τους 470 βαθμούς Κελσίου, αρκετούς για να λιώσει μέταλλα.

Η πυκνή και τοξική ατμόσφαιρα της Αφροδίτης δημιουργεί στην επιφάνεια της μια πίεση έως 90 φορές μεγαλύτερη από αυτή στη Γη, σαν να βρίσκεται κανείς σε βάθος 900 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ενώ ο πλανήτης μαστιγώνεται από κυκλωνικούς ανέμους ταχύτητας 360 χιλιομέτρων την ώρα. Μια εικόνα πολύ διαφορετική από αυτή που φαντάστηκαν οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν απεικόνιζαν συνήθως μια καταπράσινη και παραδεισένια Αφροδίτη, πνιγμένη σε δάση όπου τριγυρνούσαν… δεινόσαυροι.

Μετά από αρκετά χρόνια χωρίς να έχει υπάρξει καμία αποστολή στην Αφροδίτη, κάτι αρχίζει ξανά να κινείται και να «ψήνεται». Αν και κοντινή στη Γη, οι επιστήμονες συνειδητοποιούν ότι ξέρουν πολύ λίγα γι’ αυτήν. Η Αφροδίτη είναι ένας ξεχασμένος πλανήτης, αλλά η δεκαετία του 2020 μπορεί να αποδειχθεί επίσης η δική της δεκαετία και όχι μόνο του Άρη. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) μελετά μια πρόταση για μια «αφροδίσια» αποστολή με το όνομα EnVision, ενώ και η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) έχει δεχτεί προτάσεις από επιστήμονες που «καίγονται» από περιέργεια για την Αφροδίτη.

Ενώ η ρομποτική εξερεύνηση του ‘Αρη υπήρξε υπόθεση των ΗΠΑ, η Αφροδίτη υπήρξε υπόθεση των Σοβιετικών στις δεκαετίες του ‘60, ’70 και ‘80. Η ΕΣΣΔ έστειλε σχεδόν 30 αποστολές και πολλές κατέληξαν σε αποτυχία, αλλά όσες πέτυχαν, έστειλαν τα πρώτα στοιχεία και τις πρώτες εικόνες από την επιφάνεια της. Το σοβιετικό Venera 7 ήταν το πρώτο που το 1970 προσεδαφίστηκε στην Αφροδίτη (και γενικότερα σε κάποιον άλλο πλανήτη), ενώ το Venera 9 έστειλε τις πρώτες φωτογραφίες το 1975. Μέχρι σήμερα μόνο τα σοβιετικά σκάφη έχουν φωτογραφήσει την επιφάνεια του πλανήτη κάτω από τα πυκνά νέφη του.

Ένα σοβιετικό σκάφος ανίχνευσε μάλλον μια αστραπή στην Αφροδίτη, ενώ ένα άλλο ανέλυσε δείγματα πετρωμάτων και βρήκε ότι είναι βασάλτες ηφαιστειακής προέλευσης, ένα πέτρωμα πολύ κοινό στη Γη. Ο βασαλτικός φλοιός της εκτιμάται ότι έχει πάχος δέκα έως 20 χιλιομέτρων.

Η Αφροδίτη είναι πολύ δύσκολος πλανήτης για κοντινή παρατήρηση, καθώς τα διαστημικά σκάφη δεν μπορούν να επιβιώσουν για πολύ στην επιφάνειά της, παρά μόνο για δύο ώρες το πολύ. Πάντως σταδιακά, είτε σε τροχιά είτε κατεβαίνοντας για λίγο στην επιφάνεια, οι σοβιετικές αποστολές, τα αμερικανικά σκάφη Mariner και Magellan (το πρώτο που τέθηκε σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη το 1990), το ευρωπαϊκό Venus Express (σε τροχιά μεταξύ 2006-2014) και το ιαπωνικό Akatsuki (σε τροχιά από το 2015) έχουν πλέον συλλέξει μια σειρά από δεδομένα. Το ιαπωνικό σκάφος είναι σήμερα το μοναδικό σε τροχιά γύρω από την Αφροδίτη.

Είναι γεωλογικά ενεργή

Η παλαιότερη αντίληψη ότι η Αφροδίτη είναι γεωλογικά νεκρή, έχει πια εγκαταλειφθεί, καθώς έχουν βρεθεί ενδείξεις συνεχιζόμενης τεκτονικής και ηφαιστειακής δραστηριότητας, όπως τονίσθηκε και στο πρόσφατο διεθνές συνέδριο σεληνιακής και πλανητικής επιστήμης στο Τέξας. Νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι ο επιφανειακός φλοιός της Αφροδίτης είναι σπασμένος σε πλάκες διαμέτρου 500 έως 1.000 χιλιομέτρων, που φαίνεται να κινούνται αργά, όπως οι πλάκες πάγου στους γήινους ωκεανούς, ασκώντας πιέσεις η μία στην άλλη.

Η Γη και η Αφροδίτη έχουν μεγάλες ομοιότητες σε μέγεθος, μάζα, πυκνότητα, σύνθεση και βαρύτητα. Πιθανότατα έμοιαζαν σαν δίδυμες στο ξεκίνημα τους, αλλά στην πορεία τράβηξαν τελείως χωριστούς δρόμους. Η Γη απέκτησε οξυγόνο, ζωή και ένα σχετικά δροσερό κλίμα, ενώ η Αφροδίτη, μετά και από ένα παρατεταμένο «φαινόμενο του θερμοκηπίου», έγινε ολοένα πιο ξερή και καυτή (ενώ ο ‘Αρης έγινε ξερός και κρύος), διαθέτοντας σήμερα μια ατμόσφαιρα κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα (σε ποσοστό 96,5%), λιγοστό άζωτο (3,5%) και αρκετά νέφη θειικού οξέος. Ένα μεγάλο μυστήριο είναι γιατί η ατμόσφαιρα της περιστρέφεται 60 φορές πιο γρήγορα από τον ίδιο τον πλανήτη.

Δεν υπάρχει καθόλου νερό στην επιφάνεια της Αφροδίτης, η οποία κατά τα δύο τρίτα είναι ομαλές πεδιάδες διάσπαρτες από χιλιάδες ηφαίστεια, μερικά ακόμη ενεργά και με διάμετρο από ένα έως 240 χιλιόμετρα, από τα οποία χύνεται λάβα που έχει σκάψει κανάλια μήκους έως 7,000 χιλιομέτρων, πιο μακριά και από το Νείλο. Η υψηλότερη οροσειρά, που λέγεται Μάξγουελ, έχει μήκος 870 χιλιομέτρων και φθάνει σε ύψος 11,3 χιλιομέτρων, ξεπερνώντας κατά πολύ το Έβερεστ.

Όπως και ο κάποτε ζεστός και υγρός ‘Αρης, η Αφροδίτη ίσως πολύ παλιά είχε κατάλληλες συνθήκες για φιλοξενία ζωής. Οι επιστήμονες θεωρούν πιθανό ότι η Αφροδίτη είχε μεγάλους ωκεανούς για πάνω από ένα δισεκατομμύριο χρόνια στην πρώιμη ιστορία της. Το πότε και πώς χάθηκε όλο αυτό το νερό, αποτελεί ένα από τα μεγάλα αινίγματα που ζητούν απάντηση από μια μελλοντική αποστολή. Μερικοί προειδοποιούν ότι, αν συνεχιστεί ανεξέλεγκτη η κλιματική αλλαγή στον πλανήτη μας, μπορούμε να δούμε στην Αφροδίτη το μέλλον της Γης.

Η Αφροδίτη είναι ο δεύτερος πλανήτης σε απόσταση από τον Ήλιο και στην αρχαιότητα συχνά θεωρείτο ότι ήταν δύο διαφορετικά αστέρια, ο Αυγερινός (Εωσφόρος) και ο Αποσπερίτης (Έσπερος). Όπως φαίνεται από τη Γη, λόγω της κοντινής απόστασής της και των άκρως ανακλαστικών νεφών της (αντανακλούν το 75% του ηλιακού φωτός), είναι ο πιο φωτεινός πλανήτης ή ακόμη και άστρο στο νυχτερινό ουρανό.

Η μέρα της (πλήρης περιστροφή περί τον άξονα της) διαρκεί 243 γήινες μέρες , γεγονός που την καθιστά με διαφορά τον πιο αργό πλανήτη στο ηλιακό μας σύστημα. Λόγω αυτής της «τεμπελιάς», ο μεταλλικός πυρήνας της διαμέτρου 6.000 χιλιομέτρων δεν μπορεί να γεννήσει ένα προστατευτικό μαγνητικό πεδίο όπως στη Γη (η ένταση του είναι μόνο το 0,000015 του γήινου).

Επιπλέον, αν δει κανείς την Αφροδίτη από πάνω, περιστρέφεται ανάποδα από την φορά των περισσότερων άλλων πλανητών, με αποτέλεσμα ο Ήλιος φαίνεται να ανατέλλει στη δύση και να δύει στην ανατολή. Το έτος της (πλήρης περιφορά περί τον Ήλιο) διαρκεί περίπου 225 γήινες μέρες.

Σχέδια επί χάρτου

Αντίθετα με τον ‘Αρη, είναι σχετικά εύκολο για ένα διαστημικό σκάφος να φθάσει στην Αφροδίτη. Το θέμα είναι πώς θα αντέξει εκεί. Η NASA και η ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos συζητούν εδώ και τέσσερα χρόνια μια κοινή αποστολή (Venera-D), που θα μπορούσε να εκτοξευθεί μεταξύ 2023-2032, η οποία θα περιλαμβάνει μια τροχιακή διαστημοσυσκευή, μια στατική πλατφόρμα (άκατο) προσεδάφισης και ένα εναέριο όχημα εξερεύνησης σαν μπαλόνι.

Προς το παρόν όμως, η συζήτηση δεν έχει φθάσει στο στάδιο της υλοποίησης, αλλά μελετά πώς η διαστημοσυσκευή που θα προσεδαφιστεί, θα αντέξει για μήνες πάνω στην καυτή Αφροδίτη και ποιες θα είναι οι επιστημονικές προτεραιότητες της αποστολής, συνεπώς ποια όργανα θα χρειασθούν. Αν η αποστολή προχωρήσει, η Ρωσία θα κατασκευάσει την τροχιακή διαστημοσυσκευή και την άκατο προσεδάφισης, ενώ οι ΗΠΑ το εναέριο όχημα.

Ήδη η NASA -που δεν αποκλείει να κινηθεί και αυτόνομα με προορισμό την Αφροδίτη- μελετά μερικές «τρελές» ιδέες, ακόμη και μια επανδρωμένη με αστροναύτες αποστολή (HAVOC), η οποία δεν θα προσεδαφιστεί, αλλά θα κινείται με αερόπλοιο στο ανώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας, σε υψόμετρο 50 έως 60 χιλιομέτρων, εκεί όπου η θερμοκρασία και η πίεση μοιάζουν με την κατώτερη γήινη ατμόσφαιρα (με θερμοκρασία 20 έως 30 βαθμούς Κελσίου και πίεση όπως αυτή στην κορυφή του όρους Κιλιμάντζαρο). Από αυτό το αερόπλοιο ή μπαλόνι ή κάτι παρεμφερές, που θα κινείται με ηλιακή ενέργεια και με τα ρεύματα του αέρα, θα μπορεί να φωτογραφηθεί η Αφροδίτη, να σταλούν στην επιφάνειά της μικρότερες διαστημοσυσκευές και να γίνουν επιστημονικά πειράματα.

Μερικοί τολμηροί επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η Αφροδίτη μπορεί να υπήρξε ο πρώτος φιλόξενος για ζωή πλανήτης στο ηλιακό μας σύστημα και κάποιοι τολμούν να φανταστούν ότι ακραιόφιλοι μικροοργανισμοί μπορεί να ζουν μέχρι σήμερα στην ατμόσφαιρα της.

Αν ο Γαβράς ψάχνεται για το επόμενο θρίλερ του, ας πάει στη Βενεζουέλα!

της Σοφίας Βούλτεψη, Ελεύθερη Ζώνη, 15/04/2019

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς επιδιώκει να επωφεληθεί από τις περιπέτειες της Ελλάδας. Το έκανε με το «Ζ», κερδίζοντας φήμη και χρήμα και επωφελούμενος από τη δουλειά των δημοσιογράφων (Γ. Βούλτεψης, Γ. Ρωμαίος και Γ. Μπέρτσος) που ερεύνησαν τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη (Θεσσαλονίκη, Μάιος 1963). Χωρίς ποτέ να πει ένα ευχαριστώ σ’ αυτούς που αν δεν αναλάμβαναν δράση, η υπόθεση Λαμπράκη δεν θα υπήρχε καν!

Ούτε σενάριο, ούτε ταινία, ούτε διάσημοι ηθοποιοί, ούτε τίποτα. Αν δηλαδή δεν έπαιρναν στα χέρια τους την υπόθεση αυτοί οι δημοσιογράφοι, ουδείς θα κέρδιζε δόξα και χρήματα – ούτε ο κ. Γαβράς. Οι τρεις δημοσιογράφοι ήταν τελικά οι μόνοι που δεν πλούτισαν από την υπόθεση, αν και στο δικό τους ιδιόμορφο αστυνομικοπολιτικό ρεπορτάζ στηρίχθηκε το χρυσοφόρο αστυνομικοπολιτικό κινηματογραφικό θρίλερ.

Όταν μάλιστα, τον Απρίλιο του 2009 η γαλλική πρεσβεία οργάνωσε μια λαμπρή εκδήλωση για την επέτειο των σαράντα χρόνων από την δημιουργία του «Ζ» οι διοργανωτές όχι μόνο δεν επιφύλαξαν κεντρικό ρόλο στους δημοσιογράφους που έφεραν σε πέρας την υπόθεση, αλλά δεν τους εστάλησαν καν προσκλήσεις!

Πρωτοπόρος στις ταινίες με αστυνομικοπολιτική πλοκή λοιπόν, ο Γαβράς στήριξε τη φήμη και την καριέρα του ακριβώς στην κινηματογραφική μεταφορά των αστυνομικοπολιτικών θρίλερ.

Τώρα, επανέρχεται με μια ταινία βασισμένη στο βιβλίο του Βαρουφάκη – σ’ αυτό το σύγχρονο θρίλερ της σύγχρονης ελληνικής τραγωδίας - όπου περιγράφει την δήθεν σκληρή διαπραγμάτευση του πρώτου εξαμήνου της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ, όταν η χώρα βρέθηκε στην άκρη του γκρεμού, έκλεισαν οι τράπεζες, επιβλήθηκαν capital control, οδηγηθήκαμε σε ένα τρίτο, το πιο σκληρό, μνημόνιο, παραδόθηκε το σύνολο της δημόσιας περιουσίας σε ένα αιωνόβιο υπερταμείο και ο οδυνηρός αυτός κύκλος κατέληξε στην παράδοση της Μακεδονίας.

Είναι προφανές ότι με το βιβλίο του ο κ. Βαρουφάκης δικαιολογεί όλα τα παραπάνω. Και επομένως, ο κ. Γαβράς δημιουργεί μια ταινία που μεταφέρει αυτήν την προπαγάνδα στον κινηματογράφο.

Δηλαδή, ο κ. Γαβράς ετοιμάζεται να συμβάλει στην προβολή όλων εκείνων των απόψεων και δράσεων που οδήγησαν στην καταστροφή της Ελλάδας.

Και το πιο εξοργιστικό: Θα το πράξει με χρήματα των Ελλήνων που υπέστησαν τις συνέπειες όλων όσων ετοιμάζεται να ωραιοποιήσει.

Η συγκεκριμένη ταινία υπήχθη από τον Νίκο Παππά στις προβλέψεις του Νόμου για την ενίσχυση των οπτικοακουστικών παραγωγών και θα χρηματοδοτηθεί με 630.000 ευρώ!

Πρόκειται για πρωτοφανές σκάνδαλο σε μια χώρα που για χρέη προς τη ΔΕΗ, για παράδειγμα, μένουν οικογένειες χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα.

Και αυτό είναι το «κακογυρισμένο έργο», για να θυμηθούμε τη φράση που χρησιμοποίησε ο κ. Παππάς.

Με τα λεφτά των χειμαζόμενων Ελλήνων, θα παίξουν στο έργο ο Τσίπρας και ο Βαρουφάκης.

Είναι προφανές ότι αυτό δεν ενδιαφέρει τον κ. Γαβρά. Έχει διαλέξει στρατόπεδο.

Στις 26 Ιανουαρίου 2015, ο Γαβράς τηλεφώνησε στον Τσίπρα για να του δώσει τα συγχαρητήριά του.

Στις 25 Φεβρουαρίου 2015, σε συνέντευξή του στην «Ουμανιτέ», δήλωσε πως… εγκρίνει «τη βούληση του Τσίπρα να βγάλει τη χώρα από τα νύχια της τρόικας». Και είχε συμφωνήσει και για κάτι άλλο, που τώρα αποδεικνύεται προφητικό. Χαρακτήρισε το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ για τον πολιτισμό «πολύ δίκαιο στον τύπο και την ουσία, προβλέπει δηλαδή μια απαραίτητη κρατική υποστήριξη, αφήνοντας παράλληλα τον πολιτισμό στα χέρια αυτών που τον παράγουν».

Κάτι θα ήξερε ο άνθρωπος που σήμερα επιχορηγείται από το αίμα των Ελλήνων με 630.000 ευρώ για να γυρίσει ταινία για την… ηρωική περίοδο Τσίπρα – Βαρουφάκη (κάπου θα έχει κάτι και για τον Καμμένο, δεν μπορεί!)

Ο Τσίπρας, ο Γαβράς και οι… άλλοι!

Και στις 17 Μαΐου 2015, σε συνέντευξή του στον Νίνο Μικελίδη για το ΑΠΕ – από τις Κάννες, βεβαίως – έλεγε: «Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι πως οι άλλοι ήταν εδώ τόσα χρόνια. Τώρα τα πράγματα μπορούν, πρέπει, να αλλάξουν. Είναι όπως και στον κινηματογράφο, δεν μπορείς να κάνεις το ίδιο φιλμ για χρόνια και χρόνια. Ποιος δημιούργησε αυτή την κατάσταση; Την κρίση; Οι Τσοχατζόπουλοι, οι Παπανδρέου, ο Σαμαράς... Και αν δεν αλλάξει η παιδεία και η νοοτροπία... Και ιδίως η πολιτική. Αυτή πρέπει να δώσει το παράδειγμα. Δεν μπορείς να έχεις κλέφτες πολιτικούς. Όταν ένας αναλαμβάνει την εξουσία έχει να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα προβλήματα και να λύσει και τα οικονομικά, να πληρώσει τους μισθούς των υπαλλήλων…»

Τέτοια πράγματα!

Πρόσθετε μάλιστα για τον Βαρουφάκη ότι… του αρέσει η στάση του! Όπως είπε, «αυτό που κάνουν οι άλλοι και επιμένουν είναι γιατί υπάρχει ένα καινούριο κίνημα στην Ελλάδα και δεν θέλουν να επιτύχει. Θέλουν να ξανάρθουν οι άλλοι και να κάνουν αυτά που θέλουν, να μην υπάρχει καμιά αντίσταση. Συμφωνώ μαζί σου, ο Βαρουφάκης μίλησε ως ίσος προς ίσον. Κι αυτό δεν το θέλουνε. Θέλουν κάποιον yes-man». Διότι «οι άλλοι» κατά τον Γαβρά «ήταν οι yes-men των ξένων, το παλιό πρόβλημα με την Ελλάδα»!

Μάλιστα! Ενώ τώρα που ήλθαν αυτοί που πραγματικά κάνουν ό,τι τους ζητούν οι ξένοι, οι πραγματικοί yes-men, τους… κάνει ήρωες σε ταινία!

Οπότε, στις 2 Ιουλίου 2015 – τι να έκανε; - τάχθηκε υπέρ του δημοψηφίσματος!

Όπως είπε στο ΑΠΕ, «το δημοψήφισμα είναι απαραίτητο. Ο Αλέξης Τσίπρας έχει δίκιο να κάνει το δημοψήφισμα, είναι αναγκαίο. Νομίζω άλλωστε ότι κι η δουλειά που έχει κάνει μέχρι σήμερα ο Τσίπρας είναι τελείως απαραίτητη, κι ελπίζω τα πράγματα να πάνε σύμφωνα με τις ελπίδες του».

Προσθέτοντας μάλιστα ότι «η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στην Ευρώπη είτε κυριαρχήσει το Ναι στο δημοψήφισμα είτε το Όχι», ο Γαβράς ουσιαστικά προανήγγειλε ότι ο Τσίπρας θα έκανε το «Όχι» «Ναι»!

Αλλά, επέμενε: «Ο Αλέξης Τσίπρας είναι σημαντικός ηγέτης. Σκέφτομαι πάντα αυτόν τον νέο άνθρωπο, ηλικίας 40 χρόνων, που φτάνει στις Βρυξέλλες μέσα σ΄ αυτό το τρομερό μέρος μ’ όλους αυτούς τους ανθρώπους που διαθέτουν τεράστια πείρα, πολιτική οικονομική κ.ο.κ. Μένω κατάπληκτος ότι μπόρεσε ν΄ αμυνθεί και να φτάσει εκεί που έφτασε. Τέτοιους ηγέτες δεν είχαμε συχνά στην Ελλάδα ή μάλλον δεν έχω δει κάποιους ανάλογους τα τελευταία 70 χρόνια».

Την επομένη, 3 Ιουλίου 2015, είχαμε επιστολή της συζύγου του, της παραγωγού Μισέλ Ρέι-Γαβρά, στην «Εφημερίδα των Συντακτών».  

Και τι έλεγε η κυρία Γαβρά, μεταξύ άλλων; Τα ακόλουθα:

«Ξέρω πως σήμερα η Αμαλία Φλέμινγκ θα ήταν, όπως εγώ, στο πλευρό του Αλέξη Τσίπρα που μάχεται όχι για να φύγει από την Ευρώπη όπως θέλει να μας κάνει να πιστέψουμε ο Κύριος Γιούνκερ και όλα τα ΜΜΕ, αλλά για να μείνει στην Ευρώπη. Όχι όμως ισοπεδωμένος αλλά όρθιος και έχοντας τον Ελληνικό Λαό να τον στηρίζει.

Με ένα ΝΑΙ, η Ευρώπη του κυρίου Γιούνκερ και το ΔΝΤ θα έχουν νικήσει, αποδυναμώσει και συντρίψει οριστικά την Ελλάδα.

Με ένα ΟΧΙ, δυνατό και καθαρό του Ελληνικού Λαού δίπλα στον εκλεγμένο Πρωθυπουργό του η Ευρώπη του κ. Γιούνκερ και το ΔΝΤ θα υποχρεωθούν τότε και μόνο τότε, να ξεκινήσουν έναν διάλογο.

Έναν διάλογο και όχι ένα τελεσίγραφο.

Και είναι αυτό ακριβώς που φοβούνται».

Φυσικά, τίποτε από τα παραπάνω δεν συνέβη. Όλα αυτά ήταν παραμύθια της Χαλιμάς!

Απλά ήλθε ένα χειρότερο τελεσίγραφο και ο αγαπημένος της Τσίπρας έτρεξε να υπογράψει μερικά ακόμη μνημόνια, παραδίδοντας τη χώρα στους δανειστές και την Μακεδονία στους εκλεκτούς τους…

Μετά από όλα αυτά, για τον κ. Γαβρά υπάρχει μόνο ένας δρόμος: Να μην αποδεχθεί τα χρήματα του Παππά. Να αρνηθεί να στερήσει 630.000 ευρώ από τους Έλληνες, τους οποίους υποστηρίζει ότι συμπονά.

Και τελικά να μην μας προπαγανδίσει όλα αυτά που οδήγησαν την Ελλάδα στην μεγαλύτερη εθνική και οικονομική καταστροφή.

Διαφορετικά θα είναι συμμέτοχος στο έγκλημα.

Στο κάτω-κάτω, ας πάει να φτιάξει μια ταινία προπαγανδίζοντας τα έργα και τις ημέρες του Μαδούρο – που πληρώνει με ψευδονομίσματα! Κι’ αυτός φίλος του Τσίπρα, όπως και ο Βαρουφάκης, υπήρξε πάντα…

Θα βρει ο Γαβράς στο Καράκας άφθονο υλικό με πεινασμένους, με ασθενείς που χειρουργούνται σε νοσοκομεία χωρίς ρεύμα, με ουρές έξω από μαγαζιά με άδεια ράφια…

Oι «ιδιόμορφες» μαύρες τρύπες

του Διονύση Π. Σιμόπουλου, Καθημερινή, 14/4/2019

Την περασμένη Τετάρτη ανακοινώθηκε ένα συνταρακτικό επιστημονικό κατόρθωμα με τη φωτογράφιση των ορίων μιας μαύρης τρύπας που ονομάζεται «ορίζοντας γεγονότων». Πρόκειται για ένα αντικείμενο από το οποίο τίποτα (ή έστω σχεδόν τίποτα) δεν μπορεί να δραπετεύσει. Ο,τι ήταν κάποτε άστρα, πλανήτες και νεφελώματα, βρίσκονται τώρα συμπιεσμένα σ’ έναν απεριόριστα μικροσκοπικό και υπέρπυκνο χώρο στο εσωτερικό του οποίου οι νόμοι της φυσικής καταρρέουν. Και παρ’ όλο που η Θεωρία της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν είχε προβλέψει την ύπαρξή τους από τις αρχές του 20ού αιώνα, εντούτοις μόλις πρόσφατα μας δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλύψουμε μερικές από τις απαντήσεις στα ερωτήματα που έχουμε γι’ αυτές. Γιατί ελάχιστα αντικείμενα στο σύμπαν μπορούν να προκαλέσουν το δέος που προκαλεί μια μαύρη τρύπα.

Οι μαύρες τρύπες δημιουργούνται όταν άστρα με υλικά πολλαπλάσια της ύλης που έχει ο Ηλιος φτάσουν στο τέλος της ζωής τους, με αποτέλεσμα να καταρρεύσουν και να εκραγούν. Η αστρική αυτή έκρηξη, ονομάζεται «σουπερνόβα» και είναι ένα από τα πιο βίαια φαινόμενα στο σύμπαν και λάμπει με την ένταση ενός δισεκατομμυρίου δισεκατομμυρίων άστρων σαν τον Ηλιο. Κι αυτό που πυροδοτεί ένα τέτοιο φαινόμενο είναι η δύναμη που κυβερνάει τον κόσμο μας, η βαρύτητα, η οποία προκαλεί την αστραπιαία κατάρρευση του αστρικού πυρήνα, ενώ παραμορφώνει συγχρόνως και τον χωρόχρονο γύρω του ανάλογα με την ποσότητα των υλικών που περιλαμβάνει. Στα γιγάντια άστρα μετά την έκρηξη η κατάρρευση συνεχίζεται ακάθεκτη έως ότου το άστρο περιοριστεί σ’ ένα «ιδιόμορφο χωροχρονικό σημείο» που ονομάζεται «μοναδικότητα», σχηματίζοντας έτσι μια μαύρη τρύπα. Σύμφωνα δηλαδή με τις εξισώσεις της Γενικής Σχετικότητας στο σημείο αυτό η πυκνότητα είναι άπειρη, ο χώρος έχει άπειρη καμπυλότητα και ο χρόνος «σταματά» να υπάρχει. Η δύναμη της βαρύτητας μιας μαύρης τρύπας, δηλαδή, παραμορφώνει το χωρόχρονο γύρω της σε τέτοιο βαθμό ώστε ούτε κι αυτό ακόμη το φως να μην μπορεί να διαφύγει από την ελκτική της δύναμη κάνοντάς την ουσιαστικά αόρατη.

Remaining Time-0:19

Fullscreen

Unmute

Αφού όμως δεν μπορούμε να τη «δούμε», πώς είναι δυνατόν να ανακαλύψουμε μια μαύρη τρύπα; Την απάντηση μας τη δίνει η θεωρητική ανάλυση της συμπεριφοράς της ύλης στα πρόθυρα μιας μαύρης τρύπας. Γιατί καθώς η ύλη που απορροφάται απ’ αυτήν εξαφανίζεται για πάντα μέσα της, εκπέμπει ένα «κύκνειο άσμα» με τη μορφή ακτίνων Χ. Τα υλικά όμως αυτά δεν πέφτουν κατευθείαν στη μαύρη τρύπα, αλλά, αντίθετα, σχηματίζουν έναν περιστρεφόμενο «δίσκο επικάθησης» με τη μορφή μιας τεράστιας διαστημικής δίνης. Αυτή καθαυτή η μαύρη τρύπα είναι φυσικά αόρατη, βρίσκεται όμως στο κέντρο της περιστρεφόμενης ρουφήχτρας των υλικών. Και όταν τελικά αυτά βρουν τον δρόμο τους προς τη μαύρη τρύπα επιταχύνονται σχεδόν στην ταχύτητα του φωτός λίγο πριν εισχωρήσουν στα όρια παρατήρησης της μαύρης τρύπας, που ονομάζεται «ορίζοντας γεγονότων».

Μια μαύρη τρύπα είναι δύσκολο να κατανοηθεί από τον ανθρώπινο νου, και ίσως αυτό να οφείλεται μερικώς, τουλάχιστον, στον όρο «τρύπα». Γιατί μ’ αυτή τη λέξη πολλοί από εμάς φαντάζονται ένα κάποιο βαθούλωμα ή το χαρακτηριστικό ομώνυμο σκίσιμο μιας επιφάνειας, ενώ η έννοια της λέξης υπονοεί επίσης και την «έλλειψη ύλης». Μια μαύρη τρύπα όμως είναι τελείως διαφορετική. Δεν είναι μια τρύπα σε «κάτι», γιατί είναι από μόνη της «κάτι», είναι μια τρισδιάστατη, σφαιρική «τρύπα», ή αν προτιμάτε, μια στερεά «τρύπα». Είναι δηλαδή μια σφαίρα ύλης και όχι ένα κενό ύλης. Αφού λοιπόν είναι σφαιρική από παντού φαίνεται ίδια, ενώ αν κοιτάζαμε μέσα της δεν θα βλέπαμε την άλλη μεριά, αλλά θα αντικρίζαμε ένα άπειρο σκοτάδι που θα ήταν το ίδιο απ’ οπουδήποτε και αν κοιτάζαμε.

Ο,τι κι αν «πέσει» μέσα σε ένα τέτοιο αντικείμενο «χάνεται» από το σύμπαν, αφού καθετί το υλικό δημιουργεί μια παραμόρφωση στον χωρόχρονο γύρω του ανάλογη με την ποσότητα των υλικών που περιλαμβάνει. Κι έτσι, σε ένα γιγάντιο άστρο η κατάρρευση συνεχίζεται ακάθεκτη έως ότου περιοριστεί σ’ ένα «ιδιόμορφο χωροχρονικό σημείο» που ονομάζεται «μοναδικότητα». Αν μπορούσαμε να συμπιέσουμε τη Γη μας στο μέγεθος ενός κερασιού, θα την είχαμε μετατρέψει σε μαύρη τρύπα. Φυσικά δεν υπάρχει καμιά γνωστή διαδικασία που θα μπορούσε να μετατρέψει τη Γη, ή και τον Ηλιο ακόμη, σε μαύρη τρύπα. Ο καταρρέων πυρήνας μιας σουπερνόβα, με υλικά πάνω από τρεις ηλιακές μάζες, είναι ένα από τα ελάχιστα αντικείμενα στο σύμπαν που μπορούν να δημιουργήσουν κάτι τέτοιο. Και αυτού του είδους η «τρύπα», θα πρέπει, εκ των πραγμάτων, να είναι «μαύρη», αφού ούτε το φως δεν έχει τη δυνατότητα να δραπετεύσει από την «επιφάνειά» της για να καταγραφεί από τα μάτια μας ή τα διάφορα άλλα ευαίσθητα όργανα των αστεροσκοπείων μας. Με την πρόσφατη, όμως, φωτογράφιση ενός τέτοιου αντικειμένου αποδείξαμε όχι μόνο τη θεωρητική αλλά και την ουσιαστική του πλέον ύπαρξη!

Οι αμοιβές των ευρωβουλευτών

Απόσπασμα από ανάρτηση στο FB του τέως ευρωβουλευτή
Νίκου Χρυσόγελου, Οικολόγου-Πράσινη Αλληλεγγύη, 1/4/2019

Επειδή πολλά λέγονται για τις αμοιβές των ευρωβουλευτών, τα χρήματα που έχουν στη διάθεσή τους και τι πρέπει/μπορούν να κάνουν, δημοσιεύω εδώ τα επίσημα στοιχεία. Πολλές φορές διαδίδονται "μούσια" από όσους μισούν την Ευρώπη και το Ευρωκοινοβούλιο και είναι οι πρώτοι που παραβιάζουν τους κανονισμούς. Οι όροι που ισχύουν στο Ευρωκοινοβούλιο θα έπρεπε να ισχύουν και για την ελληνική Βουλή:

1. Αμοιβή ευρωβουλευτών: ο μηνιαίος μισθός (2019) είναι μικτός 8.757,7€, μετά τις κρατήσεις "καθαρός" 6824,85€. Δεν είναι 17.000 όπως γράφουν διάφοροι. Είναι ένας μισθός που αντιστοιχεί στο κόστος ζωής των Βρυξελλών.

2. Συνολικά για τους επιστημονικές συνεργάτες ενός ευρωβουλευτή το ευρωκοινοβούλιο διαθέτει τον μήνα 24.943€ (που μοιράζεται σε 3-4 άτομα, ανάλογα με τα χρόνια προϋπηρεσίας κ.α.). Βέβαια, το ποσό αυτό ΔΕΝ είναι αμοιβή του/της ευρωβουλευτή/ού, αλλά διατίθεται (με αποδείξεις πληρωμής) για αμοιβές των επιστημονικών συνεργατών του/της. Το ποσό αυτό είναι μεικτό σε κάθε περίπτωση και περιλαμβάνει και το κόστος κοινωνικής ασφάλισης.
Ξέρουμε ότι είναι υπό διερεύνηση καταγγελία εναντίον Έλληνα ευρωβουλευτή ότι ζητούσε πίσω τον μισό μισθό από επιστημονική συνεργάτιδα. Αυτό αν αποδειχθεί θα έχει σοβαρές συνέπειες. Ως επιστημονικός συνεργάτης/ιδα δεν μπορεί να προσληφθεί συγγενής του/της ευρωβουλευτού. Κάτι τέτοιο είναι αιτία να χάσει την θέση του ο ευρωβουλευτής/ή. Όμως, οι ευρωβουλευτές της ΧΑ κάνανε "ανταλλαγές συγγενών" για να παραβιάσουν "νομότυπα" τον κανονισμό, δηλαδή ο ένας πήρε συγγενή του άλλου ως συνεργάτες!

3.Ένας ευρωβουλευτής έχει δυνατότητα να προσλάβει για εκπαίδευση νέους, με αμοιβή 1601,26€ το μήνα κι επιπλέον αποζημίωση 137€ τη μέρα όταν είναι π.χ. στην Ολομέλεια στο Στρασβούργο για κάλυψη δαπανών. Είναι πολύ σημαντική εμπειρία για νέους ανθρώπους. ΔΕΝ είναι αμοιβή για τον ευρωβουλευτή.

4. Ένας ευρωβουλευτής έχει επίσης στη διάθεσή του 4416€ για άλλες δαπάνες (όπως γραφείου, εκδηλώσεων κ.α.). ΔΕΝ είναι εισόδημα για τον ευρωβουλευτή.
Επειδή όμως κάποιοι δεν χρησιμοποιούσαν τα χρήματα αυτά για εκδηλώσεις, και τα έβαζαν στην τσέπη τους, είχαμε προτείνει να υπάρχει αυστηρότερος κανονισμός ώστε να αποδεικνύεται ότι πηγαίνουν πράγματι για τον σκοπό που τα δίνει το ευρωκοινοβούλιο. Στη δική μου θητεία οργανώσαμε πάρα πολλές εκδηλώσεις, ημερίδες κ.α. Μέχρι το τελευταίο ευρώ διατέθηκε για τον σκοπό που το ευρωκοινοβούλιο διαθέτει τους πόρους αυτούς (σχετική ανάλυση στην ιστοσελίδα μου. Ο διάλογος με τους κοινωνικούς φορείς, η ανταλλαγή εμπειριών, η ενημέρωση των πολιτών για το τι είναι το Ευρωκοινοβούλιο, τι θέματα συζητάει είναι η πιο σημαντική δουλειά - μαζί με την νομοθετική - που μπορεί να κάνει ένας ευρωβουλευτής.

5. Κάλυψη δαπανών για μετακίνηση ευρωβουλευτών από τη χώρα τους προς το ευρωκοινοβούλιο ή για αποστολές: 320€ τη μέρα. Συνολικά για όλα τα ταξίδια το χρόνο 4.454€ το χρόνο