30 June 2010

Τι δουλειά κάνουν οι πολιτικοί;

(του καθηγ. Θεόδωρου Λιανού, ΒΗΜΑ, 27/6/2010)

Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει στη χώρα μας, οι πολιτικοί, όταν είναι μέλη του Κοινοβουλίου, νομοθετούν με γνώμονα το καλό της χώρας και φροντίζουν για την τήρηση των νόμων. Οπως όμως προκύπτει από την καθημερινή παρατήρηση, οι πολιτικοί μας, στην πραγματικότητα, νομοθετούν μεν αλλά δεν φροντίζουν για την τήρηση των νόμων. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις, είναι πρώτοι και καλύτεροι στην παραβίαση των νόμων. Οπως φαίνεται από τις καθημερινές πλέον αποκαλύψεις και τη χιονοστιβάδα των σκανδάλων, οι πολιτικοί μας έχουν αποδειχθεί δεξιοτέχνες της απάτης (βλ. Βατοπαίδιο, Siemens και ποιος ξέρει τι άλλο). Τα σκάνδαλα, τα ρουσφέτια, η σπατάλη του δημοσίου χρήματος, η ευνοιοκρατία και άλλα καθημερινά φαινόμενα έχουν δημιουργήσει έναν πυκνό καπνό υποψίας για τη ζωή και τη δράση των πολιτικών. Είναι ανάγκη οι πολιτικοί μας με τις πράξεις τους να διαλύσουν τον καπνό για να μην πέσουν στη φωτιά.

Ένα σοβαρό σχετικό ερώτημα είναι το εξής: Μπορούν οι φαύλοι πολιτικοί μας να γίνουν ξαφνικά οι ενάρετοι πολιτικοί τους οποίους χρειάζεται η χώρα; Μερικοί απαντούν αρνητικά και υποστηρίζουν ότι χρειαζόμαστε νέα πρόσωπα στην πολιτική. Αλλοι απαντούν επίσης αρνητικά και υποστηρίζουν ότι χρειαζόμαστε έναν καλοπροαίρετο δικτάτορα. Η γνώμη μου είναι ότι οι πολιτικοί, παλαιοί και νέοι, είναι ορθολογικά όντα και όταν οι συνθήκες μεταβληθούν, θα αλλάξουν και οι ίδιοι, προσαρμοζόμενοι στις απαιτήσεις της εποχής. Ακόμη, δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι μεταξύ των πολιτικών μας υπάρχουν άνθρωποι με ηθικές αρχές και οράματα μιας ευημερούσας Ελλάδας. 


Πάντως, ανεξαρτήτως του τι πιστεύει ο καθένας για τα επί μέρους ζητήματα, υπάρχει ένα γενικό, σοβαρό και πιεστικό αίτημα αλλαγής των δεδομένων που διέπουν τη λειτουργία του πολιτικού συστήματος. Μερικές τέτοιες αλλαγές μπορεί να είναι οι ακόλουθες: 
Πρώτον, κατάργηση της επιχορήγησης των κομμάτων από τον κρατικό προϋπολογισμό. Το επιχείρημα ότι η επιχορήγηση καθιστά τα κόμματα ανεξάρτητα είναι ανίσχυρο, όπως απέδειξαν η Siemens και ο Τσουκάτος.


Δεύτερον, μείωση του αριθμού των βουλευτών. Το έργο του Κοινοβουλίου μπορεί να γίνει και με τους μισούς. Η Ολλανδία και το Βέλγιο, με πληθυσμό περίπου σαν της Ελλάδας, έχουν από 150 βουλευτές.


Τρίτον, ανάθεση των υπουργείων σε εξωκοινοβουλευτικούς. Ετσι είναι πιθανόν να μειωθούν το ρουσφέτι και η διαφθορά στο Δημόσιο, δεδομένου ότι οι εξωκοινοβουλευτικοί υπουργοί δεν θα έχουν την προστασία του Κοινοβουλίου, όπως συμβαίνει τώρα.


Τέταρτον, κατάργηση της βουλευτικής σύνταξης. Οσο διαρκεί η θητεία του βουλευτή, το Δημόσιο αναλαμβάνει την πληρωμή των ασφαλιστικών εισφορών στο Ταμείο του βουλευτή (ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, Δημόσιο κ.λπ.). Ετσι δεν θα υπάρχουν επαγγελματίες πολιτικοί. Εξαίρεση μπορεί να υπάρχει μόνο για τον πρωθυπουργό.


Πέμπτον, η κατάργηση όλων των οικονομικών προνομίων για τους βουλευτές, όπως π.χ. για την απόκτηση ιδιωτικού αυτοκινήτου, χρήση τηλεφωνικών υπηρεσιών, ταχυδρομική ατέλεια, παροχή πολιτικών γραφείων κ.ά. Οι βουλευτές πρέπει να αμείβονται αρκετά ώστε να έχουν μια άνετη ζωή αλλά όχι πολυτελή, σπάταλη και προκλητική.
Αν οι αρμόδιοι εξετάσουν το ζήτημα αυτό, θα βρουν και άλλα πολλά που πρέπει να αλλάξουν. Ας το κάνουν σύντομα. Η κατάσταση είναι επείγουσα. Οι πολιτικοί μας δεν πρέπει να ζουν μέσα σε ένα κλίμα υποψίας και κατακραυγής. 

29 June 2010

Augustin-Louis Cauchy (1789–1857)

...
Όποιος ασχολήθηκε στις μεταλυκειακές σπουδές με Μαθηματικά, σίγουρα άκουσε πολλές φορές το όνομα του Κοσύ (Cauchy) και πιθανότατα δεν έχει άριστες αναμνήσεις από την επαφή του με τις στρυφνές αποδείξεις που φέρουν αυτό το όνομα.

Ο Κοσύ γεννήθηκε σε ανήσυχους καιρούς στο Παρίσι – λίγες εβδομάδες μετά την επίθεση στη Βαστίλλη από τους επαναστάτες του 1789. Ο πατέρας του Louis-Francois ήταν φιλοβασιλικός και εργαζόταν μέχρι την επανάσταση στην Αστυνομία. Έτσι, είναι από τους πρώτους που χάνουν την εργασία τους και διαφεύγουν από το Παρίσι οικογενειακά.

Μόνο μετά τη λήξη των ημερών της «μεγάλης τρομοκρατίας» (Ροβεσπιέρος, Σαιν Ζυστ, Κουτόν) επέστρεψε ο Κοσύ στο Παρίσι και αργότερα έκανε καριέρα υπό τον Βοναπάρτη. Η γνωριμία με τον γερουσιαστή Λαγκράνζ και τον υπουργό εσωτερικών Λαπλάς, ήδη διάσημοι επιστήμονες αμφότεροι, οδήγησε σε στενή οικογενειακή φιλία, η οποία βοήθησε την επιστημονική εξέλιξη του υιού Κοσύ. Στο πρόσωπο του νεαρού Κοσύ αναγνώρισαν οι δύο επιστήμονες μια μαθηματική ιδιοφυΐα.

Επειδή ο Λαγκράνζ ήταν βέβαιος ότι ο γιος Κοσύ θα γινόταν διάσημος μαθηματικός, συμβούλεψε τον πατέρα του να τον στείλει σε ανθρωπιστικές σπουδές, ώστε παράλληλα με τα μαθηματικά «να κατέχει σωστά και τη γλώσσα του».

Στα 15 χρόνια του εισέρχεται ο Κοσύ στην École Polytechnique και διδάσκεται τη Μαθηματική Ανάλυση από τον Αμπέρ, στα 18 του αρχίζει σπουδές στη Σχολή Μηχανικών για Γεφυροποιία και Οδοποιία, αυτό που λέμε σήμερα «Πολιτικών Μηχανικών».

Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών εργάζεται ο νεαρός μηχανικός στο λιμάνι του Χερβούργου, απ’ όπου προγραμμάτιζε ο Ναπολέων να επιτεθεί με στόλο στα βρετανικά νησιά. Στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται ο Κοσύ με μαθηματικά και δημοσιεύει μια εργασία για τη γενίκευση του θεωρήματος πολυέδρων του Όιλερ. Λόγω υπερκόπωσης παθαίνει όμως κατάθλιψη και ζει με διασαλεμένη υγεία, ψυχική και σωματική. Υποβάλλει αιτήσεις για να προσληφθεί ως καθηγητής σε διάφορες Ακαδημίες του Παρισιού, αλλά χωρίς επιτυχία.

Με την αποπομπή του Βοναπάρτη προβάλλει ο Κοσύ τα καθολικά και φιλοβασιλικά φρονήματά του και παίρνει πάραυτα με μια εργασία για την κυματική θεωρία θέση καθηγητή στην École Polytechnique. Όταν απολύθηκαν για πολιτικούς λόγους (αντιβασιλικοί) οι Carnot και Monge, διορίζεται (δεν εκλέγεται) ο Κοσύ στην Ακαδημία Επιστημών. Παρ’ όλα αυτά, κανείς δεν αμφισβητεί τις υψηλές μαθηματικές ικανότητές του, οι οποίες έτσι κι αλλιώς εντυπωσιάζουν.


Ταυτόχρονα όμως δημιουργεί ο Κοσύ αντιπάθειες με τον απότομο και αλαζονικό, συχνά προσβλητικό για τους άλλους, χαρακτήρα του. Αφήνει τρία χρόνια τις πρωτοποριακές εργασίες πάνω στην Άλγεβρα του Niels Hendrik Abel στο συρτάρι της Ακαδημίας και, μετά τον πρόωρο θάνατο του σημαντικού αυτού ερευνητή (πέθανε 27 ετών), τις χαρακτηρίζει άχρηστες. Ο Άμπελ είχε προλάβει να πει για τον Κοσύ: «Είναι μεν τρελός και κανείς δεν μπορεί να τον αλλάξει, αλλά είναι ο μοναδικός που ξέρει πώς πρέπει να συγκροτηθούν τα μαθηματικά!»

Ο Κοσύ διδάσκει Μαθηματική Ανάλυση και ορίζει με διαφορετικό και πιο ακριβή τρόπο την έννοια του ορίου αλλά και τις συνθήκες σύγκλισης σειρών, κάτι που ταλαιπωρεί ακόμα και σήμερα πολλούς τεχνικούς και μαθηματικούς. Ήδη το 1814 εισάγει στη μελέτη συναρτήσεις με μιγαδικές μεταβλητές και διατυπώνει τις συνθήκες για τη διαφορισημότητά τους (Διαφορικές εξισώσεις Cauchy-Riemann).

Με το ομώνυμο θεώρημα για τα ολοκληρώματα επεκτείνει ο Κοσύ το ολοκλήρωμα για διαδρομές στο μιγαδικό επίπεδο και διατυπώνει, γενικότερα, τα θεμέλια της Συναρτησιακής Ανάλυσης. Τα κείμενα των μαθημάτων του στο πολυτεχνείο μεταφράζονται γρήγορα σε πολλές ξένες γλώσσες και αποτελούν τη διδακτέα ύλη σε όλες σχεδόν τις πανεπιστημιακές σχολές της Ευρώπης.

Βέβαια, οι ακριβείς ορισμοί του Κοσύ και οι στρυφνές έννοιες για τη σύγκλιση σειρών που εισήγαγε αυτός ο σημαντικός ερευνητής, δεν βρίσκουν ανταπόκριση στους φοιτητές, οι οποίοι ενδιαφέρονταν (μέχρι και σήμερα) για πιο εύχρηστες μεθόδους αποδείξεων.

Όμως και οι συντηρητικές πολιτικές απόψεις του Κοσύ ξενίζουν και αποτελούν αντικείμενο αντιπαραθέσεων. Οι θρησκόληπτες και φιλομοναρχικές ιδέες τού καθηγητή, τις οποίες ο ίδιος προβάλλει κατά τη διάρκεια των μαθημάτων του, τον οδηγούν το έτος 1830 στην εξορία, όταν πέφτει από την εξουσία ο Βουρβόνος βασιλιάς.

Ο στενοκέφαλος Κοσύ δεν θέλει να ορκιστεί πίστη στο νέο βασιλιά Louis Philippe και προτιμάει μια έδρα για θεωρητική φυσική που του προσφέρει στην Ιταλία ο βασιλιάς του Piemont. Θεωρεί μεγάλη τιμή του που έχει ως μαθητή του στην Πράγα τον εγγονό του πρώην Βουρβόνου βασιλιά και αποδέχεται εκεί τον τίτλο ευγενείας του βαρόνου, τον οποίο θεωρεί σημαντικότερο των επιστημονικών τίτλων του.

Μετά την επιστροφή του στο Παρίσι γίνεται ο Κοσύ πάλι δεκτός στην Ακαδημία, χωρίς περαιτέρω διατυπώσεις, και συνεχίζει την εκτεταμένη έρευνά του. Στη δεκαετία 1839-1848 δημοσιεύονται 300 από τις 789 εργασίες που έστειλε στα επιστημονικά περιοδικά, όπου είχε καθιερωθεί πλαφόν δημοσιεύσεων, αλλιώς θα έπρεπε να δημοσιεύονται μόνο δικές του εργασίες…


Με την επανάσταση του 1848 δεν επανέρχονται στην εξουσία, όπως ήλπιζε ο Κοσύ, οι Βουρβόνοι, αλλά ο Ναπολέων ΙΙΙ (ο λεγόμενος «μικρός», αν και ο χαρακτηριζόμενος «μέγας» είχε προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη ζημιά!). Ο Κοσύ δεν εκδιώκεται από την Ακαδημία και γίνεται αποδεκτό να μην ορκιστεί στο νέο Ναπολέοντα, αφού όλοι ήξεραν πόσο στενόμυαλος ήταν σε πολιτικά θέματα.

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του αναλώνεται ο μεγάλος αυτός επιστήμονας σε καυγάδες με άλλους μαθηματικούς για τα πρωτεία σε μαθηματικές αποδείξεις. Επειδή πολλά από αυτά που δημοσίευαν νεότεροι μαθηματικοί σίγουρα τα είχε σκεφτεί ήδη ο Κοσύ, ίσως να τα υπονοούσε κιόλας σε διάφορες δημοσιεύσεις του, πολλές από τις οποίες δεν δημοσιεύονταν, όπως προαναφέρθηκε, ξεκίνησε ο ίδιος αντιδικίες και δίκες εναντίον συναδέλφων του.

Σήμερα, πάνω από 150 χρόνια μετά το θάνατό του, αρκεί να κοιτάξουμε στα περιεχόμενα ενός μαθηματικού βιβλίου, για να καταλάβουμε πόσο σημαντικό ήταν το έργο αυτό του ιδιοφυούς ερευνητή. Για τις πολιτικές αντιλήψεις του ελάχιστοι γνωρίζουν σήμερα, μια και η κοινωνική και πολιτική κατάσταση στη Γαλλία και στην Ευρώπη έχει αλλάξει εκ βάθρων.

26 June 2010

Σκαλοπάτι για κονόμα

(από μια συνέντευξη με τον Κώστα Βουτσά, Ελευθεροτυπία, 25/6/2010)
Πώς τα βλέπετε τα πράγματα σήμερα;
«Θα σας απαντήσω με κάτι που λέω στην παράσταση: "Τώρα που έφυγα από τα Μέγαρα, κάνουν μάζωξη τα μεγάλα κεφάλια της πόλης. Ολοι οι κλεφτοϋπουργοβουλευτάδες, που έγνοια τους είναι πώς να κλέψουνε και να εξασφαλίσουν, άκουσον άκουσον, τα τρισέγγονά τους. Αποφάσισαν και διέταξαν να βάλουν κι άλλους φόρους. Κι όσους μαζέψουνε, ξανά κι αυτούς θα τους κλέψουνε, τον κοσμάκη θα τον ξεπαστρέψουνε, και τις τράπεζες τις αχόρταγες θα τις θρέψουνε". Τα σπίτια του Τσοχατζόπουλου, του Βουλγαράκη, εμείς τους τα κάναμε δώρο. Εγώ είμαι περήφανος γι' αυτό...».
Θα τα βγάλουμε, λέτε, πέρα;
«Εγώ λέω, αν καταστραφεί ο κόσμος, δύο όντα θα επιζήσουν. Οι κατσαρίδες και ο Ελληνας. Γιατί ο Ελληνας, την ώρα που έρχονται τα μέτρα, σκέφτεται τι μπαγαποντιά να κάνει για να τα γλιτώσει. Γιατί έτσι τον μάθανε. Θα δυσκολευτούμε, αλλά ο Ελληνας είναι καπάτσος. Θα μπορέσει να γλιτώσει».
Λόγω φιλότιμου ή καπατσοσύνης;
«Το φιλότιμο δεν ξέρω αν θα επικρατήσει. Μάλλον η καπατσοσύνη. Γιατί όταν ο Μαντέλης πήρε τα λεφτά και είπε ότι ήταν δωρεά, όταν ο Τσοχατζόπουλος πήρε αυτά τα σπίτια, τα βλέπει ο άλλος και λέει "κάτσε ρε, εγώ θα σε πληρώνω;", και κοιτάει να κάνει κι αυτός καμιά μπαγαποντιά να τη γλιτώσει. Δεν νομίζω να επικρατήσει το φιλότιμο. Εκείνο που πρέπει να επικρατήσει είναι η αντίσταση. Πρέπει να αντισταθούμε. Να κατεβούμε στους δρόμους. Να κυνηγήσουμε τους βουλευτές. Να ζητήσουμε τα λεφτά μας πίσω. Μόνο έτσι γίνεται. Μόνο με αντίσταση.

Πρέπει να καταλάβουν οι νταβατζήδες της τρόικας, οι άλλοι εκμεταλλευτές του ΔΝΤ, η Ευρώπη, ότι δεν πρέπει να ζητάνε από μας τα λεφτά, από τις συντάξεις μας. Να τα πάρουν απ' αυτούς. Εμείς τα πήραμε τα λεφτά; Να τους βρουν και να τους τα πάρουν. Κι ο Καραμανλής μάς έχει ρημάξει, ένας άνθρωπος που περιβάλλεται από νηστικούς, αχόρταγους και μισέλληνες. Δεν αγαπούν την Ελλάδα αυτοί. Γι' αυτούς η Ελλάδα είναι ένα σκαλοπάτι για να 'κονομήσουνε. Να δούμε τι είχαν πριν γίνουν βουλευτές, και τι έχουν τώρα. Αυτοί και οι παπάδες. Το 95% των παπάδων είναι ανώμαλοι, φαγάδες, ό,τι θες. Και το λέω με πάσα ευθύνη αυτό». (πλήρες κείμενο >>>)

25 June 2010

Οργή στο Βατικανό για τη βελγική αστυνομία

Σοκ και αγανάκτηση εκφράζει η Αγία Έδρα για τις εφόδους που πραγματοποίησε η αστυνομία στην έδρα της Καθολικής Εκκλησίας και στο σπίτι ενός καρδιναλίου στο Βέλγιο, ερευνώντας καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων από ιερείς. Το Βατικανό καταγγέλλει βεβήλωση των τάφων δύο καρδιναλίων από την αστυνομία.

Σε ανακοίνωσή του το Βατικανό δηλώνει «σοκαρισμένο» για τον τρόπο με τον οποίο πραγματοποιήθηκαν οι έρευνες της αστυνομίας και εκφράζει «αγανάκτηση» γι' αυτό που χαρακτηρίζει ως βεβήλωση των τάφων δύο καρδιναλίων. Η Αγία Έδρα στην ανακοίνωσή της αναφέρει ότι διαβιβάστηκε επίσημη διαμαρτυρία στον πρεσβευτή του Βελγίου στο Βατικανό από τον υπουργό Εξωτερικών του Βατικανού.

Αστυνομικοί ερεύνησαν την Πέμπτη τα κτίρια της αρχιεπισκοπής του Μαλίν-Βρυξελλών, συμπεριλαμβανομένου του επισκοπικού μεγάρου στο Μαλίν, βόρεια των Βρυξελλών. Τη στιγμή εκείνη βρισκόταν σε εξέλιξη σύνοδος Βέλγων επισκόπων παρουσία του νούντσιου που εκπροσωπεί το Βατικανό.

Αναζητώντας τα έγγραφα και κυρίως την αλληλογραφία που αντηλλάγη ανάμεσα στα φερόμενα θύματα των ιερέων και τις καθολικές αρχές, οι αστυνομικοί κατάσχεσαν για πολλές ώρες τα τηλέφωνα των Βέλγων επισκόπων και τους εμπόδισαν να αποχωρήσουν μέχρι που βράδιασε. Έρευνες έγιναν, επίσης, και σε μία κρύπτη στον καθεδρικό ναό του Μαλίν.

Αφού άνοιξαν τρύπες στους τάφους των δύο προηγούμενων αρχιεπισκόπων του Βελγίου Σίνενς και Φαν Ρούι, οι αστυνομικοί έβαλαν κάμερες μέσα στους τάφους αναζητώντας τεκμήρια που μπορεί να ήταν κρυμμένα, χωρίς επιτυχία σύμφωνα με ένα εκπρόσωπο της αρχιεπισκοπής.

Η κατοικία του προκατόχου του επικεφαλής της Καθολικής Εκκλησίας του Βελγίου Αντρέ-Ζοζέφ Λεονάρ, του Γκόντφριντ Ντάνιλς, ο οποίος κατηγορείται από πρώην ιερείς ότι απέκρυψε ορισμένα γεγονότα, ερευνήθηκε επίσης ενώ κατασχέθηκε ο ηλεκτρονικός υπολογιστής του.

(Newsroom ΔΟΛ, in.gr, 25/6/2010)
Το Βατικανό διεκδικεί κάτι σαν ετεροδικία, να κάνει μεν έρευνες η Αστυνομία αλλά αφού μας ειδοποιήσει - μάλλον για να κουκουλώσουν οι "άγιοι πατέρες" ό,τι προλάβουν. Αυτά όμως μόνο στα θεοκρατικά καθεστώτα γίνονται, κάτι σαν Ελλάδα, όπου ο μηχανισμός θρησκευτικού σκοταδισμού έχει μερίδιο στην εξουσία... Οι Βέλγοι -άτιμος Διαφωτισμός- δεν καταλαβαίνουν προφανώς από τέτοια και γι' αυτό δυσφορούν οι "άγιοι πατέρες"...

24 June 2010

Μια πιθανή διπλή μετάλλαξη

Πριν από περίπου 365 εκατομμύρια χρόνια, παράξενα πλάσματα σαν ψάρια βγήκαν πρώτα στα ρηχά και σταδιακά επεκτάθηκαν στην απάτητη στεριά. Σε αυτό το κρίσιμο βήμα της εξέλιξης, κεντρικό ρόλο έπαιξε η απώλεια δύο γονιδίων που ήταν απαραίτητα για την κολύμβηση με πτερύγια, αποκαλύπτουν πειράματα στον Καναδά. Οι πρωτοπόροι της ξηράς ήταν ψάρια ή έμοιαζαν με αυτά και είχαν οκτώ δάχτυλα σε κάθε «πόδι», πριν η εξελικτική πίεση μειώσει τελικά τον αριθμό τους σε πέντε δάχτυλα το πολύ.

Οι εξελικτικοί βιολόγοι γνώριζαν ότι αυτά τα πρωτόγονα πόδια είχαν προέλθει από τα πτερύγια των ψαριών, ωστόσο οι γενετικές λεπτομέρειες της μεταμόρφωσης παρέμεναν ως σήμερα ασαφείς. Μια πιθανή απάντηση προσφέρει τώρα στο περιοδικό Nature η ομάδα της Μαρί-Αντρέ Ακιμένκο στο Πανεπιστήμιο της Οτάβα στον Καναδά.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν τέσσερα γονίδια που ρυθμίζουν την ανάπτυξη των «ακτινοτρίχιων», σκληρών ινών που σταθεροποιούν το σχήμα των πτερυγίων. Η ομάδα της Ακιμένκο απενεργοποίησε δύο από τα γονίδια αυτά σε έμβρυα του τροπικού ψαριού-ζέβρα (Danio rerio), ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο πειραματόζωο. Τα γενετικά τροποποιημένα ψάρια ανέπτυξαν πτερύγια χωρίς ακτινοτρίχια, τα οποία ήταν ατελή και ζαρωμένα.

Ακόμα σημαντικότερη ήταν η παρατήρηση ότι η απενεργοποίηση των δύο γονιδίων οδήγησε σε παθολογική έκφραση (λειτουργία) άλλων γονιδίων που σχετίζονται με την ανάπτυξη των άκρων στα τετράποδα. Και η υπερλειτουργία αυτών των γονιδίων σε άλλα ζώα φαίνεται ότι οδηγεί στην εμφάνιση επιπλέον δακτύλων, όπως στα πρώτα, οκταδάκτυλα «ψάρια» που αποίκισαν την ξηρά.

Οι υποψίες των ερευνητών επιβεβαιώθηκαν όταν διαπίστωσαν ότι τα δύο γονίδια υπάρχουν μεν στους χονδριχθύες και τους οστεϊχθύες, τις δύο βασικές ομάδες των ψαριών, απουσιάζουν όμως από όλα τα τετράποδα. H σημαντική αυτή μελέτη προσφέρει μεν ισχυρές ενδείξεις για τη σχέση των δύο γονιδίων με τη μετάβαση στην ξηρά, ωστόσο δεν αρκεί για να αποδείξει σχέση αιτίας-αποτελέσματος.

«Η πραγματική ερώτηση είναι: χάσαμε αυτά τα γονίδια επειδή σταματήσαμε να χρησιμοποιούμε πτερύγια, ή αντίθετα χάσαμε τα πτερύγια επειδή χάσαμε τα γονίδια;» σχολιάζει στο δικτυακό τόπο του Nature ο Άλεξ Μάγιερ του Πανεπιστημίου της Κοστάνζ, ανεξάρτητος ειδικός στην εξέλιξη των ψαριών. Το ερώτημα μένει βέβαια αναπάντητο, ωστόσο η μελέτη καταδεικνύει ότι «η απώλεια γονιδίων είναι στην πραγματικότητα μια δημιουργική δύναμη στην εξέλιξη», όπως εκτιμά ο Δρ Μάγιερ.

Περισσότερα στοιχεία ίσως προκύψουν από τη νέα φάση των πειραμάτων, στην οποία οι ερευνητές θα προσπαθήσουν να εισαγάγουν τα γονίδια των ψαριών σε ποντίκια για να δουν πώς θα αναπτυχθούν τα άκρα τους.
(Newsroom ΔΟΛ, in.gr, 24/6/2010)

23 June 2010

Mοίραζαν στην οικογένεια διδακτορικά και έδρες

(της Λινας Γιανναρου, Καθημερινή, 23/6/2010)

Ξεκινάει η διαδικασία επούλωσης μιας βαθιάς «πληγής» που κινδύνευε να κακοφορμίσει στα σπλάχνα του Πανεπιστημίου Αθηνών, του μεγαλύτερου εκπαιδευτικού ιδρύματος της χώρας. Ο λόγος για τη «δράση» της -γνωστής στους φοιτητές και ως «Αγίας» - οικογένειας της κοσμήτορος της Θεολογικής Σχολής Ελένης Χριστινάκη και του συζύγου της καθηγητή Παναγιώτη Χριστινάκη. Οπως έχει μεταξύ άλλων προκύψει, ο καθηγητής επέβλεψε το διδακτορικό του γιου τους Επαμεινώνδα και της κόρης τους Ειρήνης, η οποία με τη σειρά της όταν (σχεδόν εν μια νυκτί) εξελέγη καθηγήτρια επέβλεψε το διδακτορικό της αδερφής της Ολγας. Και ούτω καθεξής...

Οπως κάθε φορά που σπάει ένα απόστημα, όμως, η δυσοσμία είναι έντονη. Το πόρισμα της ΕΔΕ που είχε διαταχθεί από την Πρυτανεία του Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία ολοκληρώθηκε πριν από λίγο καιρό και είναι στη διάθεση της «Κ», θέτει θέματα ακαδημαϊκά (για τη χορήγηση τίτλων σπουδών στην Ειρήνη, την Ολγα και τον Επαμεινώνδα Χριστινάκη), ενώ καταλογίζει πειθαρχικές και ποινικές ευθύνες όχι μόνο στους καθηγητές Παναγιώτη και Ελένη Χριστινάκη, αλλά και στον τότε πρόεδρο του Τμήματος καθηγητή Κων. Κατερέλο, τον επίκουρο καθηγητή Αθανάσιο Γλάρο (σύζυγο της Ειρήνης Χριστινάκη) και μία διοικητική υπάλληλο. Αποκαλύπτει δε μια άλλη, μάλλον σκοτεινή, πλευρά των ελληνικών πανεπιστημίων, πίσω από τα ακαδημαϊκά «φώτα». Χαρακτηριστική είναι η φράση του πορίσματος το οποίο υπογράφει ο καθηγητής Θεόδωρος Φορτσάκης: «Στο Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας, οι διαδικασίες επιλογής των μελών ΔΕΠ για μεγάλο χρονικό διάστημα δίδουν την εντύπωση ότι ευνοούσαν τους υποψηφίους που ήταν τέκνα μελών ΔΕΠ του Τμήματος και αυτό, πρώτον, κατά την προκήρυξη των θέσεων ΔΕΠ με περιορισμό του γνωστικού αντικειμένου, δεύτερον, κατά τις διαδικασίες εκλογής μελών ΔΕΠ με την ενεργό ανάμειξη και συμμετοχή των συγγενών μελών ΔΕΠ των υποψηφίων, τρίτον, με την ευνοϊκή μεταχείριση μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψηφίων διδακτόρων συγγενών μελών ΔΕΠ, και όλα τα ανωτέρω με τη σύμπραξη και την ανοχή και άλλων μελών ΔΕΠ, για ορισμένα από τα οποία δημιουργείται επίσης η εντύπωση ότι ανέμεναν ανάλογη συμπεριφορά για τους δικούς τους συγγενείς».




Οπως αναφέρεται στο πόρισμα, σύμφωνα με τον νόμο, τα μέλη της εξεταστικής επιτροπής του διδακτορικού δεν πρέπει να ανήκουν στην ίδια ή συγγενή ειδικότητα με αυτή στην οποία εκπονεί ο υποψήφιος τη διατριβή του, ενώ τα μέλη των συλλογικών οργάνων οφείλουν να απέχουν από κάθε ενέργεια ή διαδικασία εφόσον πρόκειται για συγγενείς του ενδιαφερομένου. Στη Θεολογική Σχολή ωστόσο οι νόμοι εφαρμόζονταν κατά το δοκούν.

Πατέρας έλεγχε την κόρη

Ο Παναγιώτης Χριστινάκης συμμετείχε ως επιβλέπων στο διδακτορικό της κόρης του Ειρήνης, η οποία ελάχιστα χρόνια αργότερα εξελέγη στη βαθμίδα της καθηγήτριας. Ο πατέρας της συμμετείχε ουσιαστικά στη διαδικασία ορισμού του Εκλεκτορικού Σώματος που θα έκρινε την κόρη του, «με την ανοχή και τη συμφωνία του τότε προέδρου του Τμήματος καθ. Κ. Κατερέλου». Στη Γενική Συνέλευση Ειδικής Σύνθεσης της 29 Ιανουαρίου 2008, μάλιστα, κατά την οποία συζητήθηκε το θέμα της συγκρότησης εκλεκτορικού για την εξέλιξη της Ειρήνης Χριστινάκη συμμετείχαν τόσο η... ίδια όσο και ο σύζυγός της Αθανάσιος Γλάρος! 

Αντίστοιχα, στις 7/11/08, στη συνεδρίαση του Τομέα Κανονικού Δικαίου και Βυζαντινής Θεολογίας και Βιβλικών Σπουδών, υπό την προεδρία της Ελένης Χριστινάκη και με τη συμμετοχή του Παναγιώτη Χριστινάκη, της Ειρήνης Χριστινάκη και του Αθανασίου Γλάρου, αποφασίστηκε να προταθεί στη Γενική Συνέλευση Ειδικής Σύνθεσης να κάνει δεκτό το αίτημα της Ολγας Χριστινάκη για ορισμό τριμελούς επιτροπής παρακολούθησης της διπλωματικής της εργασίας που θα αποτελείτο από τους... Παναγιώτη και Ελένη Χριστινάκη και τη λέκτορα Ελένη Γιαννακοπούλου. Ενα μήνα αργότερα, το σκηνικό επαναλήφθηκε για τον γιο της οικογένειας, Επαμεινώνδα. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Κ. Κατερέλου: «Οποιος και να ήταν πρόεδρος δεν θα μπορούσε να κάνει διαφορετικά, διότι η παρουσία του Π. Χριστινάκη ήταν βαρύνουσα για το τμήμα».

Σύμφωνα με το πόρισμα, «από όλα τα ανωτέρω έχουν τελεστεί σοβαρές παρατυπίες τόσο κατά τη διαδικασία έγκρισης του διδακτορικού της Ειρήνης Χριστινάκη όσο και κατά τη διαδικασία της εκλογής της στη βαθμίδα της καθηγήτριας, καθώς και κατά τη λήψη των αποφάσεων των Γενικών Συνελεύσεων για τη συγκρότηση Τριμελούς Επιτροπής για την Ολγα Χριστινάκη και τον Επαμεινώνδα Χριστινάκη».

Το Πρυτανικό Συμβούλιο έκανε δεκτό το πόρισμα και εν συνεχεία το διαβίβασε στη Σύγκλητο Ειδικής Σύνθεσης για να αποφασίσει επί του θέματος της διατριβής της Ειρήνης Χριστινάκη, αλλά και στο Δικαστικό Τμήμα του Πανεπιστημίου προκειμένου να διατυπώσει τη γνώμη του σχετικά με το αν προκύπτουν ενδείξεις διάπραξης ποινικών παραπτωμάτων, ώστε να διαβιβαστεί στη συνέχεια στον αρμόδιο εισαγγελέα. Ο φάκελος, τέλος, έχει διαβιβαστεί στο υπουργείο Παιδείας και στο Σώμα Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης.

22 June 2010

Ωχ, εδώ τι απαντάμε; (III)

Δολοφονία για ψύλλου πήδημα...

Παλαιά Διαθήκη, Βιβλίο Αριθμοί, Κεφ. 15, εδ. 32 κ.ε.:

(Δική μου μετάφραση: Βρέθηκαν οι Ισραηλίτες στην έρημο και συνάντησαν άνδρα, ο οποίος μάζευε ξύλα την ημέρα του Σαββάτου. Προσήγαγαν τον συλληφθέντα στους Μωυσή και Ααρών και τη συναγωγή των Ισραηλιτών. Και τον έβαλαν στη φυλακή, γιατί δεν ήξεραν τι να κάνουν μαζί του. Και μίλησε ο Κύριος στο Μωυσή λέγοντάς του να τιμωρηθεί ο άνδρας με θάνατο, να λιθοβοληθεί από όλη τη συναγωγή. Και τον οδήγησαν έξω όλοι που βρέθηκαν στη συναγωγή έξω και τον λιθοβόλησαν όλα τα μέλη της συναγωγής μέχρι θανάτου, όπως διέταξε ο Κύριος στο Μωυσή!)
Ξαναδιαβάζω 2-3 φορές το χωρίο από την Π.Δ., μήπως και κάνω λάθος, μήπως διαβάζω κανένα απόσπασμα από το Κοράνι, μήπως πρόκειται για ασεβές κείμενο των ειδωλολατρών, μήπως... Μωρέ ο άνθρωπος μια μικροπαράβαση έκανε, δούλεψε το Σάββατο, μάζεψε ξύλα για να ανάψει καμιά θράκα να μαγειρέψει ή να ζεσταθεί. Αμέσως να λιθοβοληθεί; Δηλαδή τι χειρότερο έκαναν οι ταλιμπανοί που σκότωσαν 2 συμπατριώτες τους επειδή έβλεπαν μουντιάλ;

Ο θεός της αγάπης, ο θεός που κατά τον Γιανναρά "δονείται" από αγάπη προς τον άνθρωπο, θεωρεί έσχατη "αμαρτία" να κάνεις κάποια σωματική δουλειά το Σάββατο, ώστε να διατάζει ο ίδιος ο θεός την επιβολή της έσχατης των ποινών
Και τι κώδικα ηθικής και κοινωνικής συμπεριφοράς μπορείς να δημιουργήσεις στην κοινωνία, όταν με μια τέτοια παράβαση σκοτώνεις αμέσως τον "αμαρτωλό"; Τι θα κάνεις τότε με κάποιον που κτύπησε άλλον, τον έκλεψε ή τον σκότωσε

Η εντολή για την αργία του Σαββάτου έχει το νόημα να ενδυναμώσει τη θέση του ιερατείου, να πηγαίνει ο πιστός υποχρεωτικά στη συναγωγή και να ελέγχεται από τους ιερωμένους - να αφήνει και τον οβολό του, βεβαίως! Οπότε, η επιβολή της θανατικής ποινής για την παράβαση της αργίας του Σαββάτου δηλώνει ότι υπήρχε χαλαρότητα και αδιαφορία του ποιμνίου στην προσέλευση και το ιερατείο έπαιρνε δραστικά μέτρα. Και φυσικά, δεν το αποφάσισε ο ίδιος ο Μωυσής, τόσο δειλός ήταν ο ηγέτης των Ισραηλιτών· ο θεός του το είπε! Τα ρίχνει όλα στο θεό της αγάπης που επιβάλλει θανατική ποινή, επειδή ο άλλος δεν πήγε στη συναγωγή... 

Αυτά τα κείμενα και τα διδάγματα είναι υποχρεωτικά για τους χριστιανούς! Κανονικά θα έπρεπε και παρ' ημίν, όποιος δεν πηγαίνει το Σάββατο, έστω την Κυριακή στην εκκλησία, να θανατώνεται... Και δεν υπάρχει περιθώριο υποχώρησης: ο ιερός Αυγουστίνος και ο μέγας Βασίλειος επιτάσσουν να δέχονται οι χριστιανοί τα "ιερά κείμενα" κατά γράμμα, όχι με ελαστικότητα. Το απαιτεί εξ άλλου και ο περιφερόμενος προσηλυτιστής (αυτοανακηρυγμένος) απόστολος Παύλος: "Πάσα γραφή...". Αλλιώς πρεσβεύει καθένας δική του διαφορετική θρησκεία, είναι αιρετικός!

Ας τα λούζονται οι χριστιανοί κι ας σκεφτούν καμιά φορά, μωρέ τι μας βάζουν να πιστεύουμε και δεν το έχουμε αντιληφθεί...



https://www.facebook.com/pages/Nonsense-from-the-Bible/171401609662944

21 June 2010

«Τα βακτήριά μου θα σώσουν τον κόσμο»

(του ΣΠΥΡΟΥ ΜΑΝΟΥΣΕΛΗ, Ελευθεροτυπία, 19/6/2010)

Πριν από τρεις εβδομάδες, από τη στήλη αυτή παρουσιάσαμε με αρκετές λεπτομέρειες την είδηση της δημιουργίας στο εργαστήριο τής «Σύνθια», του πρώτου συνθετικού οργανισμού. Με δεδομένο τον ασίγαστο θόρυβο που έχει δημιουργηθεί, κρίναμε σκόπιμο να επανέλθουμε σε αυτό το ζήτημα, δίνοντας αυτή τη φορά τον λόγο στον πρωταγωνιστή αυτής της εντυπωσιακής είδησης, αλλά και σε οχτώ διεθνώς αναγνωρισμένους ειδικούς, οι οποίοι άσκησαν κριτική τόσο στις επιστημονικές υπερβολές όσο και στις προπαγανδιστικές τακτικές που επελέγησαν για την προβολή της.

Στην πρόσφατη επίσκεψή του στο Λονδίνο, στις 8 Ιουνίου, ο δημιουργός του πρώτου συνθετικού οργανισμού, ο Κρεγκ Βέντερ, έδωσε μια αξιοπρόσεχτη διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου που την οργάνωσε το Discovery Channel. Με αυτά τα επιπρόσθετα στοιχεία ελπίζουμε να γίνει σαφές γιατί θεωρούμε τον Βέντερ όχι απλώς ως έναν επιτυχημένο επιστήμονα-μπίζνεσμαν, αλλά και ως τον γκουρού της «νεοφιλελεύθερης βιοτεχνολογίας».
Κατά καιρούς τα ΜΜΕ τον έχουν αποκαλέσει «νέο Φράνκενσταϊν», «επιστήμονα μπίζνεσμαν», «αδίστακτο» ή «αφερέγγυο» βιοτεχνολόγο. Αλλά και επιφανείς επιστήμονες δεν του αποδίδουν καλύτερους χαρακτηρισμούς: «μωροφιλόδοξος», «αλαζόνας», «λεχρίτης και ηλίθιος». Μάλιστα, ο Τζέιμς Γουότσον, ο νομπελίστας βιολόγος που μαζί με τον Φρανσις Κρικ ανακάλυψαν τη δομή του DNA, είχε καταγγείλει ότι ο Βέντερ θα ήθελε να γίνει «το αφεντικό του ανθρώπινου γενετικού υλικού», επειδή προσπαθούσε να διασφαλίσει νομικά το αποκλειστικό δικαίωμα διαχείρισης των ανακαλύψεών του σχετικά με τα ανθρώπινα γονίδια.
Με άλλα λόγια επιφανείς επιστήμονες τον έχουν κατηγορήσει ευθέως ότι, βασιζόμενος στα κενά της σχετικής νομοθεσίας των ΗΠΑ, επιχειρεί να πατεντάρει το δικαίωμα οικονομικής διαχείρισης των γονιδίων των ζώων και των ανθρώπων που μελετά!
Παρά τους βαρύτατους, και εν πολλοίς δικαιολογημένους, χαρακτηρισμούς που έχει συσσωρεύσει την τελευταία δεκαετία ο Αμερικανός επιστήμονας-μπίζνεσμαν Κρεγκ Βέντερ (Craig Venter) δεν έπαψε να βρίσκεται συχνά στην επικαιρότητα χάρη στο προκλητικό αλλά πρωτοποριακό έργο του και, σύμφωνα με το περιοδικό «Time», θεωρείται σήμερα ένας από τους εκατό ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή στον πλανήτη.
Το όνομα αυτού του ιδιόρρυθμου επιστήμονα-επιχειρηματία ήρθε για ακόμη μία φορά στη δημοσιότητα όταν, πριν από έναν μήνα, ανακοίνωσε μαζί με τον στενό συνεργάτη του, νομπελίστα Χάμιλτον Σμιθ (Η. Smith), ότι είχαν καταφέρει να δημιουργήσουν στο εργαστήριο τη Σύνθια, τον πρώτο ολοκληρωτικά συνθετικό βιολογικό οργανισμό (πρόκειται για το βακτήριο Mycoplasma) «που έχει για γονέα έναν υπολογιστή», όπως προκλητικά επαναλαμβάνει ο Βέντερ. Ας αφήσουμε όμως τον ίδιο τον επινοητή της «συνθετικής βιολογίας» να περιγράψει τις προϋποθέσεις και τις πιο πιθανές εφαρμογές της νέας βιοτεχνολογίας των «συνθετικών οργανισμών», όπως τις διατύπωσε στη συνέντευξή του στο Discovery Channel.
Ανάμεσα στις ποικίλες εφαρμογές των ανακαλύψεών σας είναι και αυτή που προβλέπει την παραγωγή ενός νέου τύπου καυσίμων (από συνθετικά βακτήρια)· πόσο απέχουμε από την επίτευξη αυτού του στόχου;
«Πιστεύω ότι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που ανοίγονται μπροστά μας είναι αφενός να παραχθούν σε μεγάλη κλίμακα τα νέου τύπου βιοκαύσιμα από διοξείδιο του άνθρακα και αφετέρου να καταστούν ανταγωνιστικά σε σχέση με τα παραδοσιακά καύσιμα. Για την επίτευξη αυτού του στόχου επομένως η πολιτική τής όσο το δυνατόν υψηλότερης φορολόγησης των ορυκτών καυσίμων είναι αποφασιστικής σημασίας. Πολλοί περιβαλλοντιστές θα συμφωνούσαν ασφαλώς ότι σε καμιά περίπτωση δεν μας επιτρέπεται να κάψουμε όλο το διαθέσιμο πετρέλαιο ή το υγραέριο που υπάρχει στη Γη, ακόμη κι αν διανεμόταν δωρεάν».
Το κλίμα θριαμβολογίας που επικρατεί μετά την επιτυχή χειραγώγηση του βακτηρίου Mycoplasma δεν προσκρούει όμως σε μια πραγματικότητα που συχνά δεν ελέγχουμε;
«Ως επιστήμονας εύχομαι να αναπτύξουμε μια τεχνολογία που θα ασκεί θετική επιρροή στον πολιτισμό μας· είμαι πεπεισμένος ότι χρειαζόμαστε νέες επιστημονικές ανακαλύψεις που θα μας επιτρέψουν να πραγματοποιήσουμε αποφασιστικά βήματα προόδου. Σήμερα ζουν 6,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι πάνω στον πλανήτη και σύντομα θα γίνουμε 9 δισ. Για την ώρα δεν διαθέτουμε τα μέσα ώστε να εξασφαλίζουμε σε όλους τροφή, πόσιμο νερό, φάρμακα και ενέργεια χωρίς να καταστρέφουμε το περιβάλλον.
Είμαι ωστόσο αισιόδοξος επειδή πιστεύω ότι η συνθετική βιολογία μπορεί να συμβάλει στο να αλλάξει η σημερινή κατάσταση. Η αισιοδοξία μου αυτή πηγάζει από τη φιλοσοφία μου: βρισκόμαστε στα πρόθυρα της ανακάλυψης των θεμελίων της ζωής και του πώς ακριβώς το DNA ρυθμίζει τη συνολική ύπαρξη των βακτηρίων. Οσο περισσότερο διερευνήσουμε αυτές τις διεργασίες τόσο καλύτερα θα ερμηνεύσουμε την εξέλιξή μας, παρελθούσα και μέλλουσα».
Το πλήρως τροποποιημένο βακτήριό σας, το Mycoplasma, έγινε πραγματικότητα έπειτα από πολυετείς έρευνες. Ποια προβλήματα όμως παραμένουν ακόμη άλυτα;
«Αποδείξαμε ότι η συνθετική βιολογία είναι απολύτως εφικτή στα είδη του βακτηρίου Mycoplasma και τώρα πρέπει να διαπιστώσουμε εάν οι εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας μπορούν να διευρυνθούν. Αλλά και μέχρι ποιου σημείου είναι επεκτάσιμες σε νέους γενετικούς κώδικες και στη χειραγώγηση των κυτταρικών μηχανισμών».
Πριν από δέκα χρόνια, κατά τη στιγμή της ολοκλήρωσης της αποκωδικοποίησης του ανθρώπινου γονιδιώματος, πολλοί πίστεψαν ότι το αμέσως επόμενο βήμα θα ήταν η επίτευξη εξατομικευμένων ιατρικών θεραπειών, αλλά δεν ήταν καθόλου έτσι. Μήπως διατρέχουμε τον κίνδυνο να απογοητευτούμε και με τα συνθετικά βακτήρια;
«Είναι αλήθεια ότι οι αναμενόμενες πρόοδοι από την αποκρυπτογράφηση του γονιδιώματός μας αποδείχτηκαν βραδύτερες απ' ό,τι περιμέναμε. Ωστόσο το κόστος, για παράδειγμα, για την πλήρη αλληλουχία του DNA μας έχει μειωθεί σημαντικά, καθώς και οι χρόνοι που απαιτούνται. Οσο για το συνθετικό γονιδίωμα για το οποίο τώρα μιλάμε, είμαι πεπεισμένος ότι θα αποδειχτεί η κυρίαρχη προσέγγιση στο άμεσο μέλλον. Είναι δύσκολο να προσδιορίσει κανείς πότε ακριβώς θα συμβεί, αφού αυτό εξαρτάται από περαιτέρω έρευνες. Είμαι όμως σίγουρος ότι τα επόμενα 20-30 χρόνια θα αναδειχτεί σε κυρίαρχη τεχνολογία».
Εκτός από τα βιοκαύσιμα, πολύς λόγος γίνεται και για την παραγωγή συνθετικού πλαστικού που θα αποσυντίθεται βιολογικά.
«Αν σήμερα το πλαστικό είναι ένα από τα προϊόντα του πετρελαίου, στο μέλλον θα προκύπτει αντίθετα από το διοξείδιο του άνθρακα· κατ' αυτόν τον τρόπο θα καταφέρουμε να εντάξουμε αυτή τη χημική ουσία σε μια ευρύτερη λογική πλανητικής ανακύκλωσης».
Σκεφτόσαστε επίσης τη δυνατότητα παραγωγής μιας νέας γενιάς εμβολίων. Πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η ελπίδα;
«Για την ώρα μπορεί μόνο να φαντάζεται κανείς τα πιθανά μελλοντικά σενάρια των εφαρμογών μιας τεχνολογίας που θα μας προσφέρει μεγάλες δυνατότητες. Το βέβαιο είναι ότι θα μειώσουμε δραστικά τους χρόνους που μεσολαβούν ανάμεσα στην εμφάνιση μιας μόλυνσης και στη δημιουργία νέας γενιάς φαρμάκων».
Ορισμένοι επιστήμονες ασκούν κριτική στη λογική σας να δημιουργείτε νέες μορφές ζωής «αναμειγνύοντας» το φυσικό με το συνθετικό DNA. Υποστηρίζουν ότι υπάρχουν πολύ πιο απλοί δρόμοι για να εξαναγκάσουμε έναν στοιχειώδη οργανισμό να εκτελεί χρήσιμες εργασίες για τους ανθρώπους. Πώς απαντάτε;
«Οτι αυτοί οι δρόμοι δεν έχουν να επιδείξουν κάποια αξιόλογη πρόοδο. Αν αναλογιστεί κανείς όλο αυτό το πετρέλαιο που χρειαζόμαστε, είναι σαφές ότι θα πρέπει να είμαστε σε θέση να παράγουμε δισεκατομμύρια βαρέλια από τα νέα καύσιμα και με ελάχιστο κόστος για το περιβάλλον. Κανένας από τους υπάρχοντες φυσικούς οργανισμούς δεν είναι σε θέση να παράγει, σχετικά σύντομα, τόσο υψηλά επίπεδα ενέργειας. Είμαστε υποχρεωμένοι να μεταβάλουμε τη φύση, αν θέλουμε να επιτύχουμε αυτό το στόχο. Η συνθετική γονιδιωματική προσφέρει μια πολύ πιο γρήγορη και οικονομική λύση».
Το να αλλάζει κανείς τη φύση σημαίνει ότι επιχειρεί να μεταβάλει τους νόμους της και ότι «επινοεί» νέες εξελικτικές διαδικασίες;
«Δεν θέτουμε ως επιστημονικό στόχο μας να αλλάξουμε την εξέλιξη. Οι οργανισμοί που δημιουργήσαμε μπορούν να επιβιώνουν αποκλειστικά στο εργαστήριο σε πολύ ειδικές συνθήκες. Οι συνθετικές άλγες δεν μπορούν να ζήσουν στον ωκεανό και επινοήσαμε κάποια "γονίδια αυτοκτονίας", εκτός από μια σειρά χημικές εξαρτήσεις που εμποδίζουν τη "διαφυγή" αυτών των συνθετικών οργανισμών στο περιβάλλον. Επιπλέον είμαστε σε θέση να ελέγχουμε την ταχύτητα ανάπτυξης αυτών των οργανισμών, να την επιταχύνουμε ή να την επιβραδύνουμε κατά βούληση».
Μέχρι σήμερα πόσο έχουν στοιχίσει αυτές οι έρευνές σας;
«Περίπου 40 εκατομμύρια δολάρια».
Ποιος είναι ο επόμενος στόχος σας;
«Ξεκινήσαμε πριν από 15 χρόνια αναζητώντας τις πιο στοιχειώδεις και βασικές αρχές της ζωής. Σήμερα είμαστε σε θέση να εργαζόμαστε με μια σειρά από γονίδια του συνθετικού γονιδιώματος για να πάρουμε τα ελάχιστα συστατικά στοιχεία ενός κυττάρου. Αυτή είναι η κατεύθυνση που ακολουθούμε, ενώ η άλλη -όπως ήδη είπα- είναι να κατανοήσουμε μέχρι πού μπορεί να επεκταθεί αυτή η μέθοδος».



Γιατί η «συνθετική ζωή» δεν είναι επαρκώς τεχνητή
Λίγες ημέρες αφότου ο Κρεγκ Βέντερ και ο συνεργάτης του νομπελίστας Χάμιλτον Σμιθ ανακοίνωσαν επίσημα στο αμερικανικό περιοδικό «Science» τη δημιουργία στο εργαστήριο του πρώτου μικροοργανισμού με εντελώς συνθετικό γονιδίωμα, τα μέσα ενημέρωσης σε ολόκληρο τον κόσμο, υποβοηθούμενα από τις ασαφείς και παραπλανητικές δηλώσεις του ίδιου του Βέντερ, δεν έχασαν την ευκαιρία να μιλήσουν για «δημιουργία τεχνητής ζωής» ή για «κατασκευή του πρώτου συνθετικού κυττάρου». Είναι όμως έτσι; Και πώς αξιολογούν αυτή την είδηση οι επιστήμονες που εργάζονται σε σχετικούς τομείς έρευνας; Πρόκειται για μια ανατροπή ή μεγάλη τομή στη βιολογία;
Για να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα το βρετανικό περιοδικό «Nature» ζήτησε αμέσως από οχτώ διεθνείς αυθεντίες στον τομέα της συνθετικής βιολογίας να εκφέρουν τη γνώμη τους, την οποία και δημοσίευσε στη διαδικτυακή του έκδοση. Παρουσιάζουμε σήμερα συνοπτικά τις πιο σημαντικές από αυτές.
Ο George Church, επιφανής γενετιστής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ (ΗΠΑ), υποστηρίζει ότι το βακτήριο που έφτιαξαν στο Ινστιτούτο Κρεγκ Βέντερ από το κυτταρόπλασμα του βακτήριου Mycoplasma capricolum και το συνθετικό αντίγραφο του DNA του βακτηρίου Mycoplasma mycoides δεν αποτελεί «νέα μορφή ζωής», αλλά ένα αντίγραφο δύο ήδη υπαρκτών μορφών ζωής. Ωστόσο τονίζει ότι το όλο εγχείρημα δεν πρέπει να υποβαθμίζεται, διότι, από βιοτεχνολογική άποψη, συνιστά σημαντική πρόοδο.
Ο Steen Rasmussen, βιοφυσικός στο Πανεπιστήμιο της Δανίας, είναι ακόμη πιο κατηγορηματικός: από τη σκοπιά της βασικής επιστήμης η συνθετική βιολογία ελάχιστα μας διαφωτίζει σχετικά με την πραγματική φύση των πραγμάτων. Οπως, λίγο πολύ, η ανατύπωση της «Θείας Κωμωδίας» δεν διδάσκει κάτι τον τυπογράφο για την ποιητική του Δάντη. Και δεν θα φτιάξουμε ποτέ ένα νέο ποιητικό έργο μαθαίνοντας να ανατυπώνουμε όλο και πιο καλά τη «Θεία Κωμωδία».
Ο Steven Benner, διαπρεπές μέλος της «Foundation for Applied Molecular Evolution» στη Φλόριντα των ΗΠΑ, μας υπενθυμίζει ότι η συνθετική βιολογία δεν αποτελεί νέο πεδίο έρευνας. Υπάρχει και αναπτύσσεται συνεχώς εδώ και 30 χρόνια. Ομως το επίπεδο στο οποίο την έφτασε σήμερα ο Βέντερ (ανασυνθέτοντας ολόκληρο το γονιδίωμα) είναι πρωτόγνωρο και αποτελεί σημαντική τεχνολογική τομή. Περίπου την ίδια άποψη διατυπώνουν και οι Martin Fussenegger (βιοτεχνολόγος στη Ζυρίχη), David Deamer (καθηγητής Βιομοριακής Μηχανικής στην Καλιφόρνια), Jim Collins (καθηγητής Βιοϊατρικής Μηχανικής στη Βοστόνη). Ο τελευταίος μάλιστα υπογραμμίζει το γεγονός ότι απέχουμε ακόμη πολύ από το να είμαστε σε θέση να δημιουργούμε «νέες μορφές ζωής».
Ο Arthur Caplan, διάσημος βιοηθικός στο Πανεπιστήμιο της Πενσιλβάνια στις ΗΠΑ, διευκρινίζει ορισμένα βαθύτερα φιλοσοφικά προβλήματα που προκύπτουν: η επιτυχία του εγχειρήματος του Βέντερ και των συνεργατών του αποτελεί σαφή απόδειξη ότι δεν υπάρχουν πλέον δυνατότητες υποστήριξης του βιταλισμού, ενισχύουν, αντίθετα, τις πιο ακραίες αναγωγιστικές και υλιστικές προσεγγίσεις της ζωής. Και με αυτή την ερμηνεία συμφωνεί και ο Mark Bedau, καθηγητής Φιλοσοφίας των επιστημών στο Ορεγκον.
Ο Μ. Bedau ισχυρίζεται επιπλέον ότι, ενώ δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια «νέα μορφή ζωής», οι έρευνες αυτές υποδεικνύουν σαφώς ότι ακόμη και στους απλούστερους οργανισμούς «το σύνολο είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του». Εμφανίζονται δηλαδή αναδυόμενες ιδιότητες και για τον έλεγχο αυτών των ιδιοτήτων απαιτείται η διαμόρφωση μιας διαφορετικής βιοτεχνολογίας: μιας νέας «μηχανικής των αναδυόμενων ιδιοτήτων».

20 June 2010

Ηθική ευθύνη

(ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ, Ελευθεροτυπία, 19/6/2010)

Η λογοτεχνία συμβάλλει στην ηθική μας πρόοδο, πιστεύει η φιλόσοφος και συγγραφέας Ρεμπέκα Γκόλντσταϊν, της οποίας το τελευταίο μυθιστόρημα έχει κεντρικό ήρωα έναν διάσημο άθεο ακαδημαϊκό και θέτει ορισμένα ερωτήματα: Να πιστεύει κανείς ή να μην πιστεύει; Και γιατί έχει σημασία;
Το μυθιστόρημα της Γκόλντσταϊν αφηγείται την ιστορία του Κας Σέλτσερ, ενός μέτριου καθηγητή σε ένα μέτριο πανεπιστήμιο, ο οποίος ξαφνικά εκτοξεύεται στην κορυφή του ακαδημαϊκού στερεώματος και γίνεται εξώφυλλο στο «Time». Πώς έγινε αυτό; Χάρη σε μια μελέτη του για την αθεΐα με τον τίτλο «Οι παραλλαγές της θρησκευτικής ψευδαίσθησης». Η Γκόλντσταϊν δεν το κρύβει: ο ήρωάς της είναι ένας ακόμη Αμερικανός δημόσιος διανοούμενος -έστω και φανταστικός- που ήρθε να προστεθεί στην περίφημη παρέα των Νέων Αθεϊστών, όπως είναι γνωστοί ο Ρίτσαρντ Ντόκινς, ο Σαμ Χάρις, ο Ντάνιελ Ντένετ και ο Κρίστοφερ Χίτσενς.
Καθηγήτρια Φιλοσοφίας των Επιστημών και πολύ επιτυχημένη πεζογράφος, η Γκόλντσταϊν έχει ασχοληθεί περισσότερο από οτιδήποτε άλλο με το έργο του Σπινόζα. Και όπως λέει, η επιρροή της σκέψης του είναι διάχυτη στα μυθιστορήματά της. «Αλλά τώρα κάνω διάλειμμα από τη μυθοπλασία. Αυτήν την περίοδο γράφω μια μελέτη για τον Πλάτωνα, όπου επιχειρώ να εξηγήσω γιατί σήμερα παραμένει επίκαιρος και απαραίτητος», λέει. 

Βέβαια ο Πλάτωνας θα εξόριζε τους ποιητές από την Ιδανική Πολιτεία. «Αυτό το παίρνω προσωπικά, δεν μπορώ να του το συγχωρέσω», λέει γελώντας. «Ο Πλάτωνας αντιλαμβανόταν τη δύναμη που έχει η λογοτεχνία να μας συγκινεί, είχε επίγνωση της δύναμης που έχει η ομορφιά. Γι' αυτό και ανησυχούσε ότι οι ποιητές θα μπορούσαν να παραπλανήσουν τους πολίτες», λέει, παρατηρώντας ότι αν δεν εκτιμούσε την ομορφιά δεν θα είχε γράψει τους διαλόγους του με τόση τέχνη, προτού επιστρέψουμε στον 21ο αιώνα.
Σε ποιο βαθμό ενέπνευσε τους χαρακτήρες και την πλοκή του βιβλίου σας η παρέα των διάσημων Νέων Αθεϊστών;
«Η αλήθεια είναι ότι ήθελα πάρα πολύ να εντάξω την ιστορία στο πλαίσιο του δημόσιου διαλόγου που βρίσκεται εδώ και καιρό σε εξέλιξη γύρω από την αθεΐα και την πίστη. Οπωσδήποτε επηρεάστηκα και άντλησα στοιχεία από τους πρωταγωνιστές αυτής της καταπληκτικής και πολύ έντονης συζήτησης, αλλά κυρίως ως προς την ατμόσφαιρα της πλοκής. Αλλωστε, με εξαίρεση τον Χίτσενς, τους γνωρίζω πολύ καλά. Ειδικά ο Νταν Ντένετ και ο Σαμ Χάρις είναι και καλοί φίλοι μου. Ωστόσο, όσον αφορά τον πρωταγωνιστή, ήθελα να δημιουργήσω έναν χαρακτήρα πολύ διαφορετικό, κάποιον που δεν θα θύμιζε κανέναν από τους γνωστούς αθεϊστές της Αμερικής».
Είναι «ο άθεος με την ψυχή», όπως τον περιγράφει το περιοδικό «Time». Δηλαδή;
«Ναι, βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι οι συγγραφείς που αναφέραμε προηγουμένως δεν έχουν ψυχή. Η διαφορά, όμως, είναι ότι ο Κας έχει μια διαφορετική αντίληψη για το θρησκευτικό συναίσθημα. Μερικοί άνθρωποι -ανάμεσα στους οποίους ήθελα να ανήκει και ο πρωταγωνιστής μου- αφήνονται σε αυτά που ονομάζω θρησκευτικά συναισθήματα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Κας είναι "άθεος με ψυχή" γιατί είναι ανοιχτός σε ένα είδος οντολογικής αναρώτησης. Και είναι σε θέση να αισθανθεί ένα είδος έκστασης απέναντι στο ίδιο το γεγονός της ύπαρξης, ένα είδος βαθιάς ευγνωμοσύνης για το γεγονός της ύπαρξης. Είναι ένα συναίσθημα το οποίο εγώ έχω νιώσει κατά καιρούς, οπότε με αυτήν την έννοια θα έλεγα ότι ο Κας έχει περισσότερα στοιχεία από εμένα παρά από τους υπόλοιπους γνωστούς άθεους. Και βέβαια τα θρησκευτικά συναισθήματα για τα οποία μιλάω δεν έχουν στην πραγματικότητα καμία σχέση με πίστη σε κάποια θρησκεία. Η θρησκευτική γλώσσα είναι μια μεταφορά. Το πρόβλημα είναι όταν παρασύρεται κανείς από τη μεταφορά κι αρχίζει να τη βλέπει σαν κυριολεξία».
Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι στον χώρο των θετικών επιστημών υπάρχουν άνθρωποι που πιστεύουν ότι υπάρχει θεός;
«Ξέρετε, με ενδιαφέρει πολύ το ότι συμβαίνει αυτό. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς ότι το μεγαλύτερο ποσοστό άθεων το βρίσκουμε μεταξύ των βιολόγων και το μικρότερο στην κατηγορία όσων ασχολούνται με τη θεωρητική φυσική. Εστω και έτσι, όμως, έχει σημασία το τι εννοεί κανείς όταν μιλάει για ένα θεό. Για παράδειγμα, ο Αϊνστάιν έλεγε ότι πιστεύει στον θεό του Σπινόζα. Στην ουσία ήταν σαν έλεγε ότι είναι άθεος».
Σήμερα γίνονται απόπειρες να εξηγηθεί η θρησκευτική πίστη επιστημονικά, η τάση των ανθρώπων να πιστεύουν σε ένα θεό. Θεωρείτε ότι πράγματι μπορεί να είμαστε προγραμματισμένοι έτσι ώστε να τείνουμε να επιλέγουμε να πιστέψουμε σε κάποιον θεό;
«Είναι κάτι που παρακολουθώ με μεγάλο ενδιαφέρον. Αυτό είναι και το ωραίο με την εξελικτική ψυχολογία -το γεγονός ότι θέματα όπως η πίστη περνούν πλέον στη σφαίρα της επιστήμης και της έρευνας. Είμαστε πλέον σε θέση να δώσουμε εξηγήσεις για την ανθρώπινη ροπή προς την πίστη, για την τάση του είδους μας να ψάχνει κάποιον θεό. Δεν θα έλεγα ότι έχουμε καταλήξει ή ότι υπάρχει ομοφωνία, αλλά μπορώ με βεβαιότητα να πω ότι διαγράφεται το περίγραμμα μιας θεωρίας που εξηγεί γιατί είναι τόσο υπερβολικά ισχυρή η ανθρώπινη ανάγκη να βλέπει πρόθεση στο φυσικό περιβάλλον του. Δηλαδή να βλέπει μια πρόθεση, έναν συγκεκριμένο σκοπό, πίσω από τις δυνάμεις της φύσης. Το πιο απλό παράδειγμα είναι η πίστη των προγόνων μας ότι τους κεραυνούς εξαπέλυε κάποιος οργισμένος θεός. Υπάρχουν και άλλοι λόγοι που εξηγούν την τάση μας να δημιουργούμε θρησκείες. Εχει να κάνει με το γεγονός ότι είμαστε κοινωνικά ζώα τα οποία έχουν ανάγκη να οργανώνονται σε φυλές και αισθάνονται ασφάλεια μέσα σε δεμένες κοινότητες. Τίποτε δεν ενώνει περισσότερο τα μέλη μιας κοινότητας από την πίστη στον ίδιο θεό».
Ωστόσο, τους τελευταίους αιώνες, οι οργανωμένες θρησκείες πιο συχνά διχάζουν τους ανθρώπους παρά τους ενώνουν.
«Απολύτως. Η αλήθεια είναι ότι στο στάδιο του συλλέκτη-κυνηγού η δημιουργία θρησκευτικών κοινοτήτων εξυπηρετούσε την εξέλιξη του είδους. Η ίδια διαδικασία στην εποχή μας δεν αποκλείεται να είναι αντιπαραγωγική. Υπάρχει μια άποψη, σύμφωνα με την οποία, από τη στιγμή που έχουμε ξεπεράσει την ψυχολογία του συλλέκτη - κυνηγού, ίσως πρέπει να αντιμετωπίσουμε πολύ κριτικά το θέμα της πίστης. Διότι δεν έχουμε να κάνουμε με ιδιωτική πίστη, αλλά με τις δημόσιες εκδηλώσεις της».
Ποια ήταν η συγκυρία που ευνόησε ένα νέο γύρο συζητήσεων και αντιπαραθέσεων γύρω από την πίστη; Οι Νέοι Αθεϊστές, όπως είναι γνωστοί οι Ντόκινς, Χάρις, Ντένετ και Χίτσενς, δεν λένε ακριβώς κάτι καινούργιο. Ο δημόσιος διάλογος που ξεκίνησε με δική τους πρωτοβουλία είναι απλώς κάτι που άργησε να γίνει;
«Οχι ακριβώς. Ολα τα βιβλία που ανακινούν το θέμα εκδόθηκαν μετά τις 11/9 και προκύπτουν από τη συνειδητοποίηση μιας αλήθειας που αποτελεί τη λογική συνέχεια της σκέψης που αναπτύξαμε μόλις τώρα: η θρησκευτική πίστη μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη. Μπορεί να αποβεί εξαιρετικά επικίνδυνο όταν άνθρωποι ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν πέρα από κάθε αμφιβολία πράγματα που είναι απολύτως αδύνατο να γνωρίζει οποιοσδήποτε. Για μένα είναι απολύτως απαραίτητο να παραδεχόμαστε ότι υπάρχουν όρια στη γνώση μας. 

Ξέρετε, στις 11/9 ήμουν στη Νέα Υόρκη και είδα εκείνα τα αεροπλάνα να πέφτουν. Ηταν ήδη από την πρώτη σχεδόν στιγμή σαφές ότι είχαμε να κάνουμε με τρομοκρατικό χτύπημα. Και θυμάμαι να αναρωτιέμαι γιατί δεν έχουμε ακόμη μάθει ότι δεν γνωρίζουμε τα πάντα; Νομίζω ότι εκεί βρίσκεται και το κίνητρο των Νέων Αθεϊστών. Αλλωστε προέρχονται από τους χώρους της εξελικτικής βιολογίας και της εξελικτικής ψυχολογίας. Γι' αυτό και δεν λένε απλώς στους πιστούς ότι "δεν γνωρίζετε αυτά που νομίζετε ότι γνωρίζετε", αλλά και ότι "μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί νομίζετε ότι τα γνωρίζετε". 

Επειτα, η εμφάνιση των Νέων Αθεϊστών συνδέεται και με ένα ανθεκτικό αμερικανικό στερεότυπο - ότι χωρίς θεό δεν υπάρχει ηθική, ότι δεν υπάρχει αντικειμενικό καλό και κακό. Αυτό είναι λάθος -μάλιστα ο Πλάτωνας, ήδη πριν από τρεις χιλιετίες, είχε διατυπώσει την πιο πλήρη και επιτυχημένη επιχειρηματολογία σχετικά με το θέμα. Και όμως, δεν υπάρχει Αμερικανός πολιτικός ο οποίος θα τολμήσει να δηλώσει ότι δεν πιστεύει, γιατί τότε θα έπρεπε να αποχαιρετήσει κάθε ελπίδα να έχει μέλλον στην πολιτική. Υπάρχει αυτή η αντίληψη ότι οι άθεοι δεν είναι ηθικά στοιχεία, οπότε πώς μπορεί κανείς τους εμπιστευθεί;»
Στον λόγο του τη νύχτα της εκλογής του, ο Μπαράκ Ομπάμα απευθύνθηκε και στους άθεους Αμερικανούς.
«Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο σημαντικό ήταν αυτό, πόσο τολμηρό εκ μέρους του. Ηταν η πρώτη φορά που ειπώθηκε κάτι τέτοιο. Υπήρξε τεράστια χαρά και έκπληξη μεταξύ μας και πάρα πολλοί του στείλαμε e-mail για να εκφράσουμε τον ενθουσιασμό μας».
Μεγαλώσατε σε οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον ορθόδοξων Εβραίων. Πώς επηρέασε η ανατροφή σας τις μετέπειτα αναζητήσεις σας;
«Προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον μου γύρω από το τι μπορούμε να ξέρουμε και τι δεν μπορούμε να ξέρουμε. Ακριβώς επειδή καθώς μεγάλωνα ανάμεσα σε ανθρώπους που ισχυρίζονταν ότι κατέχουν μοναδικές αλήθειες και αυτοί οι ισχυρισμοί τους δεν μου φαίνονταν πειστικοί. Από πολύ νεαρή ηλικία αναρωτιόμουν πώς είναι δυνατόν να γνωρίζουμε τι θέλει και τι δεν θέλει ο θεός. Το ενδιαφέρον, όμως, για εμένα ως Εβραία είναι ότι ο ιουδαϊσμός δεν σχετίζεται απαραιτήτως και αποκλειστικά με τη θρησκεία. 

Η θρησκευτική ανοχή που χαρακτηρίζει τους περισσότερους, πρέπει να πω, Εβραίους διανοούμενους, έχει να κάνει με την κουλτούρα του ιουδαϊσμού. Γιατί είναι μια κουλτούρα ερωτήσεων και ανάλυσης γραπτών κειμένων. Λόγω της ανατροφής μου, είμαι πολύ εξοικειωμένη με τη μελέτη των Γραφών - πρόκειται για μια διαδικασία που στηρίζεται στο να μάθεις να επιχειρηματολογείς και να θέτεις ερωτήματα. Βεβαίως, υπάρχουν κάποια ερωτήματα που δεν επιτρέπεται να θέσεις. Αλλά όταν έχεις πια συνηθίσει να αμφισβητείς και να κοιτάζεις ένα θέμα από διαφορετικές οπτικές γωνίες, είναι πια πολύ δύσκολο να γυρίσεις πίσω. Κατά τη γνώμη μου, αυτό εξηγεί γιατί στοχαστές τόσο ριζοσπαστικοί όσο ο Μαρξ και ο Φρόιντ ήταν Εβραίοι. Οταν έχεις μάθει να θέτεις ερωτήματα, δύσκολα εγκαταλείπεις τη συνήθεια».
Υπάρχει μια θεωρία σύμφωνα με την οποία η επιστήμη και η θρησκεία μπορούν να είναι εναλλακτικές ή και συμπληρωματικές οδοί για να φτάσει κανείς στη γνώση. Εσείς τι λέτε;
«Η ηθική της γνώσης υπογραμμίζει ότι θρησκεία και επιστήμη δεν συμβιβάζονται. Γιατί η γνώση προϋποθέτει την ύπαρξη αποδείξεων. Οταν δεν έχεις αποδείξεις για κάτι, τότε δεν πρέπει να πιστεύεις σε αυτό. Η επιστήμη έχει χρέος να αναζητάει πάντα αποδείξεις, να επιμένει στην επαλήθευση ή στη διάψευση των ίδιων των ευρημάτων της. Στο πεδίο της επιστήμης πίστη δεν μπορεί να υπάρχει. Η ηθική της θρησκείας είναι πολύ διαφορετική - εκεί οι πιστοί πιστεύουν κόντρα στην ανυπαρξία αποδείξεων. Ο καλός πιστός είναι καλός ακριβώς επειδή πιστεύει παρά την ανυπαρξία στοιχείων, τα οποία επιβεβαιώνουν αυτά που πιστεύει. Και κάτι ακόμη, νομίζω ότι έχουμε ηθική ευθύνη για όσα πιστεύουμε. Είμαστε πλάσματα που δρουν στη βάση των πεποιθήσεων και των αρχών τους. Οι πράξεις προκύπτουν από πεποιθήσεις. Γι' αυτό και έχουμε ευθύνη για όσα πιστεύουμε και να τα παίρνουμε πολύ σοβαρά».
Κατά τη γνώμη σας, ποια λογοτεχνικά έργα ή ποιοι συγγραφείς διαχειρίζονται με μεγαλύτερη επιτυχία τα ερωτήματα της φιλοσοφίας;
«Η αγαπημένη μου είναι η Τζορτζ Ελιοτ, της οποίας το "Middlemarch" είναι ένα από τα σημαντικότερα φιλοσοφικά μυθιστορήματα που έχουν ποτέ γραφτεί. Λοιπόν, δεν είναι καθόλου τυχαίο που πρώτη η Ελιοτ μετέφρασε στα αγγλικά την "Ηθική" του Σπινόζα. Και επτά μήνες μετά την ολοκλήρωση της μετάφρασης, αποφάσισε να γίνει συγγραφέας. Μου αρέσει να πιστεύω ότι έφτασε σε ένα συμπέρασμα το οποίο είναι πολύ κοντά και στη δική μου σκέψη: ότι η λογοτεχνία μπορεί να συγκινήσει τους ανθρώπους και να βοηθήσει την ηθική πρόοδό μας. Επειτα είναι ο Μέλβιλ με τον "Μόμπι Ντικ", που κατά τη γνώμη μου είναι επίσης κοντά στη φιλοσοφία του Σπινόζα. Επίσης τα μυθιστορήματα της Αϊρις Μέρντοχ είναι σπουδαία. Και θα ξεχώριζα οπωσδήποτε τον Μίλαν Κούντερα, ο οποίος μας έχει δώσει εκπληκτικά φιλοσοφικά μυθιστορήματα».