31 August 2007

Ολυμπία πριν από τις φωτιές

Πριν από μερικά χρόνια φωτογράφησα τον αρχαιολογικό χώρο της Ολυμπίας

(Click)


και το μουσείο της. Επειδή, μετά την πυρκαγιά, θα περάσουν αρκετά χρόνια για να αποκατασταθεί η φύση εκεί γύρω, μπορείτε να βλέπετε μέχρι τότε την Ολυμπία μέσω φωτογραφιών.



.

28 August 2007

«ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ» - Ντοκουμέντο από το Πατριαρχείο Ιεροσολήμων

Οπως όλοι οι πλούσιοι γαιοκτήμονες, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων δυσκολεύεται να καταγράψει την ακίνητη περιουσία του, να αποκαλύψει το «πόθεν έσχες» και -κυρίως- τις αγοραπωλησίες που επιχειρεί σ' όλη την έκταση του Ισραήλ και των κατεχομένων.


Οσο κι αν αυτό ξενίζει όσους συνδέουν τη χριστιανική τους πίστη με όσα συμβαίνουν στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, η κρίση που σοβεί εδώ και χρόνια σ' αυτό το «παλαίφατο ίδρυμα της Ορθοδοξίας και του Γένους» αφορά κυρίως, αν όχι αποκλειστικά, τη διεκδίκηση ακίνητης περιουσίας.

Η πηγή της δύναμης και ταυτόχρονα η αιτία της μόνιμης αδυναμίας του Πατριαρχείου είναι αυτή η τεράστια ακίνητη περιουσία του. Αυτή που του δίνει την πρωτοκαθεδρία απέναντι σε όλα τα άλλα χριστιανικά δόγματα, αλλά ταυτόχρονα αυτή είναι που το καθιστά μέρος της διένεξης στη Μέση Ανατολή, «μήλο της Εριδος» μεταξύ Ισραήλ και Αράβων, και το φέρνει σε σύγκρουση ακόμα και με το ποίμνιό του.

Ο αρχιεπίσκοπος Κωνσταντίνης Αρίσταρχος, αρχιγραμματέας της Ιεράς Συνόδου του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, μιλώντας σε συνέδριο στη Χάιφα, με θέμα την Ελληνορθόδοξη Εκκλησία στη σύγχρονη περίοδο, έδωσε το επίσημο στίγμα για την ακίνητη περιουσία του Πατριαρχείου:

«Η ιδιοκτησία του Πατριαρχείου σε εκκλησίες, μοναστήρια, κτίρια και γη έχει καταστεί σοβαρό αντικείμενο μελέτης, ενδιαφέροντος, διαφωνιών, επικρίσεων και σφετερισμού. Αυτή η ιδιοκτησία που αγοράστηκε σιγά σιγά από το ίδιο το Πατριαρχείο ή κληρονομήθηκε από τους μοναχούς του, χρησιμοποιείται για το βιοπορισμό των ιερέων, των διδασκάλων και του υπόλοιπου προσωπικού, καθώς και για τη συντήρηση των εκκλησιών, των σχολείων και των άλλων ιδρυμάτων» (3/3/03).

Τα πράγματα δεν είναι, βέβαια, τόσο απλά. Η κρίση του 2005 και οι αποκαλύψεις για την υπόθεση Βαβύλη, σε συνδυασμό με την εξαφάνιση του «μάνατζερ» Νίκου Παπαδήμα, έφεραν στο φως τόσο την τεράστια οικονομική διάσταση της υπόθεσης, όσο κυρίως την πολιτική ισχύ που απορρέει από τη διαχείριση γης σε μια περιοχή, όπου κάθε σπιθαμή εδάφους διεκδικείται με ποταμούς αίματος.

Η κρίση ξέσπασε μόλις μαθεύτηκε ότι ο πατριάρχης Ειρηναίος και ο ταμίας του είχαν νοικιάσει ή πουλήσει ακίνητα στους Ισραηλινούς, διαταράσσοντας το στάτους κβο στην περιοχή.

Η αλήθεια είναι ότι μέσα από την ιστορική του διαδρομή, το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων έχει φτάσει να είναι σήμερα ο δεύτερος σε μέγεθος ιδιοκτήτης γης στην περιοχή. Το ξεπερνά μόνο το ίδιο το κράτος του Ισραήλ. Αλλά οι ακριβείς διαστάσεις αυτής της περιουσίας δεν είναι γνωστές.

Ο χάρτης των ιδιοκτησιών

Η καταγραφή της ιδιοκτησίας του Πατριαρχείου είναι ένα από τα αιτήματα του ποιμνίου του και ένας από τους λόγους που ανακλήθηκε η επικύρωση της εκλογής του Θεόφιλου από την κυβέρνηση της Ιορδανίας. Μπορεί αυτή η ανάκληση να ακυρώθηκε πριν από λίγες μέρες, μετά την παρέμβαση της υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας, αλλά το αίτημα παραμένει.

Εδώ και λίγες μέρες δημοσιεύθηκε η μελέτη των Itamar Katz και Ruth Kark με τίτλο «Η Εκκλησία και η ακίνητη ιδιοκτησία: το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων».

Το ενδιαφέρον είναι ότι έπειτα από πολύχρονες μελέτες οι δύο συγγραφείς έχουν επιχειρήσει τη χαρτογράφηση αυτής της περιουσίας, μελετώντας ιστορικά ντοκουμέντα, αλλά και τα σύγχρονα αρχεία του Ισραήλ.

Επικοινωνήσαμε με τους συγγραφείς και μας έστειλαν σε ψηφιακή μορφή τους χάρτες που έχουν συντάξει. Σημείο εκκίνησης της μελέτης τους ήταν η καταγραφή του 1921 από την Επιτροπή που διόρισε ο βρετανός αρμοστής. Σύμφωνα με το πόρισμα της Επιτροπής, το Πατριαρχείο κατείχε τότε 631 ιδιοκτησίες στην περιοχή της Βρετανικής Εντολής στην Παλαιστίνη. Σ' αυτές δεν περιλαμβάνονται ιδιοκτησίες στην Ιορδανία και τη Χερσόνησο του Σινά, καθώς και η σεβαστή περιουσία του Πατριαρχείου στο εξωτερικό (Κύπρος, Ελλάδα, Τουρκία, Ανατολική Ευρώπη, ΗΠΑ).

Οι δύο μελετητές κατόρθωσαν να εντοπίσουν περίπου 355 ιδιοκτησίες του Πατριαρχείου στην Παλαιστίνη, από αυτές που αναφέρονται στο πόρισμα της Επιτροπής. Η συνολική έκταση των 176 ιδιοκτησιών απ' αυτές ήταν τουλάχιστον 36.779 ντουνάμ (1 ντουνάμ = 1 στρέμμα). Αυτός ο αριθμός δεν περιλαμβάνει μια άλλη έκταση 7.000 ντουνάμ, την οποία διεκδίκησε αργότερα ως δική του το πατριαρχείο, κατά τη διάρκεια της Βρετανικής Εντολής.

«Εφόσον η έκταση των ιδιοκτησιών του Πατριαρχείου δεν έχει μειωθεί σημαντικά μέχρι σήμερα, διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για έναν από τους μεγαλύτερους μη κρατικούς ιδιοκτήτες γης στο κράτος του Ισραήλ», παρατηρούν οι Katz και Kark. «Πρέπει να σημειωθεί ότι μπορέσαμε να ταυτίσουμε μόνο τις μισές ιδιοκτησίες, αλλά απ' αυτό δεν μπορεί κανείς να συμπεράνει ότι η πραγματική σημερινή έκταση της ιδιοκτησίας του Πατριαρχείου είναι διπλάσια από τα παραπάνω νούμερα. Τα τρία τέταρτα των γνωστών οικοπέδων του Πατριαρχείου είναι μικρότερα από δύο στρέμματα, ενώ οκτώ από τις γνωστές ιδιοκτησίες γης έχουν συνολική έκταση 30.508 ντουνάμ».

Στο χάρτη που δημοσιεύουμε καταγράφονται τα αποτελέσματα της έρευνας των δύο συγγραφέων για τις ιδιοκτησίες του Πατριαρχείου το 1921.

Το γράφημα επιβεβαιώνει το γεγονός ότι σε ένα μικρό αριθμό περιοχών το Πατριαρχείο κατείχε μεγάλες εκτάσεις. Αυτές οι μεγάλες ιδιοκτησίες εντοπίζονται στην Ιερουσαλήμ, κοντά στον Ιορδάνη, στη Γαλιλαία και σε ορισμένα σημεία κοντά στην πόλη Βεθ Σεμές (Μπετ Σεμές). Οι μεσαίες και μικρές ιδιοκτησίες συγκεντρώνονται κυρίως στη Βόρεια Γαλιλαία και τη Σαμάρεια, καθώς και στις πόλεις Γάζα και Βερσεβά (Μπερ Σέμπα).

Οπως παρατηρούν οι Katz και Kark, το γράφημα επιβεβαιώνει καταρχήν το αναμενόμενο, δηλαδή την ύπαρξη ακίνητης περιουσίας του Πατριαρχείου σε περιοχές όπου κατοικούν οι ορθόδοξοι Παλαιστίνιοι (Ιερουσαλήμ, Σαμάρεια, Γαλιλαία, Ακρα, Ναζαρέτ, Ράμλη, Γάζα, Γιάφα).

Υπάρχουν επίσης ιδιοκτησίες σε περιοχές που θεωρούνται ιερές από τους χριστιανούς, αλλά δεν έχουν ορθόδοξους κατοίκους, όπως η Καπερναούμ (Κφαρ Ναούμ) στην ακτή της Θάλασσας της Γαλιλαίας και το σημείο του Ιορδάνη όπου πιστεύεται ότι βαπτίστηκε ο Ιησούς.

Αλλά υπάρχουν και ιδιοκτησίες σε σημεία όπου δεν υπάρχει ορθόδοξος πληθυσμός ούτε γειτονεύουν με κάποιο θρησκευτικό ή ιστορικό τόπο. Δύο παραδείγματα είναι οι εκτάσεις που βρίσκονται κοντά στο Μαζρά, νότια της Ακρας και κοντά στη Βεθ Σεμές. Το σίγουρο είναι ότι όλες οι ιδιοκτησίες έχουν πάρει σήμερα μια εξαιρετική οικονομική και κυρίως πολιτική αξία.

Η σύνταξη αυτού του χάρτη από τους δύο μελετητές είναι αποτέλεσμα συστηματικής έρευνας που κράτησε τέσσερα χρόνια. Ως βάση χρησιμοποιήθηκε αρχειακό υλικό, περιλαμβανομένων και των καταλόγων που έχει συντάξει το ίδιο το Πατριαρχείο.

Το υλικό αυτό συμπληρώθηκε με διάφορες πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές, συμπεριλαμβανομένου αρχειακού υλικού από τις περιόδους της οθωμανικής, της βρετανικής και της ισραηλινής κυριαρχίας και πιο συγκεκριμένα, οθωμανικές άδειες οικοδομής, καταλόγους της Βρετανικής Επιτροπής Ερευνας και για τα πιο πρόσφατα δημοσιεύματα εφημερίδων, αποφάσεις δικαστηρίων και μια σειρά από συνεντεύξεις με ιερείς του Πατριαρχείου, καθώς και με τον Χαΐμ Κεχάτι, παλιό υποδιευθυντή στο τμήμα ακίνητης περιουσίας του Πατριαρχείου (1970-73 και 1985-95).

Οι Katz και Kark δεν είχαν άμεση πρόσβαση στο αρχείο του Πατριαρχείου (άλλωστε κανένας δεν έχει), αλλά μπόρεσαν να δουν ορισμένα από τα ντοκουμέντα που φυλάσσονται σ' αυτό, διότι κατατέθηκαν σε ισραηλινά δικαστήρια όταν προέκυψαν ορισμένες περιουσιακές διαφορές με άτομα και υπηρεσίες του κράτους.

Απ' αυτή την άποψη, ο χάρτης που συνέταξαν για την περιουσία του Πατριαρχείου ασφαλώς θα έχει κενά. Αλλά πρόκειται για την πρώτη σοβαρή προσπάθεια να περιγραφεί η έκταση και η γεωγραφική διασπορά της ακίνητης περιουσίας του Πατριαρχείου στην Παλαιστίνη και το Ισραήλ.

Οσον αφορά τον τρόπο πρόσκτησης της τεράστιας ιδιοκτησίας, σύμφωνα με την Βρετανική Εκθεση του 1921, το μεγαλύτερο μέρος της ήταν αποτέλεσμα αγορών του πατριάρχη και των ιερέων κατά «τις δύο τελευταίες γενιές», δηλαδή μετά τα μέσα του 19ου αιώνα. Μέχρι τότε η περιουσία του Πατριαρχείου περιοριζόταν κυρίως εντός της Παλιάς Πόλης στην Ιερουσαλήμ και στα κτήματα γύρω απ' τα μοναστήρια, προσφέροντας ελάχιστα στις προσόδους της Εκκλησίας.

Μέχρι το 1843 ο Πατριάρχης Ιεροσολύμων κατοικούσε συνήθως στην Κωνσταντινούπολη, πιο κοντά στη Βλαχία και τη Βεσαραβία, από όπου αντλούσε τα περισσότερα έσοδά του μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο (μαζί με τις προσφορές των προσκυνητών). Κάθε φορά που οι ιστορικές περιστάσεις (δηλαδή η παρέμβαση της Ρωσίας) το εμπόδισαν να εισπράξει έσοδα απ' αυτές τις πηγές, το Πατριαρχείο χρεοκοπούσε (μεταξύ 1872 και 1881 και μετά την έναρξη του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου).

Ο μεγαλοϊδιοκτήτης

Υπάρχουν, βέβαια, και ορισμένες εκτάσεις που αγοράστηκαν ή παραχωρήθηκαν στο Πατριαρχείο πριν από τον 19ο αιώνα, όπως η αγροτική γη κοντά στη Γιάφα, αλλά αποτελούν την εξαίρεση.

Η ιδιαιτερότητα της περιουσίας του Πατριαρχείου οφείλεται στο γεγονός ότι ιδιοκτήτης όλων αυτών των ακινήτων είναι ο ίδιος ο πατριάρχης. Οπως ορίζει ο νόμος 27/1958 του «Χασιμικού Βασιλείου της Ιορδανίας», δηλαδή ο νόμος στον οποίο στηρίζεται ακόμα η παρουσία του Πατριαρχείου στην περιοχή, «Απασα η κινητή και ακίνητος περιουσία, οιονδήποτε και αν η το είδος αυτής, υπαγομένη τω Πατριαρχείω, εμπεπίστευται τω Πατριάρχη και θα καταχωρίζηται επ' ονόματι του Ελληνορθοδόξου Πατριαρχείου Ιεροσολύμων» (άρθρο 32).

Δεν μπορεί να γίνεται δηλαδή σύγκριση με την Εκκλησία της Ελλάδας, για παράδειγμα, όπου η τεράστια περιουσία μοιράζεται σε μητροπόλεις, μονές κ.λπ. Στα Ιεροσόλυμα αποκλειστικός κάτοχος της περιουσίας είναι ο πατριάρχης. Τα εδάφη που κατέχει το Πατριαρχείο χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη περιλαμβάνει την ακίνητη περιουσία που περιήλθε σ' αυτό με αγορές και κληρονομιές. Η δεύτερη περιλαμβάνει τα βακούφια, δηλαδή τα κτήματα που έχουν παραχωρηθεί στις τοπικές εκκλησίες, μονές και σχολεία.

Από τυπική άποψη τα βακούφια δεν ανήκουν στην κεντρική εκκλησία, αλλά ο πατριάρχης Ιεροσολύμων ασκούσε απόλυτο έλεγχο και σ' αυτά.

Αυτή η υπερεξουσία του πατριάρχη στηρίζεται στις ιστορικές καταβολές της επιβίωσης του Πατριαρχείου από την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας μέχρι σήμερα. Πολύ πριν απ' την κατάκτηση της Παλαιστίνης από τους Οθωμανούς (1517), ο τότε πατριάρχης Ιεροσολύμων έσπευσε μετά την άλωση της Πόλης να δηλώσει υποταγή στον Μωάμεθ Β' τον Πορθητή (1458), εξασφαλίζοντας έτσι το Χατί Σερίφ (αυτοκρατορικό διάταγμα), στο οποίο διασφαλίζονταν τα προνόμια της Ελληνορθόδοξης Εκκλησίας (και προσωπικά του πατριάρχη) στα Ιεροσόλυμα. Παρόμοιες κινήσεις έγιναν από πολλούς πατριάρχες για να εξασφαλίσουν τον προσωπικό έλεγχο στους Αγίους Τόπους και να αντιμετωπίσουν τα άλλα χριστιανικά δόγματα. Σε όλες αυτές τις διατάξεις των σουλτάνων, αναφερόταν ως δικαιούχος προσωπικά ο πατριάρχης, ο αρχηγός του Ρουμ-μιλέτ.

Τα πράγματα άρχιζαν να αλλάζουν ριζικά μετά την ήττα των Τούρκων από τους Βρετανούς το 1917. Η νόμιμη κατοχή γης αποτελεί τον τελευταίο αιώνα ένα από τα πιο κρίσιμα σημεία της αραβο-ισραηλινής σύγκρουσης στα εδάφη της Παλαιστίνης.

Από την περίοδο της Βρετανικής Εντολής (μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο) και φυσικά μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, δεν αναγνωρίζεται έγγεια ιδιοκτησία σε Αραβες, παρά μόνο αν είναι σύμφωνη με τα δυτικά νομικά πρότυπα.

Οι νόμοι που τέθηκαν σε ισχύ όλη αυτή την περίοδο ευνοούσαν τους εποίκους και έθεταν ανυπέρβλητα εμπόδια στους ντόπιους κατοίκους, οι οποίοι δεν διέθεταν τους απαιτούμενους τίτλους ιδιοκτησίας.

Πρόκειται για μια αποικιοκρατική μέθοδο που χρησιμοποιείται σε κάθε περίπτωση που χρειάζεται να μεταβιβαστεί η γη από έναν πληθυσμό σε έναν άλλο, με την τήρηση κάποιας κατασκευασμένης νομιμότητας.

Σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα μελέτη του, ο Alexandre Kedar υποστηρίζει ότι το νομικό σύστημα του Ισραήλ «χρησιμοποιεί κανόνες και διαδικασίες που εξασφαλίζουν την ελαχιστοποίηση των πιθανοτήτων των αράβων γαιοκτημόνων να διατηρήσουν τη γη τους. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι νόμοι που καθορίζουν την ιδιοκτησία στο Ισραήλ τροποποιούνται έτσι ώστε να διευκολύνεται η αγορά αραβικών γαιών, αλλά το νομικό σύστημα που καθορίζει αυτές τις τροποποιήσεις τούς δίνει ένα άρωμα φυσικότητας και αναπόφευκτης λύσης» («The legal transformation of ethnic Geography: Israeli law and the Palestinian Landholder, 1948-1967», International Law and Politics, vol. 33, Dec. 2001).

Η στρατηγική του μεσίτη

Εγινε πολύς λόγος για το γεγονός ότι ακόμα και το κτίριο της βουλής του Ισραήλ, της Κνεσέτ, βρίσκεται σε χώρο του Πατριαρχείου που έχει νοικιαστεί μέχρι το 2051. Αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα σημαντικά ακίνητα του Πατριαρχείου στο οικοδομικό συγκρότημα της Ιερής Πόλης.

Η κρίση που οδήγησε στην πτώση του Ειρηναίου προήλθε από την αποκάλυψη της εφημερίδας «Ma'ariv» (18/5/05) ότι εκπρόσωποι του Πατριαρχείου διαπραγματεύονται με εταιρείες ισραηλινών συμφερόντων για την πώληση ιδιοκτησίας στην Πύλη της Γιάφας, εντός της Παλιάς Πόλης. Από την έκθεση της Επιτροπής που συγκρότησε το Παλαιστινιακό Υπουργικό Συμβούλιο («The Palestinian Commission to probe the facts and realities of the so-called Baab Al-Khalil and the Greek Orthodox Patriarchate») μαθαίνουμε ότι:

- Στις 16/8/04 ο Παπαδήμας υπέγραψε εκ μέρους του Ειρηναίου τη σύμβαση μίσθωσης για 99 χρόνια του Ξενώνα Αγίου Ιωάννου στην Παλιά Πόλη στην εταιρεία Humberstone S.A. με έδρα τα βρετανικά Virgin Islands, έναντι 400.000 δολ.

- Την ίδια μέρα ο Παπαδήμας πάλι εκ μέρους του πατριάρχη υπέγραψε μίσθωση για 99 χρόνια του ξενοδοχείου «Imperial» στην εταιρεία Richards με έδρα τα βρετανικά Virgin Islands, έναντι 1.250.000 δολ.

- Στις 23/8/04 ο Παπαδήμας εκ μέρους του πατριάρχη υπέγραψε μίσθωση για 99 χρόνια του ξενοδοχείου «Πέτρα» στην εταιρεία Petra Ford Investment Ltd, έναντι 500.000 δολ.

Ακόμα και σήμερα, η τύχη των δικαιοπραξιών παραμένει άγνωστη.

Ομως υπάρχουν και άλλα σημεία εκτός Ιερουσαλήμ, εξίσου κρίσιμα για τη διαμάχη των δύο πλευρών. Πολύ μεγάλη γεωπολιτική αξία έχουν, για παράδειγμα, τα εδάφη μεταξύ Ιερουσαλήμ και Βηθλεέμ, όπου κρίνεται η τύχη παλιών κατοίκων, εποίκων και των ορίων μεταξύ τους.

Στις 1/10/99 η εφημερίδα «Yerushalim» αποκαλύπτει ότι το Πατριαρχείο και μια βρετανική εταιρεία συμφώνησαν να ανεγείρουν ένα οικιστικό και εμπορικό κέντρο συνολικής αξίας 150 εκατ. δολ., σε έκταση 150 στρεμ., μεταξύ των δύο οικισμών Γκίλο και Χαρ Χομά, κοντά στο μοναστήρι του Προφήτη Ηλία, στα προάστια της Ιερουσαλήμ.

Το πρόγραμμα προέβλεπε την κατασκευή ενός οικιστικού δακτυλίου στα νότια της πόλης. Επειτα από τρεις μήνες (25/2/00) η εφημερίδα «Kol Ha'ir» αναφέρει ότι το πρόγραμμα δεν θα πραγματοποιηθεί, διότι το Πατριαρχείο απέσυρε την πρόταση. Είχε μεσολαβήσει αντίδραση των Παλαιστινίων και προσωπική διακριτική μεσολάβηση του Αραφάτ προς την ελληνική πλευρά.

Αλλά υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να περνούν ιδιοκτησίες του Πατριαρχείου στα χέρια του ισραηλινού κράτους. Το 2004 ο υπουργός Αμυνας του Ισραήλ απαλλοτρίωσε 20 στρέμματα εδαφών του Πατριαρχείου στην ίδια ακριβώς περιοχή για να χτιστεί το διαχωριστικό τείχος. Ο τελικός στόχος του Ισραήλ είναι να συνδέσει τους δύο οικισμούς (Γκίλο και Χαρ Χομά) για να δημιουργήσει μια εδαφική συνέχεια στα εδάφη όπου έχουν εγκατασταθεί έποικοι στα νότια της Ιερουσαλήμ.

Και εκεί που έχουν προλάβει να οικοδομηθούν παλαιστινιακοί οικισμοί σε οικόπεδα του Πατριαρχείου κινητοποιούνται μηχανισμοί «κατεδάφισης για στρατιωτικούς λόγους». Συνέβη τον περασμένο Ιανουάριο, όταν εκδόθηκαν αποφάσεις κατεδάφισης για κτίρια στο συγκρότημα Orthodox Housing Complex Project, που άρχιζε να κτίζεται το 1995 κοντά στο χωριό «των βοσκών της Γέννησης» Μπετ Σαχούρ. Παρόμοιες διαταγές κατεδάφισης εκδίδονται στην περιοχή από το 2002.

Ο νέος πατριάρχης, Θεόφιλος, σε συνέντευξή του στην αραβική εφημερίδα της Ιερουσαλήμ «Al Quds» ένα χρόνο μετά την κρίση (18/5/06), δεν ήταν σε θέση να απαντήσει για την τύχη των επίμαχων ακινήτων της Παλιάς Πόλης και απάντησε εκνευρισμένος: «Αυτό είναι το πρόβλημα, οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι σκέφτονται το Πατριαρχείο ως ιδιοκτησία μόνο. Αυτό είναι αρκετό; Είναι Ιερός Οργανισμός. Δεν σέβεστε το Πατριαρχείο; Ιερουσαλήμ σημαίνει Πατριαρχείο και Πατριαρχείο σημαίνει Ιερουσαλήμ». Στην ίδια συνέντευξη ο δημοσιογράφος ρωτά τον Θεόφιλο για άλλα 20 στρέμματα γης στην πόλη Ακρα. Ο πατριάρχης δηλώνει ότι δεν γνωρίζει τίποτα σχετικό αλλά παραδέχεται ότι το Πατριαρχείο διαθέτει εκεί κάποια κτήματα «και ο κόσμος προσπαθεί να τα εκμεταλλευτεί. Αλλά δεν θα τα παραχωρήσουμε».

Το παράπονο του κ. Θεόφιλου είναι ότι «οι περισσότεροι δεν θεωρούν το Πατριαρχείο ένα πνευματικό ίδρυμα, αλλά ένα μεσιτικό γραφείο. Καταλαβαίνετε; Ολοι αναζητούν τα ακίνητα και δεν νοιάζονται για το Πατριαρχείο».

Αλλά ποιοι είναι αυτοί που μετέτρεψαν το Πατριαρχείο σε μεσιτικό γραφείο;

Το μοναστήρι να 'ν' καλά

Η τεράστια έγγεια ιδιοκτησία του Πατριαρχείου θα είχε μεγάλη σημασία για το ποίμνιό του, το οποίο αποτελείται κατά συντριπτική πλειοψηφία από Αραβες. Ομως το ποίμνιο των Αράβων παραμένει αποκλεισμένο από την ιδιοκτησία, όπως και από κάθε άλλη άμεση σχέση με τη λήψη αποφάσεων στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων.

Ο τρόπος που έχει επιτευχθεί αυτή η αποξένωση του ποιμνίου από την κεφαλή της τοπικής Εκκλησίας είναι η διπλή λειτουργία του πατριάρχη ως κεφαλής μιας Ιεράς Συνόδου (κατά τα γνωστά) και ταυτόχρονα ηγουμένου μιας ομάδας μοναχών, δηλαδή της Αγιοταφικής Αδελφότητας. Ο αριθμός των πιστών υπολογίζεται σήμερα σε 71.000, χωρίς να περιλαμβάνονται οι κάτοικοι της Ιορδανίας. Από αυτούς οι 45.500 κατοικούν στο Ισραήλ και οι 25.500 στα εδάφη που διοικεί η Παλαιστινιακή Αρχή.

Για ιστορικούς λόγους που δεν είναι δυνατόν να αναλυθούν εδώ, η Αγιοταφική Αδελφότητα είναι ένα «μοναστήρι» με πολλές ιδιοτυπίες. Μέσω της Αδελφότητας (η οποία φέρεται ως συνέχεια του Τάγματος των Σπουδαίων, ελλήνων μοναχών που βρίσκονταν στους Αγίους Τόπους από τον 4ο αιώνα) εξασφαλίζεται ο έλεγχος του Πατριαρχείου από Ελληνες. Οι πιέσεις του αραβικού ποιμνίου που κορυφώθηκαν μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων το 1908 οδήγησαν σε κάποια τυπική συμμετοχή Αράβων, αλλά μέχρι σήμερα υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες που περιορίζουν τα αραβικής καταγωγής μέλη της Ιεράς Συνόδου σε δύο. Με τα δεδομένα αυτά δεν υπάρχει τρόπος να εκλεγεί άραβας πατριάρχης.

Το μόνο επιχείρημα του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων προς τους πιστούς του γι' αυτή την υποχρεωτική επιβολή κάποιων ξένων στην κεφαλή της Εκκλησίας τους είναι η ιστορικότητα αυτής της διαδικασίας και κυρίως το στάτους κβο στα προσκυνήματα, που αν διαταραχθεί, θα οδηγήσει μαθηματικά στην αποπομπή των ορθοδόξων και στην απώλεια της πρωτοκαθεδρίας τους.

Αλλά όταν πιέζονται από τους Αραβες, οι άνθρωποι του Πατριαρχείου προχωρούν ακόμα και σε ανοιχτές αντιαραβικές τοποθετήσεις. Ο ίδιος ο Πατριάρχης Θεόφιλος στη συνέντευξή του στην εφημερίδα «Al Quds» δεν δίστασε να προβάλει με άκομψο τρόπο τα εθνικά (εκκλησιαστικά) δίκαια: «Εμείς έχουμε ιστορία εδώ. Εσείς ως μουσουλμάνοι, πότε ήρθατε σε αυτά τα εδάφη; Στον έβδομο αιώνα. Ποιος ήταν πριν από σας; Ηταν η Εκκλησία... Ναι, ήταν η Εκκλησία. Το Πατριαρχείο ήταν εδώ παρόν. Από πού ήλθατε εσείς σ' αυτές τις χώρες;»

Φυσικά, αυτό το «επιχείρημα» δεν είναι δυνατόν να πείσει τους Παλαιστίνιους. Πολύ περισσότερο που συγκρούεται και με την επίσημη θεωρία του Πατριαρχείου ότι το ποίμνιό του αποτελείται από «εξαραβισμένους Ελληνες», γι' αυτό και αναφέρεται σε «αραβόφωνους».

Ακόμα και έλληνες μελετητές διαπιστώνουν ότι τα πράγματα δεν μπορούν να συνεχιστούν έτσι και επιχειρούν να εφεύρουν λύση. Ο εκλιπών καθηγητής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου Π. Βατικιώτης, διακρίνοντας ότι η επιμονή στον ελληνικό χαρακτήρα του Πατριαρχείου είναι «μη ρεαλιστική και ενδεχομένως επικίνδυνη», προτείνει μια μεσοβέζικη διέξοδο: να διαχωριστεί η Αγιοταφική Αδελφότητα από την υπόλοιπη Ελληνορθόδοξη Εκκλησία. Να περιοριστεί η Αδελφότητα στα καθήκοντα του προστάτη των Αγίων Τόπων και να αναλάβουν ο Πατριάρχης και η Σύνοδος τα καθήκοντα της διαποίμανσης, «επιτρέποντας στον Πατριαρχικό θρόνο να αντανακλά περισσότερο τη φύση του τοπικού ποιμνίου και των δύο πλευρών του Ιορδάνη». Ο συγγραφέας καταλήγει: «Η αλλοδαπή (Ελληνική) Αδελφότητα θα μπορούσε να διατηρήσει την αυτοδιοικούμενη αυτονομία της και την αποκλειστικά εθνική της διάσταση, αλλά να χάσει το μονοπώλιο της πρόσβασης στη Σύνοδο και τον Πατριαρχικό θρόνο».

Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η «προστασία των Αγίων Τόπων» είναι συνδεδεμένη με τα οικονομικά του Πατριαρχείου. Τόσο τα έξοδα όσο και τα έσοδα του ιδρύματος στηρίζονται σ' αυτήν ακριβώς τη λειτουργία. Στο προτεινόμενο σχήμα δεν ξεκαθαρίζεται ποιος θα έχει την ευθύνη γι' αυτά. Και ευλόγως. Αν αυτά παραμείνουν στο πλαίσιο της Αδελφότητας, το Πατριαρχείο δεν θα έχει κανένα λόγο ύπαρξης.



ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Itamar Katz, Ruth Kark
«The Greek Orthodox Patriarchate of Jerusalem and Its Congregation: Dissent over Real Estate» («International Journal of Middle East Studies», Vol. 37, 2005)
Η πρώτη προσπάθεια χαρτογράφησης της περιουσίας του πατριαρχείου.

Itamar Katz, Ruth Kark
«The Church and Landed Property: The Greek Orthodox Patriarchate of Jerusalem» («Middle Eastern Studies», Vol. 43, Νο. 3, May 2007)
Η ολοκλήρωση της πρώτης μελέτης των δύο ερευνητών με πολλά στοιχεία για τον τρόπο απόκτησης της τεράστιας περιουσίας.

Sotiris Roussos «Eastern Orthodox Perspectives on Church-State Relations and Religion and Politics in Modern Jerusalem» («International Journal for the Study of the Christian Church», Vol. 5, Νο. 2, July 2005)
Ανάλυση των τριών μεγάλων κρίσεων του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων (1872, 1908-20 και 2005) και περιγραφή της ενδοεκκλησιαστικής αντιπαράθεσης, του ρόλου των αράβων ορθοδόξων και της κρατικής παρέμβασης.

Ρ. J. Vatikiotis «The Greek Orthodox Patriarchate of Jerusalem between Hellenism and Arabism» («Middle Eastern Studies», October 1, 1994)
Η σύγκρουση της ελληνικής παράδοσης με την αραβική προοπτική του πατριαρχείου και οι αντιφάσεις της σημερινής κατάστασης.

Glenn Bowman «Nationalising the Sacred: Shrines and Shifting Identities in the Israeli-Occupied Territories» («Journal of the Royal Anthropological Institute», XXVIII, 1993)
Συγκριτική μελέτη του τρόπου με τον οποίο τιμούν δύο ιερούς τόπους στη Δυτική Οχθη οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι παλαιστίνιοι κάτοικοι. Ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για το πατριαρχείο και την αδελφότητα.

Ελευθεροτυπία, 1/7/2007

www,iospress.gr

26 August 2007

Βιβλία, βιβλία

Όπως προανήγγειλα, θα παραθέσω σχόλια για τα βιβλία που διάβασα στις φετινές διακοπές μου, στη σκιά κάποιου δένδρου, στην παραλία ή στο λιμενοβραχίονα του κεντρικού λιμένα της Σκοπέλου, πριν αρχίσουν να πηγαινοέρχονται οι βραδινοί επισκέπτες.



Όπως έγραψα και αλλού, το πρώτο σχόλιό μου αναφέρεται, όχι στα βιβλία, αλλά σε μένα προσωπικά: επιβεβαίωσα αυτό που είχα διαπιστώσει εδώ και αρκετά χρόνια. Ότι είμαι δηλαδή σε θέση να διαβάζω μέσα σε ένα δραστήριο και πολύβουο περιβάλλον και να απομονώνομαι ακουστικά και οπτικά, χωρίς να ενοχλούμαι καν από τη ζέστη ή τον αέρα, από μαμάδες και μωρά που τσιρίζουν, από σκάφη που εισέρχονται ή εξέρχονται στον λιμένα και σφυρίζουν, από γείτονες που σχολιάζουν ποδοσφαιρικούς αγώνες στο κινητό, από παιχνίδια με ρακέτες του τένις και από άλλες θορυβώδεις δραστηριότητες γύρω μου. Μου έλεγε η γυναίκα μου, δεν άκουσες το μωρό που ούρλιαζε, όταν το τσίμπησε μια μέλισσα; Μπααα, δεν είχα καταλάβει τίποτα! Περίεργο πράγμα…

Παλαιότερα, όταν σπούδαζα και έγραφα εξετάσεις, θυμάμαι ότι μου έλεγαν συνάδελφοι γύρω μου, πως με ρωτούσαν διάφορα πράγματα κι εγώ δεν απαντούσα. Όταν τους έλεγα ότι δεν τους άκουγα ή τους έβλεπα, ότι ήμουν «αποκλεισμένος» και δεν καταλάβαινα τί γινόταν γύρω, δεν με πίστευαν. Είμαι και ολίγον βαρήκοος παιδιόθεν, αλλά δεν «έφταιγε» αυτό! Τώρα ξέρω ότι είναι μια ικανότητα που πρέπει να έχω εξασκήσει άθελά μου από την ηλικία των 18-20 ετών και μετά, γιατί στα σχολικά χρόνια δεν μπορούσα να κάνω κάτι τέτοιο. Με το παραμικρό έστριβα το κεφάλι δεξιά αριστερά και μετά είχα χάσει τον ειρμό, δεν ήξερα πια, τί σκεφτόμουν και τί έγραφα!

Πολύ σημαντικό πράγμα η αυτοσυγκέντρωση, διαβάζεις πολλά και γρήγορα, εφόσον είναι ενδιαφέροντα, και δεν περισπάσαι… Φυσικά, κάτι τέτοιο έχει και τα αρνητικά του: μπορεί να καταστρέφεται ο κόσμος γύρω σου κι εσύ να διαβάζεις Γκιώνη!

  1. Richard Dawkins: Η περί Θεού αυταπάτη, σελ. 450, «Κάτοπτρο». Γι’ αυτό το βιβλίο του Ντόουκινς γράφτηκαν ήδη αρκετά σε εφημερίδες και blogs, έχω σημειώσει κι εγώ μερικά σε προηγούμενα κείμενά μου. Ο Ντόουκινς τεκμηριώνει βιολογικά και εξελικτικά τα επιχειρήματα που ανατρέπουν τις θρησκευτικές ιδεοληψίες για την «ύπαρξη» του όποιου θεού. Διαβάζοντας σε θρησκευτικά (προπαγανδιστικά) βιβλία τις «λογικές» ερμηνείες για την ύπαρξη θεού, διαπιστώνει ο αναγνώστης της «Περί θεού αυταπάτης» ότι όλες αυτές οι ερμηνείες του εκκλησιαστικού και εισπρακτικού μηχανισμού καταρρέουν με απλά επιχειρήματα. Το ζήτημα είναι να διαβαστεί το συγκεκριμένο βιβλίο ακριβώς από τους ανθρώπους που είναι επιρρεπείς σε επιφοιτήσεις και οραματισμούς, μόνο που οι συγκεκριμένοι είναι στην πλειοψηφία τους αμόρφωτοι, αγρότες ή υπέργηροι – εξαιρώντας τώρα τους επαγγελματίες της πίστης οι οποίοι, κι εδώ στα blogs, αγωνίζονται να περισώσουν την κατάκτησή τους να εισπράττουν μισθό και «τυχερά» για το τίποτα που προσφέρουν.
  2. Richard Feynman: Κβαντική Ηλεκτροδυναμική – QED, Η παράξενη ιστορία του φωτός και της ύλης, σελ. 230, «Κάτοπτρο». Τέσσερις διαλέξεις του σημαντικού αυτού ερευνητή, ο
    οποίος θεμελίωσε την «Κβαντική Ηλεκτροδυναμική» και βραβεύτηκε γι’ αυτή την επιτυχία και για το συνολικό έργο του με το Νόμπελ Φυσικής του έτους 1965. Αν και προσωπικά ο ίδιος είχα ειδικευτεί στα χρόνια σπουδών μου στην Ηλεκτρομαγνητική Θεωρία, δεν είχα ασχοληθεί ποτέ με την κβαντική περιγραφή της, μια και, ως τεχνικός, επέλεγα αντικείμενα άμεσου τεχνικού ενδιαφέροντος (κεραίες, κυματοδηγοί, ραντάρ κτλ.)

    Δεν θα έλεγα ότι, μετά την ανάγνωση αυτού του βιβλίου, γνωρίζω ήδη επαρκώς την Κβαντική Ηλεκτροδυναμική, αφού για την κατανόησή του δεν αρκεί μια ανάγνωση περιγραφικών κειμένων αλλά απαιτείται η εμβάθυνση με τη χρήση σοβαρών μαθηματικών εργαλείων. Ο ενδιαφερόμενος αναγνώστης που έχει ξεπεράσει το αρχικό σοκ από τον «ακατανόητο» κόσμο της κβαντικής φυσικής, παίρνει όμως μια καλή ιδέα για την εφαρμογή των κβαντικών αντιλήψεων στον Ηλεκτρομαγνητισμό.
  3. Richard Feynman: Το νόημα των πραγμάτων, σελ. 139, «Κάτοπτρο». Το κείμενο τριών διαλέξεων του Φέυνμαν στο πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, πριν από περίπου 45 χρόνια, για πολιτικά, κοινωνικά και επιστημονικά θέματα, για την ανάγκη μερικών ανθρώπων να πιστεύουν σε ψευδοεπιστημονικές δοξασίες, για την προσπάθεια του εκκλησιαστικού μηχανισμού να παραπλανά τους ανθρώπους με φανταστικές ελπίδες κ.ο.κ. Σημειώνω κάτι που έτυχε να έχω σκεφτεί κι εγώ και δεν είχα βρει μέχρι τώρα έναν χαρακτηρισμό. Γράφει ο Φέυνμαν: «Σκέφτομαι μεταξύ άλλων τους Άραβες λογίους της επιστήμης που έζησαν στα χρόνια του Μεσαίωνα. Ασχολήθηκαν και οι ίδιοι λίγο με την επιστήμη, ναι, αλλά εκείνο που κυρίως έκαναν ήταν να γράφουν σχόλια επί σχολίων, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη κ.λπ. Εξιστορούσαν τι έγραφε ο καθένας για τον άλλον. Και έμεναν στα σχόλια. Το να γράφεις (μόνο) σχόλια για άλλα έργα υποδηλώνει κάποια διανοητική ασθένεια…» 
Παραξενεύομαι κι εγώ συχνά για τις διθυραμβικές περιγραφές που κάνουν διάφοροι σύγχρονοι χριστιανο-εθνικιστές προπαγανδιστές για το «έργο» βυζαντινών λογίων, ως κυριότερη δραστηριότητα των οποίων αναφέρεται ο «σχολιασμός» του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και άλλων κλασικών διανοουμένων. Αναρωτιέμαι δε, καλά, δεν κατάφεραν αυτοί οι σχολιαστές να προσθέσουν τίποτα σε όλα αυτά που διάβαζαν, χίλια τόσα χρόνια μετά, δεν είχαν κάποιο ερέθισμα από την κοινωνία και τη φύση να δημιουργήσουν ή να διορθώσουν κάτι, όπως συνέβη μαζικά από την Αναγέννηση και μετά; Ο Φέυνμαν θεωρεί ότι όλοι αυτοί οι σχολιαστές ήταν διανοητικά ασθενείς, ανίκανοι να κατανοήσουν την ουσία και το σκοπό της γνώσης. Και, προφανέστατα, λέω εγώ, ο μηχανισμός ανάσχεσης για την αναζήτηση της νέας γνώσης ήταν η θρησκευτική πίστη. Άμα έχεις τις ιδεοληψίες από τις ερήμους της Μέσης Ανατολής ως υποχρεωτικό ανάγνωσμα και σημείο εκκίνησης, πώς να ξεφύγεις και να σκεφτείς ή να γράψεις κάτι διαφορετικό;
  1. Γιώργος Λεονάρδος: Οι Παλαιολόγοι, σελ. 406, «Λιβάνης». Πρέπει να αναφέρω εισαγωγικά ότι μου αρέσουν πολύ τα ιστορικά μυθιστορήματα, τα οποία αποτέλεσαν αφορμή να μελετήσω στη συνέχεια τα γεγονότα σε αμιγώς ιστορικά βιβλία, ώστε να ξεχωρίσω τα ιστορικά γεγονότα από τις απαραίτητες μυθοπλασίες που εισάγει στο πλαίσιο της δραματοποίησης ο συγγραφέας. Τα πρώτα ιστορικά μυθιστορήματα που είχα διαβάσει ήταν το στρυφνό «Γεννήθηκα στα 1402» του Παναγιώτη Κανελόπουλου και τα πολύ ευχάριστα «Ο κύριός μου Αλκιβιάδης» και «Οι τελευταίοι Γαληνότατοι» του Άγγελου Βλάχου.
Το συγκεκριμένο βιβλίο του Γ. Λεονάρδου τιτλοφορείται μεν «Οι Παλαιολόγοι», καλύπτει όμως μόνο ένα μέρος της διακυβέρνησης του ύστερου Βυζαντίου από αυτή τη δυναστεία. Το πρώτο μέρος αυτής της ιστορικής περιόδου καλύπτεται από το βιβλίο του ίδιου συγγραφέα, «Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος - ο Ελευθερωτής» και για τα χρόνια μετά τον Ιωάννη ΣΤ’ Καντακουζηνό μέχρι την άλωση (ένας αιώνας), μάλλον θα γράψει ο Γ. Λεονάρδος (καλά να είναι ο άνθρωπος) άλλο ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Η πλοκή στο παρόν βιβλίο είναι ενδιαφέρουσα, περιγράφονται οι κατοικίες, τα ήθη και έθιμα και οι σχέσεις των ανθρώπων εκείνης της εποχής αλλά, κυρίως, αναφέρονται εκτεταμένα και δραματοποιημένα αυτά που αποσιωπούνται από τη σχολική ιστορία, οι εμφύλιοι πόλεμοι μεταξύ του παππού και εγγονού Ανδρόνικου και στη συνέχεια η σύγκρουση για τη εξουσία του Καντακουζηνού με τον Ιωάννη Ε’ Παλαιολόγο - πολιτικά και ιστορικά εγκλήματα που οδήγησαν αναπόδραστα στη διάλυση του ήδη παρηκμασμένου κράτους.
  1. Λεία Βιτάλη: Ιερή παγίδα - Το απόκρυφο χρονικό της Κων/πολης, σελ. 417, «Πατάκης». Ιστορικό μυθιστόρημα που περιγράφει τα χρόνια πριν και μετά την άλωση της Πόλης, στηριζόμενο στην ιστορία της οικογένειας του φιλότουρκου στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου και φίλου του Μωάμεθ για μερικά χρόνια μετά την άλωση, μεγάλου δούκα (=πρωθυπουργού) Λουκά Νοταρά, μέχρι που ο Μωάμεθ διέταξε τη σφαγή όλης της οικογένειας του συγκεκριμένου δωσίλογου. Να υπενθυμίσω ότι στον Λουκά Νοταρά αποδίδεται το απόφθεγμα: «Καλύτερα να βασιλέψει στο κέντρο της Πόλης το φέσι των Τούρκων, παρά το λατινικό (παπικό) καπέλο» (Κρειττότερόν εστιν ειδέναι εν μέση τη πόλει φακιόλιον βασιλεύον Τούρκων ή καλύπτραν λατινικήν). Και ο μεν Νοταράς γνώρισε από πρώτο χέρι τί σημαίνουν φέσι και σπαθί των Τούρκων, οι δε ελληνόφωνοι πληθυσμοί περιέπεσαν για 4-5 αιώνες, και με τις δικές του μεσολαβήσεις, σε χειρότερη πολιτισμική υποβάθμιση από αυτή που ήδη βρίσκονταν.
Τα ιστορικά περιστατικά που σχετίζονται με την άλωση περιγράφηκαν αναλυτικά στο κείμενο «29 Μαϊου 1453 - το χρονικό μιας ημέρας της παγκόσμιας ιστορίας». Η Λεία Βιτάλη δραματοποιεί τα γεγονότα και αναπαριστά σαν αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας την ατμόσφαιρα θρησκοληψίας, δεισιδαιμονιών, πολιτικής ίντριγκας, σκευωρίας, καιροσκοπισμού, ιδιοτέλειας και μοιρολατρίας που επικρατούσε στην ήδη από δεκαετίες καταδικασμένη Πόλη, το τελευταίο υπόλειμμα του Βυζαντίου. Διάβασα το βιβλίο της κ. Βιτάλη πολύ ευχάριστα και ζήλεψα πολύ που φαίνεται να έμεινε η ίδια για αρκετό καιρό στη (σημερινή) Βενετία, ώστε να μελετήσει διάφορα κείμενα στα μεσαιωνικά αρχεία της πόλης και να αφομοιώσει παράλληλα την ατμόσφαιρά της, έστω και 500 τόσα χρόνια μετά την άλωση και την εποχή των ιστοριών που περιγράφει.
Αναγνώσεις του βιβλίου της Λ. Βιτάλη θα βρείτε στο blog της καλής συγγραφέως.
  1. Μένης Κουμανταρέας: Η γυναίκα που πετάει, σελ. 400, «Κέδρος». Διηγήματα με βιογραφικά στοιχεία από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο του συγγραφέα. Περιγράφει κυρίως την Αθήνα από την ναζιστική κατοχή και μετά και τη μοίρα των ανθρώπων του περιβάλλοντός του. Το διήγημα που έδωσε στο βιβλίο τον τίτλο «Η γυναίκα που πετάει» αναφέρεται, βέβαια, στις αρχές του 20ου αιώνα και είναι ενδιαφέρον, πόσο πολύ έχουν αλλάξει οι συνθήκες ζωής στην Αθήνα και πόσο υποβαθμισμένα θα ζούσαμε, ακόμα και στο μεσοαστικό κλίμα που περιγράφει ο συγγραφέας, αν είχαμε μείνει σ’ εκείνη την όχι και τόσο μακρινή εποχή της αμάθειας και των παραδόσεων.
  2. Victor Davis Hanson: Πελοποννησιακός Πόλεμος, σελ. 679, «Λιβάνης». Ένα πολύ ενδιαφέρον ιστορικό σύγγραμμα, στο οποίο ο συγγραφέας, ακαδημαϊκός ιστορικός ο ίδιος, δεν ασχολείται τόσο με την παράθεση των, λίγο πολύ, γνωστών ιστορικών επεισοδίων, όσο με την ερμηνεία τους και με την παρουσίαση των συνηθειών και συνθηκών εκείνης της εποχής. Αυτό φαίνεται αμέσως κι από τους τίτλους των κεφαλαίων του βιβλίου: Φόβος, Φωτιά, Νόσος, Τρομοκρατία, Πανοπλία, Τείχη κλπ. Όποιος κάνει σήμερα διακοπές στο «μαγευτικό» Δήλεσι, όπως έλεγαν κάποτε οι μεσίτες οικοπέδων, στα βόρεια του νομού Αττικής, μάλλον θα αγνοεί ότι εκεί που βρίσκονται τα εξοχικά σπίτια, ήταν το αρχαίο Δήλιον, όπου έγινε η μάχη μεταξύ Αθηναίων και Βοιωτών, στην οποία ηττήθηκαν οι πρώτοι. Σίγουρα, κάτω από τα θεμέλια των σημερινών σπιτιών θα βρίσκονται ακόμα θαμμένα πανοπλίες και θώρακες των πολεμιστών, ίσως και οι σκελετοί κάποιων μισθοφόρων, τους οποίους δεν θεωρήθηκε σκόπιμο να πάρουν μαζί τους οι αποχωρούντες εμπόλεμοι.
Με το πλεονέκτημα της ύστερης γνώσης σε πιάνει μία μελαγχολία με την ολοκλήρωση της ανάγνωσης του βιβλίου, γνωρίζοντας πλέον ότι αυτά τα γεγονότα, μαζί με τα προγενέστερα του α' πελοποννησιακού πολέμου και τα μεταγενέστερα της σύγκρουσης Σπαρτιατών και Βοιωτών, οδήγησαν στην αποδυνάμωση και κατάρρευση των αυτοδιοικούμενων και αλληλοσυγκρουόμενων πόλεων της Αρχαιότητας, δημοκρατικών και ολιγαρχικών και την υποταγή του ελληνικού χώρου σε αυτοκρατορικά σχήματα, αρχικά στο μακεδονικό και το ρωμαϊκό και στη συνέχεια στο βυζαντινό και το οθωμανικό, με όλα τα προβλήματα και τις υποβαθμίσεις που έφερε στον ελληνικό πολιτισμό και στους ελληνόφωνους πληθυσμούς αυτή η εξέλιξη.

Ακόμα, σημαντικός είναι ο εξασέλιδος βιβλιογραφικός πίνακας που παρατίθεται στο τέλος του βιβλίου και επίσης αξιοσημείωτο θεωρώ ότι το μεγαλύτερο μέρος των μελετών για τον αρχαίο Ελληνισμό έχει γίνει και γίνεται από ξένους, Αγγλοαμερικάνους, Γερμανούς και Γάλλους. Στις ΗΠΑ πωλούνται κάθε χρόνο, γράφει ο συγγραφέας, περίπου 50.000 αντίτυπα της Ιστορίας του Θουκυδίδη. Θα ήμουν περίεργος να πληροφορηθώ, αν ισχύει για την Ελλάδα αντίστοιχος αριθμός, περίπου 1.500 αντίτυπα, λαμβάνοντας υπόψη και την αναλογία στα μεγέθη των πληθυσμών.

  1. Νικολάι Γκογκόλ: Νεκρές Ψυχές, σελ. 419, «Ηριδανός». Δεν είχα διαβάσει αυτό το μυθιστόρημα του Ρώσου συγγραφέα Nικολάϊ Γκόγκολ και παρακινήθηκα από ένα σχετικό σχόλιο του Φ.Μαλιγκούδη. Η πλοκή είναι ιδιαίτερα πρωτότυπη: ένας τιμωρημένος με απόταξη διεφθαρμένος -όπως σχεδόν το σύνολο του ρώσικου κρατικού μηχανισμού- τελωνειακός υπάλληλος, ο Πάβελ Iβάνοβιτς Tσίτσικοβ, επινοεί μια μέθοδο για να εισπράξει τραπεζικά δάνεια, με στόχο να εγκατασταθεί, δήθεν, για αποικισμό σε αραιοκατοικημένη περιοχή της Ουκρανίας.

    Επειδή οι κτηματίες της εποχής πληρώνουν επί δεκαετία, μετά από κάθε απογραφή, κεφαλικό φόρο στο κράτος για κάθε δουλοπάροικο που έχουν στην «ιδιοκτησία» τους, ακόμα και για όσους εντωμεταξύ έχουν πεθάνει, παρουσιάζεται ο Tσίτσικοβ και προτείνει να εξαγοράσει ονομαστικά τους πεθαμένους δουλοπάροικους, οι οποίοι παρέμεναν στη λίστα φορολόγησης χωρίς να προσφέρουν έργο στο αφεντικό τους. Έτσι, με ένα πλήθος κάπου 400 «νεκρών ψυχών», παρουσιάζεται ο απατεώνας στις κοινωνικές συναναστροφές και στις τράπεζες ως σοβαρός επενδυτής που θα δραστηριοποιήσει τους ιδιόκτητους δουλοπάροικούς του στην αγροτική παραγωγή. Αυτή η εκδοχή προκύπτει τουλάχιστον ως πιθανότερη για τα κίνητρα του κεντρικού «ήρωα» από το ημιτελές έργο του Γκογκόλ. Ο Τσίτσικοβ είναι λοιπόν ένας κοινός αετονύχης, κάτι σαν τους σύγχρονους «επενδυτές» που παίρνουν με πολιτικές πλάτες θαλασσοδάνεια.
Όποιος δεν είχε ασχοληθεί με σχετικά θέματα, μαθαίνει εντυπωσιασμένος σε ποια κατάσταση κοινωνικής υποβάθμισης, οικονομικής εξαθλίωσης και πνευματικής θεοπληξίας ζούσαν εκείνη την εποχή τα εκατομμύρια Ρώσων δουλοπάροικων. Σημειώνουμε ότι το έτος 1861 καταργήθηκε επίσημα και υπό την πίεση δυτικών κρατών η δουλεία στη Ρωσία, οπότε απελευθερώθηκαν περί τα 43 εκατομμύρια δουλοπάροικοι! Οριστική απελευθέρωση ήρθε με την «οκτωβριανή επανάσταση» το 1917, οπότε προέκυψε η ολοκληρωτική υποδούλωση της ρώσικης κοινωνίας στην κομματική νομενκλατούρα.

Ο Γκόγκολ δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει τη συγγραφή του έργου του, γιατί πέθανε το 1852 στην Ιταλία. Το δεύτερο μέρος που ετοίμαζε είχε γραφτεί όμως ήδη και έχει προστεθεί στο βιβλίο με τη μορφή δύο «προσθηκών». Σίγουρα, αν επιζούσε ο συγγραφέας ακόμα μερικά χρόνια, θα ενσωμάτωνε με κατάλληλη επεξεργασία και τις δύο «προσθήκες» στο σώμα του βιβλίου του. Για το συγκεκριμένο έργο έχουν γραφτεί εκτεταμένες κριτικές και σχόλια, μεταξύ άλλων από τον Thomas Mann.

Μια καινοτομία σ’ αυτό το βιβλίο και ένα προμήνυμα για τα σημερινά blogs αποτελούν τα αναγραφόμενα από το συγγραφέα στο παράρτημα με τίτλο «Στον αναγνώστη αυτού του βιβλίου». Ο Γκόγκολ ζητάει από τους αναγνώστες να του αποστείλουν σχόλια και διορθώσεις τυχόν σφαλμάτων, προτρέποντάς τους με λόγια όπως: «Και συ, αναγνώστη, … μη θεωρείς τον εαυτό σου πολύ αμαθή για να με διδάξεις». Στη συνέχεια παραθέτει δε τις απαντήσεις του στα κείμενα τεσσάρων επιστολών που έλαβε με σχόλια και κριτικές για τις «Νεκρές ψυχές». Στις ημέρες μας θα είχε ο Γκόγκολ ένα blog και θα απαντούσε πολύ πιο ζωντανά σε οποιοδήποτε σχόλιο, όπως κάνουν πολλοί και πολλές εκλεκτοί/ές συγγραφείς.

  1. Δημ. Γκιώνης: Χωρίς προστάτη, σελ. 121, «Καστανιώτης». Ο «προστάτης» που περιγράφει ο Γκιώνης δεν είναι κάποιος βουλευτής, συνδικαλιστής, αθλητοπατέρας, μητροπολίτης ή μαφιόζος, στου οποίου την προστασία έχει καταφύγει ο ήρωας του βιβλίου, αλλά το ανδρικό όργανο που παρουσιάζει από μια ηλικία και μετά προβλήματα διόγκωσης και/ή νεοπλασματικών αλλοιώσεων. Μάλλον ο συγγραφέας πέρασε την ταλαιπωρία της σχετικής εγχείρησης, είναι και στην κατάλληλη ηλικία, οπότε θεώρησε σκόπιμο να ενημερώσει με το γλαφυρό τρόπο του τους πιθανούς συμπάσχοντες. Οι εμπειρίες του είναι χρήσιμο να διαβαστούν από όλους τους υποψήφιους ηλικιωμένους…
Αυτά λοιπόν και εύχομαι νάμαστε καλά να διαβάσουμε και του χρόνου στις μέρες διακοπών άλλα τόσα ή και περισσότερα ενδιαφέροντα βιβλία.


25 August 2007

Αυτοδικία

Έλαβα το ακόλουθο μήνυμα:

Φρονώ ότι πρέπει να βγούμε όλοι έξω ένοπλοι, οργανώνοντας περιπολίες με βάρδιες για να συλλαμβάνουμε επ΄ αυτοφώρω τους εμπρηστές μόνοι μας!! Κατόπιν να τους καίμε ζωντανούς επί τόπου!

Οι πορείες και οι διαμαρτυρίες είναι χάσιμο χρόνου.
Και απάντησα ως εξής:

Κι αν γίνει κανένα λάθος? Αν καθένας θεωρήσει το γείτονά του εμπρηστή και τον καρυδώσει χωρίς πολλές διαδικασίες, τί κάνουμε? Η αυτοδικία καταλήγει σε ολική διάλυση της κοινωνίας, παρότι η οργή συχνά μάς σπρώχνει προς τέτοιες σκέψεις...
Δέχομαι ευχαρίστως άλλες απόψεις...



.

Δάσος

Κοίταζα από την παραλία το πυκνότατο πευκοδάσος στους λόφους και τα βουνά της Σκοπέλου και μου ήρθε στο μυαλό μια απεχθής εικόνα. Περνάει, λέει, με την κούρσα ένας ασυνείδητος και πετάει το αναμμένο αποτσίγαρο... Mετά από λίγο, όταν καίγονται όλα, κάθεται ο ίδιος στο καφενείο του χωριού και ωρύεται μπροστά στις κάμερες: πού είναι η πυροσβεστική, πού είναι ο δήμαρχος, πού είναι τα αεροπλάνα, πού είναι ο νομάρχης, πού είναι ο στρατός, πού είναι το κράτος; Και στα τηλεοπτικά κανάλια καθόμαστε στη δροσιά εμείς οι συνήθεις παντογνώστες και δίνουμε οδηγίες στους πυροσβέστες: «Δεξιότερα Κουροπάτκιν!»  (*)

(click)





(*) Ο Κουροπάτκιν (για όσους δεν γνωρίζουν) ήταν στρατηγός του Τσάρου, που πολέμησε στο Ρωσοϊαπωνικό πόλεμο (1904-1905) και ηττήθηκε στο Μούκδεν. Ίσως βέβαια να μην είχε ηττηθεί αν διάβαζε τον ελληνικό Τύπο! Οκτάστηλο είχε κυκλοφορήσει κύριο άρθρο της εποχής, και ο τίτλος —σε όλο το πλάτος της σελίδας— παρότρυνε: «Δεξιότερα Κουροπάτκιν!». Ο Έλληνας στρατιωτικός αρθρογράφος έδινε από την Αθήνα οδηγίες στα ενδότερα της Σιβηρίας...
Ο Κουροπάτκιν δεν άκουσε τη φωνή του αρθρογράφου. Δυστυχώς δεν έστριψε δεξιά και ηττήθηκε, καθαιρέθηκε και ταπεινώθηκε.





David Mindell: Evolution in Everyday Life

Βιβλία, βιβλία


Εκατόν πενήντα χρόνια έχουν περάσει από τότε που δημοσιεύτηκαν τα έργα του Δαρβίνου και οι θεωρίες της Εξελικτικής Βιολογίας έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής και κουλτούρας. «Η Εξέλιξη αποδεικνύεται όλο και περισσότερο μια βασική έννοια που δίνει απαντήσεις σε πολλές ερωτήσεις, που αφορούν από τον γενετικό κώδικα και τη δομή του κυττάρου, μέχρι την αναπαραγωγή, την ανάπτυξη και τη μετανάστευση ζώων και φυτών», ισχυρίζεται στο βιβλίο του «Evolution in Everyday Life» (Εκδόσεις: Harvard University Press») ο David Mindell, καθηγητής Οικολογίας και Εξελικτικής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν. Ο Mindel ξεκαθαρίζει από την αρχή ότι «η Εξελικτική Βιολογία είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια έννοια που εξηγεί. Είναι απαραίτητη στον κόσμο μέσα στο οποίο ζούμε».

Παρά την πρόσφατη επίθεση στην Εξέλιξη από υποστηρικτές της θεωρίας της Δημιουργίας και του Ευφυούς σχεδιασμού, «οι επιστημονικές αποδείξεις γίνονται όλο και πιο εμφανείς σε όλους τους τομείς», υποστηρίζει ο Mindel.

Το βιβλίο του είναι το πρώτο που μας δίνει μια πραγματικά προσβάσιμη και ισορροπημένη περιγραφή του πώς η Εξέλιξη έγινε ένα εργαλείο με εφαρμογές βαθιά χρήσιμες, αλλά και πλήρως ενσωματωμένες στην καθημερινή ζωή και στις κοινωνίες μας, συχνά δε με τρόπους που δεν το αντιλαμβανόμαστε.

Οταν εξημερώνουμε άγρια είδη για τη γεωργία ή την κτηνοτροφία, όταν ελέγχουμε την έκθεσή μας σε παθογόνα και εμποδίζουμε ή περιορίζουμε τις επιδημίες, ο Mindell μας δείχνει ότι πρόκειται για εφαρμογή της Εξελικτικής Βιολογίας. Επίσης σε αυτήν οφείλουμε την αναγνώριση ότι οι άνθρωποι είναι μια εξελικτική κοινωνία με ποικιλίες πολιτισμών, αλλά με κοινά βιολογικές ικανότητες και κίνητρα.

Το τελευταίο, αλλά όχι και το λιγότερο σημαντικό, στο οποίο ο συγγραφέας αναφέρεται, είναι το πώς η Εξελικτική Βιολογία μπαίνει στο παιχνίδι όταν χρησιμοποιούμε την εξέλιξη για να απονείμουμε δικαιοσύνη μέσα στο δικαστικό μας σύστημα. Ο Mindell εξηγεί λεπτομερειακά τον ρόλο της Εξέλιξης στα δικαστήρια, μιας και ο ίδιος έχει πολλές φορές χρησιμοποιηθεί ως ειδικός για να καταθέσει, όταν στις δίκες χρησιμοποιούνταν ανάλυση DNA, ενώ ακόμη εξετάζει τον ρόλο που παίζει η θεωρία της Εξέλιξης στον καθημερινό τρόπο σκέψης.

Ο συγγραφέας ασχολείται ελάχιστα με το να απαντήσει στους σύγχρονους επικριτές -είτε θρησκευτικοί είναι είτε κοινωνικοί- της θεωρίας της Εξέλιξης, αναφέροντας χαρακτηριστικά πως «το γεγονός ότι χρησιμοποιούμε την Εξέλιξη παντού, αποτελεί από μόνο του απάντηση».

Τέλος, τη συγκρίνει με άλλες δύο επιστημονικές ανακαλύψεις, οι οποίες κι αυτές στην αρχή έδωσαν μάχη για να γίνουν αποδεκτές, την Ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου και τη Μικροβιολογική θεωρία για τις ασθένειες.
(Κων/να Γιαννούτσου: Γράμμα από τη Νέα Υόρκη, ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ της "Ε", 24/08/2007)

23 August 2007

O άλλος κόσμος είναι ήδη εδώ και είναι υποβαθμισμένος...

Αν το Google ήταν ελληνικό


Tου Πασχου Μανδραβελη/ pmandravelis@kathimerini.gr

Οι Σεργκέι Μπριν και Λάρι Πέιτζ είναι σχετικά άγνωστοι στην Ελλάδα. Οι δύο 35χρονοι Αμερικανοί είναι τα νέα παιδιά-θαύματα της Σίλικον Βάλεϊ. Δημιούργησαν πριν από δέκα χρόνια τη μηχανή αναζήτησης Google και σήμερα η εταιρεία τους κάνει τζίρο 6 δισ. δολάρια, απασχολεί 9.500 εργαζομένους, ενώ μόνο πέρυσι δημιούργησε 2.229 νέες θέσεις εργασίας. Μια τέτοια εταιρεία θα ήταν ευλογία για μια χώρα σαν την Ελλάδα. Θα μείωνε δραστικά (και χωρίς κρατικές επιδοτήσεις) την ανεργία, είναι οικολογικά φιλική και θα γινόταν πόλος έλξης εγκεφάλων από ολόκληρο τον κόσμο.

Μόνο που για τη χώρα μας τέτοιες επιχειρήσεις είναι όνειρα θερινής νυκτός. Οχι μόνο επειδή οποιοσδήποτε θέλει να ιδρύσει μια εταιρεία θα περάσει από τις συμπληγάδες της ελληνικής γραφειοκρατίας και πρέπει να πάρει άδειες λειτουργίας από ανθρώπους που δεν ξέρουν τι είναι Διαδίκτυο, αλλά γιατί το εκπαιδευτικό μας σύστημα δεν επιτρέπει σε όσους έχουν καλές ιδέες να αναδειχθούν. Στην «Ιστορία του Google» (των David Vice και Mark Malseed, εκδόσεις «Κέδρος») διαβάζουμε ότι ο ιδιοφυής Λάρι Πέιτζ έγινε σε πολύ νεαρή ηλικία δεκτός στο Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ και 19 μόλις χρόνων πήρε το πτυχίο των μαθηματικών. Στις ΗΠΑ τα πανεπιστήμια λειτουργούν αυτόνομα και αποφασίζουν μόνα τους ποιους υποψηφίους θα δεχθούν. Δεν λειτουργούν με υπουργικές αποφάσεις. Στην Ελλάδα και ο Αϊνστάιν θα ήταν αναγκασμένος να περιμένει.

Η πρώτη μηχανή αναζήτησης Google στήθηκε στο Στάνφορντ, σε εξοπλισμό του πανεπιστημίου. Οταν οι απαιτήσεις σε εξοπλισμό και χρηματοδότηση αυξήθηκαν, το ίδιο το πανεπιστήμιο τους προέτρεψε να βγουν στην αγορά για να βρουν κεφάλαια. Το Στάνφορντ ενθαρρύνει φοιτητές και καθηγητές να δημιουργούν δορυφορικές εταιρείες με ιδιωτική χρηματοδότηση, κρατώντας το ίδιο μέρος της μετοχικού κεφαλαίου των νέων εταιρειών. Ετσι φτιάχτηκε η Hewlett-Packard η Sun Microsystems και δεκάδες άλλες εταιρείες υψηλής τεχνολογίας.

Αν γινόταν κάτι τέτοιο στην Ελλάδα ποικιλόχρωμοι Κνίτες θα κρεμούσαν τα αντιαισθητικά τους πανό στα εργαστήρια με βασικά συνθήματα «όχι στην εμπορευματοποίηση της Ανώτατης Εκπαίδευσης», «γνώση για τον λαό και όχι για το κεφάλαιο» και άλλα φαιδρά. Οι ιδρυτές του «ελληνικού Google» θα χτίζονταν ζωντανοί στα γραφεία τους και οι «οικοδόμοι» θα κραύγαζαν: «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός».

Γι’ αυτό ας μην ελπίζουμε ότι θα υπάρξει ποτέ «ελληνικό Google». Ας πορευόμαστε με τις πενιχρές επιδοτήσεις σε θνησιγενείς επιχειρήσεις. Ο «άλλος κόσμος», που διάφοροι ονειρεύονται, δεν είναι απλά εφικτός. Είναι εδώ...

18 August 2007

Οργανικές ενώσεις στο σύμπαν...

(Click)


Οι οργανικές ενώσεις είναι λοιπόν διάχυτες στο σύμπαν και, όπου συναντήσουν κατάλληλες συνθήκες, συμπτύσσονται σε συνθετότερες ενώσεις και καταλήγουν σε έμβια όντα, σύμφωνα με τους νόμους της εξέλιξης... Έτσι λύνεται και το μυστήριο, από πού προήλθε η ζωή. Το μόνο που φαίνεται να παραμείνει εκ προοιμίου απροσδιόριστο είναι, σε ποια κατεύθυνση θα προχωρήσει κάθε φορά η εξέλιξη. Αυτό εξαρτάται, πέρα από τυχαία γεγονότα που θα παίζουν αποφασιστικό ρόλο, κυρίως από τις περιβαλλοντικές συνθήκες στον πλανήτη, όπου θα αναπτυχθεί αυτή η ζωή, δλδ. θερμοκρασία, πίεση, υγρασία, σύσταση ατμοσφαίρας και πετρωμάτων και άλλα συναφή. Το πιθανότερο είναι λοιπόν, οι ζωές σε άλλους πλανήτες να είναι τελείως διαφορετικές από αυτή που γνωρίζουμε στη Γη.

12 August 2007

Εν τη ενώσει και στην αποφασιστικότητα...

η επιτυχία ή ο ανελέητος αγώνας για επιβίωση.





Κοιτάξτε όλο το βίντεο που είναι μεν δραματικό, έχει όμως ενδιαφέρουσα εξέλιξη και κατάληξη!

05 August 2007

Ενδεικτικές τεχνικές δημιουργίες ...

στη διάρκεια ~5.000 ετών του ανθρώπινου πολιτισμού


(κενό)



Η χρονολογική σειρά είναι τυχαία και επιλέγεται από την εφαρμογή πολυμέσων...

01 August 2007

Αστρονόμοι από το Ίντερνετ

Επιστήμονες ζητούν τη βοήθεια του κόσμου για να κατατάξουν 1 εκατ. γαλαξίες


Οι γαλαξίες αποτελούνται από τρία μέρη: το κέντρο, περιοχή με άστρα στην οποία βρίσκεται όπως υποψιάζονται οι επιστήμονες μια τεράστια μαύρη τρύπα, τον γαλαξιακό δίσκο όπου βρίσκονται συγκεντρωμένα πολλά άστρα, και την άλω που περιέχει λιγότερα άστρα, αέριο και σκοτεινή ύλη. Ο ακριβής αριθμός των γαλαξιών του Σύμπαντος είναι απροσδιόριστος, υπολογίζεται όμως ότι πρέπει να είναι τρισεκατομμύρια. Τα σύγχρονα τηλεσκόπια διεισδύουν μέχρι σχεδόν στο ήμισυ της ακτίνας του Σύμπαντος.

Οι αστρονόμοι έχουν ανάγκη τη βοήθειά μας. Ένα πρόγραμμα που ονομάζεται Galaxy Ζoo ζητά από το κοινό να βοηθήσει τους επιστήμονες, μέσω του Ίντερνετ, να κατατάξουν 1 εκατομμύριο γαλαξίες. Το πρόγραμμα έχει στόχο, με τη βοήθεια περίπου 30.000 ερασιτεχνών, να συμβάλει στην εξακρίβωση, αν τα ισχύοντα μοντέλα για το Σύμπαν είναι σωστά.

Όσοι μπαίνουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.galaxyzoo.org θα έχουν τρίλεπτη ενημέρωση και μετά θα βλέπουν μια σειρά εικόνων από γαλαξίες. Θα πρέπει να αποφασίσουν εάν σε κάθε εικόνα εμφανίζεται ένας σπειροειδής (όπως ο δικός μας) ή ένας ελλειπτικός γαλαξίας. Εάν είναι σπειροειδής θα πρέπει να καταγράψουν προς ποια πλευρά κινείται, δηλαδή προς τα αριστερά ή προς τα δεξιά.

Το εγχείρημα

Οι εικόνες αυτές, τις οποίες μέχρι τώρα δεν έχει ξαναδεί ανθρώπινο μάτι, προέρχονται από τηλεσκόπιο που βρίσκεται στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ. Ο Κέβιν Σαβίνσκι, αστροφυσικός του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ανήκει στην ομάδα που συνέλαβε το σχέδιο και παρακινεί όσους ενδιαφέρονται να συμβάλουν στην ταξινόμηση. «Κατέταξα περίπου 50.000 γαλαξίες μόνος μου μέσα σε μία εβδομάδα. Μούδιασε ο εγκέφαλός μου...», δήλωσε, εκφράζοντας την αισιοδοξία ότι θα βρεθούν πολλοί ενδιαφερόμενοι να βοηθήσουν σε αυτό το σημαντικό επιστημονικό εγχείρημα. «Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι καλύτερος από ένα κομπιούτερ όταν πρέπει να αναγνωριστούν συγκεκριμένα μοτίβα όπως σε αυτή την περίπτωση. Είτε αφιερώσετε 5 λεπτά είτε 5 ώρες στην κατάταξη των γαλαξιών, η συμβολή σας θα είναι ανεκτίμητη».

Αυτό το σχέδιο είχε ως έμπνευση το stardust@home, στο οποίο η Διαστημική Υπηρεσία των ΗΠΑ είχε καλέσει το κοινό να κατατάξει τους κόκκους της διαστημικής σκόνης, τους οποίους είχε περισυλλέξει διαστημόπλοιο από την ουρά ενός κομήτη.

Το τηλεσκόπιο

Ο δρ Κρις Λίντοτ, άλλο ένα μέλος της επιστημονικής ομάδας, δήλωσε: «Ελπίζουμε ότι οι συμμετέχοντες στο Galaxy Ζoo δεν θα συμβάλουν απλώς στην επιστήμη αλλά θα περάσουν και καλά. Αυτές τις εικόνες τις έχει καταγράψει ένα ρομποτικό τηλεσκόπιο και τις έχει αποθηκεύσει αυτόματα, οπότε το πιθανότερο είναι τον πρώτο γαλαξία που θα εμφανιστεί μπροστά σας να μην τον έχει ξαναδεί ανθρώπινο μάτι».

Η κοσμολόγος Κέιτ Λαντ πιστεύει ότι οι ερασιτέχνες θα κάνουν καλύτερη δουλειά από τους επαγγελματίες, διότι έχουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό, ενώ ελπίζει ότι με τον τρόπο αυτό θα εξεταστούν και οι θεωρίες για την περιστροφή των γαλαξιών. «Κάποιοι θεωρούν ότι οι γαλαξίες περιστρέφονται σε συμφωνία μεταξύ τους και όχι τυχαία όπως θα περιμέναμε. Θέλουμε ο κόσμος να κατατάξει τους γαλαξίες ανάλογα με τη φορά τους και μετά θα μπορέσουμε να διαπιστώσουμε εάν συμβαίνει κάτι περίεργο. Είμαστε έτοιμοι για πολλές εκπλήξεις».


(Νατάσα Μπαστέα, ΤΑ ΝΕΑ, 12/7/2007)