22 September 2015

Το πληρέστερο δέντρο της ζωής

Δείχνει τη συγγένειά μας με τα πρωτόζωα
ΒΗΜΑ, 22/9/2015


Πόσο στενοί συγγενείς είναι ένας χιμπατζής και ένα ραδίκι; Ένας καρχαρίας και ένας ιπποπόταμος; Ένας άνθρωπος και μια αμοιβάδα; Οι απαντήσεις είναι εμφανείς στο Ανοιχτό Δέντρο της Ζωής, το πληρέστερο γενεαλογικό δέντρο της ζωής από την εμφάνισή της στη Γη.

Οι συγγένειες

Οι εξελικτικοί βιολόγοι χρησιμοποιούν τα λεγόμενα φυλογενετικά δέντρα, γραφήματα στα οποία μια αρχική προγονική ομάδα οργανισμών διακλαδίζεται σε όλο και περισσότερα είδη, για να εκτιμούν τις συγγένειες ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες ζώων και φυτών. 

Όλα τα ζωντανά πλάσματα της γης, εξάλλου, είναι απόγονοι των πρώτων μικροβίων που εμφανίστηκαν στον πλανήτη πριν από τουλάχιστον 3,5 δισ. χρόνια. Μέχρι σήμερα είχαν εμφανιστεί στη βιβλιογραφία δεκάδες χιλιάδες εξελικτικά δέντρα, ορισμένα από τα οποία περιλάμβαναν πάνω από 100.000 είδη. Τώρα, ερευνητές 11 ερευνητικών ιδρυμάτων στις ΗΠΑ συνδυάζουν για πρώτη φορά τα διαθέσιμα δεδομένα σε ένα δέντρο που περιλαμβάνει όλες τις ομάδες οργανισμών, συνολικά 2,3 εκατομμύρια είδη.

Η ερευνητική ομάδα χρειάστηκε περίπου 100.000 ώρες δουλειάς ψάχνοντας τη βιβλιογραφία -μια δύσκολη εργασία, δεδομένου ότι αρκετά είδη έχουν διπλές ή και τριπλές ονομασίες που έπρεπε να συμβιβαστούν. Αντιμετώπισαν επίσης ένα σοβαρό πρόβλημα έλλειψης ψηφιακών δεδομένων, αφού μόνο ένα στα έξι δημοσιευμένα δέντρα ήταν διαθέσιμο σε μορφή που μπορεί κανείς να κατεβάσει και να εισάγει σε βάσεις δεδομένων -τα υπόλοιπα εμφανίζονταν απλά ως εικόνες.

Άγνωστος ο αριθμός των ειδών

Η ερευνητική ομάδα κατέληξε τελικά σε 500 επιμέρους δέντρα που ενοποιήθηκαν σε ένα. Το προσχέδιο του Ανοιχτού Δέντρου της Ζωής παρουσιάζεται τώρα στην επιθεώρηση «PNAS» και είναι ελεύθερα διαθέσιμο στο OpenTreeOfLife.org.

Οι δημιουργοί του δέντρου σκοπεύουν τώρα να συνεχίσουν την προσπάθεια για τον εμπλουτισμό του με περισσότερα παρακλάδια. Τα 2,3 εκατομμύρια είδη στο πρώτο προσχέδιο είναι εξάλλου ένα πολύ μικρό μέρος σε σχέση με τα δεκάδες εκατομμύρια είδη που εκτιμάται ότι φιλοξενεί ο πλανήτης. Ειδικά όσον αφορά τα πρωτόζωα, τα βακτήρια και άλλα μικρόβια, οι ερευνητές παραδέχονται πως όσα γνωρίζουμε είναι σταγόνα στον ωκεανό.